श्रीगणेशाय नमः ॥
माझें हृदय दिव्य कमळ । जें तेजोमय परम निर्मळ ।
अष्टकर्णिका अतिकोमळ । मध्यें घननीळ विराजे ॥ १ ॥
हृत्पद्म मध्यें गंभीररेखा । श्रीरंग नांदे भक्तसखा ।
अष्टकर्णिकांवरी अष्टनायिका । त्याही स्थापूं निजध्यानीं ॥ २ ॥
रुक्मिणी जांबुवंती सत्यभामा । कालिंदी मित्रविंदा मनोरमा ।
याज्ञजिती लक्ष्मणा पूर्णकामा । मद्रावती आठवी ॥ ३ ॥
मध्यभागीं श्रीकरधर । कर्णिकांवरी नायिका सुकुमार ।
ऐसा हृदयकमळीं यादवेंद्र । सर्वदाही पूजावा ॥ ४ ॥
चौतिसावे अध्यायीं कथा जाणा । धर्में अग्रपूजा दिधली कृष्णा ।
तेणे क्षोभ आला दुर्जनां । शिशुपाळादिकांसी ॥ ५ ॥
चैद्य आणि कौरव । एके सभेसी बैसले सर्व ।
क्षुद्रदृष्टीं लक्षिती माधव । परम द्वेषी दुरात्मे ॥ ६ ॥
शिवलिंग देखतां दृष्टीं । शिवद्वेषी होती जेवीं कष्टी ।
कीं विष्णुप्रतिमा पाहतां पोटीं । दुःख कपाळी जंगमां ॥ ७ ॥
कीं देखता साधूंचें पूजन । परम क्षोभती जैसे कुजन ।
कीं पतिव्रतेची राहटी पाहोन । जारिणी जेवी निंदिती ॥ ८ ॥
कीं दृष्टीं देखतां राजहंस । कावळियांसी उपजे त्रास ।
कीं पंचानना देखूनि सावकाश । जंबुकासी आनंद वाटेना ॥ ९ ॥
कीं सभेत देखोनि पंडित । मूर्ख मतिमंद संतापत ।
कीं दृष्टी देखतां समीरसुत । वाटे अनर्थ रजनीचरां ॥ १० ॥
कीं ऐकतां हरिनामघोष । भूत-प्रेतांसी उपजे त्रास ।
तैसें पूजितां श्रीरंगास । दुर्जन परम संतापले ॥ ११ ॥
अंतरींच कष्टी कौरव संपूर्ण । परी चैद्यांमाजी दमघोषनंदन ।
परम दुखावला दुर्जन । काळसर्प ज्यापरी ॥ १२ ॥
भीष्मासी म्हणे कुंतीनंदन । आतां कोणाचें करूं पूजन ।
गंगात्मज बोले वचन । तों शिशुपाळ जल्पे भलतेंचि ॥ १३ ॥
म्हणे रे धर्मा ऐकें वचन । तुम्ही नीच मूर्ख अवघेजण ।
गोरक्षक आधीं पूजन । अपेश माथां घेतलें ॥ १४ ॥
योग्यायोग्य विचार । मूढा तुज न कळे साचार ।
अग्रपूजेसी अधिकारी जार । करितां पामर पांडव तुम्ही ॥ १५ ॥
दोघे जनक त्या गोरक्षातें । पंच तात तुम्हां पांडवांतें ।
यालागीं दोघांचीं चित्तें । एक जाहलीं परस्परें ॥ १६ ॥
परम मूर्ख युधिष्ठिर । बुद्धिभ्रष्ट जाहला गंगाकुमर ।
पूजेसी अधिकारी तस्कर । केला साचार यज्ञमंडपीं ॥ १७ ॥
ऋत्विज सांडूनि सत्यवतीकुमर । कपिल याज्ञवल्क्य वसिष्ठ ब्रह्मपुत्र ।
द्रोण कृपाचार्य गुरुवर । टाकूनि जार पूजिला ॥ १८ ॥
धृतराष्ट्र सांडूनि वृद्ध । सोयरा सांडूनि द्रुपद ।
कोण्या विचारें बुद्धिमंद । हा गोविंद पूजिला ॥ १९ ॥ ं
अश्वत्थामा गुरुनंदन । पूजावा होता सूर्यसुत कर्ण ।
पृथ्वीपति सुयोधन । सांडूनि कृष्ण पूजिला ॥ २० ॥
