श्रीगणेशाय नमः ॥
जय जय क्षीरसागरविहारा । मत्स्यरूपिया वेदोद्धारा ।
महाकपटिया शंखासुरा । वधूनि धर्म वाढविला ॥ १ ॥
मंदराचळ धरूनि पृष्ठीवरी । चौदा रत्‍नें काढिलीं सागरीं ।
कूर्मवेष मधुकैटभारी । भक्तकैवारी तूं साच ॥ २ ॥
रसातळा पृथ्वी जातां । सकळ देवीं धावां करितां ।
वराहवेषें रमानाथा । उर्वी दाढेवरी धरियेली ॥ ३ ॥
स्तंभ भेदूनि एकसरा । विदारूनि टाकिले महासुरा ।
प्रल्हादरक्षका सर्वेश्वरा । नरहरिवेषधारका ॥ ४ ॥
दानें तपें व्रतें बळी । त्यापाशीं याचक तू वनमाळी ।
त्रिभुवन दाटलें पायांतळी । वामनवेषा कमलेशा ॥ ५ ॥
नाही सेवक सदन पृतना कांही । तीन सप्तकें निर्वीर मही ।
करूनीया चिरंजीव विजयी । अद्यापि पाहीं विचरत ॥ ६ ॥
वैश्रवणबंधु दशास्य । तेणें बंदी घातले त्रिदश ।
मग तुवां धरूनियां श्रीरामवेष । अदितिपुत्र सोडविले ॥ ७ ॥
तोचि तू आनकदंदुभिसुत । द्वारकाधीश मन्मथतात ।
तांडव करूनि अद्‌भुत । पांडव रक्षिले निजबळें ॥ ८ ॥
कलियुगी लोक परम धनांध । जिंहीं जवळी रक्षिले कामक्रोध ।
तयासी तू बोलसी बोध । लीला अगाध दाविसी ॥ ९ ॥
पुढें म्लेंच्छ माजती दारुण । टाकिती सत्कर्में मोडून ।
मग तू कलंकीवेष भगवान । तुरंगवहनी धांवसी ॥ १० ॥
तोचि तू सर्वेशा भीमातीरीं । दोन्ही कर ठेवूनि कटांवरी ।
प्रत्यक्ष नांदसी पंढरी । ब्रह्मानंदा जगद्‌गुरो ॥ ११ ॥
एकतिसावे अध्यायीं कथन । सत्यभामा आणि प्रद्युम्न ।
सर्व यादव आणि सुपर्ण । गर्वहरण केले त्यांचे ॥ १२ ॥
यावरी एके दिवशीं नारदमुनी । स्नान करितां सुरनदीजीवनीं ।
तों मत्स्य आणि मत्स्यिणी । रमतां दृष्टीं देखिलीं ॥ १३ ॥
काय संसार स्त्रीविण । नाही देखिलें पुत्रवदन ।
आतां विवाह करावा येथून । तरी स्त्री कधीं वाढेल ॥ १४ ॥
तरी आता घेऊं कृष्णदर्शन । सोळा सहस्र रामा त्यालागून ।
एक घ्यावी आतां मागून । करूं संतानवृद्धि कांही ॥ १५ ॥
विसरला जप तप अनुष्ठान । जवळी घेतला कमंडलु जीवन ।
हाती ब्रह्मवीणा घेऊन । मुक्तिपुरीसी पावला ॥ १६ ॥
जे अनंतशक्तींची स्वामिनी । ते आदिमाया मन्मथजननी ।
तिचे मंदिरी शारंगपाणी । बैसला होता तेधवां ॥ १७ ॥
तेथेंचि आला नारदमुनी । तों दृष्टीं देखिला मोक्षदानी ।
हातीं चामर घेऊनी । नारी रुक्मिणी वारीतसे ॥ १८ ॥
नारद देखतां जगज्जीवनें । क्षेमलिंगन दिधले प्रीतीनें ।
जवळी बैसवूनि मधुसूदनें । पूजा केली यथाविधि ॥ १९ ॥
हरि म्हणे जलजोद्‌भवनंदना । कांही मज करावी आज्ञा ।
आजि स्वामींची वासना । परम चंचळ दिसतसे ॥ २० ॥
नारद म्हणे घननीळा । व्यर्थ आमुचा काळ गेला ।
गृहस्थाश्रम नाहीं केला । पुत्र कलत्र न देखों ॥ २१ ॥
तरी तुज बहुत स्त्रिया जगन्मोहना । मज एक देई अंगना ।
स्त्रीदान करी त्याचिया पुण्या । पार नाहीं सर्वथा ॥ २२ ॥
हास्यवदन जगन्नायक । म्हणे नारद मांडिलें कौतुक ।
ते समयी यादवकुळटिळक । काय बोलिला ऐका तें ॥ २३ ॥
म्हणे जे गृहीं नसें मी ब्रह्मनंदना । तेथूनि अवश्य न्यावी ललना ।
बरें म्हणोनि ते क्षणा । सांवरोनि वीणा ऊठिला ॥ २४ ॥
गेला दुसरिया गृहाप्रती । तों तेथें बैसलासे जगत्पती ।
उद्धव अक्रूर उभे असती । विंझणे हाती घेऊनियां ॥ २५ ॥
हरि म्हणे यावें नारदमुनी । आलिंगन दिधले प्रीतीकरून ।
म्हणे येणें जाहलें कोठूनी । काही आज्ञा करावी मज ॥ २६ ॥
नारद विचारी अंतरी । परम लाघवी कपटी मुरारी ।
आता होता रुक्मिणीचे घरी । आला लवकरी विवरद्वारें ॥ २७ ॥
तेथूनि उठे नारदमुनी । प्रवेशे दुसरे सदनीं ।
तो फांसे हातीं घेऊनी । सारीपट खेळतसे ॥ २८ ॥
हरि म्हणे यावें नारदमुनी । म्हणोनि उभा ठाके चक्रपाणी ।
पूर्ववत पूजा करूनि । क्षेमवार्ता पुसतसे ॥ २ं९ ॥
नारद म्हणे नाटकी पूर्ण । येथेंही बैसला त्वरे येऊन ।
मग प्रवेशे आणिक सदन । तों मनमोहन निजलासे ॥ ३० ॥
नारद प्रवेशला सदनांतरी । म्हणे कोण निजला मंचकावरी ।
येरी म्हणे स्वामी मुरारी । बैसा क्षणभरी नारदमुनि ॥ ३१ ॥
तों तेथें खेळती लेकुरें । दृष्टीं देखिली मुनिवरें ।
एक सदनी यादवेंद्रें । मंगळस्नान आरंभिलें ॥ ३२ ॥
एके घरी घेतलें अग्निहोत्र । स्वयें होम देत वारिजनेत्र ।
एके गृहीं वेदांतशास्त्र । काढूनि वाची जगदात्मा ॥ ३३ ॥
