श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीविठ्ठलाय नमः ॥
ज्याचें करितां स्मरण । तुटे जन्मसंसारबंधन ।
प्रकाशे पूर्ण आत्मज्ञान । जाय निरसोन देहबुद्धि ॥१॥
ज्याची ऐकतां लीलाकथा । निरसे समूळ मोहममता ।
निर्दोष पद ये हाता । श्रवण करितां वर्णितां हो ॥२॥
जो विश्वबीज विश्वालय । क्षीराब्धितनयेचा परम प्रिय ।
जो निर्विकार अज अव्यय । जो सच्चिदानंदघनतनु ॥३॥
श्रोता आणि वक्ता । साहित्यकथा कविता ।
श्रवणअर्थबोधकर्ता । जगन्नाथा तूंचि सर्व ॥४॥
भीमातीरवासा पंढरीनाथा । पुढें बोलें हरिविजयग्रंथा ।
तुझी अद्‌भुत लीला समर्था । तूंचि बोले रसाळ ॥५॥
मी केवळ मतिमंद आळसी । मजहातीं हा ग्रंथ करविसी ।
जरी सकळ साहित्य पुरविसी । तरीच रसीं ग्रंथ चढे ॥६॥
मागें सप्तमाध्यायाचे अंतीं । गार्‍हाणें गौळिणी सांगती ।
दशवतारांची लीला रीती । दाविली गति अद्‌भुत ॥७॥
आपुली लीला वर्णिली भगवंतें । परी ते मिथ्यां वाटे गोपिकांतें ।
तीं दशावतारचरित्रें अद्‌भुतें । गोपींनीं सांगितलीं यशोदे ॥८॥
म्हणती यशोदे सुंदरी । बहु खोडी करितो मुरारी ।
याचीं गार्‍हाणीं वर्णितां वक्त्रीं । शेषही भागे जाण पां ॥९॥
गोपी म्हणती यशोदे सती । तूं व्रत घेईं संकष्टचतुर्थी ।
गणेश गुण देईल याप्रती । निश्चयेंसीं जननीये ॥१०॥
गणेश देईल उत्तम गुण । मानीं आमुचें वचन प्रमाण ।
यशोदा म्हणे अवश्य करीन । संकष्टचतुर्थीव्रत आतां ॥११॥
गजवदनासी म्हणे यशोदा । गुण देईं माझिया मुकुंदा ।
संकष्टचतुर्थी सर्वदा । न सोडीं मी जाण पां ॥१२॥
वचन ऐकोनि कृष्णनाथें । सत्य करावया गणेशातें ।
खोडी नाहीं केली अनंतें । एकमासपर्यंत ॥१३॥
यशोदा म्हणे आली प्रचीती । धन्य धन्य देव गणपती ।
तों सवेंचि आली चतुर्थी । संकटहर्त्री सर्वांचें ॥१४॥
इंदिराबंधूचा उदय होय । तंववरी यशोदा उपवासी राहे ।
पूजासामग्री लवलाहें । करी माय सिद्ध तेव्हां ॥१५॥
थोर थोर लाडू एकवीस । शर्करामिश्रित केले सुरस ।
सिद्धलाडू विशेष । आणि बहुवस मोदक ते ॥१६॥
ऐसा नैवेद्याचा भरून हारा । माता नेऊन ठेवी देव्हारां ।
तों उदय जाहला निशाकरा । पडिला अंबंरीं प्रकाश ॥१७॥
मातेसी म्हणे हृषीकेशी । लाडू मज कधीं देसी ।
माता म्हणे गजवदनासी । नैवेद्य दावून देईन ॥१८॥
आणिक धूप दीप सामग्री । माता आणूं गेली बाहेरी ।
देव्हारियाजवळी श्रीहरी । एकलाचि उभा होता ॥१९॥
एकांत देखोनि ते वेळां । श्रीकृष्ण हारा उचलिला ।
नैवेद्य सर्वही स्वाहा केला । क्षणमात्र न लगतां ॥२०॥
मौनेंचि करूनि सर्व ग्रास । उगाच बैसला जगदीश ।
श्रीवैकुंठपुरविलास । लीला भक्तांस दावीतसे ॥२१॥
धूप दीप घेऊनि त्वरित । माता आली सदनांत ।
तों रिताचि देखिला हारा तेथ । देव्हारियावरी पडियेला ॥२२॥
विस्मय मायेसी वाटला । म्हणे रे कृष्णा घननीळा ।
नैवेद्य अवघा काय झाला । हारा पडिला रिता कां ॥२३॥
श्रीकृष्ण म्हणे वो माते । सत्य मानीं वचनातें ।