भीमक बाल्हीक वृद्ध थोर । शल्य एकलव्य भगदत्त वीर ।
जयद्रथ शकुनि महावीर । सांडूनि तस्कर पूजिला ॥ २१ ॥
पूज्य अपमानूनि थोर थोर । अपूज्यासी पूजिलें साचार ।
येणें तुमचें यश कीर्ति पुण्य समग्र । बुडोनि भ्रष्ट जाहले ॥ २२ ॥
येणें कोणतें केलें अनुष्ठान । कीं केलें जप तप व्रत साधन ।
किंवा येणें केलें वेदपठन । म्हणोनि आधीं पूजिला ॥ २३ ॥
यासी म्हणावें रायासमान । तरी नाहीं छत्र-सिंहासन ।
आचार्य नव्हे हा ब्राह्मण । भ्रष्टपूजन व्यर्थ केलें ॥ २४ ॥
आम्ही बैसलों असतां नृपवर । आधीं पूजिला गोपाळकुमर ।
आमुचें घ्राण छेदिलें समग्र । परम अपवित्र पांडव तुम्ही ॥ २५ ॥
पूजणें होतें जरी गोवळा । तुवां कुष्ठपुत्रा अमंगळा ।
आम्हांसी कां आणिलें खळा । यज्ञ गेला वृथा तुझा ॥ २६ ॥
म्या तुज दिधला करभार । कीं दुर्बळा हा कुष्ठपुत्र ।
धर्मकृत्यासी साह्य करावें साचार । विवेकी नर बोलती ॥ २७ ॥
तुवां अपमानिलें भूपाळां । येथें थोर केला गोवळा ।
इतुकेनि आम्हां नीचत्व सकळां । सर्वथाही नव्हेचि ॥ २८ ॥
यज्ञपुरोडाश अरण्यांत पडिला । तो एका जंबुकासी लाधला ।
तितुकेने काय तो श्रेष्ठ झाला । मृगेंद्राहूनि थोर पैं ॥ २९ ॥
जैसी राजकन्या परम सुंदर । षंढाप्रति दिधली साचार ।
हिंसकासी गोदान निर्धार । दिधलें तुवां पंडुपुत्रा ॥ ३० ॥
जन्मांधासी दर्पण दाविला । सूकर सिंहासनीं बैसविला ।
येणें जरासंध कपटें मारिला । कोणता केला पुरुषार्थ ॥ ३१ ॥
ऐसे बोलोनि पापमती । खड्‌ग गवसवूनि आपुले हातीं ।
म्हणे उठा रे आमुचे सांगाती । जे असाल तितुकेही ॥ ३२ ॥
ऐसें बोलतां शिशुपाळ । तात्काळ उठिले अवघे खळ ।
कृष्णद्वेषी परम चांडाळ । अति कोल्हाळ करिती ते ॥ ३३ ॥
धर्में धांवोनि तत्काळ । हृदयीं कवळिला शिशुपाळ ।
म्हणे तूं आमुचा बंधु केवळ । यज्ञ हा सकळ तुझा असे ॥ ३४ ॥
ऋषि तपस्वी वृद्ध राजेंद्र । कृष्ण पूजितां त्यांसी आनंद थोर।
तूंही कृष्णभजनीं सादर । अनन्य होईं शिशुपाळा ॥ ३५ ॥
परम जाणता गंगानंदन । वृद्ध वडील सर्वमान्य ।
त्यांचे आज्ञेनें म्यां केलें पूजन । तूं कां दूषण ठेविसी ॥ ३६ ॥
तुजहूनि जाणते पंडित । कृष्णपूजने ते आनंदत ।
तुझे हृदयीं हा अनर्थ । काय म्हणोनि प्रवेशला ॥ ३७ ॥
तंव भीष्म यथार्थ बोले वचन । परम नष्ट हा दमघोषनंदन ।
त्याचें कासया करिसी शांतवन । त्यासी मरण जवळी असे ॥ ३८ ॥
कां याचें करिसी समाधान । कदा न मानी तुझें वचन ।
जैसीं वस्त्रें भूषणे प्रेतासी पूर्ण । काय लेववून सार्थक ॥ ३९ ॥
मतिमंदापुढें ठेविलें शास्त्र । षंढाहातीं दिधलें शस्त्र ।
