श्रीगणेशाय नमः ॥
ज्याचा पार नेणती मुनी । जो कां वर्णिजे वेदपुराणीं ।
तो पुराणपुरूष चक्रपाणी । घेऊनि रूक्मिणी गेला हो ॥१॥
जो कां अपारसंसारभयमोचन । जो कां सुरकार्यालागीं सगुण ।
करावया भूम्भार हरण । पूर्णब्रह्म अवतरला ॥२॥
तेविसावे अध्यायीं कथा शेवटीं । रूक्मिणी घेऊनि गेला जगजेठी ।
वीर सावध पाहती दृष्टीं । तंव तेथें रूक्मिणी दिसेना ॥३॥
जैसा शरीर सांडूनि जाय प्राण । परी नेणती भोंवतें जन ।
तैसी श्रीकृष्णें रूक्मिणी । नेली सर्वांदेखतां ॥४॥
घाबरले वीर ते क्षणीं । सख्यांसी पुसती कोठें रूक्मिणी ।
त्या गदगदां हांसती नितंबिनी । हिणवोनियां बोलती ॥५॥
इतुके तुम्ही रक्षितां वीर । शस्त्रें नग्न करोनि समग्र ।
नोवरी घेऊनि गेला एक वीर । ऐका चिन्हें तयाचीं ॥६॥
एक पुरूष आला घनश्यामवर्ण । मित्रप्रभेसारिखा ज्याचा स्यंदन ।
वरी फडके गरूडध्वज पूर्ण । कल्पांतचपळेसारिखा ॥७॥
निमासुर वदन सुंदर । कांसे पिवळा असे पीतांबर ।
कंठीं वैजयंती मनोहर । तेणें सुंदरी नेली आतां ॥८॥
मुकुट कुंडलें सरळ नासिक । कपाळीं मृगमदाचा टिळक ।
सर्वानंदसदन ज्याचें मुख । तेणें सुंदरी नेली आतां ॥९॥
शंख चक्र गदा पद्म । चारी आयुधे उत्तमोत्तम ।
ज्यावरूनि ओंवाळावे कोटि काम । तेणें रूक्मिणी नेली आतां ॥१०॥
ऐसें ऐकतांचि उत्तर । जाहला एकचि हाहाकार ।
म्हणती राजकन्या सुंदर । गोरक्षक घेऊनि पळाला ॥११॥
जैसा फुटे कल्पांतींचा समुद्र । तैसे उठावले मागधवीर ।
रणतुरें खाखाइलीं अपार । उभे म्हणती परवीरां ॥१२॥
सिंहनादें गर्जती वीर । ऐकतां मुरडले यादवभार ।
हलधर आणि श्रीकरधर । रथ मुरडिती सवेग ॥१३॥
पायदळावरी पायदळ । मिसळतां जाहला हलकल्लोळ ।
उसणे घायीं वीर सकळ । हाणिताती परस्परें ॥१४॥
सुपर्णासमान चपळ घोडे । राऊत मिसळले वेगाढे ।
असिलता झळकती विजूचेनि पाडें । वाहिले मेढे महावीरीं ॥१५॥
घायें हाणिती महावीर । वीरें वीर पडती सत्वर ।
न विचारिती आप-पर । करीत संहार चालिले ॥१६॥
हस्तीवरी हस्ती लोटती । रथांशीं रथ झगटती ।
जैशा जलदधारा वर्षती । तैसे येती बाण वेगें ॥१७॥
जाहलें एकचि घनचक्र । रणधुमाळी माजली थोर ।
उल्हाटयंत्रांचे भडिमार । धराधर गजबजिला ॥१८॥
रक्तगंगा चालिल्या महापूरें । वाहती रथ गजकलेवरें।
यादववीर महाघोरें । दाटले तिहीं क्षणभरीं ॥१९॥
ऐसें देखोनि बळिभद्रें । रथ पुढें लोटिला बळसागरें ।
यादव भिडती परम निकरें । शिरें परवीरांचीं उडविती ॥२०॥
कंदुकाऐसीं शिरें उडती । मुखें घ्या घ्या हेंचि बोलती ।
रणीं कबंधें नाचती । शस्त्रें घेऊनि सैरावैरा ॥२१॥
नांगर मुसळ घेऊनि हातीं । कृष्णाग्रज उडी घाली रथाखालती ।
शृगालांमाजी भद्रजाती । रेवतीपति तैसा दिसे ॥२२॥
देखोनि चैद्य धांविन्नले सवेग । नांवें अंग वंग कलिंग ।
वकृदंत शाल्व पौंड्रक । निजभारेंसीं लोटले ॥२३॥