एक सहस्र उंदीर येथें । आले होते आतां हो ॥२४॥
त्यांत एक थोरला मूषक । त्यावरी बैसला विनायक ।
सोंडेनें लाडू सकळिक । एकाएकीं आकर्षिले ॥२५॥
सर्वांगीं चर्चिला शेंदूर । सोंड हालवी भयंकर ।
उदर त्याचें भ्यासुर । देखोनि थोर भ्यालों मी ॥२६॥
बोबडी वळली वदनीं । न बोलवे माझेनि जननी ।
क्षुधा लागली मजलागूनी । लाडू देईं सत्वर ॥२७॥
जननी बोले क्रोधायमान । उघडूनि दावीं तुझें वदन ।
जगन्निवास करी रुदन । दीन वदन करूनियां ॥२८॥
लाडू होते बहुत । कैसे जातील माझिया मुखांत ।
विचार करूनि निश्चित । मग मज शिक्षा करीं वो ॥२९॥
गणेश गेला लाडू घेऊन । मजवरी आलें विहरण ।
माता म्हणे वदन उघडून । दावीं मज मुकुंदा ॥३०॥
हरि म्हणे मारूं नको माते । उघडूनि दावितों वदनातें ।
मातेपुढें वैकुंठनाथें । मुख पसरूनि दाविलें ॥३१॥
तों ब्रह्मांड देखिलें संपूर्ण । वैकुंठ कैलास आदिकरून ।
असंख्य दिसती गजवदन । जननी पाहोन तटस्थ ॥३२॥
कृष्णमुखांतूनि गजवदन । मातेसी म्हणे ऐकें वचन ।
हा देवाधिदेव सनातन । तुझें उदरीं अवतरला ॥३३॥
आम्ही समस्तही देव । या श्रीकृष्णाचे अवयव ।
पूर्णब्रह्मानंद केशव । भजें यासी जननीये ॥३४॥
यशोदा जाहली समाधिस्थ । अहंकृति विराली समस्त ।
आपआपणा विसरत । लीला अद्‌भुत देखोनि ॥३५॥
नेत्र उघडोनि सवेंचि पाहे । तो कृष्ण पुढें उभा आहे ।
म्हणे लाडू देईं जननीये । क्षुधा बहुत लागली ॥३६॥
माता सद्गदित होवोन । कृष्ण कडिये घेतला उचलोन ।
हरि सांगाते घेऊन । करी भोजन यशोदा ॥३७॥
एकदां बळिभद्र चक्रपाणी । खेळत असतां आंगणीं ।
कृष्णें मृत्तिका घेऊनी । आपुल्या वदनीं घातली ॥३८॥
बळिराम म्हणे हृषीकेशी । आतां सांगतों मातेपाशीं ।
म्हणोनि संकर्षण वेगेंसीं । मंदिरांत प्रवेशला ॥३९॥
मग म्हणे जननीसी । मृत्तिका भक्षितो हृषीकेशी ।
मग ते शिपटी घेऊनि वेगेंसी । हरीपासीं पातली ॥४०॥
कृष्णासी बोले दटावून । म्हणे मुख दावीं उघडून ।
तों भयभीत जगज्जीवन । दीन वदन करी तेव्हां ॥४१॥
जननी मारील म्हणोन । वर हस्त करी जगज्जीवन ।
माते बळिराम येऊन । लटकेंचि सांगे तुजपासीं ॥४२॥
याचे मनींचा भाव पूर्ण । कीं मज तुवां करावें ताडन ।
पाहें जननी माझें वदन । कैसी मृत्तिका भक्षिली ।४३॥
मुख हरीनें पसरिलें । तो ब्रह्मांड सकळ देखिलें ।
हा पूर्णब्रह्म ऐसें ओळखिले । यशोदेनें निजमनीं ।४४॥
असो एके दिनीं कमलोद्‌भवपिता । स्फटिकभूमींत खेळतां ।
लीला दाविली ते आतां । सादर ऐका भाविक हो ॥४५॥
स्फटिकभूमींत प्रतिबिंब । घननीळें देखिलें स्वयंभ ।
मातेसी म्हणे निजभक्तवल्लभ । मज काढूनि देईं तें ॥४६॥
तों हांसोनि बोले माता । तो न ये हरि काढितां ।
ऐसे ऐकतांचि जगत्पिता । लोळणी तेव्हां घालीत ॥४७॥
गडबडां लोळे धरणीं । प्रतिबिंब दे काढूनी ।
नानाप्रकारें समजावी जननी । परी रडतां न राहे ॥४८॥
दिधलीं बहुत खेळणीं । परी तीं न घे चक्रपाणी ।