मसणीं मंडप विचित्र । व्यर्थ जैसे उभारिले ॥ ४० ॥
वायसासी अमृतफळें । कीं उष्ट्रासी समर्पिलें केळें ।
की रासभाच्या अंगासी लिंपिलें । मृगमदाचें उटणें हो ॥ ४१ ॥
द्राक्षफळें अर्पिलीं सूकरा । आदर्श दाविला जन्मांध नरा ।
कीं कृमियांसी समर्पिली शर्करा । तैसा या पामरा काय बोध ॥ ४२ ॥
भग्नपात्रीं जीवन । कां श्रमावें व्यर्थचि घालून ।
दुग्धामाजी हरळ रांधून । काय व्यर्थचि जाण पां ॥ ४३ ॥
उकिरडां ओतिलें सुधारसा । सुमनशेजेवरी निजविली म्हैसा ।
दुग्धें न्हाणिलें वायसा । शुभ्र नव्हे कदापि ॥ ४४ ॥
तैसा हा सुबुद्धि न धरी पामर । जैसा तस्कर विटे देखोनि निशाकर ।
हिंसकासी धर्मशास्त्र साचार । कदा नावडे जाण पां ॥ ४५ ॥
आम्हीं ज्याचें केलें पूजन । त्यासी हृदयीं ध्यान ईशान ।
जलजोद्‌भव सहस्रनयन । अनन्यशरण जयासी ॥ ४६ ॥
जो जगद्‌गुरु इंदिरावर । जो प्रतापमित्र समरधीर ।
ऐसा कोण असे पामर । जो पूजा इच्छी त्याआधीं ॥ ४७ ॥
जो भवगजविदारक पंचानन । सनकादिक ज्यासी शरण ।
त्यासी आधीं पूजितां पूर्ण । कां हा दुर्जन दुखावला ॥ ४८ ॥
जो अनंतब्रह्मांडनायक । भोगींद्र जाहला ज्याचा तल्पक ।
तो पुराणपुरुष निष्कलंक । जगद्वंद्या अनादि जो ॥ ४९ ॥
हा एवढी आगळीक बोलत । कोठें यानें केला पुरुषार्थ ।
महागज देखता भुंकत । श्वान जेवी अनिवार ॥ ५० ॥
ऐसें बोलतां शंतनुकुमर । तों सहदेवासी आवेश दाटला थोर ।
जैसा का गजांत मृगेंद्र । उभा राहोनि बोले ते वेळीं ॥ ५१ ॥
आम्ही सभास्थानीं निश्चित । यथार्थ पूजिला वैकुंठनाथ ।
असह्य मानी त्याचे पूर्वज समस्त । चरणातळीं माझिया ॥ ५२ ॥
जो कृष्णासी निंदी दुर्जन । त्याची जिव्हा घ्राण छेदीन ।
रासभावरी बैसवून । पिटीन जाण दिगंतरीं ॥ ५३ ॥
ऐसें सहदेव बोलतां आगळें । जयजयकारें देव गर्जले ।
पुष्पांजुळी वोपिते झाले । माद्रीपुत्रावरी तेधवां ॥ ५४ ॥
आकाशीं देववाणी गर्जत । धन्य धन्य सहदेव भक्त ।
नारद म्हणे ऐका समस्त । मोठा अनर्थ होईल आतां ॥ ५५ ॥
जेणें निंदिला द्वारकानाथ । त्याजवळी आला रे अनर्थ ।
तो प्रेतप्राय निश्चित । जननी व्यर्थ प्रसवली ॥ ५६ ॥
ऐसें ऐकोनि ते वेळां । शिशुपाळ अत्यंत क्षोभला ।
घेऊनि दुर्जनांचा मेळा । उभा ठाकला संग्रामा ॥ ५७ ॥
म्हणे या वेळे पांडव भीम । कृष्णासमवेत करीन भस्म ।
अवघे खळ निघोनि परम । कोल्हाळ करिती तेधवां ॥ ५८ ॥
जैसा दृष्टी देखता राजहंस । एकदांचि कोल्हाळ करिती वायस ।
युधिष्ठिर म्हणे भीष्मास । कैसें आतां करणें जी ॥ ५९ ॥
मग बोले गंगाकुमर । तू स्वस्थ राही न सांडीं धीर ।
