श्रीगणेशाय नमः ॥
करितां श्रीहरिस्मरण । दारुण विघ्नें पळती उठोन ।
कोटिमुहूर्तांहूनि विशेष पूर्ण । कृष्णचिंतन जाणावें ॥१॥
उदंड मुहूर्त साधिले । परी कृष्णस्मरण नाहीं केलें ।
तरी तितुकेही कुमुहूर्त जाहले । विघ्नें सबळ धांवती ॥२॥
षष्ठी नवमी व्यतीपात । वैधृति कल्याणी कुयोग समस्त ।
इतुकियांसही मंगळ करीत । नाम हरीचें निर्धारें ॥३॥
सर्वदा लाभ आणि जय । धरिती स्मरणकर्त्याचे पाय ।
तो कधीं न पावे पराजय । जो हृदयीं ध्याय हरीतें ॥४॥
जो नाम न विसंबे अहोरात्रीं । नित्य उत्साह ज्याचें मंदिरीं ।
वैकुंठपति तो श्रीहरी । त्यासी क्षणभरी न विसंबे ॥५॥
तेंचि सुलग्न सुदिन । तारा-शशि-देवबळ पूर्ण ।
जे इंदिरापतीचे चरण । प्रेमेंकरूनि आठवती ॥६॥
राज्यभोग विपुल सर्वदा । पुत्र विद्या बळ धन संपदा ।
इतुकें इच्छी कामिक सदा । तरी तिंहीं गोविंदा स्मरावें ॥७॥
सहस्र यागांचें निजफळ । जरी इच्छिसी तूं नित्यकाळ ।
तरी चिंतीं घननीळ । तमालनीळ साजिरा ॥८॥
केलें असेल अभक्ष्यभक्षण । दुष्टप्रतिग्रह सुरापान ।
तरी हरीनें केलें पूतनाशोंषण । त्या श्रवणेंकरून दोष जाय ॥९॥
ज्यांसी न कळतां घडला जार । तिंहीं रासमंडळीं खेळला यादवेंद्र ।
तें श्रवण करितां चरित्र । पाप जाय झडोनि ॥१०॥
ब्रह्महत्यादि दोष घडले पूर्ण । तिंहीं करावें रासकथाश्रवण ।
श्रवणीं ऐकतां कालियामर्दन । सर्प जाण न बाधिती ॥११॥
ऐकतां गोवर्धनोद्धारणकथा । निरसे सकळ संकटव्यथा ।
अवघा हरिविजय ऐकतां । सर्व कामना पुरती हो ॥१२॥
हा हरिविजय ऐकतां पवित्र । त्याच्या वंशीं होय विजयी पुत्र ।
एक आवर्तनें संकटमात्र । निरसोन जाय सर्वथा ॥१३॥
ऐसा वर पंढरीनाथें । दिधला हरिविजयग्रंथातें ।
असत्य कदा नाहीं येथें । प्रचीत भावार्थें पहावी ॥१४॥
सतराव्या अध्यायीं जाण । पूर्ण जाहलें रासक्रीडाकथन ।
आतां अक्रूरागमन । सावधान परिसावें ॥१५॥
ऐकोनि हरिप्रताप उदंड । कंस चिंताक्रांत अखंड ।
म्हणे कृष्णें मारिले दैत्य प्रचंड । देव समस्त भिती जयां ॥१६॥
पंचाननाचा प्रताप ऐकोन । भयभीत जेवीं वारण ।
कीं यशवंत विनतानंदन । दंदशूक ऐकोन तटस्थ ॥१७॥
तैसा भयें व्याप्त कंस । गोड कांहीं न वाटे जीवास ।
नाठवे रात्र किंवा दिवस । परमपुरुष दृष्टीपुढें ॥१८॥
देखिला नसतां चक्रपाणी । दुरोनि प्रताप ऐकतां श्रवणीं ।
तैसीच मूर्ति ध्यानीं मनीं । ठसावोनि बैसली ॥१९॥
मेळवूनि प्रधान चतुर । विचारीं बैसला कंस नृपवर ।
म्हणे आम्हांसी आटोपे नंदकिशोर । ऐसा प्रकार योजावा ॥२०॥
प्रधान म्हणती धनुर्याग । आरंभावा आतां सवेग ।
बळिराम आणि श्रीरंग । आदरेंकरूनि आणावें ॥२१॥
नंदादि गौळियांसमवेत । मान देऊनि आणावें येथ ।
नम्र वचनें बोलोनि बहुत । शेवटीं घात करावा ॥२२॥
दिवाभीताचे गृहीं अग्न । कागें लाविला नम्रता धरून ।
तैसे गौळियांसमवेत राम-कृष्ण । येथें कोंडूनि वधावे ॥२३॥
विषवल्ली जों वाढों लागे । तों खुडूनि टाकावीं वेगें ।
तरीच आपणां सुख भोगें । चिरकाळ असिजे नृपवरा ॥२४॥
अनर्थ थोर बहुत दूर आहे । म्हणोनि सुखें निद्रा करूं नये ।
सत्वर करावा उपाये । तरीच कुशल आपुलें ॥२५॥
नयनीं हरळ खुपतां । सत्वर काढावा तत्त्वतां ।
कंटक पदीं भेदितां । आधीं काढिजे कोरूनि ॥२६॥
तैसे नाना उपाय करून । राम-कृष्णां येथें आणून ।
विश्वासोनि घ्यावा प्राण । तरी कार्य साधेल ॥२७॥