केशिक कारूष विदूरथ । जरासंध निजभारेंसीं लोटत ।
बाणांची वाकुडी वर्षत । मंडप दिसत अंतराळीं ॥२४॥
श्रीकृष्णदळीं बळिये वीर । सारण सात्यकी अक्रूर ।
कृतवर्मा उद्धव कंकवीर । निजभारेंसीं मिसळले ॥२५॥
गद आणि बळोद्यत । ठायीं ठायीं युद्ध होत ।
पौंड्रक कृतवर्मा अद्‌भुत । युद्ध करिती निजबळें ॥२६॥
वक्रदंतावरी सात्यकी वीर । रथीं बैसोनि सोडीत शर ।
आणिक यादववीर अपार । जरासंधावरी येती ॥२७॥
जरासंधाच्या वीरांप्रती । यादव गर्जोनि बोलती ।
मागुती मुख दावावया आलेती । सत्रा वेळां पळोनियां ॥२८॥
बळिरामें तुमचा जरासंध । सत्रा वेळां रथीं बांधिला सुबद्ध ।
ती लाज विसरूनि सुखें युद्ध । पुन्हां करूं आलेती ॥२९॥
शिशुपाळाची पाठी राखावया । आलेती निर्लज्ज मिळोनियां ।
तरी आतां तुमची जर्जर काया । बळिराम करील निर्धारें ॥३०॥
विझवावया वडवानळा । धांविन्नला शुष्कतृणाचा पुतळा ।
लाक्षादंड हातीं घेतला । ओडण खांदीं चंद्रुसाचें ॥३१॥
त्याच्या साहित्यासी धांविन्नले वीर । कार्पास आणि दुजा कर्पूर ।
घृतनवनीतांचे पायभार । पुढील तोंडीं भांडती ॥३२॥
वडवानळापुढें अवघेंचि भस्म । तैसें तुम्हांसी करील मेघश्याम ।
मागध म्हणती तुम्ही पुरूषार्थी परम । मागेंचि आम्हां कळलेती ॥३३॥
काळयवनाच्या भेणें तुमचा हरी । पळोनि दडे मुचुकुंदविवरीं ।
आम्हां भेणें समुद्राभीतरीं । द्वारकापट्टण रचियेलें ॥३४॥
म्हणवितां पुरूषार्थी बळी । तरी कां मथुरा ओस केली ।
तुम्हीं चोरूनि रूक्मिणी नेली । ते हिरोनि घेऊं आतांचि ॥३५॥
ऐसें बोलोनि परस्परें । सबळ घाये हाणिती निकरें ।
यादव वीर माघारे । लोटिले बळे मागधांनीं ॥३६॥
वैरियांचें बल ते क्षणीं । अधिक देखोनि रूक्मिणी ।
परम घाबरली मनीं । रण नयनीं देखोनियां ॥३७॥
म्हणे इकडे सासर तिकडे माहेर । दोहींकडे आप्तचि समग्र ।
रणीं पडतील जरी बंधु दीर । तरी दोहीं पक्षीं हानीच ॥३८॥
थोर अरिष्ट मांडलें । मग श्रीहरिमुख विलोकिलें ।
श्रीकृष्णासी अंतरीं कळलें । हृदयीं धरिलें रूक्मिणीसी ॥३९॥
म्हणे भय न धरीं वेल्हाळे । यादव मारीत उठावले ।
चैद्य आणि मागधदळें । संहारूनि टाकिती ॥४०॥
असो बळिभद्र ते अवसरी । नांगर मुसळ घेऊनि करीं ।
लक्षानुलक्ष वीर संहारी । न उरे उरी कांहींच ॥४१॥
जैसा पाकशासन घेऊनि वज्र । करी सपक्ष नगांचा चूर ।
तैसाचि बलसमुद्र बळिभद्र । करीत संहार वीरांचा ॥४२॥
अनिवार बळिभद्राचा मार । मागध-चैद्यांचे पळती भार ।
म्हणती यापुढें कोण वीर । उभा ठाकेल समरांगणीं ॥४३॥
अशुद्धें डवरला बळिभद्र । दिसे जैसा कल्पान्तरूद्र ।
हातीं घेऊनि नांगर मुसळ थोर । नाचे निर्भर रणांगणीं ॥४४॥
गजमस्तकीं घालितां नांगर । मुक्तें उसळोनि पडती बाहेर ।
मुसळघायें रथांचे चूर । करूनियां पाडीतसे ॥४५॥
नांगरें ओढी वीरांचे भार । सव्यहस्तें मुसळाचा मार ।