कैसा तरेन मी सागर । कुंभोद्‌भवें विचार करावा कां ॥ ६० ॥
निद्रिस्थ श्रीकृष्णपंचानन । तंववरीच हे जंबुक करिती गर्जन ।
हा धडधडित कृशान । दुर्जनकानन जाळील पैं ॥ ६१ ॥
श्रीकृष्णवडवानळावरी एक वेळे । चैद्य उठले तृणाचे पुतळे ।
शिशुपाळ कर्पूर बळें । पुढें धांवतो विझवावया ॥ ६२ ॥
याचा परिवार जो सकळी । ही मेणाचीं जैसीं बाहुलीं ।
श्रीरंग हा ज्वाळामाळी । भस्म करील क्षणार्धें ॥ ६३ ॥
ऐसें ऐकतां शिशुपाळ । क्रोधें खवळला जैसा व्याळ ।
कुशब्द तेचि टाकी गरळ । भीष्मासी समोर लक्षूनियां ॥ ६४ ॥
म्हणे रे भीष्मा दुष्टा वृद्धा । परम हीना बुद्धिमंदा ।
कपटिया आमुची करतोसी निंदा । तुझी जिव्हा कां झडेना ॥ ६५ ॥
कोणता कृष्णें केला पुरुषार्थ । म्हणोनि जल्पसी सभेआंत ।
पूतना वृद्ध स्त्री मारिली सत्य । म्हणोनि वाढीव बोलसी ॥ ६६ ॥
केशी अश्व मारिला देख । काळिया अघासुर दंदशूक ।
बकासुर पक्षी एक । मारूनि पुरुषार्थी जाहला ॥ ६७ ॥
गोवर्धन तरी एक वल्मीक । कपटी म्हणोनि गिळिला पावक ।
कपटेंचि कंस काळयवनादिक । मारिले येणें गोवळें ॥ ६८ ॥
तस्करांमाजी अतिश्रेष्ठ । जारांमाजी परम वरिष्ठ ।
कपटी नाटकी परम नष्ट । स्वधर्मभ्रष्ट गोवळा ॥ ६९ ॥
अरे भीष्मा तूं परम दुर्जन । काशीपतीच्या कन्या नेल्या हिरून ।
त्यांत एके स्त्रीनें दिधला प्राण । तुजवरी नपुंसका ॥ ७० ॥
लोकांसी निरोपिसी धर्म । मूढा तूंचि करिसी अधर्म ।
ऐसी निंदा ऐकतां भीम । गदा सांवरोनि सरसावला ॥ ७१ ॥
जैसा केवळ खदिरांगार । तैसे आरक्त दिसती नेत्र ।
म्हणे हे दुर्जन अपवित्र । चूर्ण करीन गदाघायें ॥ ७२ ॥
भीष्में धरूनि भीमाचा हात । म्हणे क्षण एक राहें तूं स्वस्थ ।
याचें आयुष्य उरलें किंचित । जवळी अनर्थ पातला ॥ ७३ ॥
शिशुपाळ भीष्मासी म्हणे अवधारीं । सोडीं भीम येऊं दे मजवरी ।
जातवेद पतंगासी भस्म करी । तैसे करीन निर्धारें ॥ ७४ ॥
कृष्ण भीम अर्जुन । तिघे येऊ दे एकदांचि शस्त्र घेऊन ।
विलंब करिता षंढ पूर्ण । नाम तुझें निर्धारीं ॥ ७५ ॥
ऐसी दुष्टोत्तरें बोलत । तीं क्षमा करूनि गंगासुत ।
भीमासी म्हणे ऐक वृत्तान्त । पूर्वीचा तुज सांगतों ॥ ७६ ॥
दमघोषाची पत्‍नी सात्वती । ते वसुदेवाची भगिनी होय निश्चितीं ।
तिचे उदरीं हा पापमती । शिशुपाळ जन्मला ॥ ७७ ॥
उपजतांचि बाळ पाहे नयनीं । भुजांवरी भुजा दोन्ही ।
कपाळीं नेत्र अवगुणी । हा पापखाणी उपजला ॥ ७८ ॥
लोक म्हणती अवचिन्ह । माता म्हणे टाका बाहेरी नेऊन ।
तो आकाशीं बोले देववाणी वचन । न टाकीं बाळ सर्वथा ॥ ७९ ॥
हा होईल महाभूपती । शिशुपाळ नाम ठेवी याप्रती ।
