श्रीगणेशाय नमः ॥
ॐ नमोजी सद्गुरुपंचाक्षरा । श्रीब्रह्मानंदा सौख्यसमुद्रा ।
तूं परात्परसोइरा । नामरुपातीत जो ॥ १ ॥
नाम रुप गुण वर्ण । तुझे ठायीं नाहींत मुळींहून ।
सच्चिदानंदघन पूर्ण । हेंही बोलणें न साहे ॥ २ ॥
अनंत ब्रह्मांडें कडोविकडी । माया तुझी घडी मोडी ।
परी तूं तिकडे एक घडी । न पाहसी विलोकूनि ॥ ३ ॥
परी जीव पडिले अविद्येच्या फांसा । त्यांसी उद्धरावया जगदीशा ।
द्वारकेमाजी पुराणपुरुषा । अवतरलासी म्हणोनि ॥ ४ ॥
सांडोनियां योगनिद्रा । सगुण जाहलासी यादवेंद्रा ।
मन्मथजनका त्रिभुवनसुंदरा । विश्वोद्धारा विश्वेशा ॥ ५ ॥
तिसाविये अध्यायीं कथन । सत्यभामेनें केलें कृष्णदान ।
तुळेवरी तुळसीपत्र ठेवून । रुक्मिणीनें कृष्ण सोडविला ॥ ६ ॥
यावरी एकदां कमलोद्‌भवसुत । जो व्यासवाल्मीकांचा गुरु सत्य ।
ध्रुव प्रल्हाद परम भक्त । ज्याच्या अनुग्रहें उद्धरलें ॥ ७ ॥
चतुर्दश विद्या चौसष्ट कळा । करतळामळ जयासी सकळा ।
ज्याची ऐकतां गायनकळा । ब्रह्मा हरि हर डुल्लती ॥ ८ ॥
चारी वेद मुखोद्गत । सर्व शास्त्रीं पारंगत ।
सामर्थ्य तयाचें अद्‌भुत । त्रैलोक्य वंदी जयासी ॥ ९ ॥
भूत-भविष्य-वर्तमानज्ञान । हें ज्यापुढें उभें कर जोडून ।
न लागातांचि एक क्षण । ब्रह्मांड मोडोनि रची पुढती ॥ १० ॥
अन्याय देखतांचि सत्वरा । जो शिक्षा करी विधि-हरि-हरां ।
ज्ञानी कृपाळु ऐसा दुसरा । ब्रह्मांडोदरामाजी नसे ॥ ११ ॥
ऐसा तो नारद मुनीश्वर । तीर्थें करीत समग्र ।
दक्षिणसमुद्रीं रामेश्वर । तेथें सत्वर पातला ॥ १२ ॥
तों तेथें देखिला समीरसुत । जो ज्ञानी भक्त विरक्त ।
जो श्रीरामाचा प्रियपात्र । प्राणांहूनि पलीकडे ॥ १३ ॥
तो दक्षिणसमुद्रीं करी अनुष्ठान । अंतरीं आठविलें श्रीरामध्यान ।
नेत्रीं वाहे प्रेमळ जीवन । वेधलें मन श्रीरामीं ॥ १४ ॥
तों ब्रह्मनंदन आला तेथें । तें अंतरीं कळलें हनुमंतातें ।
ध्यान विसर्जूनि नारदातें । भेटावया धांविन्नला ॥ १५ ॥
घरा आलिया संतजन । जे हरीसी आवडती प्राणांहून ।
त्यांचा अव्हेर करुनियां जाण । जो कां ध्यान करूं बैसे ॥ १६ ॥
तोचि दुरात्मा खळ निर्धारीं । हरि म्हणे तो मुख्य माझा वैरी ।
जो माझ्या संतांचा अपमान करी । मी नानाप्रकारें निर्दाळीं त्यांतें ॥ १७ ॥
करूनि संतांचा अनादर । जो माझी पूजा करी पामर ।
पूजा नव्हे तो लत्ताप्रहर । तेणें मज समर्पिला ॥ १८ ॥
ओलांडूनि पूजा समग्र । जो संतांचा करी परमादर ।
तेणें कोटि मखांचें फळ निर्धार । मज समर्पिलें ते दिवसीं ॥ १९ ॥
असो उठोनियां हनुमंत । प्रेमें नारदाचे चरण धरीत ।
दोघे भेटले तेव्हां अद्‌भुत । प्रेमरस न सांवरे ॥ २० ॥
दोघेही योगी परम निर्धारी । दोघेही बाळब्रह्मचारी ।
दोघेही आवडती श्रीहरी । इंदिरेहूनि अत्यंत ॥ २१ ॥
दोघेही केवळ भक्त । दोघेही ज्ञानी अति विरक्त ।
दोघेही विचरति नित्यमुक्त । पुरुषार्थ अद्‌भुत दोघांचा ॥ २२ ॥
एक हरि एक उमावर । कीं एक मृगांक एक मित्र ।
तैसे दोघे नारद-वायुकुमर । क्षेमालिंगन पैं देती ॥ २३ ॥
हनुमंतें तृणासन घालून । वरी बैसविला ब्रह्मनंदन ।
प्रेमेंकरुनि चरणक्षालन । केलें पूजन यथाविधि ॥ २४ ॥
नारद म्हणे हनुमंतातें । कैसा तूं काळ क्रमितोसी येथें ।
ऐसें ऐकतां वायुसुतें । सप्रेम चित्त होवोनि बोले ॥ २५ ॥
श्रीरामअवतार संपलियावरी । मी राहिलों दक्षिणसागरीं ।
श्रीरामचरित्र आठवितां अंतरीं । हृदय होत सद्गद ॥ २६ ॥
एकबाण एकवचन । एकपत्‍नीव्रत रघुनंदन ।
जो सत्याचा सागर पूर्ण । स्वानंदघन रूप ज्याचें ॥ २७ ॥
ऐसें सांगतां हनुमंत । प्रेमभरें दाटला अत्यंत ।
नारद म्हणे रामकथामृत अद्‌भुत । तेथें बुडी देईं सदा ॥ २८ ॥
आणि पृथ्वीवरी तीर्थें बहुत । तीं एकदां विलोकीं समस्त ।
तीर्थीं भेटती साधुसंत । जे कां डुल्लती ब्रह्मानंदें ॥ २९ ॥
संतदर्शन सर्वांत सार । यालागीं तीर्थें करी समग्र ।