घातला पाळणां नेऊनी । परी कदापि न राहे ॥४९॥
माता म्हणे श्रीहरी । नीज घेईं तूं क्षणभरी ।
प्रतिउत्तर दे पूतनारी । निजस्वरूपीं मीच असे ॥५०॥
माया म्हणे किती रडतोसी । गोष्टी गोड सांगे मजसी ।
हरि म्हणे बोलावयासी । दुसरेपण दिसेना ॥५१॥
ऐसे रडतां करी बोल । परी समजेना तमाळनीळ ।
तैसाचि सोडून भक्तवत्सल । माय गेली स्वकार्या ॥५२॥
तों कार्यप्रसंगें त्या अवसरीं । राधा येत यशोदेच्या मंदिरीं ।
तों पालखामाजी जगदुद्धारी । रडतां देखिला तियेनें ॥५३॥
म्हणे कां रडती रे चावटा । गोष्टी सांगसी कीं अचाटा ।
ऐसें बोलोनि देववरिष्ठा । कडेवरी घेतलें ॥५४॥
तों राहिला उगाच रडतां । माय म्हणे ऐक राधे आतां ।
नेईं घरासी कृष्णनाथा । येथें रडतां न राहे ॥५५॥
राधा म्हणे भुवनसुंदरा । चाल आतां माझ्या मंदिरा ।
कडिये घेवोनि विश्वोद्धारा । राधा त्वरें चालिली ॥५६॥
डोल्हारियावरी नेऊनी । बैसविला कैवल्यदानी ।
तों भ्रतार नव्हता सदनीं । असे गौळवाड्यां सदा तो ॥५७॥
तों राधेची सासू म्हातारी । तीही नसे कदा घरीं ।
सदा राहे घोषमंदिरीं । दधिमंथनाकारणें ॥५८॥
असो घरीं एकांतीं राधा । हालवी डोल्हारां वेदवंद्या ।
तिचिया स्वरूपाची मर्यादा । कोणासही न वर्णवे ॥५९॥
जैसा कां इंदु संपूर्ण । तैसें राधेचें सुहास्यवदन ।
नासिक सरळ शोभायमान । आकर्णनयन सुरेख ते ॥६०॥
कर्णीं जडित ताटंकें । अत्यंत तळपती सुरेखें ।
नक्षत्रपुंजांसारिखे । मुक्ताघोंस डोलती ॥६१॥
जैसे कां हिरे तळपती । वदनीं तैशा द्विजपंक्ती ।
सकळ अलंकारांची दीप्ती । सदनामाजी न समाये ॥६२॥
असो ऐसी राधिका सुंदरा । डोल्हारां हालवी जगदुद्धारा ।
मग म्हणे यादवेंद्रा । तूं धाकुटा बहुत अससी ॥६३॥
जरी असतासी निमासुर । तरी होता बरवा विचार ।
मग म्हणे ब्रजराजकिशोर । थोर होईन आतां मी ॥६४॥
गदगदां हांसे राधा । कैसा थोर होसी गोविंदा ।
ऐसें बोलतां ते मुग्धा । स्वरूप थोर धरियेलें ॥६५॥
जो अनंतब्रह्मांडकर्ता । जो आदिमायेचा निजभर्ता ।
त्यासी थोर व्हावया अशक्यता । सहसाही नसेचि ॥६६॥
निमासुर मुख सुंदर । जाहला वैकुंठींचा सुकुमार ।
राधा म्हणे हा ईश्वर । गोकुळामाजी अवतरला ॥६७॥
सुखशेजे नित्य राधा । भोगीतसे परमानंदा ।
त्यजोनिया द्वैतभेदा । कृष्णरूपीं मीनली ॥६८॥
तों तेच समयीं भ्रतार अनया । आला घृतकावडी घेऊनियां ।
वाडयांत प्रवेशला लवलाह्यां । तों कपाट दिधलेंसे ॥६९॥
अनया म्हणे राधेसी । द्वार उघडी वेगेंसी ।
कोणासीं बोलतेसी । गुजगोष्टी घरांत ॥७०॥
ऐकोनि भ्रताराचिया शब्दा । भयभीत जाहली राधा ।
मग म्हणे श्रीगोविंदा । लहान होईं सत्वर ॥७१॥
माझी लाज राखीं आतां । पूर्ववत होई मागुता ।
तंव तो मायाचक्रचाळिता । पांच वर्षांचा जाहला ॥७२॥
ऐसें देखोनि ते अवसरीं । राधेचा हर्ष न माये अंबरीं ।
दहींभात आणूनि झडकरी । कृष्णापुढें ठेविला ॥७३॥
भ्रतारासी म्हणे सुंदर । कृष्ण जेविताहे समोर ।