दावूनियां अंगपतन । पाषाण फोडी लोहघन ।
कीं कंटक चरणीं लागोन । जैसें जिव्हार भेदिती ॥२८॥
मस्तक करोनि खालतें । पारधी वधी जैसा मृगातें ।
कीं सराटे जेवीं महागजातें । किंकाळूनि उभें करिती ॥२९॥
कीं बचनाग मुखीं घालितां । जिव्हेसी गोड लागे खातां ।
मग सवेंचि मृत्युव्यथा । प्राप्त करी तत्काळ ॥३०॥
वरी आमिष लावूनि क्षणमात्र । गळ भेदी जैसें जिव्हार ।
कां चणे टाकोनि वानर । विश्वासोनि धरिती पैं ॥३१॥
कां वरिवरी बोले गोड मैंद । परि आपुल्या कार्यासी सावध ।
तैसे राम आणि गोविंद । विश्वसोनि वधावे ॥३२॥
ऐकोनि प्रधानाच्या युक्ती । कंसासी हर्ष न समाये चित्तीं ।
म्हणे तुमचे बुद्धीपुढें बृहस्पती । उणा मज वाटतसे ॥३३॥
तरी आतां पाठवावा कोण । नम्र बोलका विचक्षण ।
नाना युक्तींकरून । राम-कृष्णां आणी जो ॥३४॥
प्रधान म्हणती पाठवावा अक्रूर । स्थिरबुद्धि परमचतुर ।
त्याच्या बोलें ते क्षणमात्र । न लागतां येथें येती पैं ॥३५॥
मग बोलावूनि अक्रूर । कंसें दिधलीं वस्त्रें अलंकार ।
म्हणे तुम्ही जाऊनि सत्वर । रामकृष्णां आणां येथें ॥३६॥
धनुर्याग मांडिला येथें । सांगावें नंदादि गौळियांतें ।
महोत्साह पाहूनि मागुतें । गोकुळासी जाइंजे ॥३७॥
आमुचा दिव्य रथ जाईं घेऊनी । वरी बैसवीं राम-चक्रपाणी ।
उदयीक सत्वर दोघांसी घेऊनी । यावें उत्साह पहावया ॥३८॥
आज्ञा वंदूनि अक्रूरें । रथ घेऊनि निघाला त्वरें ।
म्हणे माझ्या सुकृततरुवरें । वाढी आजि घेतली ॥३९॥
मनांत चिंता वाटे थोर । म्हणे कंस चांडाळ दुराचार ।
राम आणि यदुवीर । दोघे सुकुमार कैसे आणूं ॥४०॥
मागुती श्रीकृष्णचरित्र । अद्‌भुत आठवी मनांत ।
संहारिलें दारुण दैत्य । केशी अघ बकादिक पैं ॥४१॥
श्रीकृष्णप्रतापापुढें देख । कंस काय बापुडें मशक ।
जगद्वंद्यासी आवश्यक । नेईल आतां निर्धारें ॥४२॥
आणि चिंती एक अंतरीं । मद्विश्वास हरि धरी कीं न धरी ।
हा कंससेवक म्हणोनि मजवरी । कोपेल काय जगदात्मा ॥४३॥
तो तरी सर्वात्मा सर्वसाक्षी । जो अनंत ब्रह्मांडचित्ता परीक्षी ।
भक्ताभक्तांचीं लक्षणें लक्षी । संकटीं रक्षी निजदासा ॥४४॥
म्हणे आजि धन्य माझे नयन । देखतील वैकुंठींचें निधान ।
पूर्णब्रह्म सनातन । मी पाहीन डोळेभरी ॥४५॥
जो दशशतमुखांगशयन । मी त्याचे पदीं भाल ठेवीन ।
जो नीलग्रीवाचें हृदयध्यान । चतुरानन बाळ ज्याचें ॥४६॥
जो क्षीराब्धिवासी पूर्ण । ज्याचें वेदशास्त्रां न कळे वर्म ।
त्या हरीसी आजि क्षेम । देईन प्रेमें आवडीं ॥४७॥
जो निर्गुण निर्विकार । जो देशकालरहित अपार ।
तो गोकुळीं यादवेंद्र । डोळेभरी पाहीन मी ॥४८॥
नाना शास्त्रपद्धती । आग्रहें जो जो अर्थ भाविती ।
तो हा एक जगत्पती । गोकुळामाजी अवतरला ॥४९॥
वेदांती परब्रह्म जें स्थापिती । तोचि हा क्षीराब्धिजापती ।
मीमांसक कर्में करिती । याचिलागीं पावावया ॥५०॥
नैयायिक म्हणती ईश कर्ता । तोचि हा चतुरास्याचा पिता ।
जो आदिमायेचा निजभर्ता । कर्ता हर्ता पाळिता जो ॥५१॥
कपिलमुनि सांख्यशास्त्रीं । प्रकृति-पुरुष विभाग करी ।
तोचि हा गोकुळीं पूतनारी । डोळे भरूनि पाहीन मी ॥५२॥
व्याकरणकार शब्द साधिती । योगसाधन पातंजल करिती ।
शैव ज्यासी शिव म्हणती । तोचि यदुपति अवतरला ॥५३॥
वैष्णव म्हणती चक्रपाणी । शक्ति गणेश वासरमणी ।
इच्छामात्रें हीं रूपें धरूनी । नंदभुवनीं अवतरला ॥५४॥