एके घरीं करीत कन्यादान । कोठें करीत पुत्राचें लग्न ।
कोठें सुना माहेरा पाठवून । लेंकी आणीत गोपाळ ॥ ३४ ॥
कोठें कन्या सासुरीं बोळवीत । सद्गद जाहलासे जगन्नाथ ।
कोठें शास्त्रांचे मतितार्थ । काढूनि सांगत भक्तांसी ॥ ३५ ॥
कोठें असे गात नाचत । कोठें प्रेमें श्रवण करीत ।
कोठें विद्याभ्यास दावीत । विद्या शिकवीत पुत्रांतें ॥ ३६ ॥
चतुर्दश विद्या चौसष्ट कळा । गृहीं गृहीं दावीत लीला ।
कोठें वेदघोष आगळा । करी सांवळा आदरें ॥ ३७ ॥
कोठें बैसला उगाचि शांत । कोठें उदास विरक्त ।
कोठें राजयोग दावीत । हठनिग्रह टाकूनियां ॥ ३८ ॥
कोठें यम नियम प्राणायाम । प्रत्याहार करी पुरुषोत्तम ।
कोठें कृपण कोठें उदारपण । पूर्णकाम जाहलासे ॥ ३९ ॥
कोठें आचरे कर्मकांड । कोठें उपासना दावी प्रचंड ।
कोठें ज्ञान कथी वितंड । परम मूढां जीवांसी ॥ ४० ॥
ऐसा जे गृहीं रिघे नारद । तिकडे व्यापलासे गोविंद ।
म्हणे विश्वव्यापक ब्रह्मानंद । रिता ठाव न दिसेचि ॥ ४१ ॥
मग लज्जित जाहला ब्रह्मनंदन । म्हणे विश्वव्यापक जगज्जीवन ।
मज कर्में नाडलें पूर्ण । अज्ञानआवरण पडियेलें ॥ ४२ ॥
मग तैसाचि वेगें निघाला । भागीरथीतीरासी आला ।
अनुतापें तप्त जाहला । स्नानासी चालिला ब्रह्मपुत्र ॥ ४३ ॥
जळीं करितां अघमर्षण । तो मायेनें दाविले विंदाण ।
स्त्रीस्वरूप आपण । नारद जाहला तेधवां ॥ ४४ ॥
रंभेऐसें रूप सुंदर । नारदी जाहला मुनीश्वर ।
तेथें एक पुरुष आला साचार । कामातुर होऊनियां ॥ ४५ ॥
तेणे संग देतांचि तत्काळ । गरोदर झाली वेल्हाळ ।
नव मास भरतां समूळ । प्रसूत जाहली तेधवां ॥ ४६ ॥
तत्काळ जाहले साठी पुत्र । प्रभवविभवादि संवत्सर ।
नारदमुनि करी विचार । म्हणे अनर्थ थोर जाहला ॥ ४७ ॥
मज लागलें स्त्रियेचें ध्यान । तेंचि मी जाहलो नलगतां क्षण ।
मग करीत हरिस्मरण । सोडवीं येथूनि दयाळुवा ॥ ४८ ॥
करितांचि कृष्णचिंतन । पूर्ववत जाहला ब्रह्मनंदन ।
बाहेर आला स्नान करून । मग तप दारुण आचरला ॥ ४९ ॥
यम नियम प्राणायाम करून । पावला स्वरूपीं समाधान ।
ज्ञानाग्नि धडधडीत पूर्ण । दोषतृण दग्ध जाहलें ॥ ५० ॥
जैसा पर्वत संदीप्त होय । मग मृग-पक्षी न धरिती आश्रय ।
तैसाचि ब्रह्मविद पाहें । निःसंदेह ब्रह्मपुत्र ॥ ५१ ॥
जैसे स्वप्नींचे दोष अपार । जागा होता होती संहार ।
तैसा तो नारद ज्ञानसागर । कैंचा विकार उरेल पैं ॥ ५२ ॥
कैंचा कलंक रविमंडळीं । पाप नुरेचि जान्हवीजळीं ।
सदा पवित्र ज्वाळामाळी । त्यासी ओवळें कोण म्हणेल ॥ ५३ ॥
धुळीनें कदा न मळे अंबर । कीं सर्वत्र फिरतां निर्मळ समीर ।
कीं ढेंकुळ पडतां सागर । न डहुळेचि कदापि ॥ ५४ ॥
नारद तोचि श्रीकृष्ण । दोघांसी नाहीं भेदभान ।
सावध करावया जन । कौतुक पूर्ण दाविलें ॥ ५५ ॥
आता ऐका सावधान । द्वारकेसी काय जाहलें वर्तमान ।
रुक्मिणीचा बंधु रुक्मिया जाण । भोजकटनगरी वसे पैं ॥ ५६ ॥
त्याची कन्या परम सुकुमार । लावण्यवल्ली नामें चतुर ।
ते प्रद्युम्नासी दिधली सुंदर । यथाविधीकरूनियां ॥ ५७ ॥
श्रीकृष्ण बळिराम रुक्मिणी । छप्पन्न कोटी यादवश्रेणी ।
रुक्मियानें नगरासी नेऊनी । सोहळा केला अपार ॥ ५८ ॥
भगिनीपुत्र प्रद्युम्न । त्याहीवरी तो साक्षात मदन ।
जामात सुंदर देखोन । अपार आंदणे दीधलीं ॥ ५९ ॥
वोहरें सांगती घेऊनी । द्वारकेसी आले चक्रपाणी ।
जो आदिपुरुषी कैवल्यदानी । वेदपुराणीं वंद्य जो ॥ ६० ॥
पुढे रुक्मियाचा पुत्र । रुक्मध्वज नामे शूर ।
त्याची कन्या पद्माक्षी चतुर । अनिरुद्धासी दीधली ॥ ६१ ॥
सकळ यादव आणि दळभार । श्रीकृष्ण प्रद्युम्न आणि रोहिणीकुमार ।
रुक्मिणी रेवती उखा समग्र । लग्नालागीं आणिल्या ॥ ६२ ॥
आणि देशोदेशींचे नृपवर भले । रुक्मियाने लग्नासी आणिले ।
यथाविधि लग्न लाविलें । द्रव्य वेंचिलें अपार ॥ ६३ ॥
वस्त्रें मंडप शोभिवंत । ठायीं ठायीं रजतस्तंभ विराजित ।
ते सभेसी राजे समस्त । कौतुकार्थ बैसले ॥ ६४ ॥
बळिराम आणि यादव बैसले । तों रुक्मिया तेव्हां काय बोले ।
या जी द्यूत खेळों वहिलें । अवश्य म्हणे कृणाग्रज ॥ ६५ ॥
रुक्मिया आणि बळिराम खेळती । भोंवते नृप पाहती ।