ऐसें बोलोनि ब्रह्मपुत्र । निराळपंथें चालिला ॥ ३० ॥
मुखीं श्रीरामगुण गात । द्वारकेसी आला अकस्मात ।
कृष्णें देखतां जलजोद्‌भवसुत । आसनीं बैसवूनि पूजिला ॥ ३१ ॥
हरि पुसे सकळ वर्तमान । नारद म्हणे धुंडिलें त्रिभुवन ।
कृष्णातीर्थें करितां संपूर्ण । सेतुबंधासी पावलों ॥ ३२ ॥
तेथें देखिला श्रीरामभक्त । महायोगी वीर हनुमंत ।
काय वर्णूं त्याचे गुण अद्‌भुत । ऐसा विरक्त दुसरा नाहीं ॥ ३३ ॥
तो तीर्थें करीत यादवेंद्रा । येईल तुमच्या निजनगरा ।
हरि शोधितां या ब्रह्मांडोदरा । ऐसा दुसरा न भेटे ॥ ३४ ॥
ऐसें ऐकतां जगजेठी । नारदाचे कंठीं घातली मिठी ।
म्हणे तो केव्हां देखेन दृष्टी । सांगसी गोष्टी जयाच्या ॥ ३५ ॥
नारदा ऐसिया भक्तावरून । वाटे ओंवाळूनि टाकावा प्राण ।
सद्गद जाहला जगज्जीवन । मग ब्रह्मनंदन बोलिला ॥ ३६ ॥
भक्तवल्लभा राजीवनयना । तो त्वरितचि येईल तुमच्या दर्शना ।
असो इकडे हनुमंत तीर्थाटना । निघता जाहला तेधवां ॥ ३७ ॥
संपूर्ण पाहोनि दक्षिणमानस । हनुमंत आला गौतमीतीरास ।
ज्योतिर्लिंग त्र्यंबक विशेष । महिमा ज्याचा न वर्णवे ॥ ३८ ॥
देखोनि पंचवटीस्थान । हृदयीं गहिंवरे वायुनंदन ।
म्हणे येथें माझ्या स्वामीनें राहून । दंडकारण्य उद्धरिलें ॥ ३९ ॥
पुढें पश्चिमपंथें चालिला मारुती । तों दृष्टीं देखिलीं द्वारावती ।
जैसी अयोध्या पूर्वीं देखिली होती । तैसी निश्चितीं दिसे हे ॥ ४० ॥
लक्षावधि कळस एकसरें । झळकती रत्‍नखचित गोपुरें ।
अहोरात्र मंगलतुरें । द्वारकेमाजी गर्जती ॥ ४१ ॥
चित्रविचित्र मंदिरें । आळोआळीं झळकति सुंदरें ।
नीळरत्‍नांचीं मयूरें । प्राण नसतां धांवती ॥ ४२ ॥
पाचूंचे रावे घरोघरीं । नाना शब्द करिती कुसरी ।
कल्पवृक्ष दारोदारीं । अहोरात्र डुल्लती ॥ ४३ ॥
ऐसी द्वारकापुरी देखोन । संतोषला अंजनीहृदयरत्‍न ।
पुढें गोमतीतीरीं येऊन । उभा ठाकला नावेक ॥ ४४ ॥
तों ऋषि ध्यानस्थ बैसले सकळ । जैसे गभस्ती उगवले निर्मळ ।
कीं मानससरोवरीं मराळ । ओळीनें जैसे विराजती ॥ ४५ ॥
हनुमंतें सारूनि संध्यास्नान । केलें रघुनाथाचें ध्यान ।
मग सकळ द्विजांसी कर जोडून । करी नमन हनुमंत ॥ ४६ ॥
परम नम्र विनीत होऊन । द्विजांसी पुसे वायुनंदन ।
म्हणे या नगराचें नाम कवण । सांगावें जी आम्हांतें ॥ ४७ ॥
कोण राजा नांदतो येथें । काय नाम तीर्थातें ।
देखोनि विचित्र वानरातें । आश्चर्य ऋषींतें वाटत ॥ ४८ ॥
म्हणती वानरवेष दिसत । परी चतुर ज्ञानी पंडित ।
बोलका जैसा अंगिरासुत । महाविरक्त दिसतो हा ॥ ४९ ॥
संतोषोनि मुनि बोलती । नगरा नाम द्वारावती ।
येथें नृप यदुपती । पूर्णावतार आठवा ॥ ५० ॥
नदी नाम गोमती सत्य । पैल चक्रतीर्थ पुण्यवंत ।
येथें ज्या प्राणियाच्या अस्थि पडत । चक्रें होती तयांचीं ॥ ५१ ॥
असो ब्राह्मणांसी करुनि नमन । द्वारकेभोंवतें दिव्य जें वन ।
लोकप्राणेशनंदन । फळें देखोनि संतोषला ॥ ५२ ॥
सदाफळ वृक्ष विराजत । उंच गेले गगन भेदीत ।
त्यांमाजी प्रवेशला श्रीरामभक्त । फळभक्षणार्थ तेधवां ॥ ५३ ॥
दिव्य वृक्षावरी बैसोन । केलें यथेष्ट फळभक्षण ।
महातरुंच्या शाखा मोडून । फळें झोडून टाकिलीं ॥ ५४ ॥
फळें घेऊनि निजकरीं । वनरक्षकांवरी झुगारी ।
वांकुल्या दावी नानापरी । नेत्र वटारी तयांकडे ॥ ५५ ॥
चक्राकार मारी उडी । पुच्छ नाचवी कडोविकडी ।
मान घुलकावी घडिघडी । मग वनकर तांतडी धांवले ॥ ५६ ॥
वानरें विध्वंसिलें तरुवर । वनरक्षक मिळाले अपार ।
म्हणती कैंचें आलें हें वानर । बहुत चार मांडिले ॥ ५७ ॥
म्हणती वानरा ऐक वचन । तुवां विध्वंसिलें दिव्य वन ।
तुज ताडितील राजनंदन । मीनकेतन-सांबादि ॥ ५८ ॥
राघवप्रिय म्हणे तयांप्रती । कोण येथें नांदतो नृपती ।
येरु म्हणती राम आणि श्रीपती । अतिपुरुषार्थी बंधु दोघे ॥ ५९ ॥
ऐसें वनकर बोलती । मग वज्रदेही बोले तयांप्रती ।
श्रीराम एक दाशरथी । सूर्यवंशीं अवतरला ॥ ६० ॥