दुरूनि अक्रूर गोकुळ देखत । साष्टांग घातलें दंडवत ।
म्हणे धन्य हे व्रजवासी समस्त । मुख पाहती हरीचें ॥५५॥
तों गोखुरामाजी चांगली । हरीचीं पाउलें उमटलीं ।
अक्रूरें घेऊनि ते धूळी । लाविली भाळीं आपुल्या ॥५६॥
जोडोनियां दोन्ही हस्त । चरणचाली अक्रूर चालत ।
कंठ जाहला सद्गदित । अश्रूपात वाहती ॥५७॥
पदमुद्रा उमटल्या जेथें । मागुती प्रणिपात करी तेथें ।
तों वृक्ष देखिले निजभक्तें । काय त्यांतें बोलत ॥५८॥
म्हणे धन्य धन्य तुम्ही वृक्ष । तुमच्या छायेसी बैसे कमलपत्राक्ष ।
जो भूतांतरात्मा कर्माध्यक्ष । सहस्राक्ष शरण जया ॥५९॥
तों सायंकाळीं परतले गोभार । गोपाळांसहित यादवेंद्र ।
सवें ज्येष्ठ बंधु भोगींद्र । वाद्यगजर बहु होती ॥६०॥
गोरजधूळी दाटली बहुत । तेणें झांकिला अक्रूराचा रथ ।
नंदमंदिराजवळी अकस्मात । अक्रूर तेव्हां पातला ॥६१॥
अक्रूर नंदें देखोन । धांवोनि दिधलें क्षेमालिंगन ।
तों पातले दोघेजण । शेष-नारायण ते काळीं ॥६२॥
देखिला त्रिभुवननायक डोळां । नीलजीमूतवर्ण घनसांवळा ।
रुळती आपाद वनमाळा । गोरजें डवरला मुखचंद्र ॥६३॥
उदार श्रीमुख आकर्ण नयन । कुंडलांसी शोभविती कर्ण ।
हरितनूच्या आश्रयें पूर्ण । अलंकार घवघविती ॥६४॥
अक्रूर यादवां वडील बहुत । देखोनियां श्रीकृष्णनाथ ।
चरण वंदावया धांवत । तों अक्रूरें दंडवत घातलें ॥६५॥
नेत्रीं चालिल्या विमलांबुधारा । ऐसें देखोनि परात्परसोयरा ।
अक्रूराचे कर धरोनि त्वरा । उठवोनि क्षेम दीधलें ॥६६॥
अक्रूराच्या गळां मिठी । दृढ घाली जगजेठी ।
रतिवरशत्रु आणि परमेष्ठी । त्यांसीही भेटी नव्हेचि ॥६७॥
निजभक्त जाणती ते गोडी । तेथ समाधि कायसि बापुडी ।
तीर्थ-व्रतांचिया कोडी । वरूनियां ओवाळिजे ॥६८॥
क्षणक्षणां तो अक्रूर । कृष्णमुख न्याहाळी सुंदर ।
धरी हरीचे चरण वारंवार । तृप्ति नव्हेचि सर्वथा ॥६९॥
बळिरामासी नमून । अक्रूरें दिधलें आलिंगन ।
साक्षात् शेष-नारायण । अवतारपुरुष भेटले ॥७०॥
अक्रूराचे दोन्ही हस्त । बळिराम आणि अच्युत ।
धरूनि प्रवेशले मंदिरांत । नंदासहित तेधवां ॥७१॥
यशोदेसी नमस्कारूनि अक्रूर । आसनीं बैसला सादर ।
सांगे मथुरेचा समाचार । सविस्तर आद्यंत जो ॥७२॥
नंदासी म्हणे अक्रूर । कंसें तुम्हांसी बोलाविलें सत्वर ।
बळिराम आणि यादवेंद्र । याग पहावया चलावें ॥७३॥
धनुर्याग पाहूनि मागुती । सवेंचि यावें गोकुळाप्रती ।
उदयीक उगवतां गभस्ती । अतिसत्वर निघावें ॥७४॥
तों नंद-यशोदा बोलत । मथुरेसी नेतां कृष्णनाथ ।
तेच क्षणीं आमुचा प्राणांत । होईल जाण अक्रूरा ॥७५॥
श्रीकृष्णाचा करावया घात । कंस अहोरात्र जपत ।
अक्रूरा तूं आमुचा परम आप्त । पाहें बंरवें विचारूनि ॥७६॥
अक्रूर हांसोनि बोलत । तुमचे दृष्टीं हें बाळ दिसत ।
परी कृतांतासही शिक्षा निश्चित । कृष्णनाथ लावील पैं ॥७७॥
श्रीहरि बोले ते समयीं । अंतरीं भय धरूं नका कांहीं ।
चला मथुरेसी लवलाहीं । गौळी घेऊनि समागमें ॥७८॥
न लागतां एक क्षण । कंस तत्काळ मारीन ।
मुष्टिक-चाणूरांचें मरण । बहुत जवळी पातलें ॥७९॥
कृष्णें पूर्वीं पराक्रम केले । ते नंदयशोदेसी आठवले ।
थोर दैत्य संहारिले । अघ बक केशी प्रलंबादिक ॥८०॥
गोवर्धनपर्वत उचलिला । कालिया मर्दूनि अग्नि प्राशिला ।
आखंडल शरण आला । तोही देखिला सकळिकीं ॥८१॥