चूर्ण होती शिरें समग्र । मृत्तिकाघट फूटे जेवीं ॥४६॥
पळतां गज पायीं धरोनी । वरल्यासकट आपटी मेदिनीं ।
मृत गज बळें फिरवूनी । स्वारावरी आपटीत ॥४७॥
चपळ चौताळतां रथ । नांगरघायें चूर्ण करीत ।
वीर म्हणती कल्पांत । आजि काय जाहला ॥४८॥
येणें शस्त्रें सांडूनि समग्र । आम्हांभोंवता आणिला नांगर ।
हा नांगरील पृथ्वी समग्र । धराभार उतरील पैं ॥४९॥
अनिवार बळिभद्राचा मार । पळों लागले राजे समग्र ।
विजयी झाले यादववीर । सिंहनादें गर्जती ॥५०॥
जरासंध वेगें परतला । तों शिशुपाळ नोवरा उठिला ।
अर्धांगी बैसली अवकळा । अपेशमाळा गळां घातली ॥५१॥
नगराबाहेर शिशुपाळ येत । तों प्रेतें भेटलीं असंख्यात ।
एक घायाळ येती हूंबत । चैद्यनाथ दचकला ॥५२॥
जरासंध म्हणे शिशुपाळा । तूं उगाचि परतें ये वेळां ।
आजि जयकाळ नाहीं अपुला । व्यर्थचि काय खटपट ॥५३॥
विचित्र आहे ईश्वरी सूत्र । न कळे मायालाघव साचार ।
जय पराजय समग्र । त्याचे हातीं असती पैं ॥५४॥
या मायाचक्राभीतरी । जीव पडिले अनादि अघोरीं ।
येथींचीं सुखदुःखें नानापरीं । भोगिल्याविण न सुटती ॥५५॥
परम दुःखित शिशुपाळ । दळेंसीं परतला तत्काळ ।
जरसंधादि राजे सकळ । नगरा गेले आपुल्या ॥५६॥
ऐसा देखोनि वृत्तांति । रूक्मिया वेगें रथीं बैसत ।
निजभारेंसीं धांवत । पवनवेगेंकरोनियां ॥५७॥
रणीं जिंकूनि चक्रपाणी । जरी हिरोनि नाणीन माझी भगिनी ।
तरी गुरूनिंदा करिती जे प्राणी । माझ्या माथां तो दोष ॥५८॥
माता पिता पूज्य संसारीं । आणि पुत्र त्यांसी जिवें मारी ।
तीं पापें मजचि निर्धारीं । जरी सुंदरी आणीं ना ॥५९॥
रणीं न जिंकितां गोरसचोरा । परतोनि न ये या नगरा ।
मुख न दाखवीं मातापितरां । हाचि नेम निर्धारीं ॥६०॥
निजभारेंसीं रूक्मिया धांवत । सिंहनादें कृष्णासी पाचारीत ।
म्हणे गोरक्षका माघारा परत । नेसी वस्तु चोरोनियां ॥६१॥
रूक्मिणी सांडोनि गोवळ्या पळें । तुज जीवदान आजि दिधलें ।
त्वां गोकुळ जैसें चौढाळिलें । तैसें न चले ये स्थळीं ॥६२॥
चोरी करिसी गोकुळीं । म्हणोनि गौळणी बांधिती उखळीं ।
ऐसें ऐकतां वनमाळी । निजभारेंसीं मुरडला ॥६३॥
शारंगधनुष्य चढविलें । असंख्यात बाण सोडिले ।
रूक्मियानें बाणजाळ घातलें । अंबर झांकिन्नलें ते वेळीं ॥६४॥
जें जें शस्त्र रूक्मिया सोडी । तें तें श्रीकृष्ण सवेंचि तोडी ।
रूक्मिया शूरत्व कडोविकडी । बहुसाल दावी तेधवां ॥६५॥
कृष्णें दिव्य सहा बाण सोडिले । चहूंनीं चारी वारू छेदिले ।
एकें सारथियाचें शिर उडविलें । एकें तोडिलें ध्वजासि ॥६६॥
हातींचें धनुष्य छेदिलें ते वेळां । शिरींचा मुकुट खंडविखंड केला ।
बाणभाता तोडिला । विरथ केला रूक्मिया तेव्हां ॥६७॥
मग हातीं घेऊनि असिलता । रूक्मिया तळपे रथाभोंवता ।
हा रथ छेदीन आतां । म्हणोनि खालता पिलंगत ॥६८॥
ऐसें देखोनियां गोपाळें । अकस्मात धनुष्य गळां घातलें ।