माझ्या रामाचा नामधारी । ऐसा कोण आहे उर्वीवरी ।
नांवा सांगा रे झडकरी । नाहीं नगरी न उरेचि ॥ ६१ ॥
पाषाण लागतां श्रीरामचरणा । उद्धरली गौतमाची ललना ।
जे सरसिजोद्‌भवाची कन्या । ते रघुनंदनें तारिली ॥ ६२ ॥
माझ्या रामाचें नाम घेतां । गणिका उद्धरली तत्त्वतां ।
जेणें मर्दिलें पौलस्तिसुता । देवां समस्तां सोडविलें ॥ ६३ ॥
एक जानकी वेगळीकरून । सकळ स्त्रिया कौसल्येसमान ।
त्या रामाचें नामाभिधान । धरील कोण दूसरा ॥ ६४ ॥
तों वनकर बोलती ते वेळां । तो राम पूर्वीं आम्हीं ऐकिला ।
दशरथें बाहेर घातला । सवें मेळा मर्कटांचा ॥ ६५ ॥
सीते सीते म्हणोन । आलिंगी वनीं वृक्ष-पाषाण ।
आमुचा बळिराम बळकट पूर्ण । यदुवंशीं अवतरला ॥ ६६ ॥
ऐसें ऐकतांचि वचन । क्रोधावला सीताशोकहरण ।
भीमरूप अंजनीनंदन । प्रकट करिता जाहला ॥ ६७ ॥
म्हणे हे द्वारकानगरी । पालथी घालीन समुद्रीं ।
पुच्छ आपटिलें धरणीवरी । प्रतिशब्द अंबरी ऊठिला ॥ ६८ ॥
वानर देखोनि विशाळ । वनकर पळाले सकळ ।
म्हणती आला महाकाळ । कृष्णाजवळी सांगों गेले ॥ ६९ ॥
तों येरीकडे मेघश्याम । करीत स्नानसंध्यादि सत्कर्म ।
देवाची पूजा परब्रह्म । स्वयें आपण करीतसे ॥ ७० ॥
एकदां अवघे भक्त मिळोनि । हरीसी विनविती कर जोडूनी ।
म्हणती तूं जगज्जीवन कैवल्यदानी । पुराणपुरुष जगद्‌गुरु ॥ ७१ ॥
तरी तुम्ही एकांतीं बैसोन । नित्य करितां देवार्चन ।
तूं देवाधिदेव परिपूर्ण । करिसी ध्यान कवणाचें ॥ ७२ ॥
तेथें उपकरणसामग्री आणूनी । स्वयें देत मन्मथजननी ।
तरी देवतार्चन नयनीं । आम्हांलागूनि दाविंजे ॥ ७३ ॥
मग उघडिलें देवसदन । आंत आले भक्तजन ।
तों रत्‍नजडित देव्हारा संपूर्ण । मूर्ती सगुण भक्तांच्या ॥ ७४ ॥
प्रल्हाद नारद पराशर । व्यास वाल्मीक सनत्कुमार ।
अंबरीष रुक्मांगद हरिश्चंद्र । मूर्ती सुंदर भक्तांच्या ॥ ७५ ॥
भीष्म दाल्भ्य शुक शौनक । ध्रुव धर्म भीमार्जूनादिक ।
भरत विदूरथ गुहक । परम सात्त्विक भक्तमूर्ती ॥ ७६ ॥
बळी उपमन्यु बिभीषण । उद्धव अक्रूर वायुनंदन ।
सुग्रीव जांबुवंत वालिनंदन । मूर्ती सगुण भक्तांच्या ॥ ७७ ॥
ऐसें हरीचें देवतार्चन । समस्त भक्तीं देखोन ।
सकळ प्रेमें दाटती पूर्ण । धरिती चरण हरीचे ॥ ७८ ॥
म्हणती हरि कमलपत्राक्षा । सच्चिदानंदा सर्वसाक्षा ।
परात्मया निर्विकल्पवृक्षा । कौतुकदीक्षा दाविसी ॥ ७९ ॥
हरि म्हणे भक्तांविण । मी कवणाचें करूं ध्यान ।
भक्तांविण चिंतन । मज नाहीं दुजयाचें ॥ ८० ॥
असो अग्निहोत्रादिक कर्में । गो-भू-हिरण्यदानसंभ्रमें ।
त्या श्रीकृष्णें आत्मयारामें । वेदाज्ञेनें चालिजे ॥ ८१ ॥
दिव्य वस्त्रें अलंकार सर्व । लेवविती अक्रूर उद्धव ।
सभेसी चालिला दयार्णव । रमामाधव ते वेळे ॥ ८२ ॥
उद्धव अक्रूरांचा धरूनि कर । स्थिर स्थिर चालत यादवेंद्र ।
गवाक्षद्वारें गोपी समग्र । हरीचें वक्र विलोकिती ॥ ८३ ॥
उद्धवासी म्हणे भगवंत । आजि उत्तम शकुन होती बहुत ।
वामनेत्र घडिघडी लवत । बाहु स्फुरत वेळोवेळां ॥ ८४ ॥
वृक्षःस्थळीं येतें स्फुरण । न कळे कवणासी आजि भेटेन ।
वाटतें बहुत समाधान । तों उद्धव वचन बोलत ॥ ८५ ॥
जगद्वंद्या जगज्जीवना । पद्मजजनका मनमोहना ।
भक्तप्रियकरा मधुसूदना । न कळे कोणा भेटसी ॥ ८६ ॥
असो सभेसी येतां भगवंत । जयजयकारें घोष होत ।
दुंदुभी गजरें वाजत । बंदीजन गर्जती ॥ ८७ ॥
उठोनि उभे ठाकले समस्त । हरि सिंहसनीं बैसत ।
नारद-सनत्कुमारादि भक्त । वाट पाहत हरीची ॥ ८८ ॥
सामगायन परम सुंदर । करिती नारद आणि तुंबर ।
तंव ते वनकर समग्र । गार्‍हाणें सांगो पातले ॥ ८९ ॥
हरीसी करुनि नमस्कार । बद्धांजळी ठाकले समग्र ।
मग भ्‍रुसंकेतें श्रीधर । तयांप्रती पुसतसे ॥ ९० ॥
तंव ते म्हणती जगज्जीवना । एक वानर आलें जी वना ।
फळें भक्षूनि वृक्ष नाना । मोडूनियां टाकिले ॥ ९१ ॥
तेणें पुसिलें आम्हां समस्तांतें । कोण नृप नांदतो येथें ।
त्याचीं वचनें ऐकोनि आम्हांतें । परम आश्चर्य वाटलें ॥ ९२ ॥