हा सर्वदा असे निर्भय । त्यासी कळिकाळाचें नाहीं भय ।
बुद्धीचा प्रवर्तक यादवराय । गोष्टी ते मानली समस्तां ॥८२॥
अक्रूर म्हणे प्रातःकाळीं । निघावे नंदादि सर्व गौळीं ।
गोकुळांत मात प्रकटली । कीं वनमाळी आतो उद्यां ॥८३॥
तों उगवला वासरमणी । स्नान संध्यादि भोजन सारूनी ।
राम आणि चक्रपाणी । सिद्ध जाहले तेधवां ॥८४॥
दिव्य रथ अक्रूरें सज्जिला । गौळियांचा मेळां निघाला ।
गोरसकावडी ते वेळां । भरोनि घेतल्या कंसभेटी ॥८५॥
यशोदा आणि रोहिणीतें । नमस्कारिलें रामें-रमानाथें ।
हात जोडूनि म्हणती माते । जाऊनि येतों पुढती पैं ॥८६॥
यशोदा म्हणे जगजेठी । आतां कैंची तुझी भेटी ।
स्नेहाचेअ उमाळे उठती पोटीं । स्तनीं पान्हा फुटलासे ॥८७॥
तूं जातोसी मनमोहना । मी आतां न ठेवीं आपुल्या प्राणा ।
माझ्या विसांवियां राजीवनयना । मनरंजना श्रीहरे ॥८८॥
माझे सांवळे कान्हाई । जगन्मोहने कृष्णाबाई ।
तुझे गुण आठवूं किती काई । मिती नाहीं तयांतें ॥८९॥
विश्वरूप दाविलें वदनीं । गोवर्धन उचलिला चक्रपाणी ।
द्वादश गांवें महाअग्नी । तुवां गिळूनि रक्षिलें ॥९०॥
नंदजी बुडाले यमुनाजळीं । तूं घेऊनि आलासी वनमाळी ।
सर्पें गिळिलें शक्तिस्थळीं । तेथें रक्षिलें पाडसा ॥९१॥
ब्रह्मांडनायका मी तुझी जननी । म्हणतां लाज वाटते मनीं ।
माता पिता बंधू भगिनी । तूंचि माझी श्रीरंगा ॥९२॥
ऐसे बोलोनि यशोदा । हृदयीं धरिलें परमानंदा ।
म्हणे मनमोहना गोविंदा । परतोनि येईं लवकरी ॥९३॥
मातेचिया चरणांवरी । मस्तक ठेवीत मुरारी ।
माया म्हणे पूतनारी । उपेक्षा केली माझी तुवां ॥९४॥
तों गोपिका आल्या धांवत । दोन्हीं करीं हृदय पिटीत ।
एक पडती मूर्च्छागत । थोर प्राणांत ओढवला ॥९५॥
धरणीवरी एक लोळती । एक दीर्घस्वरें हांका देती ।
एक अवनीं कपाळ आपटिती । प्राणांतगती ओढवलीं ॥९६॥
एक म्हणती गेला सांवळा । आतां अग्नि लावा गे गोकुळा ।
अगे गोकुळींचा प्राण चालिला । प्रेतकळा पातली ॥९७॥
अहा अक्रूरा चांडाळा परियेसीं । अकस्मात कोठूनि आलासी ।
अहा गोकुळींचा प्राण नेतोसी । निर्दय होसी तूं साच ॥९८॥
सकळ गोकुळींच्या हत्या । अक्रूरा पडती तुझ्या माथां ।
नेऊं नको कृष्णनाथा । इतुकें आतां आम्हांसी देइंजे ॥९९॥
तुझें नाम ठेविलें अक्रूर । तूं हिंसक निर्दय थोर ।
बहुत जाहलासी कां क्रूर । परम निष्ठुर तूं होसी ॥१००॥
तों राम-कृष्ण रथावरी । बैसोनि चालिले झडकरी ।
रथापुढें येवोनि व्रजनारी । आडव्या पडती धरणीये ॥१०१॥
एक अक्रूरापुढें पदर पसरून । म्हणती आम्ही अनाथें भिकारी दीन ।
करीं आजी कृष्णदान । कीर्ति त्रिभुवनीं भरूं दे ॥१०२॥
अक्रूरादेखतां घेऊनि माती । गोपीं आपुल्या मुखीं घालिती ।
म्हणती मनमोहना यदुपती । न भेटसी आतां तूं ॥१०३॥
ऐसें देखोनि त्या अवसरा । अष्टभाव नावरती अक्रूरा ।
नयनीं चालिल्या अश्रुधारा । प्रेम देखोनि गोपिकांचे ॥१०४॥
म्हणें धन्य धन्य यांचें प्रेम । यांही वश केला पुरुषोत्तम ।
जें निर्विकार परब्रह्म । नामरूपातीत जें ॥१०५॥
गोपींच्या शोकासी नाहीं पार । जैसा वनासी निघतां रघुवीर ।
पाठीं लागलें अयोध्यानगर । तैसेंचि येथें जाहलें ॥१०६॥
जीवनाविण मत्स्य जैसे । गोकुळीचे लोक तळमळती तैसे ।
यशोदेसी मूर्च्छा येतसे । धांवतसे रथापाठी ॥१०७॥

माझिया विसांविया जगज्जीवना । मुख पाहूं दे जगन्मोहना ।