बळें ओढूनि ते वेळें । केश धरिले निजहस्तें ॥६९॥
शिर छेदावया दिव्य शस्त्र । वेगें काढी जलजनेत्र ।
रूक्मिणी पाहे हरीचें वक्त्र । भयभीत होवोनियां ॥७०॥
वाचेसी शब्द न फुटे साचार । हरिचरणीं ठेविलें शिर ।
नेत्रोदकें ते सुंदर । कृष्णचरण क्षाळीतसे ॥७१॥
मग म्हणे वनमाळी । ऊठ वेगें भीमकबाळी ।
याचें शिर छेदीन ये काळीं । बहुत केली निंदा येणें ॥७२॥
निकर देखोनि पद्मनयना । न सोडीच कृष्णचरणां ।
म्हणे जगद्वंद्या जगज्जीवना । यासी सोडूनि देइंजे ॥७३॥
याची जे अहंदेहबुद्धि । तेचि छेदीं कां कृपानिधि ।
जीवदशा आविद्याउपाधि । वेगें छेदीं श्रीरंगा ॥७४॥
धरिलिया श्रीकृष्णचरण । द्यावें दोन्ही पक्षीं समाधान ।
समविषम भेदभान । दोहींकडे नसावें ॥७५॥
सासरीं आणि माहेरीं । तूं व्यापक अवघा मुरारी ।
प्रपंच परमार्थ समसरी । होय श्रीहरी कृपें तुझ्या ॥७६॥
ऐकोनि रूक्मिणीच्या वचना । कृपा आली जगन्मोहना ।
प्रीतीनें हृदयीं धरिली पद्मनयना । अश्रू पुसिले पीतांबरें ॥७७॥
करें मुख कुरवाळिलें । म्हणे तुझ्या बोलें यासी सोडिलें ।
मग रूक्मियासी रथीं बांधिलें । शिरीं काढिले पांच पाट ॥७८॥
अर्धदाढी अर्धमिशी । बोडूनि काजळ माखिलें मुखासी ।
कृष्ण म्हणे रूक्मिणीसी । आरती बंधूसी करीं आतां ॥७९॥
बहु उजळ दिसे याचें वदन । वेगें करीं निंबलोण ।
रूक्मियाची ऐसी दशा देखोन । पळे सैन्य चहूंकडे ॥८०॥
वीर पळती परम तांतडीं । म्हणती वांचली आजि मिशीदाढी ।
इतुकीच आम्हांसी जाहली जोडी । ऐसें बोलती धांवतां ॥८१॥
असो बळिराम हरीजवळी आला । तों रूक्मियासी रथीं बांधिला ।
दीनवदन रामें देखिला । काय बोलिला बळिभद्र ॥८२॥
हा सोयरा कीं आमुचा हृषीकेशी । बोलावूं आला रूक्मिणीसी ।
तुम्हीं गौरव दिधला बरवा यासी । बोलतां रामासी हंसें आलें ॥८३॥
राम रूक्मिणीकडे पाहे ते वेळां । तों मुखमृगांक अति उतरला ।
खेद पावली ते वेल्हाळा । जाणोनि बोले बळिभद्र ॥८४॥
म्हने ऐक रूक्मिणी सती । ज्ञान अज्ञान दोन्ही वृत्ती ।
अज्ञानसंगें जीव भ्रमती । आत्मस्थिती नेणोनियां ॥८५॥
जेथें ठसावलें पूर्णज्ञान । तेथेंही प्रपंचसहित अज्ञान ।
नानाविकार भेदभान । कैंचें मग उरेल वो ॥८६॥
तरी तूं हरीची ज्ञानकळा केवळ । हा आकार अवघा तुझा खेळ ।
जैसे सागरावरी कल्लोळ । नानापरींचे ऊठती ॥८७॥
तुझें तुज ठाऊक असतां । मग खेद कां करावा आतां ।
बळिभद्र म्हणे कृष्णनाथा । अनुचित केलें एवढें ॥८८॥
वीर सांपडला जरी रणीं । तरी त्यासी वस्त्रें भूषणें देऊनी ।
पाठवावें गौरवूनी । ऐसी करणी करूं नये ॥८९॥
जय अथवा पराजय । हा अवघ्यांसी पडतां समय ।
वीरांसी कदा विटंबूं नये । हें अनुचित तुवां केलें ॥९०॥
बळिभद्रें आपुल्या हातें सोडून । केलें रूक्मियाचें समाधान ।
वस्त्रें भूषणें देऊन । पाठविला माघारा ॥९१॥