माता विस्मित जाहली चित्तीं । काय पुढती बोलत ॥ ८० ॥

कोणाचे हातें याचा मृत्य । हें देवदूता वदें निश्चित ।
तों आणिक प्रतिध्वनि होत । माय ऐकत सादरें ॥ ८१ ॥
ज्या पुरुषाचे दृष्टिकरून । दोन भुजा आणि तिजा नयन ।
खालीम् पडेल गळोन । यासी मरण त्या हातीम् ॥ ८२ ॥
ऐसी बोलोनि आकाश वाणी । गुप्त राहिली तेचि क्षणीम् ।
मग बाळ घेती जाहली जननी । विरूप रूपे चतुर्बाहू ॥ ८३ ॥
देशोदेशींचे भूपती । बाळ पाहावयालागीं येती ।
प्रचीत विलोकावया सात्वती । शिशुपाळ देत त्यांपुढें ॥ ८४ ॥
बळिभद्र आणि घननीळ । तेही पाहावया आले बाळ ।
बंधुपुत्र देखतां तुंबळ । आनंद झाला सात्वतीतें ॥ ८५ ॥
शिशुपाळ आणि वक्रदंत । दोघे कृष्णापुढें आले रांगत ।
कृष्णदृष्टी पडतां अकस्मात । भुजा गळोनि पडियेल्या ॥ ८६ ॥
कपाळींचा तिजा नयन । तत्काळचि गेला जिरोन ।
मातेसी चिंता दारुण । प्राप्त जाहली तेधवां ॥ ८७ ॥
मग हरीपुढें पदर पसरून । पितृभगिनी मागे पुत्रदान ।
म्हणे यासी तू न मारी म्हणोन । भाष देईं मजलागीं ॥ ८८ ॥
श्रीकृष्ण बोले साच वचन । शत अपराध क्षमा करीन ।
अधिक जाहलिया बोळवीन । मोक्षसदना निर्धारें ॥ ८९ ॥
ऐसें बोलतां गोविंद । मातेसी जाहला आनंद ।
म्हणे कासया करील शत अपराध । मग राम-मुकुंद बोळविले ॥ ९० ॥
यालागीं ऐक भीमा निश्चित । त्या शत अपराधांचे होय गणित ।
यालागी श्रीकृष्ण निवान्त । वाट पहात समयाची ॥ ९१ ॥
हे शिशुपाळ वक्रदंत । पूर्वींचे दैत्य उन्मत्त ।
रावण कुंभकर्ण निश्चित । रामावतारीं वधिले जे ॥ ९२ ॥
येणें पूर्वीं येऊनि मिथिलेसी । धांवला वरावया सीतेसी ।
भार्गवचाप नुचले मानसीं । परम खेद पावला ॥ ९३ ॥
तोचि शिशुपाल पापखाणी । वरावया धांवला रुक्मिणी ।
तेणें पराजय पावला रणीं । जरासंधासमवेत ॥ ९४ ॥
तो द्वेष धरूनि मनांत । दुर्जन कृष्णनिंदा करीत ।
तरी शत अपराध आले भरत । जवळी अनर्थ यासी आला ॥ ९५ ॥
ऐकतां भीष्माचें वचन । क्रोधें भडकला दमघोषनंदन ।
जैसा स्नेहें शिंपिता कृशान । अधिक अधिक प्रज्वळे ॥ ९६ ॥
म्हणे रे बंदीजना नपुंसका । किती रे वाखाणिसी त्या गोरक्षका ।
जे जे येथें स्तवनासी योग्य देखा । न वाखाणिसी तयांसी ॥ ९७ ॥
चोर जार कपटी केवळ । बहुत माजला हा गोपाळ ।
गोकुळ चौंढाळिलें सकळ । कपटी अमंगळ नष्ट हा ॥ ९८ ॥
जालंधराची पत्‍नी वृंदा सती । येणें ते भगिनी मानिली होती ।
तिशींच रतला निश्चितीं । न भी चित्तीं पापातें ॥ ९९ ॥
परदारागमनी आणि कपटी । यासमान दुजा नाहीं सृष्टीं ।
ऐसियाची काय वाखाणिसी गोष्टी । वारंवार मूढा तूं ॥ १०० ॥