आला मज प्रेमाचा पान्हा । पाजूं कोणा सांग पां ॥१०८॥
माझे सांवळे कान्हाई । उभी गे राजसे कृष्णाबाई ।
तुजवेगळ्या दिशा दाही । ओस मज वाटती ॥१०९॥
कृष्णा मज परी झाली कैशी । तान्हें बाळ टाकूनि परदेशीं ।
माता जाय सहगमनासी । गति तैसी मज झाली ॥११०॥
कीं कांटेवनांत आंधळे जातां । सांगाती टाकूनि जाती अवचितां ।
तैसें मज केलें कृष्णनाथा । पुन्हां मागुता न भेटसी ॥१११॥
ऐका पद्मपुराणींचे संमत । राधा तेथें आली धांवत ।
रथापुढें येऊनि त्वरित । ध्यान हरीचें विलोकिलें ॥११२॥
हरिस्वरूपीं लावूनि नेत्र । हृदयीं सांठविला यादवेंद्र ।
मग कृष्णचरणीं ठेविलें शिर । झालें थोर नवल पैं ॥११३॥
जैसें उदकीं मिळे लवण । तैसी राधा गेली अदृश्य होऊन ।
हरिरूपीं झाली लीन । दुसरेपण हरपलें ॥११४॥
थोर जाहला चमत्कार । राधा हरिरूप जाहली साचार ।
गोपी तटस्थ समग्र । वानिती भाग्य राधेचें ॥११५॥
नाना साधनें योगी साधिती । त्यांसीही ऐसी नव्हे गती ।
धन्य धन्य राधा पुण्यमूर्ती । हरिस्वरूप जाहली ॥११६॥
असो हरि म्हणे अक्रूरा । आतां रथ चालवीं सत्वरा ।
तरीच या गोपिका सुंदरा । मागें दूरी राहती ॥११७॥
रथ घडघडिला समीरगती । क्रमूनि मागें टाकिली जगती ।
तेव्हां मूर्च्छा येऊनि गोपिका पडती । हांका देती कृष्णामागें ॥११८॥
कपाळ पिटूनि फोडिती हांका । अहा कमलावरा वैकुंठनायका ।
आपुले हातें गोपिका । वधूनि जाई आतांचि ॥११९॥
आतां केव्हां देखों पुढती । एक हातें केश तोडिती ।
रथ क्रमीत जात क्षिती । दृष्टीं पाहती सुंदरा ॥१२०॥
म्हणती प्राणसखया वनमाळी । तुझा वियोगनल परम जाळी ।
एक म्हणती रथाजवळी । धांवूनि जाऊं चला गे ॥१२१॥
अक्रूरासी घालूनि कृष्णाची आण । रथ आणावा वेगें परतोन ।
नेदी तरी बळेंचि हिरोन । आणूं मनमोहन आतांचि ॥१२२॥
आम्ही आहों इतुक्या सुंदरी । अक्रूर एकला काय करी ।
तों रथ गेला बहुत दूरी । विकळ नारी पडियेल्या ॥१२३॥
म्हणती वेधका परमपुरुषा । तुजविण ओस दाही दिशा ।
क्षीरसागरहृदयविलासा । जातोसी कैसा टाकूनि ॥१२४॥
चारी ध्वज आणि कळस । रथ उतरतां सखल भूमीस ।
न दिसे कांहीं निराश । थोर गोपींस जाहलीसे ॥१२५॥
अवघ्या गोपी आकांत करीत । गोकुळा परतल्या स्फुंदत ।
एक म्हणती अग्नि त्वरित । लावा आतां गोकुळा ॥१२६॥
ऐशा शोक करीत सुंदरी । प्रवेशल्या यशोदेच्या मंदिरीं ।
तों यशोदा म्हणे ते अवसरीं । माझा श्रीहरी दावा गे ॥१२७॥
यशोदा मंदिरांत हिंडे रडत । म्हणे आतां मज कैंचा गे कृष्णनाथ ।
तो वैकुंठनाथ समर्थ । टाकूनि यथार्थ मज गेला ॥१२८॥
सकळ गोपी यशोदेचे कंठीं । घालिती तेव्हां दृढ मिठी ।
शोक केला तो न माये सृष्टीं । न वर्णवेचि कोणातें ॥१२९॥
शुकें वर्णितां हे कथा । सद्गद कंठ जाहला तत्त्वतां ।
शुकासी जाहली जे अवस्था । ते वर्णितां मज न ये ॥१३०॥
आणि सद्गद जाहला परीक्षिती । ढळढळां नयनीं अश्रु वाहती ।
म्हणे श्रीकृष्ण वेधकमूर्ती । त्याचीच कीर्ति सांगा पुढें ॥१३१॥
असो यशोदा सांगे गोष्टी । सख्यांनो घर लागतें गे पाठीं ।
आतां माझा जगजेठी । पुन्हां दृष्टीं पडेना ॥१३२॥
कृष्णाचीं जीं बाळलेणीं । टाकिलीं गोपींपुढें आणूनी ।
हरीचीं खेळावयाचीं खेळणीं । हृदयीं धरूनि माय रडे ॥१३३॥
वाघनखें पदकमळा । पाहूनि शोक करिती वेल्हाळा ।
आपाद गळ्याच्या वनमाळा । सदनीं ठेविल्या ठायीं ठायीं ॥१३४॥