बोलका जैसा बृहस्पती । तेजस्वी जैसा गभस्ती ।
वानरवेष परी शक्ती । कृतांततुल्य दिसतसे ॥ ९३ ॥
तुमचा तयासी पुरुषार्थ । आम्ही सांगितला जी बहुत ।
कीं बळिराम आणि कृष्णनाथ । अद्‌भुत महायोद्धे येथें ॥ ९४ ॥
रामाचें नाम ऐकतां साचार । क्षोभला जैसा प्रळयरुद्र ।
म्हणे एक रविवंशीं राम थोर । जेणें दशकंधर मारिला ॥ ९५ ॥
त्या रामाचें नाम धरी । ऐसा कोण आहे पृथ्वीवरी ।
आतां बंधूचें नाम सांडा झडकरी । नातरी गति बरी न दिसे ॥ ९६ ॥
आश्चर्य करी श्रीधर । तुम्ही बहुत एकला वानर ।
येरु म्हणती त्यासमोर । मशक वनकर सर्व आम्ही ॥ ९७ ॥
कोण समोर पाहील त्यास । सर्वांचा एकदांचि करील ग्रास ।
ऐसें ऐकतां जगन्निवासें । गरुडाकडे विलोकिलें ॥ ९८ ॥
गरुडाचें मनीं गर्व थोर । कीं मी एक पुरुषार्थीं द्विजेंद्र ।
हें जाणोनि इंदिरावर । वचन काय बोलिला ॥ ९९ ॥
म्हणे सुपर्णा तूं परम पुरुषार्थी । तुजऐसा नाहीं त्रिजगतीं ।
सत्वर जाऊनि वनाप्रती । वानर धरुनि आणावें ॥ १०० ॥
तूं एकलाचि त्यासी आणिसी । कीं दळभर कांहीं संगें नेसी ।
आवेश आला उरगरिपूसी । काय हरीसी बोलत ॥ १ ॥
पडल्या आकाशासी धीर । बळें देणार मी पक्षींद्र ।
त्या मज पाठवितां आणावया वानर । हेंचि अपूर्व वाटतें ॥ २ ॥
पहा सभानायक सकळ । धरूनि आणितों गोलांगूळ ।
हरिसी नमूनि तत्काळ । निराळमार्गें उडाला ॥ ३ ॥
वेगें वनांत प्रवेशे सुपर्ण । तों पाठमोरा बैसला वायुनंदन ।
फळें झेलीत कौतुकेंकरून । श्रीरामगुण मुखीं गात ॥ ४ ॥
तों खगपति म्हणे रे वानरा । वन विध्वंसिलें तुवां पामरा ।
पळविलें सकळ वनकरां । फळें सकळ भक्षिलीं ॥ ५ ॥
परम अन्यायी तूं वानर । तुज शिक्षा लावीन साचार ।
ऐसें बोलतां वायुपुत्र । हास्यवक्‍त्र बोलिला ॥ ६ ॥
मग समीरात्मज बोले तयातें । बहुत जल्पसी तूं पुरुषार्थे ।
परी तुझें नाम सांग आम्हांतें । कोणें तूंतें पाठविलें ॥ ७ ॥
येरु म्हणे माझा पुरुषार्थ । जाणे त्रिभुवन समस्त ।
मी द्विजेंद्र कश्यपसुत । असें दूत श्रीरंगाचा ॥ ८ ॥
म्यां देव विभांडूनि समस्त । पुरुषार्थें नेलें अमृत ।
माझ्या भेणें भोगींद्र भयभीत । पृथ्वीखालीं दडाला ॥ ९ ॥
हनुमंत म्हणे स्वमुखेंकरुन । जो आपुला पुरुषार्थ वर्णी आपण ।
तो शतमूर्खाहूनि अज्ञान । परम दूषण तयासीं ॥ ११० ॥
बळ यश कीर्ति धर्म । पुरुषार्थ विद्या आपुली परम ।
आत्ममुखें वर्णी तो अधम । तुजऐसा जाण पां ॥ ११ ॥
गरुड म्हणे गोलांगूला । मरणसमयीं तुज फांटा फुटला ।
हनुमंत म्हणे रे पांखरा तोंडाळा । समीप मृत्यु आला तुज ॥ १२ ॥
ऐसें ऐकतांचि खगेंद्र । अंबरीं उडोनि गर्जे थोर ।
तेणें नादें अंडज वनचर । भयभीत जाहले ॥ १३ ॥
हनुमंतावरी अकस्मात । वेगें लोटला विनतासुत ।
जबडा चंचूनें झडपीत । परी किंचित न हाले ॥ १४ ॥
जैसा पर्वतावरी भ्रमर देखा । कीं महावृक्षावरी मक्षिका ।
कीं गजस्कंधीं पिपीलिका । वायुसुता तैसें वाटे ॥ १५ ॥
ऐसा क्षण एक जाहला । हनुमंतें सुपर्ण पायीं धरिला ।
कंठीरवें उचलिला । वारण जैसा अकस्मात ॥ १६ ॥
कासावीस गरुड होत । नेत्र मिचकावूनि मुख पसरीत ।
हनुमंतें भोवंडूनि अकस्मात । समुद्रामाजी टाकिला ॥ १७ ॥
द्वारकेपासूनि भिरकाविला । साठ सहस्र योजनें दूर पडिला ।
बहुत कासावीस जाहला । बुडों लागला सागरांत ॥ १८ ॥
श्वासोच्छ्‌वास कोंडोन । मागुती वरती येत सुपर्ण ।
म्हणे म्यां जो केला अभिमान । तें फळें पूर्ण पावलों ॥ १९ ॥
कोणीं विद्यामदें जाहले मस्त । एक धनमदें बहु उन्मत ।
त्यांसी शिक्षा करी भगवंत । अभिमान किंचित धरितांचि ॥ १२० ॥
असो गरुड स्मरण करी । म्हणे धांव धांव मधु-कैटभारी ।
भक्तवत्सला श्रीहरी । कां मजवरी कोपलासी ॥ २१ ॥
दिशा न कळती गरुडालागूनी । तो द्वारावतीचें तेज देखे नयनीं ।
मग तैसाचि उडाला गगनीं । श्रीकृष्णस्मरण करीतचि ॥ २२ ॥
म्हणे वनावरूनि जातां । तरी तो धरील मागुता ।
