श्रीमद् वाल्मीकि रामायणे
युद्धकाण्डे
॥ त्रयोदश: सर्ग: ॥
॥ श्रीसीतारामचंद्राभ्यां नमः ॥

[ Right click to 'save audio as' for downloading Audio ]

महापार्श्वेन सीतां प्रति बलात्कारं कर्तुं रावणस्य प्रोत्साहनं; रावणेन शापवशात् तथाकरणे स्वकीयासमर्थतायाः प्रतिपादनं; निजपराक्रमस्य प्रशंसनं च - महापार्श्वाने रावणाला सीतेवर बलात्कार करण्यासाठी भडकाविणे आणि रावणाने शापामुळे असे करण्यास आपण असमर्थ असल्याचे सांगणे तसेच आपल्या पराक्रमाचे गीत गाणे -
रावणं क्रुद्धमाज्ञाय महापार्श्वो महाबलः ।
मुहूर्तं अनुसञ्चिन्त्य प्राञ्जलिर्वाक्यमब्रवीत् ॥ १ ॥
तेव्हा रावणाला कुपित झालेला जाणून महाबली महापार्श्वाने मुहूर्तभर विचार करून नंतर हात जोडून म्हटले- ॥१॥
यः खल्वपि वनं प्राप्य मृगव्यालनिषेवितम् ।
न विबेन्मधु संप्राप्य स नरो बालिशो भवेत् ॥ २ ॥
जो हिंसक पशु आणि सर्वांनी भरलेल्या दुर्गम वनात जाऊन तेथे पिण्यायोग्य मधु मिळूनही तो पित नाही तो पुरूष मूर्खच आहे. ॥२॥
ईश्वरस्येश्वरः कोऽस्ति तव शत्रुनिबर्हण ।
रमस्व सह वैदेह्या शत्रूनाक्रम्य मूर्धसु ॥ ३ ॥
शत्रुसूदन महाराज ! आपण तर स्वत:च ईश्वर आहात. आपला ईश्वर कोण आहे ? आपण शत्रूंच्या मस्तकावर पाय ठेवून वैदेही सीते बरोबर रमण करा. ॥३॥
बलात् कुक्कुटवृत्तेन वर्तस्व सुमहाबल ।
आक्रम्याक्रम्य सीतां वै तथा भुङ्‌क्ष्व रमस्व च ॥ ४ ॥
महाबली वीर ! आपण कुक्कुटाच्या वर्तनास आपलेसे करून सीतेवर बलात्कार करावा. वारंवार आक्रमण करून तिच्याशी रमण करा तसेच तिचा उपभोग घ्या. ॥४॥
लब्धकामस्य ते पश्चाद् आगमिष्यति किं भयम् ।
प्राप्तमप्राप्तकालं वा सर्वं प्रतिविधास्यसे ॥ ५ ॥
जेव्हा आपला मनोरथ सफल होईल तेव्हा नंतर आपल्यावर कोणते भय येणार आहे ? जर वर्तमान तसेच भविष्यकाळात काही भय आले, तरी त्या समस्त भयाचा यथोचित प्रतीकार केला जाईल. ॥५॥
कुम्भकर्णः सहास्माभिः इंद्रजिच्च महाबलः ।
प्रतिषेधयितुं शक्तौ सवज्रमपि वज्रिणम् ॥ ६ ॥
आम्हां लोकांबरोबर जर महाबली कुंभकर्ण आणि इंद्रजित उभे राहातील तर हे दोघे वज्रधारी इंद्रालाही पुढे येण्यापासून रोखू शकतात. ॥६॥
उपप्रदानं सान्त्वं वा भेदं वा कुशलैः कृतम् ।
समतिक्रम्य दण्डेन सिद्धिमर्थेषु रोचये ॥ ७ ॥
मी तर नीतिनिपुण पुरूषांच्या द्वारा प्रयुक्त साम, दान आणि भेद सोडून केवळ दंडाच्या द्वारेच काम साधणे चांगले समजतो. ॥७॥
इह प्राप्तान् वयं सर्वान् शत्रूंस्तव महाबल ।
वशे शस्त्रप्रतापेन करिष्यामो न संशयः ॥ ८ ॥
महाबली राक्षसराज ! येथे आपले जे कोणी शत्रु येतील, त्यांना आम्ही आपल्या शस्त्रांच्या प्रतापाने वश करून घेऊ यात संशय नाही. ॥८॥
एवमुक्तस्तदा राजा महापार्श्वेन रावणः ।
तस्य संपूजयन् वाक्यं इदं वचनमब्रवीत् ॥ ९ ॥
महापार्श्वाने असे म्हटल्यावर त्या समयी लंकेचा राजा रावण त्याच्या वचनांची प्रशंसा करत या प्रकारे म्हणाला- ॥९॥
महापार्श्व निबोध त्वं रहस्यं किञ्चिदात्मनः ।
चिरवृत्तं तदाख्यास्ये यदवाप्तं पुरा मया ॥ १० ॥
महापार्श्व ! बरेच दिवस झाले, पूर्वकाळात एक गुप्त घटना घडली होती- मला शाप प्राप्त झाला होता. आपल्या जीवनांतील हे गुप्त रहस्य आज मी सांगत आहे, ते ऐक. ॥१०॥
पितामहस्य भवनं गच्छन्तीं पुञ्जिकस्थलाम् ।
चञ्चूर्यमाणामद्राक्षं आकाशेऽग्निशिखामिव ॥ ११ ॥