रुक्मिया म्हणे पण करा निश्चिती । तरीच रंग खेळाचा ॥ ६६ ॥
प्रथम केला सहस्राचा पण । अवश्य म्हणे संकर्षण ।
पहिला डाव भीमकनंदन । जिंकिला जाहला तेधवा ॥ ६७ ॥
सहस्र द्रव्य ते वेळां । बळिराम देता जाहला ।
मग लक्षाचा पण घातला । तो डाव जिंकिला बळिभद्रें ॥ ६८ ॥
तों रुक्मिया असत्य स्वार्थ बोले । म्हणे ये वेळें म्या जिंकिले ।
तों रेवतीवर म्हणे आगळें । असत्य न बोलें कपटिया ॥ ६९ ॥
रुक्मिया म्हणे तूंचि असत्य । म्यां डाव जिंकिला यथार्थ ।
परम क्षोभला रोहिणीसुत । मग पुसे समस्त रायांसी ॥ ७० ॥
तेही रुक्मिया ऐसें बोलत । असत्य साक्ष देती समस्त ।
म्हणती रुक्मियाने जिंकिलें यथार्थ । आम्ही भोंवते पाहतसों ॥ ७१ ॥
रुक्मिया म्हणे असत्य बोलतां । तुमचा जन्म गेला तत्त्वतां ।
तुम्ही गोकुळी गुरें राखितां । असत्य तेथें शिकलेती ॥ ७२ ॥
तुम्ही दोघे असत्याचें घरे । परम कपटी चोर जार ।
कपटेंचि घेतलें मथुरानगर । कंसासुर वधूनियां ॥ ७३ ॥
मग कालयवनभेणें देखा । समुद्रांत रचिली द्वारका ।
कपटेंकरूनि भीमककन्यका । चोरूनि नेली तस्कर हो ॥ ७४ ॥
तैसें तुम्ही पाहतां येथें । परी मी शिक्षा लावीन तुम्हांतें ।
द्वारका उचलूनि स्वहस्ते । समुद्रामाजी टाकीन ॥ ७५ ॥
म्यां जिंकिला आतां डाव । साक्ष देती अवघे राव ।
तों देववाणी अंबरीं अपूर्व । एकाएकीं गर्जली ॥ ७६ ॥
म्हणे बळिरामे जिंकिला यथार्थ । समस्त राजे पाहती चकित ।
तव क्रोधावला रेवतीकांत । परी आयुध जवळी दिसेना ॥ ७७ ॥
रुक्मिया घेऊनि खड्‌ग वोडण । उभा ठाकला सरसावून ।
बळिरामे मंडपाचा स्तंभ भवंडून । तत्काळ हाती सरसाविला ॥ ७८ ॥
बळें भवंडूनि ते वेळां । रुक्मियाचे मस्तकीं घातला ।
शतचूर्ण मस्तक जाहला । प्राणासी मुकला तत्काळ ॥ ७९ ॥
जाहला एकचि हाहाकार । राजे पळों पाहती सत्वर ।
बळिरामें त्यांचे मुखीं मुष्टिप्रहार । बळेंकरूनि दीधले ॥ ८० ॥
समस्तांचे पाडिले दांत । भडभडां अशुद्ध वाहत ।
तैसेचि नृप पळाले समस्त । महा अनर्थ देखोनियां ॥ ८१ ॥
निजमंडपी होता रुक्मिणीवर । जो त्रिभुवनचाळक सूत्रधार ।
तेथें धांवोनि आला सत्वर । तो रुक्मियाचें प्रेत देखिलें ॥ ८२ ॥
मग अग्नींत शरीर घातलें । त्याच्या पुत्रावरी छत्र धरिलें ।
वोहरें घेऊनि ते वेळें । द्वारकेसी आले राम-कृष्ण ॥ ८३ ॥
यावरी जांबुवंतीचा कुमर । सांब नामे परम विर ।
महायोद्धाअनिवार । तेणें विचित्र एक केलें ॥ ८४ ॥
दुर्योधन हस्तिनापुरीं । त्याची कन्या रूपवती सुंदरी ।
तिचे स्वयंवर होतें ते अवसरीं । राजे समस्त मिळाले ॥ ८५ ॥
दिव्य सभा परिकर । तेथें बैसले समस्त नृपवर ।
रथारूढ होऊनि कृष्णकुमर । सांब तेथें पातला ॥ ८६ ॥
तोही बैसला सभेभीतरीं । तंव शृंगारूनि आणिली नोवरी ।
दुर्योधन म्हणे कुमारी । पाहें राजे निर्धारीं हे ॥ ८७ ॥
यांमाजी आवडेल जो सुंदर । त्यासीच माळ घाली सत्वर ।
ती राजे विलोकीत समग्र । स्थिर स्थिर जातसे ॥ ८८ ॥
त्यातूनि सांब तत्काळ । म्हणे कोणासी न कळे घालील माळ ।
सत्वर धांवला तो चपळ । उतावीळ होऊनियां ॥ ८९ ॥
तत्काळ नोवरी उचलली । निमिषार्धें रथावरी घातली ।
द्वारकापंथे ते वेळीं । पवनवेगें जातसे ॥ ९० ॥
जंबुकांचे सभेमधून । भाग आपुला नेत पंचानन ।
कीं सुधारसघट घेऊन । जात सुवर्ण अकस्मात ॥ ९१ ॥
जाहला एकचि हाहाकार । आत्मदळेसीं धांवती नृपवर ।
शतबंधूंशी दुर्योधन सत्वर। पाठिलागा धाविन्नला ॥ ९२ ॥
कौरव म्हणती हा एवढा धीट । ऐसा वंश त्याचा तिखट ।
चोर जार परम नष्ट । असत्य कपट सर्ववेषें ॥ ९३ ॥
तो अवघे राजे धांवती । सांब आटोपिला समस्तीं ।
ऐसें जाणोनि त्वरितगतीं । रथ मुरडिला कृष्णसुतें ॥ ९४ ॥
क्षण नलगता धनुष्य चढविले । असंभाव्य बाण सोडिले ।
प्रेतांचे पर्वत पाडिले । नवल केले तेधवा ॥ ९५ ॥
धन्य धन्य राजे म्हणत । बहुतांशी एकला झुंजत ।
मग मुख्य मिळाले समस्त । अस्त्रें घालिती चहूंकडोनि ॥ ९६ ॥
अंगीं रुतले बहुत शर । तेव्हां विकळ जाहला कृष्णकुमर ।
मग पाश घालूनि सत्वर । दुर्योधनें धरियेला ॥ ९७ ॥
हस्तिनापुरासी आणूनी । बंदी घातला ते क्षणीं ।
आपुलिया स्वस्थळालागूनी । राजे गेले तेधवां ॥ ९८ ॥
कन्या तैसीच ठेवी घरीं । तो नारद गेला द्वारकापुरीं ।