हरीची घोंगडी चांगली । दशियांप्रति मोत्यें ओंविलीं ।
चिमणीच हरीची मुरली । ऐकतां हरिली चित्तवृत्ति ॥१३५॥
हरीचा चिमणा पीतांबर । शिदोरीचें जाळें सुंदर ।
शिरींचीं पिच्छें परिकर । करींचा वेत्र रत्‍नजडित ॥१३६॥
वनमाळांचे ठेविले जे भार । त्या सुवासें दाटलें मंदिर ।
माया म्हणे पूर्वकर्म घोर । आड आलें बळेंचि ॥१३७॥
पूतना शोषूनि अघ बक मारिला । कालिया मर्दूनि अग्नि प्राशिला ।
गोवर्धन नखाग्रीं धरिला । शक्रही आला शरण ज्यासी ॥१३८॥
गर्ग नारदादि मुनिजन । मज क्षणक्षणां सांगती येऊन ।
हें क्षीरसागरींचें निधान । तुझें पोटीं अवतरलें ॥१३९॥
ऐसें सांगती क्षणक्षणां । परी सत्य न वाटे माझिया मना ।
दशावतारींच्या दिव्य रचना । क्रीडतां दाविल्या हरीनें ॥१४०॥
पूर्णब्रह्म सांवळें । म्यां पायांवरी घेऊनि न्हाणिलें ।
आपुल्या पदरें अंग पुशिलें । वैकुंठपतीचें नेणतां ॥१४१॥
पूर्ण अवतार श्रीकृष्णनाथ । उखळीं बांधिला न कळत ।
जळोनि जावोत गे माझे हात । जाहल्यें भ्रांत मायेनें ॥१४२॥
ब्रह्मादिकांची आराध्य मूर्ती । त्यासी मी पाठवीं वनाप्रती ।
गुरें राखविलीं निश्चितीं । अपराधां मिती नाहींच ॥१४३॥
ज्यासी वर्णितां भागलीं दर्शनें । त्यासी ये रे जा रे म्हणें ।
ठकलें ठकविलें जगज्जीवनें । महिमा नेणें अद्‌भुत ॥१४४॥
हरीविण गृह दिसतें गे थोर । जीवनेंविण जैसें कासार ।
कीं प्राणेंविण शरीर । दीपाविण मंदिर जेवीं ॥१४५॥
ऐसा खेद करीत गौळणी । प्रवेशल्या आपुल्या सदनीं ।
संसारकृत्य करितां चक्रपाणी । गीत गाती सर्वदा ॥१४६॥
दळितां कांडितां मंथन करितां । गाई दुहितां पालख हालवितां ।
रांधितां जेवितां उदक पितां । गीत गाती हरीचें ॥१४७॥
करितां सडासंमार्जन । रंगमाळा घालितां जीवन ।
हिंडतां करितां गमनागमन । गीत गाती हरीचें ॥१४८॥
जागृतीं सुषुप्तीं आणि स्वप्नीं । ध्यानीं मनीं आसनीं शयनीं ।
सर्वदा वेधल्या हरिचरणीं । वृत्ति निमोनि गेलिया ॥१४९॥
एकी गौळणी यमुनाजीवना । घेऊनि येत आपुल्या सदना ।
तों अंतरीं आठवला यादवराणा । वेदपुराणां वंद्य जो ॥१५०॥
हरि रूपीं वृत्ति वेधली । गृहा जावें हें विसरली ।
कृष्णरूपीं वृत्ति मुराली । तेथेंचि जाहली समाधिस्थ ॥१५१॥
घरा आली ते नितंबिनी । परी मन गेलें कृष्णरूप होऊनी ।
जिकडे विलोकीत कामिनी । तिकडे चक्रपाणी दिसतसे ॥१५२॥
पंचप्राणांचेहि आधारें । यथान्याय शरीर वावरे ।
गोपी वेधली यादवेंद्रें । कांहीं दुसरें दिसेना ॥१५३॥
चराचर वरदळभाव । विसरोनियां गेलें सर्व ।
पूर्णब्रह्मानंद माधव । अद्वय एक संचरला ॥१५४॥
उसणें मागावया गौळणी । प्रवेशलीसे जिचे सदनीं ।
तों अंतरीं आठवला मोक्षदानी । पुराणपुरुष श्रीकृष्ण ॥१५५॥
मन वेधलें हरिपायीं । म्हणे सखे उसना कृष्ण देईं ।
आतांचि आणूनि लवलाहीं । देईन तुझा निर्धारीं ॥१५६॥
तंव ते बोले अबला । सखे कृष्ण मथुरेसी गेला ।
दोघीजणींचिया डोळां । पूर लोटती अश्रूंचे ॥१५७॥
लेंकुरें वासरें घर । अवघेंचि दिसे कृष्णाकार ।
तों एक म्हणे सुंदर । सये पुढें यदुवीर न ये कीं ॥१५८॥
प्राक्तनाची विचित्र गती । त्याहीवरी स्त्रीदेहाची बुंथी ।
कोठें जातां न ये निश्चितीं । पराधीन जिणें हें ॥१५९॥
पुन्हां न भेटे कमलानायक । सये क्षणिक नरदेह देख ।
अंतरीं आठवतें हरीचे मुख । निष्कलंक चंद्र जैसा ॥१६०॥
सये हरीविण विलासभोग । तोचि केवळ भवरोग ।