तुम्ही क्षण एक धरा धीर । द्वार आतां उघडितें ॥७४॥
सवेंचि द्वार उघडिलें । तों देखिलें रूप सांवळें ।
अनयानें कृष्णास पुढें घेतलें । मुख चुंबिलें प्रीतीनें ॥७५॥
अनया म्हणे राधेसी पाहीं । तुज न गमेचि निजगृहीं ।
कृष्णासी नित्य आणीत जाई । खेळावया निजमंदिरा ॥७६॥
याचें पाहतां श्रीमुख । अनंत जन्मींचें हरे दुःख ।
तुज काळ क्रमावया आणिक । कृष्णाविण असेना ॥७७॥
राधा वंदी भ्रताराचे चरण । तुमची आज्ञा मज प्रमाण ।
मायेनें घरासी नेतां जगज्जीवन । करी रुदन आक्रोशें ॥७८॥
ऐसें बहुत दिवस जाहलियावरी । गुजगुज उठली गोकुळाभीतरीं ।
कृष्ण राधेच्या घरीं । थोर होतो म्हणोनियां ॥७९॥
एक म्हणती गोष्टी नोहे । लहानाचा थोर कैसा होय ।
एक म्हणती नवल काय । कृष्ण नाटकी बहु असे ॥८०॥
कोणी म्हणती सगुण । एक म्हणती निर्गुण ।
एक म्हणती गुणागुण । याचे ठायीं नाहींत ॥८१॥
वेदांती यास ब्रह्म म्हणती । मीमांसक याचिलागीं कर्में करिती ।
सर्वकर्ता हाचि म्हणती । नैयायिक ययातें ॥८२॥
सांख्यशास्त्र गर्जत । प्रकृतिपुरुष सांगत ।
तोचि हा कृष्णनाथ । गोकुळांत अवतरला ॥८३॥
भाष्यकार शब्द साधून । याचिया नामाचा अर्थ करून ।
तेंचि शास्त्र व्याकरण । हरिगुण वर्णीतसे ॥८४॥
योगसाधन पतंजली । साधून पाहती वनमाळी ।
ऋगवेदीं कर्में स्थापिलीं । याचिलागी पावावया ॥८५॥
यजुर्वेदीं दिव्य ज्ञान । औपासन सांगे अथर्वण ।
सामवेदी करीत गायन । याचिलागीं पावती ॥८६॥
शैव म्हणती सदाशिव । वैष्णव हा म्हणती रमाधव ।
सौर म्हणती स्वयमेव । सूर्यनारायण जयातें ॥८७॥
गाणपत्य म्हणती गजवदन । तोचि हा राधामनमोहन ।
शाक्त भजती शक्तीलागून । तोचि हा जाण प्रकृतिरूपें ॥८८॥
एक म्हणती यासी काळा । कोणी म्हणती आहे सांवळा ।
परी तो सकळवर्णांवेगळा । जो डोल्हारां बैसविला राधेनें ॥८९॥
शचीनें तप केलें बहुत । सप्त जन्मापर्यंत ।
भोगावया भगवंत । तेचि राधा सत्य गोकुळीं ॥९०॥
पद्मपुराणीं असे ही कथा । श्रोतीं शब्द न ठेविजे या ग्रंथा ।
मूळावेगळी सर्वथा । कथा तत्त्वतां वाढेना ॥९१॥
जयदेव पद्मावतीरमण । बोलिला राधाकृष्णआख्यान ।
जो पंडितांमाजी चूडामणिरत्‍न । व्यासअवतार कलियुगीं ॥९२॥
बिल्वमंगलादि कवींद्र । कथिती राधाकृष्णचरित्र ।
तेंच वर्णीत श्रीधर । नसे विचार दुसरा ॥९३॥
असो गुजगुज उठली गोकुळीं । राधागृहीं थोर होतो वनमाळी ।
ते यशोदेनें कर्णकमळीं । ऐकियेली जनवार्ता ॥९४॥
गौळिणी सांगती यशोदेसी । कृष्ण न धाडी राधेच्या गृहासी ।
माता म्हणे हृषीकेशी । राधागृहासी न जावें ॥९५॥
तथापि तूं जासी रडोन । तरी मी तुज शिक्षा करीन ।
मग बोले जगज्जीवन । न जाईं आतां सर्वथा ॥९६॥
राधेची सासू म्हातारी । तीस एक सांगती सुंदरी ।
तुझ्या सुनेस तूं आवरीं । घरास हरि न आणिजे ॥९७॥

सासू म्हणे राधे परियेसी । कृष्ण जरी घरासी आणिसी ।
तरी मी शिक्षा निश्चयेसीं । तुज करीन निर्धारें ॥९८॥