हरिसी म्हणे ते अवसरीं । सांब पुत्र कोठें तुझा ॥ ९९ ॥
तो श्रीरंग म्हणे ते वेळे । कोठें गेला आहे तें न कळे ।
नारद म्हणे बंदिशाळे । दुर्योधनें रक्षिला ॥ १०० ॥
सांगितला समस्त समाचार । परम कोपला यादवेंद्र ।
वेगें सिद्ध केला दळभार । वाद्यांचे गजर लागले ॥ १ ॥
तों पुढें कर जोडूनि प्रद्युम्न । विनवी श्रीकृष्णालागून ।
काय मशक दुर्योधन । त्यावरी आपण नव जावें ॥ २ ॥
जंबुकावरी पंचानन । कीं अळिकेवरी सुपर्ण ।
खद्योतावरी चंडकिरण । युद्धा संपूर्ण निघाले ॥ ३ ॥
मी आतां जातो जी त्वरें । घेऊनि येईन दोघे वोहरें ।
समस्त कौरवांची शिरें । बंधूच्या कैवारें छेदीन ॥ ४ ॥
ऐसें बोलता मीनकेतन । तों जवळी आला संकर्षण ।
म्हणे कायसा पाठवितां प्रद्युम्न । मी जाऊन आणितों ॥ ५ ॥
कौरव-पांडव आप्तवर्ग । त्यांशी न करावा युद्धप्रसंग ।
मग काय बोले रमारंग । भोगींद्रासी तेधवां ॥ ६ ॥
जरी ते तुमचें न मानिती वचन । तरी आम्हीं यावें कीं धांवोन ।
हांसोनि बोले रेवतीरमण । ऐसें जाण नव्हेचि ॥ ७ ॥
माझें वचन न मानिती पामर । तरी पालथें घालीन हस्तिनापुर ।
मग रथारूढ झाला शेषावतार । उद्धव-अक्रूरांसहित पै ॥ ८ ॥
मग गजपुरासमीप येउनी । बळिराम राहिला उपवनी ।
दुर्योधनासी धाडिलें सांगोनी । आम्हांसी भेटोनि जाइंजे ॥ ९ ॥
मग समस्त बंधु घेऊन । बाहेर आला दुर्योधन ।
बळिराम भेटला उठोन । सन्मान देऊन बैसविला ॥ ११० ॥
म्हणे नेणतपणें आमुचा कुमर । पाहों आला येथे स्वयंवर ।
कन्या घेऊनि गेला सत्वर । परी तुम्हीं विचार नाही केला ॥ ११ ॥
समस्त मिळोनि बाळ धरिला । आकर्षोनि बंदीं घातला ।
हें ऐकोनि बहुत कोपला । रुक्मिणीवर तुम्हांवरी ॥ १२ ॥
दळभार सिद्ध करून । पाठवित होता तुम्हांवरी मदन ।
मग आम्ही तयातें वारून । दर्शना आलों तूमच्या ॥ १३ ॥
तंव दुर्योधन क्रोधावला बहुत । तुम्ही बहुत झालेत रे उन्मत्त ।
आमुच्या धर्में द्वारकेआंत । नांदतां सुखें तें नेणां ॥ १४ ॥
बळेंकरूनि न्यावी नोवरी । हा कुळधर्म तुमचे घरीं ।
आम्हांसी दाविता ते परी । द्वारकापुरी राहूं नेदूं ॥ १५ ॥
तुमचा कृष्ण आणि प्रद्युम्न । येऊं द्या युद्धालागून ।
एक्याचि बाणेंकरून । करीन कंदन समस्तांसी ॥ १६ ॥
ऐसें बोलोनि दुर्योधन । बंधूंसहित गेला उठोन ।
म्हणे दळभार सिद्ध करून । द्वारकापट्टण घेऊं आतां ॥ १७ ॥
येरीकडे शेषावतार । निजबळें फिरवी नांगर ।
हस्तिनापुरासी सत्वर । मध्यभागीं रोंविला ॥ १८ ॥
हालवितां निजबळें । सकळ नगर डळमळिलें ।
सदनें खचती ते वेळे । लोक पळती बाहेर ॥ १९ ॥
बाळें घेऊनि कडियेवरी । नगराबाहेर धांवती नारी ।
म्हणती रसातळा जाते धरित्री । कल्पांतकाळ ओढवला ॥ १२० ॥
मग भीष्म आणि द्रोण । दुर्योधन धरी त्यांचे चरण ।
म्हणे कोपला रेवतीरमण । तो आता शांत करा जी ॥ २१ ॥
गंगात्मज बोले उत्तर । व्यर्थ धरिला त्याचा कुमर ।
कैचा शांत होईल भोगींद्र । अनिवार क्रोध तयाचा ॥ २२ ॥
मग भीष्म द्रोण विदुर । दुर्योधनादिक कौरव समग्र ।
नगराबाहेर आले सत्वर । करिती नमस्कार रामातें ॥ २३ ॥
दुर्योधन लागे चरणीं । क्षमा करावी ये क्षणीं ।
राम म्हणे समुद्रीं नेऊनी । नगर पालथें घालीन ॥ २४ ॥
तों कौरव म्हणती तुमचा नंदन । तोही आंत पावेल मरण ।
मग बोले वसुदेवनंदन । रेवतीरमण तेधवां ॥ २५ ॥
आमुचा कुमर पावता मरण । तरी समुद्रचि देईल आणून ।
कृष्णें गुरुपुत्र देऊन । सांदीपन तोषविला ॥ २६ ॥
गोकुळीं असतां जगज्जीवन । नंद यमुनेसी करी स्नान ।
घेउनि गेला जळीं वरुण । कृष्णे माघारा आणिला ॥ २७ ॥
नंद शक्तिवनीं सर्पें गिळील । तो हरीने तत्काळ सोडविला ।
द्वादश गांवे अग्नि गिळिला । गौळी सकळ रक्षिले ॥ २८ ॥
अघासुर मुख पसरून । म्हणे गोकुळ अवघेचि गिळीन ।
तो कृष्णें उभा चिरोन । गोपाळ अवघे रक्षिले ॥ २९ ॥
कालियाविषोदककल्लोळें । नव लक्ष गोपाळ मृत्यु पावले ।
कृपाकटाक्षें हरीनें उठविले । मग दवडिलें कालियातें ॥ १३० ॥
सातवें वर्षीं गोवर्धन । आंगोळिये धरी सप्त दिन ।
त्यासी आणावया नंदन । उशीर काय लागेल पां ॥ ३१ ॥
निकर देखोनि बहुत । चरणीं लागे गंगासुत ।
म्हणे अन्याय जाहला तो समस्त । घालीं पोटांत ते वेळे ॥ ३२ ॥