म्हणूनि तो मार्ग सांडोनि तत्त्वतां । आणिका पंथें चालिला ॥ २३ ॥

चांचरी जात सुपर्ण । महाद्वारीं पडे मूर्च्छा येऊन ।
हरीसी जाणविती सेवकजन । लोळे सुपर्ण महाद्वारीं ॥ २४ ॥
सेवकीं लवलाहीं उचलोनि । आणोनि घातला हरिचरणीं ।
मग सावध करी चक्रपाणी । उदक नेत्रीं लावूनियां ॥ २५ ॥
म्हणे काय जाहला रे वृत्तांत । गरुड थरथरां कांपत ।
वदनीं बोबडी वळत । शब्द त्रुटित येतसे ॥ २६ ॥
म्हणे जी पुराणपुरुषोत्तमा। जरी क्रोध आला होता तुम्हां ।
तरी मज येथेंचि मेघश्यामा । शिक्षा करावी होती स्वहस्तें ॥ २७ ॥
मज वानराहातीं मार । करविला आजी प्रचंड थोर ।
मग हास्यमुखें बोले श्रीधर । गरुडाप्रति तें ऐका ॥ २८ ॥
काय गरुडा बोलतोसी । कीं विनोदें आम्हां हांससी ।
तुझेनि बळें मी कोणासी । इंद्रादिकांसी न गणींच ॥ २९ ॥
तुझिया बळेंकरुनी । मी बळकट जाहलों त्रिभुवनीं ।
त्वां बहुतेक वानर आणिलें बांधोनी । मिथ्या संपादणी करितोसी ॥ १३० ॥
तुजयोग्य नव्हे हें काज । परी म्यां तुज पाठविलें सहज ।
गरुडा तुझें प्रतापतेज । न सोसवेचि कोणातें ॥ ३१ ॥
कीं वानर जिवें मारिलें । किंवा उठवूनि पळविलें ।
गरुडें डोळां अश्रु आणिले । हांसों लागले सभाजन ॥ ३२ ॥
गरुड म्हणे मजवरी । कां कोप अजूनि कंसारीं ।
हरि म्हणे ना भीं धीर धरीं । वर्तमान तरी सांगें कां ॥ ३३ ॥
येरु म्हणे हरि तो कृतांत । वानरवेषें आला येथ ।
आतां हे द्वारका समस्त । घालील समुद्रांत पालथी ॥ ३४ ॥
त्यासीं भिडे समरांगणीं । ऐसा वीर न दिसे त्रिभुवनीं ।
मज सागरीं दिधलें भिरकावूनी । पायी धरूनि सर्वेशा ॥ ३५ ॥
हरि म्हणे खगेशा । तुझा आम्हांसी थोर भरंवसा ।
तुझी जाहली ऐसी दशा । आम्हां तो कैसा आटोपे ॥ ३६ ॥
नारदाकडे पाहोनी । क्षणक्षणां हांसे चक्रपाणी ।
तंव तो विनोदेंकरुनी । शेंडी कांडोळी घडोघडी ॥ ३७ ॥
नारद म्हणे नाम सांडिल्याविण । तो कदापि न जाय तेथून ।
हरि म्हणे बळकट आमुचा सुपर्ण । त्याची गति हे जाहली ॥ ३८ ॥
मग बळिरामासी म्हणे श्रीधर । कैसा करावा आतां विचार ।
क्रोधें बोले बळिभद्र । क्षणांत वानर आणितों मी ॥ ३९ ॥
एक्याचि घायें सदट । आतांचि चूर्ण करीन मर्कट ।
तों हरीचा पुत्र वरिष्ठ । प्रद्युम्न बोलता जाहला ॥ १४० ॥
काय काढिलें वानर । मज आज्ञा करावी सत्वर ।
न लागतांचि क्षणमात्र । धरुनि आतां आणितों ॥ ४१ ॥
तयांचा गर्व जाणोनि माधव । म्हणे तुम्ही जा रे सर्व यादव ।
प्रद्युम्न-सांबादि पुत्र सर्व । सिद्ध जाहले तेधवां ॥ ४२ ॥
सिद्ध केलें चतुरंगदळ । धडके वाद्यांचा कल्होळ ।
लोक पाहों धांवती सकळ । अद्‌भुत नवल वर्तलें ॥ ४३ ॥
निजभारेंसी यादव । समुद्रतीरा आले सर्व ।
तंव तो हनुमंत बलार्णव । समस्त वीरीं देखिला ॥ ४४ ॥
तो दशकंठरिपूचें प्रियपात्र । उन्मनींत लावूनियां नेत्र ।
मनीं आठवूनि रामचरित्र । पाठिमोरा बैसला ॥ ४५ ॥
भुजादंड कवळी । घडि घडी पाठ कुरवाळी ।
यादवांसी वांकुल्या वेळोवेळीं । परतोनियां दावीतसे ॥ ४६ ॥
यादव म्हणती वानरा धीटा । रामाचें नांव सोडवितोसी मर्कटा ।
तुवां बहुत मांडिल्या चेष्टा । शिक्षा आतां लावूं तूतें ॥ ४७ ॥
गदगदां हांसे हनुमंत । वीर तरी येथें आले बहुत ।
अत्यंत असती जल्पत । गति बहुत न दिसे बरी ॥ ४८ ॥
हनुमंत म्हणे तुम्हांत मुख्य कोण । तें सांगा आधीं नामाभिमान ।
मग बोले रुक्मिणीनंदन । नाम प्रद्युम्न माझें असे ॥ ४९ ॥
माझा प्रताप अद्‌भुत । पिता जाणे श्रीकृष्णनाथ ।
जेणें बाळपणीं मारिले दैत्य । अघ-बक-केशी-कंसादि ॥ १५० ॥
जरासंध सत्रा वेळ धरिला । द्वारका रचिली अवलीळा ।
नरकासुर वधूनि सकळा । गोपी आणिल्या सोळा सहस्र ॥ ५१ ॥
मग बोले अनिलकुमर । सांगसी पितयाचा बडिवार ।
परी तुवां पराक्रम थोर । कोठें केला सांग पां ॥ ५२ ॥
एकदांचि अवघेजण । कां आलेति मरावयालागून ।
तुम्हां लेंकरांशीं युद्ध पूर्ण । लाजे मन करावया ॥ ५३ ॥