ऐसी लोकीं पाडिली तुटी । नव्हे राधेसी कृष्णभेटी ।
स्फुंदस्फुंदूनि रडे गोरटी । म्हणे जगजेठी अंतरला ॥९९॥
नावडे अन्न उदकपान । नावडे मार्जन आणि भूषण ।
नावडे अंजन चंदन शयन । मोहिलें मन हरीनें ॥१००॥
नावडे कदा दिव्यांबर । काढूनि टाकिले अलंकार ।
नावडती सुमनहार । केवळ विखार भासती ॥१०१॥
चंद्रकिरण शीतळ थोर । ते वाटती परम तीव्र ।
हृदयीं आठवे श्रीधर । चिंता थोर वाटतसे ॥१०२॥
एके दिवशी कुरंगनयना । चालिली कृतांतभगिनीजीवना ।
चाले हंसगती शुभानना । नंदसदनावरूनि जातसे ॥१०३॥
तों ते वेळीं प्रातःकाळ । धारा काढूं निघे घननीळ ।
हातीं भरणा घेऊनि गोपाळ । धारा काढी त्वरेनें ॥१०४॥
भरणा भरूनि घरांत । यशोदा डेरियांत ओतीत ।
मागुती येई त्वरित । दुसरा भरणा न्यावया ॥१०५॥
ज्या गाईस स्पर्शे गोविंद । तीस अमर्याद फुटे दुग्ध ।
भरणा भरतांचि मुकुंद । तो ब्रह्मानंद काय करी ॥१०६॥
आपुलिया मुखीं धारा । कृष्ण ओढीत भरभरां ।
तो माता म्हणे श्रीधरा । ऐसें काय करितोसी ॥१०७॥
कृष्ण म्हणे भरला भरणा । आडखेल गाईचा पान्हा ।
म्हणोनिया माझिया निजवदना । माजी धार काढितो ॥१०८॥
यशोदा गेली घरांत । पुढें भरणा घेऊनि कृष्णनाथ ।
द्वाराकडे जंव पाहत । तंव तेथें राधा उभी असे ॥१०९॥
देखूनि राधेचें वदन । तन्मय झाला मधुसूदन ।
विसरूनि गोदोहन । वृषभाखालीं बैसला ॥११०॥
राधेकडे करूनि वदन । इकडे ओढी वृषभाचा वृषण ।
भुलला राधेसी देखोन । नाहीं स्मरण कदापि ॥१११॥
राधावदनशशांक । देखोनि भुलला व्रजपालक ।
दोन्ही नेत्रचकोर सुरेख । स्नेहेंकरूनि पाहती ॥११२॥
यशोदा आली आंगणी । तो वृषभ दुहिताहे चक्रपाणी ।
माता म्हणे ते क्षणीं । काय करितोसी गोपाळा ॥११३॥
राधेकडे लावूनि नेत्र । मातेसी देत प्रत्युत्तर ।
म्हणतो काढितों गायीची धार । भरणा समग्र भरला हो ॥११४॥
माता म्हणे बरवें पाहें । दुहितोसी वृषभ कीं गाय ।
खालीं पाहे निजभक्तप्रिय । तो वृषभ दृष्टीं देखिला ॥११५॥
मातेसी म्हणे कमलानायक । देवाचा नवस चुकलीस बहुतेक ।
चौंथानांचें थान एक । इतुक्यामाजी जाहले ॥११६॥
माता म्हणे श्रीहरी । तुझें मन नाहीं थारीं ।
तंव द्वारीं देखिली कुरंगनेत्री । राधा सुंदरी तेधवां ॥११७॥
माता म्हणे घट घेऊनि शिरीं । कां गे येथें उभी द्वारीं ।
येरी चालली झडकरी । यमुनानीर आणावया ॥११८॥
गेली घेऊनि यमुनाजीवन । तों खेळावया आला जगज्जीवन ।
राधेच्या द्वारीं येऊन । मुलें मेळवून उभा असे ॥११९॥
तों राधिका ओसरीवरी । मंथनासी आरंभ करी ।
तों नेत्रीं देखिला श्रीहरी । जलदवर्ण साजिरा ॥१२०॥
तिकडे वेधले राधेचें नयन । विसरली गोरसमंथन ।
रित्या डेर्‍यांत रवी घालून । घुसळी पूर्ण निजछंदें ॥१२१॥
श्रीहरीनें मोहिलें मन । नाठवे देहगेहअभिमान ।
वृत्ति गेली मुरोन । ब्रह्मानंदसागरीं ॥१२२॥
समरस झालीं आत्मप्रकाशीं । नाठवेचि दिवसनिशी ।
लवण मिळतां जळासीं । परी तैसीच जाहली ॥१२३॥