मग म्हणे उठा अवघेजण । आधी घेऊ या भीष्माचा प्राण ।
तिलप्राय कुटके करून । येथेंचि याचे टाकावे ॥ १ ॥
याज्ञिक मिळोनि भोंवते । यज्ञपशु वधिती मुष्टिघातें ।
तैसें वधावें या वृद्धातें । येणें आम्हांतें निंदिले ॥ २ ॥
तैल तप्त कढईत तावूनि उत्तम । हा जितचि आंत घालावा भीष्म ।
कीं शस्त्रें तावूनि परम । खंडें याचीं करावी ॥ ३ ॥
मग बोले गंगासुत । बोलिले जो न करी सत्य ।
त्याचे पूर्वज समस्त । महानरकीं पडतील ॥ ४ ॥
तुझिया माथ्याचा मुकुट । तो म्यां पदघातें केला पिष्ट ।
जरी बोलिलें वचन स्पष्ट । खरें करूनि दावीसना ॥ ५ ॥
भीष्मसिंहापुढें जंबुक समस्त । करितां युद्धाची तुम्ही मात ।
वज्रधारा धगधगित । तृणेंकरूनि खंडे केवीं ॥ ६ ॥
अजा जयाची जननी । तो सिंहाशीं भिडों पाहे रणीं ।
पिपीलिका म्हणे थडक हाणोनी । दिग्गज खालीं पाडीन ॥ ७ ॥
बळें उडोनि आळिका । विदारूनि मारीन म्हणे विनायका ।
मशक म्हणे हाणोनि धडका । मेरुमांदार डोलवीन ॥ ८ ॥
घुंगरुडाऐसें वदन । म्हणे पर्वत सगळा ग्रासीन ।
पतंग अग्नीसी म्हणे गिळीन । सूड घेईन खांडववनाचा ॥ ९ ॥
स्वतंतुसूत्रेंकरूनी । ऊर्णनाभि झांकीन म्हणे धरणी ।
वृश्चिक अभिमान वाहे मनीं । ताडूनि फोडीन वज्रातें ॥ ११० ॥
कीं रासभे ब्रीद बांधोन । नारदापुढे मांडिलें गायन ।
कीं मूषक टवकारून । वासुकी धरूं पातला ॥ ११ ॥
कीं सज्ञान पंडितापुढें । बोलावया आलीं मूढें ।
कीं जंबुक आपुले पवाडे । व्याघ्रापुढें दावीत ॥ १२ ॥
मजपुढें काय आदित्य । म्हणवूनि निंदा करी खद्योत ।
मरणकाळीं होय सन्निपात । तैसें तुज जाहलें रे ॥ १३ ॥
काळमृत्यूची छाया पडली । मृत्यूवेळ जवळी आली ।
ऐकोनि शिशुपाळ ते वेळीं । अधिकचि आवेशला ॥ १४ ॥
शस्त्र काढूनि वेगेंसीं । म्हणे कृष्णा ऊठ रे झुंज मजसीं ।
नपुंसका काय बैसलासी । लाज कैसी नुपजे तूंते ॥ १५ ॥
तुझें रुसणें समजणें दोन्ही । मी शिशुपाळ तृणप्राय मानीं ।
गोरक्षा तुज अझूनी । लज्जा कां रे न वाटे ॥ १६ ॥
उपजोनियां तुवां गोवळा । वृष्णिकुळासी डाग लाविला ।
तुवां चोरूनि नेली रुक्मिणी वेल्हाळा । ते नवरी माझी निर्धारें ॥ १७ ॥
रुक्मिणी आधीं अर्पिली मातें । म्यां मनींच भोगिलें तीतें ।
मग ते प्राप्त जाहली तूतें । माझें उच्छिष्ट गुराखिया ॥ १८ ॥
जैसें भोगिलें वस्त्र बहुत । ते भाटासी देती भाग्यवंत ।
तैसी रुक्मिणी म्या भोगिली निश्चित । तुज जे प्राप्त जाहली ॥ १९ ॥
पुष्पहार भोगूनि टाकिला । तो भणंगें जैसा उचलूनि नेला ।
कीं रावणें चोरूनि नेली जनकबाळा । तैसी रुक्मिणी तुवां नेली ॥ १२० ॥