मग संतोषोनि बळिभद्र । तत्काळ उपटिला नांगर ।
तंव बंदीचा सोडून कुमर । विवाह केला यथाविधि ॥ ३३ ॥
वोहरें घेऊनि सांगातें । बळिराम आला द्वारकेतें ।
वर्तमान सांगितलें हरीतें । उद्धव-अक्रूरें तेधवां ॥ ३४ ॥
यावरी धर्मराज इंद्रप्रस्थीं असतां । अपूर्व वर्तली एक कथा ।
द्रौपदीस पांच पति तत्त्वतां । पूर्वी निर्मिले श्रीव्यासें ॥ ३५ ॥
ते कथा सांगता समस्त । तरी वर्णावें लागेल भारत ।
पसरेल असंभाव्य ग्रंथ । यालागी ध्वनितार्थ बोलिलों ॥ ३६ ॥
असो दौपदी वरिली पांचां जणी । नारदें दिवस दिधले वाटूनी ।
दोन मास बारा दिन सदनीं । एकएकाच्या वर्तत ॥ ३७ ॥
एकाचे होतां पूर्ण दिन । मग अग्निमाजी करी स्नान ।
दिव्य शुचिर्भूत होऊन । मग जाय दुजियाकडे ॥ ३८ ॥
जे कां येती धर्माचे दिन । त्यांत चौघां मातेसमान ।
असो एकदा द्विज आला धांवोन । अर्जुनाजवळी सांगावया ॥ ३९ ॥
म्हणे माझ्या गाई वळूनी । आतां नेल्या दैत्यांनीं ।
कोण कोण सोडवील तुजवांचूनी । पंडुनंदना सांग पां ॥ १४० ॥
गो-ब्राह्मण-प्रतिपाळका । धांवे धांवे रणपंडिता ।
तों आवेश न धरवे कुंतीसुता । सेवकां शस्त्रें मागतसे ॥ ४१ ॥
सेवक म्हणती पार्थाप्रती । धर्मद्रौपदी आहेत एकांतीं ।
संकट पडलें निश्चिती । पार्थवीरास तेधवां ॥ ४२ ॥
मनामाजी विचारीत अर्जुन । दैत्य करितील गोहनन ।
आपण जाऊनि धनुष्यबाण । सदनांतून आणावे ॥ ४३ ॥
पार्थ प्रवेशला सदनीं । तीं गुंतलीं संभोग्यव्यसनीं ।
तों दचकली याज्ञसेनी । लज्जित मनीं जाहली ॥ ४४ ॥
शस्त्र घेऊनि गेला पार्थवीर । रथारूढ धांवे प्रतापशूर ।
दैत्य संहारूनि समग्र । गाई सोडविल्या द्विजाच्या ॥ ४५ ॥
परतोनि आला कुंतीसुत । पंडितांसी सांगे वृत्तांत ।
स्त्रीपुरुषांचा एकांत । देखता दोष काय असे ॥ ४६ ॥
तंव ते विचारूनि सांगती । बाळहत्या घडली त्याप्रती ।
त्यासी प्रायश्चित्त निश्चिती । तीर्थक्षिती हिंडावी ॥ ४७ ॥
घेऊनि धर्माची आज्ञा । पार्थ चालिला तीर्थाटणा ।
तापसी होऊनियां जाणा । पार्थवीर हिंडतसे ॥ ४८ ॥
वनें तपोवनें शैले सरिता । महानद्या जान्हवी आदि समस्ता ।
शिवविष्णुक्षेत्रें पाहतां । तन्मय होय अर्जुन ॥ ४९ ॥
केदार हरिद्वार बदरी । द्वादश ज्योतिर्लिंगें पृथ्वीवरी ।
तितुकी पार्थ अनुक्रमें करी । स्नानें दानें विधियुक्त ॥ १५० ॥
काम्यकवनी प्रवेशला पार्थ । तों शिवाचें अनुष्ठानस्थल तेथ ।
शिव नसता कुंतीसुत । जावोनि बैसे ते ठायीं ॥ ५१ ॥
अर्जुन बैसला ध्यानस्थ । तों उमाधव पातला तेथ ।
तापसिया देखोनि म्हणत । तूं कोण येथें बैसलासी ॥ ५२ ॥
मग बोले अर्जुन । तुज बोलावया काय कारण ।
शिव म्हणे माझें हें स्थान । तूं कोण येथें बैसावया ॥ ५३ ॥
अर्जुन म्हणे ते वेळां । काय ठाव तुझा आंखिला ।
ऐकता विषकंठ क्षोभला । म्हणे तुजलागीं मारीन ॥ ५४ ॥
अर्जुने गांडीव चढविलें । निर्वाण बाण वरी योजिले ।
शिवें पिनाक सांभाळिलें । युद्ध मांडिलें निर्वाण ॥ ५५ ॥
शिवे अग्निअस्त्र टाकिलें । पार्थें पर्जन्यास्त्र सोडिलें ।
शिवे शक्तिअस्त्र प्रेरिलें । पार्थ कार्तवीर्यास सोडी ॥ ५६ ॥
असो अस्त्रें होतीं बहुतें । तितुकीं घातलीं हिमनगजामातें ।
अवघीं निवारिलीं पार्थें । निजसामर्थ्यें करूनियां ॥ ५७ ॥
मग संतोषला अपर्णावर । म्हणे धन्य धन्य तू महावीर ।
प्रसन्न जाहलों मागें वर । नाम खूण सांग तुझें ॥ ५८ ॥
येरू म्हणे मी पंडुनंदन । श्रीकृष्णदास नाम अर्जुन ।
मग शिवें कवच किरीट कुंडलें जाण । प्रसाद दीधला अर्जुना ॥ ५९ ॥
मग शिवासी करूनि नमस्कार । पुढें तीर्थें पाहे पंडुकुमर ।
तव आला जेथें रामेश्वर । दक्षिणसमुद्रतीराकडे ॥ १६० ॥
करूनिया स्नान-दान । घेतलें रामेश्वराचें दर्शन ।
तों तेथें अंजनीनंदन । महावीर देखिला ॥ ६१ ॥
पुढे सेतु पाहिला अद्‌भुत । शत योजनें लंकेपर्यंत ।
हनुमंतासी पुसे पार्थ । कोणीं सेतु बांधिला ॥ ६२ ॥
मारुति सांगे पूर्ववर्तमान । या मार्गें गेला रघुनंदन ।
तो प्रतापी रविकुळभूषण । तेणें सेतु बांधिला ॥ ६३ ॥
हांसोनि बोले वीर पार्थ । अहो जी रामाचें एवढें सामर्थ्य ।
निजबाणें कां न बांधिला सेत । शिळा किंनिमित्त घातल्या ॥ ६४ ॥
हनुमंत म्हणे बाणांचा सेत । भंगेल हें जाणोनि रघुनाथ ।