नलगे पातया पातें । वृत्ती आकर्षिल्या रमानाथें ।
हृदयीं दाटोनि आनंदेभरतें । आपणातें विसरली ॥१२४॥
तों खडखडां वाजे डेरा । सासू धांवूनि आली द्वारा ।
सक्रोध बोले ते अवसरां । राधेलागीं वृद्धा ते ॥१२५॥
कां गे मंथतेसी रिक्तपात्र । काय गेले तुझे नेत्र ।
काय न ऐकती तुझे श्रोत्र । रिता डेरा खडबडितां ॥१२६॥
राधा म्हणे ऐका मामिसें । डेरा धड कीं फुटका असे ।
रिता घुसळोनि पाहतसें । तगेल कीं न तगेल म्हणूनियां ॥१२७॥
सासू म्हणे मन नाहीं स्थिर । तों द्वारीं उभा श्यामसुंदर ।
वृद्धा म्हणे तुझें चित्त व्यग्र । खंजनाक्षी जाहलें ॥१२८॥
वृद्धा म्हणे कृष्णासी । कां रे तूं येथें उभा अससी ।
येरू म्हणे आम्ही खेळतों बिदीसी । तूं कां दवडिसी थेरडे ॥१२९॥
वांकडे तोंड करून । वृद्धेसी वेडावी जगज्जीवन ।
वृद्धां धांवे क्रोधेंकरून । पळे मनमोहन तेथूनि ॥१३०॥
घरीं नंदासवें जेविला । तों दोन प्रहर दिवस जाहला ।
पुढें घेऊनि सांवळा । यशोदा निजे मंचकावरी ॥१३१॥
म्हणे कृष्णा खोडी न करीं । जाऊं नको कदा बाहेरी ।
पुढे घेऊनि पूतनारी । निद्रा करी सावकाश ॥१३२॥
तों इकडे राधिका सुंदरा । उदका आली यमुनातीरा ।
मनीं म्हणे यादवेंद्रा । कधीं आतां भेटसी ॥१३३॥
वस्त्र लावूनियां नेत्रां । स्फुंदत उभी राधा सुंदरा ।
म्हणे गुणसमुद्रा जगदुद्धारा । प्राण देईन मी आतां ॥१३४॥
जगन्नायका जगज्जीवना । यमुनाजीवनीं देईन प्राणा ।
माझ्या वेधका मनमोहना । तुझ्या चरणां अंतरलें ॥१३५॥
ऐसें राधेचें अंतर । जाणोनियां करुणाकर ।
हळूच उठोनियां सर्वेश्वर । यमुनातीरा पातला ॥१३६॥
तों जाहली खरी दुपारी । दुजें कोणी नसे यमुनातीरीं ।
सवेग येऊनि मुरारी । धरिली निरी राधेची ॥१३७॥
राधा म्हणे चक्रपाणी । संसारा माझ्या पाडिलें पाणी ।
माझें नांवरूप बुडविलें जनीं । विपरीत करणी तुझी कृष्णा ॥१३८॥
तूं दिसतोसी किशोर । तुझी करणी गगनाहूनि थोर ।
विपरीत तुझें चरित्र । ब्रह्मादिकां कळेना ॥१३९॥
जागी जाहली नंदराणी । तों पुढे न दिसे कैवल्यदानी ।
म्हणे कोठें गेला उठोनी । कळी घेऊनि येईल आतां ॥१४०॥
श्रीकृष्णाचा माग काढीत । माता चालिली शोधीत ।
जैसी वेदश्रुति निर्वाणपंथ । सूक्ष्म काढीत शोधून ॥१४१॥
यमुनातीरा आली यशोदा । तों उभीं कृष्ण आणि राधा ।
राधा म्हणे सच्चिदानंदा । आली माया तुझी पैं ॥१४२॥
आतां तुज आणि मज येथें । ताडन करील स्वहस्तें ।
तों यशोदा म्हणे हरीतें । कैसें तूतें वाटतें पैं ॥१४३॥
तों हरि स्फुंदस्फुदोनि रडत । माते मी बिदीस होतों खेळत ।
इनें माझा कंदुक सत्य । उचलोनियां आणिला ॥१४४॥
मी रडत लागलो पाठीसीं । माते कंदुक आहे इजपाशीं ।
तो देववीं म्हणे हृषीकेशी । लोळणी तेथें घातली ॥१४५॥
राधेसी म्हणे यशोदा । कां ओरडविसी गोविंदा ।
नसतेच अपवाद सदा । बाळावरी घालितां गे ॥१४६॥
राधा म्हणे ते वेळीं । मामिसें अकल्पित घेतो किटाळी ।