शाल्व पवित्र तुजपरीस । कदा नातळे अंबेस ।
नवरी जे नेमिली आणिकास । ते सर्वथा न पर्णावी ॥ २१ ॥
ज्याचे नांवें जें पात्र वाढिलें । आणिकें नेतां तें उच्छिष्ट जाहलें ।
हे धर्माधर्म शास्त्रीं बोलिले । तुज न कळती कर्मभ्रष्टा ॥ २२ ॥
श्रीकृष्ण म्हणे रे दुर्जना । महानिंदका दुष्टा मलिना ।
तूं अग्रपूजा इच्छितोसी हीना । तरी आतांचि घेई निर्धारें ॥ २३ ॥
ऐसें बोलोनि क्षीराब्धिजारमण । केलें सुदर्शनाचें स्मरण ।
तंव अकस्मात येऊन । कृष्णहस्तकी संचरले ॥ २४ ॥
जैसा कल्पांतींचा आदित्य । तैसें सुदर्शन धगधगीत ।
शिशुपालावरी सोडिलें अकस्मात । वैकुंठनाथें तेधवां ॥ २५ ॥
तत्काळ शिशुपाळाचें छेदिलें शिर । निराळपंथें उडालें सत्वर ।
मुखें गर्जना करी थोर । म्यां यदुवीर जिंकिला ॥ २६ ॥
शिर मागुतें उतरलें । तें श्रीकृष्णचरणाजवळी पडिलें ।
अंतर्ज्योति निघाली ते वेळे । कृष्णरूपीं प्रवेशली ॥ २७ ॥
बाळसूर्यासारखें तेज अद्‌भुत । ज्योति श्रीकृष्णहृदयीं प्रवेशत ।
जैसें लवण जळीं विरत । कीं गगनांत नाद जैसा ॥ २८ ॥
सांडूनि जीवदशा संपूर्ण । शिशुपाळ जाहला कृष्ण ।
त्वंपद तत्पदीं जाय हारपोन । तैसा लीन जाहला ॥ २९ ॥
कीं पूर्ण जळीं जळबिंदु पडिला । तो माघारा नाहीं परतला ।
तैसा शिशुपाळ गोवळा जाहला । नाहीं उरलें वेगळेपण ॥ १३० ॥
हे वैकुंठींचे द्वारपाळ । जय विजय निर्मळ ।
सनकादिकीं शापितां तत्काळ । दैत्ययोनींत अवतरले ॥ ३१ ॥
हेचि हिरण्याक्ष हिरण्यकश्यप जाण । हेचि जाहले रावण कुंभकर्ण ।
तेचि हे शिशुपाळ वक्रदंत पूर्ण । कृष्णावतारी जन्मले ॥ ३२ ॥
परम भक्त शिशुपाळ । बळेंचि हरिरूप जाहला तत्काळ ।
हातींची वस्त आसडूनि नेत बाळ । तैसेंचि केलें यथार्थ ॥ ३३ ॥
तिसरें जन्मीं निश्चितीं । कृष्णें दिधली अक्षय मुक्ती ।
हृदयीं ठेविली अंतर्ज्योती । महाभक्त म्हणोनि ॥ ३४ ॥
असो जाहला जयजयकार । पुष्पवृष्टि वर्षती संभार ।
दुष्ट पळाले समग्र । वक्रदंतासहित पैं ॥ ३५ ॥
कौरव अंतरीं चिंताक्रांत । म्हणती आमुचें उणें पडिलें बहुत ।
एक आनंदे टाळिया वाजवीत । बरें जाहलें म्हणोनियां ॥ ३६ ॥
ऐसा शिशुपाळ पावला निजधाम । पार्थाप्रति निरोपी धर्म ।
म्हणे याचें प्रेत करा भस्म । जातवेदामाझारी ॥ ३७ ॥
मग शिशुपाळाचें राज्य होतें । तें दिधलें त्याच्या पुत्रातें ।
धर्मराजें समस्त रायांतें । वस्त्रें अलंकार समर्पिले ॥ ३८ ॥
ब्राह्मण क्षत्रिय वैश्य शूद्र । अवघियांसी गौरवी युधिष्ठिर ।
पूजामान पावोनि समग्र । गेले नगरा आपुलाले ॥ ३९ ॥
अवभृथस्नान केलें । तेथें सकळ लोक सुस्नात जाहले ।