एकएक वानर जैसा पर्वत । कैसा सेतु तगेल ॥ ६५ ॥
पार्थ म्हणे मजऐसा असता । तरी शरांचा सेतु बांधिता ।
तो क्रोध आला हनुमंता । बांधी तत्त्वतां सेतु आतां ॥ ६६ ॥
मी जरी एकला चढेन । तरी तुझ्या शरांचा सेतु मोडीन ।
पार्थ थोडासा सेतुबंधन । करिता जाहला तेधवां ॥ ६७ ॥
प्रचीत पाहावया पूर्ण । सेतु बांधिला एक योजन ।
म्हणे उडी घालीं बळेकरून । कैसा मोडोनि पडे पाहूं ॥ ६८ ॥
अर्जुन म्हणे हेचि शपथ । जरी मोडोनि पडेल सेत ।
तरी मी अग्निकाष्ठें भक्षीन सत्य । तूंही निश्चित बोल पां ॥ ६९ ॥
हनुमंत म्हणे मज तों नाहीं मरण । जरी सेतु न मोडे माझेन ।
तरी मी तुझे ध्वजीं बैसेन । तुजआधीन होऊनिया ॥ १७० ॥
मग पार्थें धनुष्य चढवूनि । बाण सोडिला अभिमंत्रूनि ।
अभंग सेतु केला ते क्षणीं । म्हणे मोडूनि टाकीं आतां ॥ ७१ ॥
हनुमंत उडोनि गगना गेला । सेतुवरी येऊनि पडियेला ।
सेतु मोडूनि चूर्ण केला । मारुति गर्जला भुभुःकारें ॥ ७२ ॥
मोडिला सेतु देखोनी । पार्थे धनुष्य ठेविलें धरणीं ।
बहुत काष्ठें मेळवूनी । ढीग केला असंभाव्य ॥ ७३ ॥
जातवेद चेतविला तत्काळ । आकाशपंथे जाती ज्वाळ ।
पार्थें स्नान करूनि सकळ । नेम आपुला सारिला ॥ ७४ ॥
करूनि अग्नीसी प्रदक्षिणा । हृदयीं आठविले कृष्णध्याना ।
किरीटकुंडलमंडितवदना । पीतवसना चतुर्भुजा ॥ ७५ ॥
म्हणे श्रीकृष्णा द्वारकाधीशा । हे मधुकैटभारे जगन्निवासा ।
हे माधवा क्षीराब्धिवासा । शेषशायी मुरहरा ॥ ७६ ॥
हे रुक्मिणीवल्लभा जनार्दना । हे कंसारे नरकमर्दना ।
हे मधुसूदना सुखवर्धना । मन्मथजनका श्रीरंगा ॥ ७७ ॥
हे भक्तवत्सला यादवेंद्रा । हे केशवा दुरितकाननवैश्वानरा ।
हे दानवारे समरधीरा । इंदिरावरा श्रीहरे ॥ ७८ ॥
हे माधवा नवपंकजपत्राक्षा । अनंगदहनहृदयसाक्षा ।
वेदवंद्या कर्माध्यक्षा । कोणा परीक्षा नव्हे तुझी ॥ ७९ ॥
तोम् द्वारकेसी जगन्नाथ । कळलें संकटीं पडिला पार्थ ।
भक्तकैवारी रमाकांत । आला धांवत सेतुबंधी ॥ १८० ॥
द्विजवेष धरिला सर्वेशें । हनुमंतालागी साक्षेपें पुसे ।
हा कोण अग्निप्रवेश करीतसे । वर्तमान कैसें सांगा हें ॥ ८१ ॥
हनुमंते सांगितलें वर्तमान । याउपरीं बोले ब्राह्मण ।
या गोष्टीसी साक्ष कोण । मजलागून सांगा तें ॥ ८२ ॥
मारुति म्हणे साक्ष नाहीं । द्विज म्हणे असत्य सर्वही ।
साक्ष नसतां व्यर्थ पाहीं । वेदवचन ऐसें बोले ॥ ८३ ॥
तरी मजदेखता रचा सेतु । वरी उडी घालीं अकस्मातु ।
मग पार्थाहातीं त्वरितु । मागुता सेतु रचविला ॥ ८४ ॥
गुप्तरूपें जगज्जीवन । खालीं घाली सुदर्शन ।
मग ऊर्ध्व उडे अंजनीनंदन । निराळपंथे तेधवां ॥ ८५ ॥
उडी घातली अकस्मात । परी तैसाचि अभंग असे सेत ।
वरी आदळोनि हनुमंत । एकीकडे पडियेला ॥ ८६ ॥
जैसा शिळेवरी गोटा पडे । तो उसळोनि जाय एकीकडे ।
पार्थ निरखूनि पाहे ब्राह्मणाकडे । तों द्वारकाधीश ओळखिला ॥ ८७ ॥
ब्राह्मण म्हणे वायुसुता । याचे ध्वजस्तंभीं बैसे आतां ।
तेव्हां आपुलें स्वरूप तत्त्वतां । प्रकट केलें गोविंदें ॥ ८८ ॥
अर्जुनासी धरूनि वनमाळी । मारुतीचे हातीं देत ते वेळीं ।
म्हणे यासी तू सांभाळी । कृपा करूनि सर्वदा ॥ ८९ ॥
जाहला पृथ्वीसी दैत्यभार । तुम्ही आम्ही पार्थवीर ।
करूं दुष्टांचा संहार । अकर्मकार सर्वही ॥ १९० ॥
रामावतारीं तुवां सेवा करून । मजवरी केला उपकार पूर्ण ।
आता सांभाळीं अर्जुन । ध्वजीं बैसोनि पाठी राखीं ॥ ९१ ॥
तुज जिंकी ऐसा कोणी । वीर नसे या त्रिभुवनीं ।
हनुमंत लागला हरिचरणीं । म्हणे आज्ञा प्रमाण तुझी हे ॥ ९२ ॥
गुप्त जाहला भगवान । आला द्वारकावतीलागून ।
हनुमंताची आज्ञा घेऊन । चालिला अर्जुन तेथोनिया ॥ ९३ ॥
तो सुभद्रा श्रीकृष्णाची भगिनी । देऊं केली होती अर्जुनालागुनी ।
पार्थ तीर्थें करावया मेदिनीं । बहुत दिवस गेला असे ॥ ९४ ॥
त्यावरी बळिभद्रे केली विचारणा । कीं सुभद्रा द्यावी दुर्योधना ।
परी तें न ये श्रीरंगाच्या मना । अंतरी वासना पार्थाकडे ॥ ९५ ॥
बळिभद्रें निश्चय केला सत्य । जों आला नाहीं वीर पार्थ ।
तों दुर्योधनासि द्यावी त्वरित । निश्चयार्थ पूर्ण केला ॥ ९६ ॥
इच्छित श्रीकृष्णाचें मन । ऐशा समयीं यावा अर्जुन ।