चेंडू नाहीं मजजवळीं । नसतीच आळी घेतो हा ॥१४७॥
कृष्ण म्हणे मातेसी । झाडा घेईं तूं इजपाशीं ।
चेंडू निघेल निश्चयेंसीं । जननीये आतांचि ।१४८॥
राधिका गदगदां हांसे । वस्त्र चहूंकडे झाडीतसे ।
सच्चिदानंदें परमपुरुषें । थोर केलें लाघव ॥१४९॥
घेतला नसतां एकाएक । अवचितां पडला कंदुक ।
गदगदां हांसे वैकुंठनायक । अकळ देख लीला त्याची ॥१५०॥
राधा अधोमुख पाहात । म्हणे याची करणी अद्‌भुत ।
अष्टभावें सद्गदित । राधा जाहली तेधवां ॥१५१॥
माया म्हणे तुम्ही गौळिणी । महानष्टा व्यभिचारिणी ।
माझा ब्रह्मचारी चक्रपाणी । बोलिजे जनीं विपरीत ॥१५२॥
पांच वर्षांचें तान्हें बाळ । त्यावरी घेतां नसतीच आळ ।
टाकूनि जावें गोकुळ । या लोकांभेणें पैं ॥१५३॥
सद्गदित माया जाहली । अष्टभावें पूर्ण दाटली ।
कडेवरी घेऊनि वनमाळी । माया चालिली मंदिरा ॥१५४॥
कडे घेतला ब्रह्मांडनायक । करी झेलीतसे कंदुक ।
वारंवार माया देख । मुख चुंबीत हरीचें ॥१५५॥
राधेनें घटीं भरूनि जीवना । घरासी गेली पद्मनयना ।
पूर्णब्रह्म वैकुंठराणा । मनीं कळलें राधेसी ॥१५६॥
लोकांत फुटों नेदी शब्द । नित्य भोगीत परमानंद ।
सांडूनियां विषयभेद । निजबोधा पावली ॥१५७॥
राधा केवळ निजभक्ती । तीस वश झाला जगत्पती ।
अनंत जन्मींचें तप निश्चितीं । एकदांचि फळा आलें ॥१५८॥
हे इंद्राची इंद्राणी । इनें विष्णु अभिलाषिला मनीं ।
सप्त जन्म तप घोर करूनी । चक्रपाणी पावली हे ॥१५९॥
इकडे माया म्हणे मुरारी । जाऊं नको तूं बाहेरी ।
चोरीचाही आळ तुजवरी । घेती सुंदरी गोकुळींच्या ॥१६०॥
गौळिणींस म्हणे यशोदा । चोरी करितो म्हणतां गोविंदा ।
तरी सणगावरी मुकुंदा । धरूनि एकदां आणा गे ॥१६१॥
कृष्णासी धरावया गौळिणी । जपत असतां दिनरजनीं ।
तों एकीलागीं चक्रपाणी । गोरस भक्षितां सांपडला ॥१६२॥
एकलाचि निघाला घरांत । दधिभाजन वरूनि फोडीत ।
मुखेंकरूनि दधि भक्षीत । वैकुंठनाथ निजलीलें ॥१६३॥
दधिचर्चित वदन । दिसे परम शोभायमान ।
तों अकस्मात गौळण येऊन । करीं धरिलें हरीसी ॥१६४॥
चाल रे तुझ्या मातेपासीं । म्हणोनि ओढूनि आणिला बिदीसी ।
सांगे समस्त गौळिणींसी । या गे हृषीकेशी सांपडला ॥१६५॥
जे जे गौळण येई घरांतून । तिचे हातीं एक एक कृष्ण ।
लक्षानुलक्ष स्वरूपें पूर्ण । एकासारिखीं चहूंकडे ॥१६६॥
पंचवर्षी सांवळ्या मूर्ती । एकसारिखीं खापरें हातीं ।
दधि मुखीं माखलें निश्चितीं । ओढूनि नेती मायेपाशीं ॥१६७॥
यशोदेपाशीं आल्या सांगावया । तों तिचे कडेवरी असे कान्हया ।
तटस्थ होवोनियां माया । चहूंकडे विलोकी ॥१६८॥
जिकडे पाहे तिकडे कृष्ण । असंख्यात स्वरूपें परिपूर्ण ।
बोलावयासी वचन । ठाव कोठें असेना ॥१६९॥
मागें पुढें यशोदा पहात । तों अवघा व्यापिला जगन्नाथ ।
तो ब्रह्मानंद सदोदित । नाहीं अंत स्वरूपासी ॥१७०॥
माया पाहे घरांत बाहेरी । पाळणां आणि ओसरीवरी ।
अवघा कृष्णचि निर्धारीं । मायादेवी पाहतसे ॥१७१॥