रूक्मिया खेद पावला अंतरीं । म्हणें आतां कैसा जाऊं कौंडिण्यपुरीं ।
मग भोजकट नगर ते अवसरीं । रचोनि राहिला तेथेंचि ॥९२॥
असो यादवदळेंसीं यादवेंद्र । द्वारकेसी चालला श्रीकरधर ।
लागला जयवाद्यांचा गजर । नादें अंबर कोंदलें ॥९३॥
सोरटीसोमनाथाजवळी । मूळमाधवीं राहिला वनमाळी ।
असो भीमकरायासी श्रुत जाहली । वार्ता सकळ वर्तली जे ॥९४॥
परम आनंदला नृपवर । म्हणे धन्य माझे पुण्याचे गिरिवर ।
पूर्वीं केले साचार । जांवई यदुवीर जोडला ॥९५॥
निजभारेंसीं भीमक निघाला । सत्वर मूळमाधवासी आला ।
साष्टांग नमस्कार घातला । श्रीकृष्णासी तेधवां ॥९६॥
राजा म्हणे सर्वेश्वर । आतां माघारें चलावें कौंडिण्यपुरा ।
विधियुक्त विवाह बरा । चारी दिवस संपादिंजे ॥९७॥
मग बळिराम म्हणे ते वेळां । येचि स्थळीं करूं लग्नसोहळा ।
भीमकासी विचार मानला । आनंदला अंतरीं ॥९८॥
नगरासी पत्रें पाठवी नृपति । आणविली सकळ संपत्ति ।
अपार लोकांशीं शुद्धमति मूळमाधवा पातली ।९९॥
कनकमय दिव्य शिबिरें । उभीं करविलीं हो नृपवरें ।
त्याहुनि श्रीकृष्णें परिकरें । वस्त्रमंदिरें दीधली ॥१००॥
द्वारकेसी पाठविलें मूळ । वर्‍हाडी सिद्ध जाहले सकळ ।
वाद्यें वाजती तुंबळ । हर्ष सकळ लोकांसी ॥१॥
उग्रसेन आणि वसुदेव । सिद्ध जाहले वर्‍हाडी सर्व ।
दिव्य वाहनीं यादव । बैसोनियां चालले ॥२॥
देवकी बैसली सुखासनीं । सुभद्रा कृष्णाची भगिनी ।
परमसुंदर लावण्यखाणी । द्वारकाभुवनीं उपजली ते ॥३॥
चवरडोल गजस्कंधावरी । त्यांत बैसली सुभद्रा सुंदरी ।
बळिभद्राची अंतुरी । पालखीमाजी आरूढे ॥४॥
पहावया श्रीकृष्णाचें लग्न । सकल दैवतें निघालीं सांवरोन ।
नवकोटी चामुंडा संपूर्ण । चालती वेगें तेधवां ॥५॥
छप्पन्न कोटी कात्यायनी । निघाल्या वृश्चिकावरी वळंघोनी ।
नाना भ्यासुर रूपें धरूनी । पाहतां हांसें येतसे ॥६॥
अवघ्यांपुढें निघाला गजवदन । विशाल दोंदिल सिंदूर चर्चून ।
मूषकावरी बैसोन । पुढे निर्विघ्न चालिला ॥७॥
नेटका वर्‍हाडी पुढें चालिला । वर्‍हाडणी हांसती सकळा ।
हा पोट घेऊनि कोठें चालिला । उंदिरावरी बैसोनियां ॥८॥
चामुंडा सवें वर्‍हाडिणी । या मातृका वृश्चिकासनी ।
ऐशा वर्‍हाडिणी देखोनी । व्याही विहिणी हांसती ॥९॥
वर्‍हाडिणी ज्या सुंदरा । त्याचि आधीं पुढें करा ।
ऐसें ऐकतां त्या अवसरा । सकळ दैवतें क्षोभलीं ॥११०॥
हिंव ज्वर आणि तरळा । ओकिती वर्‍हाडिणी सकळा ।
एकींस हगवणी लागल्या । शूळ उठिले पोटांत ॥११॥
पाणी पाणी करिती वर्‍हाडिणी । तो समाचार कळला चक्रपाणी ।
श्रीकृष्णें सकळ दैवतें सन्मानूनी । मंडपासी आणिलीं ॥१२॥
मग तेणें जाहलें निर्विघ्न । आनंदें वर्‍हाडी आले संपूर्ण ।
दोहीं मंडपीं देवकस्थापन । करिते जाहले तेधवां ॥१३॥
आपुल्या शिबिरालागोनी । भीमकें नेली रूक्मिणी ।
देव बैसोनि विमानीं । तो सोहळा अवलोकिती ॥१४॥