तंव ते म्हणती रे वानरा । आगळें बोलसी पालेखाइरा ।
तुज आतां धाडूं मृत्युपुरा । तरीच कृष्णाचे कुमर आम्ही ॥ ५४ ॥
ऐसें बोलोनि ते वेळे । सर्वीं धनुष्यीं बाण योजिले ।
बाणांचा पर्जन्य बळें । हनुमंतावरी पाडियेला ॥ ५५ ॥
अमर्याद येती शर । गदगदां हांसे वायुकुमर ।
वांकुल्या दावी वारंवार । यादवांतें लक्षूनियां ॥ ५६ ॥
शुष्क तृण पडतां बहुत । कदा न हाले जैसा पर्वत ।
कीं पुष्पें वर्षतां अद्‌भुत । ऐरावत न मानी जेवीं ॥ ५७ ॥
कीं संसारदुःख लागतां सबळ । ज्ञानी न ढळे जैसा अचळ ।
कीं धुळी उडतां प्रबळ । निर्मळ निराळ न मळेचि ॥ ५८ ॥
तैसाचि सीताशोकहरण । न मानी यादवांचे बाण ।
मग पुच्छ कौतुकेंकरुन । सोडिलें जाण भूमीवरी ॥ ५९ ॥
पुच्छ देखतांचि यादववीर । म्हणती सांपडलें रे वानर ।
पुच्छासी झोंबती समग्र । ओढिती बळेंकरुनियां ॥ १६० ॥
एक म्हणती खालता पाडावा । ओढित तैसाचि सभेसी न्यावा ।
म्हणोनि मिठया घालिती तेधवां । यादवदृढ पुच्छासी ॥ ६१ ॥
ओढितां ओढितां कृष्णकुमर । पुच्छ वाढूं लागलें अपार ।
तों द्वारकेमाजी पुच्छ सत्वर । प्रवेशतें जाहलें ते वेळीं ॥ ६२ ॥
कौतुक वर्तलें अद्‌भुत । आळोआळीं पुच्छ धांवत ।
ज्यांचे अंतरी गर्व देखत । त्यांसी बांधीत आंवळोनी ॥ ६३ ॥
एक भाग्यमदें जाहले मस्त। कोणासी न लेखिती उन्मत्त ।
शिबिकेमाजी बैसोनि येत । तंव पुच्छें त्वरित देखिलें ॥ ६४ ॥
भोई पळाले चहूंकडे । पालखी टाकिती पुच्छापुढें ।
पुच्छें घालूनियां वेढे । शिबिकेसहित आंवळिले ॥ ६५ ॥
वीर बैसले तुरंगांवरी । तोडा तोडा म्हणती झडकरी ।
तंव पुच्छें वरिच्यावरी । अश्वांसहित आंवळिले ॥ ६६ ॥
जयासी हरिनामीं नाहीं भाव । परम उन्मत्त गायक गंधर्व ।
तेही पुच्छें बांधिले सर्व । अहंभाव जाणोनियां ॥ ६७ ॥
वृक्षीं बैसला वायुनंदन । तेथूनि चळलें नाहीं आसन ।
परी ज्यांसी गर्वें शापिलें पूर्ण । त्यांसी बंधन केलें पुच्छें ॥ ६८ ॥
एकाएकीं पुच्छ उचलिलें । यादववीर लोंबती खालें ।
हनुमंतें मुख पसरिलें । अति विक्राळ तेधवां ॥ ६९ ॥
तंव ते अवघे डोळे झांकिती । हनुमंत म्हणे तयांप्रति ।
कां रे युद्ध न करा निश्चिती । शस्त्रें गळती सांवरा रे ॥ १७० ॥
तंव तिंहीं झांकिले नयन । म्हणती यासी देतां प्रतिवचन ।
आतांचि गिळील न लागतां क्षण । अनर्थ पूर्ण ओढवला ॥ ७१ ॥
एक म्हणती आम्हीं गर्व केला । म्हणोनि ईश्वरें हा प्रेरिला ।
कीं वानरवेषें प्रकटला । कृतांतचि आपण ॥ ७२ ॥
एक एकासी दाविती खूण । यासी देऊं नका रे प्रतिवचन ।
एकदां वांचवा प्राण । हरिचरण पाहों द्या ॥ ७३ ॥
एक हळूचि मिठी सोडविती । समुद्रामाजी उडी टाकिती ।
ऐसें देखोनि मारुती । पुच्छ समुद्रीं बुडवीत ॥ ७४ ॥
वृक्षीं बैसला सावकाश । तेथूनचि हेलकावी पुच्छ ।
यादव होती कासावीस । धांवा करिती हरीचा ॥ ७५ ॥
अवघे करिती कृष्णस्मरण । गळोनि गेला अभिमान ।
मुक्त जाहले अवघेजण । एकामागें एक पळतीं पैं ॥ ७६ ॥
भुभुःकारें गर्जे वायुनंदन । यादव मागें न पाहती परतोन ।
एक वाटे पडती अडखळोन । वस्त्रें भूषणें गळालीं ॥ ७७ ॥
एकासी हुडहुडी येत । एकाची दांतखिळी बैसत ।
ऐसे सभेसी आले धांवत । कृष्णनंदन सर्वही ॥ ७८ ॥
तों सिंहासनीं क्षीराब्धिजावर । आकर्णनयन मुख उदार ।
हांसे विस्मित श्रीधर । निजकुमार देखोनियां ॥ ७९ ॥
यादव म्हणती जगन्नायका । आतां कदा न उरे द्वारका ।
तो वानरवेषे देखा । कृतांतचि पातलासे ॥ १८० ॥
श्रीकृष्ण बोले नारदमुनी । कैसी करावी आतां करणी ।
तंव तो विनोदेंकरुनी । टाळी वाजवूनि बोलत ॥ ८१ ॥
नांव सांडावें सत्वर । नाहीं तरी अनर्थ करील वानर ।
बळिरामाजवळी आला ब्रह्मकुमर । कर्णीं गोष्टी सांगतसे ॥ ८२ ॥
म्हणे हा रामभक्त हनुमंत । येणें त्रासिला लंकानाथ ।
नगर जाळूनि समस्त । अशोकवन विध्वंसिलें ॥ ८३ ॥
लक्ष्मणासी लागली जेव्हां शक्ती । गिरि द्रोण आणिला नुगवतां गभस्ती ।
शंभर गांवें अपांपती । ढेंगेमाजी उडाला ॥ ८४ ॥