हरिकृपेविण योगा-योग । सर्व व्यंग दिसतसे ॥१६१॥
ऐसी गोपिकांची भक्ती । गणितां न गणवे शेषाप्रती ।
असो इकडे त्रिभुवनपती । मथुरापंथें जातसे ॥१६२॥
मागें गौळियांचे भार । रथ वेगें चालवी अक्रूर ।
तों तमारिकन्येचें तीर । पुढें देखिलें तेधवां ॥१६३॥
कृतांतभगिनीचें जीवन । उल्लंघूनि गेला जगज्जीवन ।
पैलतीरीं सर्व गौळीजन । करावया स्नान उतरले ॥१६४॥
रथ सोडूनि अक्रूर । स्नानासी चालिला सत्वर ।
रथीं शेष आणि यादवेंद्र । दोघे तैसेचि बैसले ॥१६५॥
परतोनि पाहे अक्रूर । तों दोन्ही मूर्ती दिसती सुंदर ।
एक घनश्याम एक गौर । शशि-मित्र ज्यापरी ॥१६६॥
कीं विष्णु आणि शंकर । कीं बृहस्पति आणि वज्रधर ।
कीं राम आणि सौमित्र । तैसे दोघे दीसती ॥१६७॥
अक्रूर मनीं करी विचार । म्हणे दोघेहि अत्यंत सुकुमार ।
धाकुटें वय दिसती किशोर । मी तों सत्वर यांसी नेतों ॥१६८॥
परम द्वेषी कंस सत्य । जपे दोघां करावया घात ।
तेथें जरी जाहलें विपरीत । तरी कैसें करावें ॥१६९॥
मज संकट मोठें पडिलें । शेवटीं काय होईल तें नकळे ।
ऐसा चिंताक्रांत ते वेळे । अक्रूर जळीं प्रवेशाला ॥१७०॥
सचिंत जाहला भक्तराणा । बुडी देऊनि करी अघमर्षणा ।
तों जीवनीं देखिलें जगज्जीवना । विश्वमोहना गोविंदा ॥१७१॥
चतुर्भुज चक्रपाणी । पहुडलासे शेषशयनीं ।
जो मायाचक्रचालक मोक्षदानी । विश्वंभर परमात्मा ॥१७२॥
नाभिकमळीं परमेष्ठी । घडीत ब्रह्मांडांच्या कोटी ।
नाना अवतरांच्या घिरटी । स्वयें घेत परमात्मा ॥१७३॥
मत्स्य-कूर्मादि अवतार । तेथींचीं चरित्रें दिसती फार ।
श्रीकृष्णरूपें कंसासुर । आकळूनियां मारिला ॥१७४॥
मुष्टिक-चाणूरादि दैत्य । मल्ल मारिले परमाद्‌भुत ।
शिशुपाल आणि वक्रदंत । जरासंध पाडिला ॥१७५॥
भौमासुर बाणासुर । निवटिले कौरवांचे भार ।
मागुती होऊनि तदाकार । स्वरूपीं स्वरूप संचरलें ॥१७६॥
अक्रूर पाहे आत्मदृष्टीं । तों कृष्णरूप दिसे सर्व सृष्टी ।
हरिनखीं दिसती ब्रह्मांडकोटी । अंत न कळे पाहतां ॥१७७॥
अद्‌भुत प्रताप देखोन । अक्रूर करितां जाहला स्तवन ।
म्हणे हे कृष्ण मधुसूदन । हे जगज्जीवन सुखार्णवा ॥१७८॥
हे कृष्णा सर्वव्यापका । हे कृष्णा त्रिभुवननायका ।
हे कृष्णा निजसुखदायका । निरूपाधिका निरंजना ॥१७९॥
हे कृष्णा अनंतचरणा । हे कमलदलाक्षा अनंतवदना ।
हे विरूपाक्षहृदया अनंतनयना । भक्तपालना श्रीहरे ॥१८०॥
अनंत शिरें अनंत उदरें । अनंत नामें अनंत चरित्रें ।
अनंत हस्त अनंत मुखांतरें । कर्ता भोक्ता तूंचि पैं ॥१८१॥
तुझे स्मरणीं जे सादर । तेचि पावले पैलपार ।
त्यांहीं जिंकला संसार । जे तत्पर भजनीं तुझ्या ॥१८२॥
जे हरि तुझें नाम गाती । त्यांचे पाय धरावे पुढती ।
तेचि पावले उत्तमगती । अभेदस्थिती जयांची ॥१८३॥
हरि तुझें दिव्य नाम । हेंचि साधन परम सुगम ।
तेचि शुचिष्मंत शुद्ध परम । सूर्य जैसा तेजस्वी ॥१८४॥
राम कृष्ण यादवपती । हीं नामें जें सदा घेती ।
जैसा अग्नि शुचिष्मंत अहोराती । तेसेचि निश्चिती भक्त तुझे ॥१८५॥
तुझी अनन्य भक्ति करितां । जरी कर्मलोप जाहला अवचिता ।
त्यालागीं प्राप्त होय अनंता । सनकादिकांचें ठेवणें ॥१८६॥
जें भक्तांचें सत्कर्म राहत । तें न्यून पूर्ण करीत ।
ऐसा कृपाळू भगवंत । उणें पडों न देसी ॥१८७॥
जो तुज अनन्य शरण । त्याचे कोटी अपराध क्षमा करून ।