एक वेळ मी आकाशात अग्निशिखेप्रमाणे समान प्रकाशित होत असलेल्या पुञ्जिकस्थला नामक अप्सरेला पाहिले जी पितामह ब्रह्मदेवांच्या भवनाकडे जात होती. ती अप्सरा माझ्या भयाने लपत-छपत पुढे जात होती. ॥११॥
सा प्रसह्य मया भुक्ता कृता विवसना ततः ।
स्वयम्भूभवनं प्राप्ता लोलिता नलिनी यथा ॥ १२ ॥
मी बळपूर्वक तिचे वस्त्र उतरविले आणि हट्टाने तिचा उपभोग घेतला. त्यानंतर ती ब्रह्मदेवांच्या भवनात गेली. तिची दशा हत्तीद्वारा तुडवून फेकल्या गेलेल्या कमलिनी प्रमाणे झालेली होती. ॥१२॥
तस्य तच्च तथा मन्ये ज्ञातमासीन्महात्मनः ।
अथ सङ्‌कुपितो वेधा मामिदं वाक्यमब्रवीत् ॥ १३ ॥
मी समजतो की माझ्याकडून तिची जी दुर्दशा केली गेली होती ती पितामह ब्रह्मदेवांना ज्ञात झाली. यामुळे ते अत्यंत कुपित झाले आणि मला याप्रकारे बोलले- ॥१३॥
अद्यप्रभृति यामन्यां बलान्नारीं गमिष्यसि ।
तदा ते शतधा मूर्धा फलिष्यति न संशयः ॥ १४ ॥
आजपासून जर तू कोणा दुसर्‍या नारीशी बळपूर्वक समागम करशील तर तुझ्या मस्तकाचे शेकडो तुकडे होतील, यात संशय नाही. ॥१४॥
इत्यहं तस्य शापस्य भीतः प्रसभमेव ताम् ।
नारोहये बलात् सीतां वैदेहीं शयने शुभे ॥ १५ ॥
याप्रकारे मी ब्रह्मदेवांच्या शापामुळे भयभीत आहे म्हणून आपल्या शुभ शय्येवर वैदेही सीतेला बलाने चढवत नाही आहे. ॥१५॥
सागरस्येव मे वेगो मारुतस्येव मे गतिः ।
नैतद् दाशरथिर्वेद ह्यासादयति तेन माम् ॥ १६ ॥
माझा वेग समुद्राप्रमाणे आहे आणि माझी गति वायुच्या तुल्य आहे, ही गोष्ट दशरथनंदन राम जाणत नाहीत म्हणून ते माझ्यावर चढाई करत आहेत. ॥१६॥
यस्तु सिंहमिवासीनं सुप्तं गिरिगुहाशये ।
क्रुद्धं मृत्युमिवासीनं प्रबोधयितुमिच्छति ॥ १७ ॥
अन्यथा पर्वताच्या गुहेमध्ये सुखपूर्वक झोपलेल्या सिंहासमान तसेच कुपित होऊन बसलेल्या मृत्युतुल्य भयंकर मला- रावणाला कोण जागे करण्याची इच्छा करेल ? ॥१७॥
न मत्तो निशितान् बाणान् द्विजिह्वान् पन्नगानिव ।
रामः पश्यति संग्रामे तेन मामभिगच्छति ॥ १८ ॥
माझ्या धनुष्यापासून सुटलेल्या दोन जिव्हा असलेल्या सर्पाप्रमाणे भयंकर बाणांना समरांगणात श्रीरामांनी कधी पाहिलेले नाही, म्हणून ते माझ्यावर चढाई करून येत आहेत. ॥१८॥
क्षिप्रं वज्रसमैर्बाणैः शतधा कार्मुकच्युतैः ।
राममादीपयिष्यामि उल्काभिरिव कुञ्जरम् ॥ १९ ॥
मी आपल्या धनुष्यांतून शीघ्रतापूर्वक सुटलेल्या शेकडो वज्रसदृश्य बाणांच्या द्वारे रामांना, हत्तीना पळवून लावण्यासाठी लोक त्यांना जसे उल्कांच्या द्वारे जाळतात त्याप्रकारे जाळून टाकीन. ॥१९॥
तच्चास्य बलमादास्ये बलेन महता वृतः ।
उदितः सविता काले नक्षत्राणां प्रभामिव ॥ २० ॥
ज्याप्रमाणे प्रात:काळी उदित झालेले सूर्यदेव, नक्षत्रांच्या प्रभेस हिरावून घेतात त्याप्रकारे आपल्या विशाल सेनेने घेरला गेलेला मी ही त्यांच्या त्या वानरसेनेला आत्मसात करून टाकीन. ॥२०॥
न वासवेनापि सहस्रचक्षुषा
युधास्मि शक्यो वरुणेन वा पुनः ।
मया त्वियं बाहुबलेन निर्जिता
पुरी पुरा वैश्रवणेन पालिता ॥ २१ ॥
युद्धात तर हजारो नेत्रांचा इंद्र आणि वरूणही माझा सामना करू शकत नाहीत. पूर्वकाळी कुबेर द्वारा पालन केल्या गेलेल्या या लंकापुरीला मी आपल्या बाहुबलानेंच जिंकले होते. ॥२१॥
इत्यार्षे श्रीमद् रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये श्रीमद् युद्धकाण्डे त्रयोदशः सर्गः ॥ १३ ॥
याप्रकारे श्रीवाल्मीकिनिर्मित आर्षरामायण आदिकाव्यांतील युद्धकांडाचा तेरावा सर्ग पूर्ण झाला. ॥१३॥
॥ श्रीसीतारामचंद्रार्पणमस्तु ॥

GO TOP