पुच्छाचें दुर्ग करुनी । वानर रक्षिले सुवेळास्थानीं ।
पाताळीं अहि-मही त्रासूनी । राघव जेणें सोडविला ॥ ८५ ॥
बळवंत विरक्त ब्रह्मचारी | चिरंजीव आणि वज्रशरीरी ।
ऐसा कोण आहे उर्वीवरी । जो युद्ध करी तयाशीं ।८६ ॥
बळिराम म्हणे ऐशियालागूनी । काय करुं मी नारदमुनी ।
येरु म्हणे हें जाणे चक्रपाणी । मज हें कांहीं समजेना ॥ ८७ ॥
गेला सर्वांचा अहंकार । मग काय बोले क्षीराब्धिजावर ।
रामरूप दाविल्याविण साचार । तो वानर समजेना ॥ ८८ ॥
अद्‌भुत केलें गोपाळें । तात्काळ रामरूप प्रकटविलें ।
आकर्ण विराजती नेत्रोत्पलें । करीं शोभले धनुष्यबाण ॥ ८९ ॥
बळिभद्र जाहला लक्ष्मण । भरत जाहला पांचजन्य ।
सुदर्शन जाहला शत्रुघ्न । नवल विंदान दाखविलें ॥ १९० ॥
मग म्हणे नारदमुनी । सत्यभामेसी सांगावें कानीं ।
वेगें जानकीचें रूप धरोनी । सभामंडपीं येइंजे ॥ ९१ ॥
स्वयें आपणचि निघाला । अंतःपुरामाजी प्रवेशला ।
म्हणे सत्यभामेसी ते वेळां । वेगें जानकी व्हावें तुम्हीं ॥ ९२ ॥
भेटीसी येतो हनुमंत । तुम्ही जानकीचा वेष धरा त्वरित ।
कृष्णजी जाहले रघुनाथ । तुम्हीं अगत्य चलावें ॥ ९३ ॥
मग शृंगार करूनि ते अवसरीं । सभेसी आली सत्यभामा नारी ।
तों श्रीरामरूप देखिलें नेत्रीं । आश्चर्य करी मानसीं ॥ ९४ ॥
मग बोलिजे रमाधवें । हें जानकीचें रूप नव्हे ।
दर्पणीं न्याहाळूनि पाहें बरवें । मागुती यावें परतोनि ॥ ९५ ॥
येरी परतली ते वेळां । दुसरा आणीक शृंगार केला ।
दासीस पुसे ते वेळां । म्हणे बरा बाणला वेष कीं ॥ ९६ ॥
श्रीरंग म्हणे सुभद्रेसी । वेगें आणावें जानकीसी ।
तंव ते येऊनि राणिवशासी । काय तियेसी बोलत ॥ ९७ ॥
चाल गे किती करिसी शृंगार । कोरडा दाविसी बडिवार ।
तुज पाचारितो श्रीधर । म्हणोनि करीं धरियेली ॥ ९८ ॥
तांतडी जाहली शृंगारासी । काजळ ठायीं ठायीं माखलें मुखासी ।
तैसीच सुभद्रेनें धरुनि वेगेंसीं । समोर सभेसी आणिली ॥ ९९ ॥
तें पाहोनियां श्रीरंग । म्हणे पहा रे आलें सोंग ।
जाहला सत्यभामेचा गर्वभंग । वाटे प्राणत्याग करावा ॥ २०० ॥
हांसती सकळ सभाजन । सत्यभामा अधोवदन ।
मग बोले कमलोद्‌भवनंदन । रुक्मिणीतें बोलावा ॥ १ ॥
मग सत्यभामेसी म्हणे सर्वेश्वर । तूं आणि गोपी सोळा सहस्र ।
रुक्मिणीच्या गृहा जाऊनि सत्वर । तीस घेऊनि येईजे ॥ २ ॥
सत्यभामेसहित सकळा । भीमकीच्या सदना आल्या ते वेळां ।
तों देखिली जानकी वेल्हाळा । दिव्यरूप बैसली ॥ ३ ॥
तप्तहाटकवर्ण चारुगात्री । सुहास्यवक्‍त्री आकर्णनेत्री ।
सत्यभामा देखोनि अंतरीं । आश्चर्य करी तेधवां ॥ ४ ॥
शुभ्र कंचुकी शुभ्र वस्त्र । कंठीं शुभ्र मोतियांचे हार ।
सर्व भूषणांनीं विराजे सुकुमार । जे आदिमाया अवतरली ॥ ५ ॥
मग सत्यभामा बोले वचन । तुम्हांसी बोलावितो जगज्जीवन ।
ऐकतांचि अवश्य म्हणोन । हंसगती चालिली ॥ ६ ॥
सभामंडपीं येऊनी । अर्धांगीं बैसली विश्वजननी ।
राम मेघवर्ण हे सौदामिनी । अक्षयप्रभा झळकतसे ॥ ७ ॥
मग सर्वेश्वर म्हणे गरुडातें । आतां घेऊनि येईं तयातें ।
म्हणें श्रीरामें बोलाविलें तुम्हांतें । भेटावयासी आदरें ॥ ८ ॥
तंव तो गरुड अधोवदन । स्फुंदस्फुंदोनि करी रुदन ।
म्हणे तो आतां माझा घेईल प्राण । थोर निर्वाण मांडिलें ॥ ९ ॥
मग कुमारांसी म्हणे तुम्ही जाऊन । वेगें आणा वायुनंदन ।
तंव ते म्हणती आम्हांसी देखोन । पुढती सागरीं बुडवील ॥ २१० ॥
मग अक्रूर आणि उद्धव । तयांसी म्हणे रमाधव ।
माझा हनुमंत भक्तराव । तुम्हीं जावोनि आणिजे ॥ ११ ॥
सांगातें न्यावें गरुडासी । आदरें घेऊनि यांवें तयासी ।
मग नमस्कारोनि रघुपतीसी । तिघेजण चालिले ॥ १२ ॥
पुढें जाती उद्धव अक्रूर । मागें हळूचि येत खगेंद्र ।
उद्धवासी म्हणे तो वानर । अतिक्रोधें पाहतसे ॥ १३ ॥
दुरूनि बोलावा आधीं पूर्ण । विश्वासूं नका दोघेजण ।
तों वृक्षावरी सीताशोकहरण । उन्मनींत नयन लाविले ॥ १४ ॥