हळदी लाविली रूक्मिणी । मग ते शेष पाठविली चक्रपाणी ।
लागली मंगळवाद्यांची ध्वनी । लग्नघटिका प्रतिष्ठिली ॥१५॥
गो-भू-हिरण्य-रत्‍नदानें । भीमकें विप्रां दिधलीं प्रीतीनें ।
रूखवत शुद्धमतीनें । सिद्ध करूनि चालिली ॥१६॥
आनकदुंदुभि आपुलें मंदिरीं । यथायुक्त दानें तेव्हां करी ।
तों रूखवत आलें गजरीं । वाद्यें वाजती तेधवां ॥१७॥
यादवांसहित श्रीकृष्ण । भोजना बैसला जगन्मोहन ।
शुद्धमति निघाली देखोन । जीवें निंबलोण करूं पाहे ॥१८॥
रत्‍नजडित दीप ठेविले जवळी । जडित आडण्या त्यातळीं ।
त्यावरी ताटें मांडिलीं । मृगांकमंडलातुल्य जीं ॥१९॥
सात्त्विक राजस तामसें । अन्नें वाढिलीं विशेषें ।
प्रीतीनें जेविजे हृषीकेशें । निजगोडी घेऊनियां ॥१२०॥
समस्तांचीं भोजनें झालीं । हस्त प्रक्षाळीत वनमाळी ।
उच्छिष्टपात्रीं टाकिली । मुद्रा हातींची तेधवां ॥२१॥
नमस्कार करूनि श्रीपती । उच्छिष्टपात्रें घेऊनी हातीं ।
वेगें निघाली शुद्धमती । मंडपासी आपुल्या ॥२२॥
कृष्णमुद्रा ते वेळीं । भीमकीचे हातीं दिधली ।
तिणें देखतांचि मस्तकीं वंदिली । मग घातली करांगुळीं ॥२३॥
परात्परउपरी त्वरित । वेगें चढूनि सद्‌गुरूनाथ ।
सर्वांसी समाधान म्हणत । ऐसा मुहूर्त सांपडेना ॥२४॥
सद्‌गुरू म्हणे सावधान । आळसी लोक निद्रार्णवीं निमग्न ।
वरी श्रीकृष्णभक्त अनुदिन । सावध पूर्ण सर्वदा ॥२५॥
तों निजगजरेंसीं फळ । यादव घेऊनि आले तात्काळ ।
मंडपीं बैसले वर्‍हाडी सकळ । भीमकें तेव्हां पूजिले ॥२६॥
बाहेर आणिली रूक्मिणी । वसुदेव उठोनि ते क्षणीं ।
वस्त्रें भूषणें फळें समर्पूनी । जगज्जननी अर्चिली ॥२७॥
पुरोहित म्हणे भीमकातें । मूळ सत्वर पाठवा वरातें ।
यादव गेले निजमंडपातें । भीमकीचें रूप वर्णित ॥२८॥
भीमक हांकारी वर्‍हाडिणी । शांति दया क्षमा उन्मनी ।
उपरति तितिक्षा मुमुक्षा कामिनी । समाधी आणि सुलीनता ॥२९॥
विवेक वैराग्य परमार्थ । अक्रोध निष्काम निरहंकृत ।
स्वानंद अभेद वर्‍हाडी सत्य । वर आणावया चालिले ॥१३०॥
ऐशा गजरेंसीं जातां नृपवर । श्रीकृष्ण मंडपासी आला सत्वर ।
तों सोमकांताचा चौरंग सुंदर । त्यावरी श्रीधर बैसलासे ॥३१॥
शुभ्रवर्ण खालीं चौरंग । त्यावरी घनश्यामवर्ण श्रीरंग ।
जैसा कैलासावरी नवमेघ । क्षेम द्यावया उतरला ॥३२॥
असो अर्पूनि वस्त्रें अलंकार । तुरंगीं बैसविला श्रीकरधर ।
पुढें वाद्यांचा गजर । भडिमार नळ्यांचे ॥३३॥
त्याचे मागें चंद्रज्योती । चंद्रासमान प्रकाशती ।
हवया गगनातें भेदिती । देव पाहती विमानीं ॥३४॥
उग्रसेन वसुदेव बळिभद्र । येती पाठीसीं यादवभार ।
प्रवेशले मंडपद्वार । तों दासी समोर पातल्या ॥३५॥
माथां कलश भरिले पूर्ण । त्यांसी इच्छिलें देत श्रीकृष्ण ।
मग प्रवेशले अंतःसदन । वरासनीं कृष्ण बैसविला ॥३६॥
सिद्ध जाहला मधुपर्क देखा । विष्टर दिधला जगन्नायका ।