देवापासीं एक बैसलासे । डोल्हारीं एक खदखदां हांसे ।
एक तो पाळण्यांत रडतसे । स्तन देईं म्हणोनियां ॥१७२॥
एक कृष्ण घरांत जेवीतसे । एक आंगणीं रांगे हर्षें ।
एक स्तनपान करीतसे । मायेपुढें निजोनि ॥१७३॥
एक आंगणीं गडबडां लोळत । एक देहावरी धुळी घालीत ।
एक पदरीं धरूनि ओढीत । मातेलागीं ते वेळीं ॥१७४॥
यशोदा समाधिस्थ स्वानंदें । ब्रह्मांड भरिलेंसें गोविंदें ।
विश्व कोंदलें ब्रह्मानंदें । न दिसे दुजें सर्वदा ॥१७५॥
माया जों खालीं घाली दृष्टी । तंव कृष्णरूप दिसे सृष्टी ।
अवघाचि विश्वंभर जगजेठी । दुजेविण एकला ॥१७६॥
सकळ गौळिणी तन्मय झाल्या । ठाव नाहीं गार्‍हाणीं द्यावया ।
गेलिया देहभाव विसरोनिया । न दिसे मायाओडंबर ॥१७७॥
अवघा भरला हरि एक । वेदांचेहि मावळले तर्क ।
शास्त्रें भांबावलीं देख । सहस्रमुख लाजला ॥१७८॥
कवणासी सांगावें गार्‍हाणें । सर्वही व्यापिलें नारायणें ।
राहिलें सर्वांचें बोलणें । दृष्टीचें पाहणें विरालें ॥१७९॥
एकीकडे एक गोपी पहाती । तंव त्या अवघ्याचि कृष्णमूर्ती ।
नाहीं स्त्री-पुरुषव्यक्ती । त्रिजगतीं हरिरूप ॥१८०॥
न दिसती लोक गोकुळ । अवघा एक घननीळ ।
पूर्णब्रह्मानंद निर्मळ । अचल अढळ अव्यय ॥१८१॥
योगी करिती अष्टांगसाधन । त्यांसीही नव्हे ऐसें दर्शन ।
साधिती पंचाग्निसाधन । त्यांसही खूण न कळेचि ॥१८२॥
तीर्थें करितां परम श्रमले । जे शास्त्रश्रवणीं बहु भागले ।
त्यांस या सुखाचे सोहळे । कदाकाळीं न लाभती ॥१८३॥
धन्य भाग्य गौळियांचें त्रिशुद्धि । लाविली केवळ पूर्णसमाधि ।
निरसल्या सकळ आधि व्याधि । ब्रह्मानंदीं निमग्न ॥१८४॥
निरसला सकळ भेद । ओतिला सकळ गोविंद ।
गौळियांचें पुण्य अगाध । न समाये ब्रह्मांडीं ॥१८५॥
ऐसे जाणोनि कृपानिधी । म्हणे अवघ्यांसी लागली समाधी ।
आतां हे विरतील ब्रह्मानंदीं । अव्ययरूप अभेद ॥१८६॥
मग ऐशा प्रेमळ निश्चितीं । मज पुन्हां कैंच्या मिळती ।
मी वेधलों यांचे भक्तीं । कायशा मुक्ती यांपुढें ॥८७॥
यांचा देहभाव गेला विरून । हरीनें योगमाया घालून ।
आपली रचना संपूर्ण । झांकिली हो तेधवां ॥१८८॥
तो एकलाच मायेपाशीं । उभा असे हृषीकेशी ।
मौनेंचि गौळिणी गेल्या गृहासी । बोलावयासी ठाव नाहीं ॥१८९॥
सर्वही व्यापिलें यादवेंद्रे । बोलायला नाहीं दुसरें ।
सच्चिदानंद सर्वेश्वरें । थोर दाविलें लाघव ॥१९०॥
हरिविजयग्रंथ थोर । हेचि कृष्णवेणी वाहे साचार ।
भक्तिकन्यागतीं सादर । भाविक नर धांवती ॥१९१॥
येथींच्या अर्थीं बुडी देऊन । जे सदा करिती अघमर्षण ।
ते मायेस मागें लोटून । पावती पूर्ण ब्रह्मानंद ॥१९२॥
ब्रह्मानंदें विनवी श्रीधर । पुढें रसाळ कथा असे परिकर ।
संतश्रोतीं व्हावें सादर । कृपा करूनि मजवरी ॥१९३॥
इति श्रीहरिविजयग्रंथ । संमत हरिवंश भागवत ।
चतुर श्रोते परिसोत । अष्टमोऽध्याय गोड हा ॥१९४॥
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