सहपरिवारेंसीं ते वेळे । श्रीकृष्ण निघाले द्वारकेसी ॥ १४० ॥
धर्मासी म्हणे कमलोद्‌भवपिता । आम्हांसी निरोप देईं आतां ।
धर्में चरणीं ठेविला माथा । कंठ जाहला सद्गदित ॥ ४१ ॥
धर्मराज प्रेमें स्फुंदत । जा ऐसें न म्हणेचि सत्य ।
पुढती लौकरी यावें म्हणत । धन्य भक्त धर्मराज ॥ ४२ ॥
भीम अर्जुन नकुळ सहदेव । तयांसी पुसत वासुदेव ।
कुंती द्रौपदी सुभद्रेप्रति माधव । स्नेहआज्ञा मागतसे ॥ ४३ ॥
तंव ते म्हणती श्रीपती । जेथें पद तुझे उमटती ।
तेथें आमुचें मस्तक असो निश्चितीं । ऐसेंचि करी रमावरा ॥ ४४ ॥
हृदयांतूनि आमुच्या श्रीपती । परता जाऊं नको निश्चितीं ।
ज्या ज्या भूताकृति भासती । तुझें स्वरूप भासो तें ॥ ४५ ॥
श्रीकृष्णासी बोळवूनी । पांडव आले परतोनि सदनीं ।
जागृति-सुषुप्ति-स्वप्नीं । श्रीकृष्णचिंतनीं सादर ॥ ४६ ॥
राजसूययज्ञ जाहला समाप्त । द्वारकेसी पावला वैकुंठनाथ ।
तों पौंड्रक आणि वक्रदंत । वेढा घालिती नगरातें ॥ ४७ ॥
शिवें दिधले वरविमान । त्यांत वक्रदंत सेनेसहित बैसून ।
द्वारकेवरी येऊन । युद्ध करिती शस्त्रास्त्रीं ॥ ४८ ॥
तो इतुकियांत पावला जगज्जीवन । तत्काळ सोडिलें सुदर्शन ।
वक्रदंताचें शिर छेदून । आकाशपंथें उडविलें ॥ ४९ ॥
पौंड्रक सेनेसमवेत । हरीनें संहारिला तेथ ।
ऐसा प्रताप करूनि अद्‌भुत । कृष्णें शस्त्रें ठेविलीं ॥ १५० ॥
मुख्य वधिले शिशुपाळ-वक्रदंत । इतुकानि आमुचें मनोगत ।
अवतारकृत्य जाहलें यथार्थ । या दोघांसी मारितां ॥ ५१ ॥
आम्हांसी शस्त्र धरणे नाहीं आतां । उरले ते दैत्य तत्त्वतां ।
ते सारथ्य करूनि पार्था । त्याहातीं पुढें वधावे ॥ ५२ ॥
जनमेजयासी सांगे वैशंपायन । धन्य धन्य अवतार श्रीकृष्ण ।
गोकुळीं अपार दैत्य मारून । कंस वधिला मथुरेसी ॥ ५३ ॥
जरासंध सतरा वेळा त्रासिला । द्वारका वसविली अवलीला ।
नरकासुर मारूनि सहस्र सोळा । गोपी आणिल्या घरासी ॥ ५४ ॥
आतां श्रोतीं व्हावें सावचित्त । पुढें छत्तिसावा अध्याय गोड बहुत ।
छत्तिसाव्यापासून हरिविजयग्रंथ । संपूर्ण यथार्थ जाहला ॥ ५५ ॥
जैसा मुकुटावरी मणी । तैसा छत्तिसाव ऐका श्रवणीं ।
हरिविजय हिरियांची खाणी । सज्जन जोहरी येथींचे ॥ ५६ ॥
श्रीधरवरदा जगन्निवासा । ब्रह्मानंदा पंढरीशा ।
भक्तमानसराजहंसा । पुराणपुरुषा जगद्वंद्या ॥ ५७ ॥
इति श्रीहरिविजय ग्रंथ । संमत हरिवंशभागवत ।
चतुर परिसोत प्रेमळ पंडित । पंचत्रिशत्तमाध्याय गोड हा ॥ १५८ ॥
॥ पस्तिसावाअध्याय समाप्त ॥ ॥ ओव्या ॥ १५८ ॥
॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