तो वैकुंठनाथ ब्रह्मसनातन । इच्छामात्रें सर्व करी ॥ ९७ ॥
तों तीर्थें करीत पार्थे । द्वारावतीसी आला अकस्मात ।
महातापसी वल्कलें वेष्टित । नोळखे निश्चित कोणीही ॥ ९८ ॥
श्रीकृष्णासी हेर सांगत । नगराबाहेरी एक महंत ।
महातपोधन प्रतापवंत । तीर्थें करीत पातला ॥ ९९ ॥
ऐसें ऐकतां जगज्जीवन । घेऊं महंताचे दर्शन ।
द्वारकेबाहेर येऊन । भेटता जाहला तापसियासी ॥ २०० ॥
अंतरी कळली खूण । आला प्राणसखा अर्जुन ।
बाहेर पुसे तुम्ही कोण । कोणे आश्रमीं राहतां ॥ १ ॥
पार्थ म्हणे आम्ही ब्रह्मचारी । स्वइच्छें क्रीडतों धरणीवरी ।
हरी म्हणे आमुचे नगरीं । चार मास क्रमिजें पैं ॥ २ ॥
तापसी राहिला चारी मास । श्रीकृष्ण आले मंदिरास ।
सांगे वसुदेव-देवकी-बळिरामांस । महातापसी आला असे ॥ ३ ॥
बळिराम आणि यादववीर । तापसिया भेटले समग्र ।
परी हा भगिनीचा पुत्र । न जाणे कोणीही ॥ ४ ॥
प्रार्थूनियां देवकीनाथें । गृहासी आणिले महंतातें ।
सर्वही भजती भावार्थें । नवल तेथें वर्तलें ॥ ५ ॥
रैवतकपर्वती महाशक्ती । तिचे यात्रे यादव जाती ।
संकर्षण आणि रमापती । निघती उग्रसेन वसुदेव ॥ ६ ॥
शृंगारिला चतुरंग दळभार । बळिये यादव संपत्तिसागर ।
वाद्ये वाजति अपार । सनया सुस्वर वाजती ॥ ७ ॥
देवकी मुख्य यादववनिता । चातुर्यराशी सौभाग्यसरिता ।
शृंगारनभींच्या विद्युल्लता । दिव्ययानारूढ जाती ॥ ८ ॥
त्यांमाजी श्रीरंगभगिनी । सुभद्रा देखिली लावण्यखाणी ।
देवांगना पद्मिनी नागिणी । स्वरूपावरूनि ओंवाळिजे ॥ ९ ॥
दमयंती सुलोचना पंचशरदारा । मयकन्या रूपवती तारा ।
जिच्या विलोकितां मुखचंद्रा । लाजोनि जाती तत्काळ ॥ २१० ॥
ब्रह्मांडमंडप शोधितां । सुंदर नाहीं कृष्णापरता ।
त्याची भगिनी वसुदेवदुहिता । तिचें स्वरूप अद्‌भुत ॥ ११ ॥
सघन नक्षत्रें नभमंडळी । तैसी मस्तकीं मुक्ताजाळी ।
बिजवरा मिरवे भाळीं । आकर्णनेत्री सुभद्रा ॥ १२ ॥
कवि-गुरुतेजांसी उणें आणी । तेवीं मुक्तें डोलती कर्णीं ।
उघडी आदित्यखाणी । तैशी दशनी प्रभा फांके ॥ १३ ॥
नेत्रीं सोगयाचे अंजन । नाचे शफरीध्वज देखोन ।
चपळेहूनि झळके वदन । पायीं पैंजण नेपुरें ॥ १४ ॥
असो ऐसा चालिला दळभार । यादवललना चालिल्या सुंदर ।
सुवर्णशिबिकेंत सुकुमार । आरूढ होऊनि जातसे ॥ १५ ॥
तो उभयतां पार्थ कृष्ण एके रथीं । चमूमाजी मिरवत जाती ।
जेवीं पुरंदर आणि वाचस्पती । एकासनीं बैसलें ॥ १६ ॥
सुवर्णयानीं सुभद्रारत्‍न । कपिध्वज लक्षीत दुरून ।
मजसिजेंचि व्यापिले मन । वेधले नयन तिकडेचि ॥ १७ ॥
देखोनियां हास्यवदन । मन्मथजनक बोले वचन ।
अजा तटस्थ काद्रवेय देखोन । तैसे पाहतां कोणीकडे ॥ १८ ॥
ब्रह्मचारी तुम्ही महंत । भलतेकडे गुंतलें चित्त ।
मग म्हणे वीर पार्थ । स्थिर होय ऐसें करीं ॥ १९ ॥
राजकोशींची रत्‍नें तत्त्वतां । तीं केवीं येती दुर्बळाच्या हाता ।
यावरी कमलोद्‌भवपिता । कर्णीं सांगे पार्थाच्या ॥ २२० ॥
यात्रेहूनि परततां जाण । माझिया दिव्य स्यंदनी बैसोन ।
हरूनियां सुभद्रारत्‍न । पवनाहून जाय त्वरें ॥ २१ ॥
किरीटी डोलवी मान । यावरी रैवताचळा जाऊन ।
शक्ती पूजोनि वनभोजन । लहानथोरीं संपादिलें ॥ २२ ॥
समय पाहोनि क्षीराब्धिजानाथ । धनंजयासी दावी भ्रूसंकेत ।
तों सुभद्रेचेंही चित्त । पार्थस्वरूपीं वेधलें ॥ २३ ॥
सुभद्रा भावी मनाम्त । पार्थाऐसा दिसतो महंत ।
अर्जुनें नोवरी अकस्मात । स्यंदनावरी घातली ॥ २४ ॥
त्रुटी न वाजतां अर्जुन । जात सुरेशप्रस्थमार्ग लक्षून ।
अश्व जाती मनोवेगेंकरून । शैब्य-सुग्रीवादि चारी ॥ २५ ॥
मागें हाक जाहली एकसरसी । सुभद्रा घेऊनि गेला तापसी ।
पुढें प्रळयजळराशी । तैसे यादव धांवले ॥ २६ ॥
प्रद्युम्न-सांबादिक कृष्णकुमर । म्हणती धरा धरा पळतो तस्कर ।
देखोनि यादवांचा भार । मुरडिला रहंवर अर्जुनें ॥ २७ ॥
पार्थें आपुलें स्वरूप प्रकटिलें । जें वस्त्रभरणीं मिरविलें ।
सीतासंतापहरण ते वेळे । ध्वजीं येऊनि बैसला ॥ २८ ॥
गांडीवचाप टणत्कारोन । सोडिले बाणापाठीं बाण ।
जैसा धारा वर्षे घन । गेले भुलोन यादवा ॥ २९ ॥
दारुण अर्जुनाचा मार । कोणी उभे न राहती समोर ।
रेवतीवल्लभासी समाचार । श्रुत जाहला सर्वही ॥ २३० ॥