समीप येऊनि उद्धव अक्रूर । घालिती साष्टांग नमस्कार ।
तैसाचि दुरूनि नमी खगेंद्र । अंतरी भय वाटतसे ॥ १५ ॥
उद्धव अक्रूर म्हणती मारुती । तुम्हांसी बोलावितो अयोध्यापती ।
ऐसे ऐकतांचि प्रेम चित्तीं । न सांवरेचि तयातें ॥ १६ ॥
उद्धव-अक्रूरांच्या चरणांवरी । हनुमंत लोटला ते अवसरीं ।
आलिंगन दिधल्यावरी । नेत्रीं अश्रुधारा लोटल्या ॥ १७ ॥
मज सत्वर दावा रघुनाथ । म्हणोनि पुढती पाय धरीत ।
मग हनुमंताचे दोन्ही हस्त । उद्धव-अक्रूरीं धरियेले ॥ १८ ॥
पुढें सत्वर तिघे जाती । मागें येत खगपती ।
मनीं म्हणे सभेसी रघुपती । न देखतां मारुती क्षोभेल ॥ १९ ॥
जरी हरी जाहला असेल कृष्णनाथ । तरी मग करील हा अनर्थ ।
माझा तों पुरला अंत । हें मज निश्चित समजलें ॥ २२० ॥
अद्‌भुत हरीची करणी । द्वारका अयोध्या केली ते क्षणीं ।
रामचरित्रें नितंबिनी । घरोघरीं गाताती ॥ २१ ॥
पुढें देखिला दिव्य मंडप सतेज । सिंहासनीं बैसला रघुराज ।
ऐसें देखोनि वायुतनुज । लोटांगण घातलें ॥ २२ ॥
दृष्टीं देखतां हनुमंत । सप्रेम जाहला सीतकांत ।
जैसा इंदु देखतां सरितानाथ । परमानंदें उचंबळे ॥ २३ ॥
रामपदीं मस्तक ठेवी हनुमंत । नयनोदकें चरण क्षालीत ।
दोन्ही हातें उचलोनि वायुसुत । सीताधवें आलिंगिला ॥ २४ ॥
मस्तकीं ठेविला वरद हस्तक । कुरवाळीत मारुतीचा मुखमृगांक ।
कंठींचा मुक्ताहार सुरेख । गळां घातला तयाच्या ॥ २५ ॥
वामांगीं बैसली सीता । सव्यांगीं बैसविलें हनुमंता ।
येरें चरणीं ठेविला माथा । तों अद्‌भुत वर्तलें ॥ २६ ॥
वरतें पाहे जों अंजनीपुत्र । तों श्रीकृष्ण देखे राजीवनेत्र ।
उद्धव अक्रूर रेवतीवर । द्वारकानगर पूर्ववत ॥ २७ ॥
चंचळ जाहला अनिलसुत । मग काय बोले रमानाथ ।
हनुमंता आठवीं हृदयांत । रामअवतारींची गोष्ट पैं ॥ २८ ॥
कीं द्वापारीं कृष्णअवतार । तैं तुज भेट देईन साचार ।
मग बोले निरालोद्‌भवपुत्र । होय साचार स्वामिया ॥ २९ ॥
परी श्रीरामरूप धरोनी । मज बोळवावें ये क्षणीं ।
ऐसें बोलतां तो चक्रपाणी । अयोध्यानाथ बैसला ॥ २३० ॥
मग नानाउपचारें तत्त्वतां । रामें गौरविलें हनुमंता ।
म्हणे तुझे उपकार वायुसुता । कदाकाळीं न विसरें मी ॥ ३१ ॥
तुवां लंकेसी केला प्रताप पूर्ण । ऐकतांचि चकित होय त्रिभुवन ।
तूं मज आवडसी जैसा प्राण । नावडे आन पदार्थ पैं ॥ ३२ ॥
तों भीतरी झालिया पंक्ती । जवळी बैसवोनि मारुती ।
भोजन करीत रघुपती । सीता सती वाढीतसे ॥ ३३ ॥
भोजनें झालिया संपूर्ण । सभेसी बैसे रघुनंदन ।
हनुमंत उभा ठाकला कर जोडून । म्हणे मज न विसरावें ॥ ३४ ॥
सर्वेश्वर म्हणे मारुती । मी होईन अर्जुनाचा सारथी ।
तूं ध्वजस्तंभीं बैसें प्रीतीं । भूमार निश्चितीं उतरूं हा ॥ ३५ ॥
अवश्य म्हणे वायुकुमर । घातला साष्टांग नमस्कार ।
पुढें तीर्थें पहावया सत्वर । कपिवर चालिला ॥ ३६ ॥
नारद म्हणे सीताशोकहरणा । मीही सवें येतों तीर्थाटना ।
नमोनियां जगन्मोहना । दोघेजण चालिले ॥ ३७ ॥
नगराबाहेर सीताकांत । जावोनि बोळविला वायुसुत ।
सद्गद जाहला रघुनाथ । हनुमंत गेला देखोनि ॥ ३८ ॥
नगरलोक जाहले संतुष्ट । म्हणती मोठे टळलें अरिष्ट ।
ब्रह्मानंद जनांसी वरिष्ठ । आनंद करिती गृहीं गृहीं ॥ ३९ ॥
हनुमंतासी बोळवून । परतोनि आला जगज्जीवन ।
वर्णीत हनुमंताचे गुण । उद्धव अक्रूरांजवळी पैं ॥ २४० ॥
सत्यभामा यादव आणि सुपर्ण । केलें सर्वांचें गर्वहरण ।
भक्तांसी बाधक अभिमान । म्हणोनि विंदान केलें हें ॥ ४१ ॥
हरिविजयग्रंथ जाण । हेंचि केवळ नंदनवन ।
नाना इतिहास वृक्ष घन । प्रेमरसें सदा फळे ॥ ४२ ॥
ब्रह्मानंदा द्वारकाधीशा । श्रीधरवरदा आदिपुरुषा ।
अक्षया अभंगा अविनाशा । निजदासासी रक्षीं तूं ॥ ४३ ॥
इति श्रीहरिविजयग्रंथ । संमत हरिवंशभागवत ।
सदा परिसोत प्रेमळ भक्त । एकत्रिंशतितमाध्याय गोड हा ॥ २४४ ॥
॥ एकतिसावा अध्याय समाप्त ॥
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