कृष्णचरणक्षालनीं भीमका । अतिउल्हास वाटतसे ॥३७॥
शुद्धमति घाली जीवन । राजा प्रक्षाली चरण ।
सकळ तीर्थे आलीं धांवोन । तळीं माथा ओडविती ॥३८॥
मूळमाधवीं कदंबतीर्ध । अद्यापि असे देखती भक्त ।
वृक्ष तेथींचे समस्त । मंडपाकार असती पैं ॥३९॥
वेदांचा जनिता कृष्णनाथ । त्यासी घालिती यज्ञोपवीत ।
शुद्धमति आचमन घालीत । आनंदभरित अंतरीं ॥१४०॥
षोडशोपचारीं पूजा करूनी । वस्त्रें अळंकार भावें अर्पूनी ।
हस्तमुद्रा कर्णमुद्रिकेसी मणी । श्रीरंगासी अर्पिले ॥४१॥
दधि मधु करोनि एक । हरिकरीं घालिती देख ।
मेहुणे हांसती सकळिक । म्हणती भीड धरूं नका ॥४२॥
गोकुळीचे चोरूनि दहीं खावें । आम्हीं अर्पितां कां न सेवावें ।
लोक भोंवते आघवे । अत्यंत कौतुकें हांसती ॥४३॥
संतजन आश्चर्य करिती । निर्गुणासी गुण लाविती ।
असो मधुपर्क सेवूनि श्रीपती । करक्षालन पैं केलें ॥४४॥
आचार्य सावधान म्हणत । शेवटींची घडी आली भरत ।
अंतःपट धरिला त्वरित । मायामय लटिकाचि ॥४५॥
देशिक म्हणे सावधान । वादविवादीं न घालावें मन ।
प्रकृति-पुरुषांचें ऐक्यलग्न । मौन्येंचि पूर्ण विलोका ॥४६॥
प्रपंच आणि परमार्थ जाण । उभयपक्षीं सावधान ।
अनादि कुळदैवत स्मरोन । करावें चिंतन एकत्वें ॥४७॥
ॐपुण्याहं वचनें ते वेळां । आचार्य बौलतां अंतःपट फिटला ।
वाद्यांचा गजर जाहला । तो सोहळा अद्‌भुत ॥४८॥
भीमकीच्या माथा अक्षतां देख । घाली जलजोद्‌भवाचा जनक ।
तेव्हांचि मस्तकीं ठेविला हस्तक । जन्मसार्थक जाहलें ॥४९॥
मग बांधिलें ऐक्यकंकण । बाह्यापालवां गांठीं देऊन ।
आतां नोवरी कडिये घेऊन । चला म्हणती बहुल्यावरी ॥१५०॥
ऐकोनि हांसे हृषीकेश । मेहुणे म्हणती हा अभ्यास ।
पूर्वींच आहे कीं तुम्हांस । खेळतां बहु रास यमुनातटीं ॥५१॥
श्रीकृष्ण विदेही चैतन्यघन । अलिप्त परी नवरी उचलोन ।
बहुल्यावरी बैसवून । विधिविधान सर्व केलें ॥५२॥
अपार वरदक्षिणा जाण । भीमक करी कृष्णार्पण ।
उभा ठाकला हस्त जोडून । म्हणे चतुर्थहोम येथें कीजे ॥५३॥
शुद्धमतीनें जाऊनियां । देवकी आणिली सूनमुख पहावया ।
हळदीउटणें करावया । आरंभ केला सवेंचि ॥५४॥
हळदीउटणें पहावयासी । सर्व यादव आले वेगेसीं ।
वर्‍हाडिणी म्हणती भीमकीसी । नांव घेऊनि पाय मागें ॥५५॥
भीमकी पाहे खालतें । नामरूप नाहीं यातें ।
अनामासी नाम केउतें । ठेवूं आतां मध्येंचि ॥५६॥
मग म्हणे हा सर्वात्मक । गोइंद्रियांचा चाळक ।
तेंचि नाम घेऊनि सम्यक । पाय मागे निजभावें ॥५७॥
मग म्हणे गोरक्षका गोपाळा । हळदी लावूं द्या चरणकमळा ।
हांसे आलें जनां सकळां । एकचि टाळी पिटली पैं ॥५८॥
कृष्णचरणीं माथा ठेवून । हळदी लावी स्वयेंकरून ।
तों मळी न निघे कदा जाण । निर्मळ पूर्ण श्रीकृष्ण ॥५९॥
तों सुभद्रा आणि रेवती । म्हणती आतां कैसें श्रीपती ।
नमस्कार भीमकीप्रती । करावा लागेल आतांचि ॥१६०॥