तापसी नव्हे श्वेतवाहन । समोर नाटोपे कोणालागून ।
रणपंडित सुजाण । यादवसैन्य मोडिलें ॥ ३१ ॥
परम कोपला बळीभद्र । सांवरी मुसळ नांगर ।
मनांत हांसे श्रीधर । यासी तो वीर नाटोपे ॥ ३२ ॥
परम कोपला रेवतीरमण । म्हणे निष्पांडवी पृथ्वी करीन ।
शक्रप्रस्थासी उचलून । पालथें घालीन सागरीं ॥ ३३ ॥
वीर क्रोधावले समस्त । परी निवांतरूप पाहे अच्युत ।
मग हलधर बोलत । काय मनांत योजीतसां ॥ ३४ ॥
हरि म्हणे पूर्वीचा संकल्प होता । कीं सुभद्रा द्यावी वीर पार्था ।
संकर्षण म्हणे अच्युता । सर्वही करणें तुझेंचि हें ॥ ३५ ॥
हांसोनि बोले क्षीराब्धिजारमण । किरीटीहूनि वरिष्ठ कोण ।
सुभद्रेसारिखें रत्‍न । आणोनि द्यावें कोणासी ॥ ३६ ॥
निंदूनियां राजहंसा । मुक्ताफळें काय अर्पावी वायसा ।
उपेक्षूनि परीक्षक डोळसा । जन्मांधाहातीं रत्‍न द्यावे ॥ ३७ ॥
पंडित सत्पात्र दवडून । शतमूर्खा द्यावें अर्घ्यदान ।
कोंदणीं पाच शोभायमान । चिखलीं रोवून व्यर्थचि ॥ ३८ ॥
सांडूनि पार्थवीर नरेश । कोणता लक्षणयुक्त आहे पुरुष ।
शक्राहूनि विशेष । धैर्य वीर्य जयाचें ॥ ३९ ॥
भार्गव किंवा उमारमण । तेवीं धनुर्धरपंडित सुजाण ।
तेजस्वी जैसा चंडकिरण । खळदंडणीं कृतांत ॥ २४० ॥
सौंदर्य तारुण्य देखोन । खालीं पाहे मीनकेतन ।
सर्वविषयीं सुलक्षण । तृतीय तनय पंडूचा ॥ ४१ ॥
त्यावरी आनकदंदुभिभगिनीसुत । धीर उदार प्रतापवंत ।
ऐसा आप्त टाकूनि पार्थ । कोणासी देतां सुभद्रा ॥ ४२ ॥
हांसोनि बोले जनार्दन । जरी यासी भिडावें जाऊन ।
अनिवार तो पंडुनंदन । मजला कदा नाटोपे ॥ ४३ ॥
यादव मोडिले सकळ । मज तत्काळ धरूनि नेईल ।
मग तुम्हांसी संकट पडेल । सोडवावयाचें पुढतीं ॥ ४४ ॥
ऐसें ऐकतां वचन । उगा राहिला संकर्षण ।
वीरश्रीअनल गेला विझोन । हरिवचनमेघ वर्षतां ॥ ४५ ॥
तो वसुदेव देवकी येऊन । करिती बळिरामाचे समाधान ।
आम्हीं सुभद्रा दिधली पार्थालागून । यथाविधि लग्न करावें ॥ ४६ ॥
ऐसें समाधान केलें । किरीटीसी बोलावूं पाठविलें ।
राम वसुदेव पुढे गेलें । मिरवीत आणिलें पार्थासी ॥ ४७ ॥
यथासांग लग्न लाविलें । उग्रसेनें भांडार फोडिलें ।
चारी दिवस गोड जाहले । आंदण दिधलें अपार ॥ ४८ ॥
मग बोळविला श्वेतवाहन । निघे सवें सुभद्रा घेऊन ।
एक संवत्सर पूर्ण । पुष्करक्षेत्रीं क्रमियेला ॥ ४९ ॥
द्वादश वर्षें पूर्ण होतां । शक्रात्मज आला शक्रप्रस्था ।
धर्म-भीम-माद्रीसुता । ब्रह्मानंद उचंबळे ॥ २५० ॥
धर्मासी साष्टांग नमून । आदरें दिधलें आलिंगन ।
जैसे भरत आणि रघुनंदन । चतुर्दश वर्षीं भेटले ॥ ५१ ॥
मघवा आलिंगी अंगिरासुत । तेवीं भीमें धरिला पार्थ ।
कंठ जाहला सद्गदित । एकासी एक भेटती ॥ ५२ ॥
गजास्य आणि षडास्य । यांसी आलिंगी व्योमकेश ।
तैसा नकुळसहदेवांस । पार्थ भेटे प्रीतीनें ॥ ५३ ॥
कृष्णजनकभगिनीं । साष्टांगीं नमी पाकशासनी ।
सुभद्रा समस्तांचे चरणीं । मस्तक ठेवी आदरें ॥ ५४ ॥
वर्तमान सर्व सांगोन । सुभद्रेसी हातीं धरोन ।
पांचाळीकडे गेला अर्जुन । बोले हांसोनि तेधवा ॥ ५५ ॥
अंतरीं संतोष अद्‌भुत । वरी रुसोनि द्रौपदी बोलत ।
आतां इकडे यावयाचा कार्यार्थ । कांहीच नाही जाणिजे ॥ ५६ ॥
सद्यस्तप्त घृत सांडून । जुनयाचें काय कारण ।
नूतन केलें परिधान । राहिलें जीर्ण सहजचि ॥ ५७ ॥
तों कृष्णेचिये चरणीं । सुभद्रा लागे प्रेमेंकरूनी ।
पांचाळीनें हृदयी धरूनीं । आलिंगिली सप्रेम ॥ ५८ ॥
म्हणे माझ्या भाग्यासी नाही अंत । आम्ही कृष्णभगिनी दोघी विख्यात ।
आनंदला वीर पार्थ । हर्ष गगनीं न समाये ॥ ५९ ॥
ब्रह्मानंदमहाराज-दिनमणी । उदय पावला हृदयचिद्‌गगनी ।
श्रीधरसूर्यकांतवनीं । तो उन्मेषअग्नि प्रकटला ॥ २६० ॥
तेणेम् जाळिलेम् दुरितकानन । तो रुक्मिणीचित्तचालकघन ।
वर्षला स्वानंदजीवन । शीतळ केलेम् सर्वत्र ॥ ६१ ॥
पांडवपालका पांडुरंगा । ब्रह्मानंदा अभंगा ।
श्रीधरवरदायका निःसंगा । कथा रसिक चालवी पुढें ॥ ६२ ॥
इति श्रीहरिविजयग्रंथ । संमत हरिवंशभागवत ।
चतुर परिसोत प्रेमळ पंडित । द्वात्रिंशत्तमाध्याय गोड हा ॥ २६३ ॥
॥ बत्तिसावा अध्याय समाप्त ॥
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