पुढती हिरोनियां मन । आपुले पदीं ठेविसी ॥१८८॥
जे सर्वकर्मबहिर्भूत । परी तुझे नामीं आवडी बहुत ।
ते तुज अत्यंत आवडत । जैसें अपत्य एकुलतें ॥१८९॥
कर्म करितां विधिनिषेध बहुत । कर्म करितां व्याकुळ होत ।
परी तुझ्या एक्या नामें समस्त । होय कृतार्थ श्रीहरी ॥१९०॥
तिष्ठतां उठतां बैसतां । निद्रा करितां जातां येतां ।
तुझें नाम जगन्नाथा । जपतां हरती सर्व दोष ॥१९१॥
विप्र क्षत्रिय वैश्य शूद्र । स्त्रिया अंत्यज समग्र ।
तुझें नाम जपतां निरंतर । पावन होती सर्वही ॥१९२॥
ऐसा हरि तुझा महिमा । त्या तुज शरण मी पुरुषोत्तमा ।
पुराणपुरुषा निरुपमा । नामाअनामातीत तूं ॥१९३॥
अक्रूराचा संशय फिटला । कृष्ण पूर्णब्रह्म समजला ।
मायापडळ ते वेळां । विरोनि गेलें समस्त ॥१९४॥
पूर्णब्रह्मानंद जगजेठी । इच्छामात्रें घडी मोडी सृष्टी ।
तो कंसा वधील हे गोष्टी । अपूर्व कांही नव्हेचि ॥१९५॥
अक्रूर घाली नमस्कार । सद्गद जाहलें अंतर ।
तैसाचि निघाला बाहेर । तों रथीं तोचि बैसला ॥१९६॥
प्रत्यक्ष शेष आणि रमेश । घवघवीत दिसती अवतारपुरुष ।
भक्तांलागीं लीलाविलास । दावावयास अवतरले ॥१९७॥
संध्यादि कर्म सारूनि सत्वर । रथाजवळी आला अक्रूर ।
तों गदगदां हांसे श्रीधर । म्हणे कां हो उशीर लागला ॥१९८॥
काय अपूर्व देखिलें जळीं । तें सांगावें आम्हांजवळी ।
ऐसें बोलतां वनमाळी । अक्रूर जाहला सद्गदित ॥१९९॥
धांवोनि धरिले कृष्णचरण । आसुवें क्षाळिले हरिपद पूर्ण ।
कृष्णें आलिंगिला उचलोन । निजकरें नयन पूसिले ॥२००॥
अक्रूर म्हणे पुराण पुरुषा । सच्चिदानंदा हरि सर्वेशा ।
तुझा महिमा वेदशेषां । न वर्णवेचि कदाही ॥२०१॥
तेथूनि रथ निघाला वेगेंसीं । सत्वर आले मथुराप्रदेशीं ।
उपवनीं राहिले ते दिवशीं । नंदगौळियांसमवेत ॥२०२॥
अक्रूर म्हणे यादवेंद्रा । रहावया चला माझिया मंदिरा ।
मी दासानुदास तुझा खरा । मज उद्धरीं श्रीरंगा ॥२०३॥
म्यां अनंतजन्मीं तप केलें । तें एकदांचि फळासी आलें ।
जन्माचें सार्थक जाहलें । परब्रह्म सांवळें पाहिलें म्यां ॥२०४॥
तरी स्वामी इंदिरावरा । चलावें माझिया मंदिरा ।
ऐसें ऐकतां परात्परसोयरा । काय बोले तेधवां ॥२०५॥
कंसासी मारिल्याविण जाणा । मी न यें तुझिया सदना ।
राज्यीं स्थापीन उग्रसेना । बंदिशाळा फोडोनियां ॥२०६॥
आजिचे रात्रीं ये स्थानीं । आम्ही राहतों उपवनीं ।
तरी तुम्हीं पुढें जाऊनी । कंसालागीं सांगिजे ॥२०७॥
आज्ञा वंदोनि अक्रूर । प्रवेशला तेव्हां मथुरापुर ।
जैसा प्रकाशे सहस्रकर । तैसी वार्ता गेली मथुरेंत ॥२०८॥
श्रीकृष्ण आला उपवना । ऐकतां आनंद भक्तजनां ।
परम भय वाटलें दुर्जनां । चिंता बहुत प्रवर्तली ॥२०९॥
मागें बोलावें अति न्यून । समोर देखतां पळती उठोन ।
हें ग्रामसिंहाचें लक्षण । तैसे दुर्जन मथुरेचे ॥२१०॥
हरिविजयग्रंथ कल्पद्रुम । जो निजभक्तांचे पुरवी काम ।
इच्छिलें फळ देत उत्तम । मनोरथ सर्वदा ॥२११॥
ऐसा हरिविजयग्रंथ कल्पवृक्ष । येथें राहिला कमलपत्राक्ष ।
जो ब्रह्मानंद सर्वसाक्ष । भीमातटनिवासी जो ॥२१२॥
ब्रह्मानंद कल्पद्रुम थोर । तेथें याचक अनन्य श्रीधर ।
मागे हेंचि निरंतर । सप्रेम भजन देईं तुझें ॥२१३॥
इति श्रीहरिविजयग्रंथ । संमत हरिवंशभागवत ।
प्रेमळ भक्त सदा परिसोत । अष्टादशोऽध्याय गोड हा ॥२१४॥
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