भीमकीच्या कंचुकीची गांठी । एक हस्तें सोडी जगजेठी ।
नाहीं तरी नमस्कार उठाउठी । करावा जी नोवरीतें ॥६१॥
मेहूणे म्हणती जगज्जीवना । कंचुकी सोडावयाच्या खुणा ।
हा पूर्वींच अभ्यास आपणा । असेल ऐसें वाटतें ॥६२॥
यादव म्हणती श्रीपती । चौघे मेहुणे तुम्हांवरी रुसती ।
जो मान दिधला रूक्मियाप्रती । तोचि मागती आपणांतें ॥६३॥
हांसें आलें माधवा । दिव्य वस्त्रें भूषणें तेव्हां ।
दिधली शालकां सर्वां । श्रीकृष्णनाथें ते वेळीं ॥६४॥
रेवती म्हणे कृष्णनाथा । कंचुकीची गांठी सोडावी आतां ।
बळिभद्र म्हणे अच्युता । भीड कासया धरावी ॥६५॥
कृपादृष्टीं पाहे वनमाळी । तों आपणचि गांठी सुटली ।
अद्‌भुत लीला हरीनें दाविली । आश्चर्य वाटले सकळिकां ॥६६॥
सुभद्रा म्हणे माधवा । नांव घेऊनि हळदी लावा ।
हांसें आलें केशवा । काय तेव्हां बोलत ॥६७॥
मजहूनि विशेषगुणीं । रूक्मिणी तूं सगुण शहाणी ।
ऐकोनि हांसिजे थोर-लहानीं । खूण सज्जनीं जाणिजे ॥६८॥
हळदी घेऊनि कृष्णनाथ । रूक्मिणीचीं अष्टांगें निववित ।
रेवती म्हणे हळूच लावा जी निश्चित । मल्ल मस्त मर्दिले करें ॥६९॥
असो ऐसे चारी दिवस । सोहळा जाहला विशेष ।
तो वर्णावया शेषास । शक्ति नव्हे सर्वथा ॥१७०॥
यथासांग साडे जाहले देख । समस्तांसी वस्त्रें देत भीमक ।
न्यून पदार्थ कांहीं एक । पडला नाहीं तेथें पैं ॥७१॥
धेंडा नाचविला निश्चित । तों दळ सिद्ध जाहलें समस्त ।
शुद्धमतीनें भीमकी त्वरित । वोसंगा घातली देवकीच्या ॥७२॥
इतुके दिवस आम्हीं पाळून । आतां केली कृष्णार्पण ।
भीमक शुद्धमति गहिंवरोन । रूक्मिणीसी निरविती ॥७३॥
लागला वाद्यांचा गजर । द्वारकेसी चालिला यादवेंद्र ।
आज्ञा घेऊनि भीमक नृपवर । कौंडिण्यपुरा पातला ॥७४॥
द्वारकेसी आला गोविंद । घरोघरी लोकांसी आनंदानंद ।
रूक्मिणीसहित परमानंद । गृहप्रवेश पैं केला ॥७५॥
षोडशोपचारेंकरून । भीमकी करी लक्ष्मीपूजन ।
उग्रसेनें भांडार फोडोन । याचकजन सुखी केले ॥७६॥
रूक्मिणीसहित श्रीकृष्णनाथ । द्वारकाभुवनीं सुखें वर्तत ।
शुक परीक्षितीप्रति सांगत । जाहला गृहस्थ गोपाळ ॥७७॥
हरिविजयग्रंथभांडार । त्यांत दिव्यरत्‍न हें रूक्मिणीस्वयंवर ।
ते दोन्ही अध्याय साचार । तेविसावा आणि चोवीसावा ॥७८॥
आतां श्रोतीं व्हावें सादर । पुढें जांबवतीचें स्वयंवर ।
ते कथा परम नागर । ऐकती चतुर पंडित पैं ॥७९॥
हा हरिविजयग्रंथ सुरेख । हाचि अरूवार शेषमंचक ।
यावरी पहुडे वैकुंठनायक । रूक्मिणीसहित सर्वदा ॥१८०॥
ब्रह्मानंदा जगदुद्धारा । पंढरीनिवासा श्रीधरवरा ।
पुराणपुरुषा रूक्मिणीप्रियकरा । सप्रेम भजन देईं तुझें ॥८१॥
इति श्रीहरिविजयग्रंथ । संमत हरिवंशभागवत ।
सदा परिसोत भाविक भक्त । चतुर्विंशतितमाध्याय गोड हा ॥१८२॥
अध्याय २४ वा समाप्त ॥ओंव्या ॥१८२॥
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