श्रीगणेशाय नमः ॥
जय जय निजजनमानसमराळा । अनंतवेषा त्रैलोक्यपाळा ।
भक्तजनांसी अगाध लीला । गोकुळामाजी दाविसी ॥१॥
जय जय पूतनाप्राणशोषका । तृणावर्त-शकटांतका ।
जांभई देतां रमानायका । विश्वरूपा दाविलें ॥२॥
जय कृष्णा निगमागमसारा । अनंतरूपा नंदकुमारा ।
जय पयोब्धिहृदयविहारा । दिगंबरा बाळवेषा ॥३॥
घननीळा नीळबंधभूमीसी । जवळी असोनि न दिससी ।
जरी तूंच कृपावंत होसी । तरीच येसी प्रत्यया ॥४॥
असो पंचमाध्यायाचे अंतीं । नीळबंधभूमीवरी श्रीपती ।
खेळोनि लीला विलासरीतीं । मायेप्रती दाविली ॥५॥
एके दिवशीं प्रातःकाळीं । कृष्ण घेऊनि बैसला आळी ।
मातेसी म्हणे वनमाळी । सूर्य आणीं खेळावया ॥६॥
बरा वर्तुळ दिसतो तरणी । कंदुक करूनि दे मज जननी ।
म्हणवोनि लोळणी धरणीं । धराधरशयन घालीतसे ॥७॥
यशोदा म्हणे माझे आई । सूर्य कैसा देऊं गे कान्हाई ।
म्हणवोनि कडेवरी लवलाहीं । यशोदेनें घेतला ॥८॥
माता म्हणे सखया । आणिक मागें खेळावया ।
तरी चंद्रबिंब लवलाह्या । काढूनि देईं रांजणींचें ॥९॥
तों माता म्हणे कृष्णातें । तें कैसें मी देऊं तूतें ।
तरी डेरियामाजी घुमतें । तेंच काढूनि देईं कां ॥१०॥
नलगे रविदंड डेरा । काढूनि दे आंतील घुमारा ।
माता म्हणे रे सुकुमारा । काढितां न ये सर्वथा ॥११॥
तरी पर्वत उचलोनि आणवीं । देव देव्हारींचे बोलवीं ।
समीराच्या दाखवीं । झुळुका मज नयनीं वो ॥१२॥
दे नयनांतील बाहुली । तूं जाईं ठेवूनि सांउली ।
आरशांतील मुख ये वेळीं । काढूनि देईं जननीये ॥१३॥
काढूनि दे मुक्तांचा ढाळ । वेगळी करीं रत्‍नांची कीळ ।
आकाश जें घटांतील । काढूनियां मज दावी ॥१४॥
पुढती लोळण घाली घननीळ । माता म्हणे आला रे बागुल ।
महाभ्यासुर विक्राळ । पांच तोंडें तयासी ॥१५॥
माथां जटांचे भार । तृतीयनयनीं वैश्वानर ।
शिरीं झुळझुळ वाहे नीर । भयंकर महाजोगी ॥१६॥
चंद्रकळा तयाचें शिरीं । नीळकंठ खट्‌वांग करीं ।
भस्म चर्चिलें शरीरीं । गजचर्म पांघुरला ॥१७॥
नेसलासे व्याघ्रांबर । गळां मनुष्यरुंडांचे हार ।
सर्वांगीं वेष्टिले फणिवर । दश भुजा मिरवती ॥१८॥
त्यास देखतांचि सळिजे । कां उठोनि तत्काळ पळिजे ।
कृष्णा तूं उगाचि निजें । जोगी बाहेरी उभा असे ॥१९॥
जोगी तो काळाचाही काळ । क्रोधी जैसा वडवानळ ।
मुष्टींत हें ब्रह्मांड सकळ । धरूनियां रगडी पैं ॥२०॥
हरि म्हणे वो जननी । मी रडतों त्याचलागोनी ।
ऐसा तो जोगी नयनीं । मज आतांचि दाखवीं ॥२१॥
जो क्षीराब्धिवासी शेषशायीं । तो गडबडां लोळे ते समयीं ।
माय हरीसी धरी हृदयीं । समजावीत सप्रेम ॥२२॥
परी न राहे सर्वथा । म्हणे मज जोगी दावीं आतां ।
मग म्हणे यशोदा माता । कैसें यास करावें ॥२३॥
मग तळघरीं अंधारीं । त्यामाजी गुंफा ओवरी ।
श्रीकृष्णासी झडकरी । नेलें तेथें मायेनें ॥२४॥
माता म्हणे जोगी आहे तेथें । हरि म्हणें त्यापासी नेईं मातें ।
यशोदा म्हणे तेथें । भयभीत होसी तूं ॥२५॥
मग म्हणे कमलोद्‌भवपिता । मी न भीं माते सर्वथा ।
परी मज जोगी आतां । कैसा आहे दाखवीं ॥२६॥
मातेनें हरीसी आंत नेलें । तों ब्रह्मांड अवघें उजळलें ।
कैंचा अंधार प्रकाशलें । कृष्णरूप चहूंकडे ॥२७॥
गृहस्तंभ उथाळीं भिंती । पाहतां मायेसी न दिसती ।
जगन्निवासें निश्चितीं । चहुंकडे व्यापिलें ॥२८॥
पृथ्वी आप अंबर । अग्नि समीर समुद्र ।
नाना जीवजातिविकार । कृष्णरूप दिसताती ॥२९॥
आपआपणासी यशोदा विसरे । सर्वही व्यापिलें यादवेंद्रें ।
तळघराबाहेरी त्वरें । माय आली तेधवां ॥३०॥
मायेवरी माया घातली । अद्‌भुत महिमा ते विसरली ।
मग म्हणे रे वनमाळी । नसती आळी घेऊं नको ॥३१॥
पुढें दिधलें खेळवणें । कृष्ण म्हणे न घें चालवणें ।
मज तो जोगी दाखवणें । पंचवदन विरूपाक्ष ॥३२॥
तों बळिभद्र पातला । श्रीरंगास म्हणे ते वेळां ।
चाल बाहेर गोपाळा । खेळ खेळों विचित्र ॥३३॥
ऐकतांचि ऐसें वचन । गदगदां हांसे जगज्जीवन ।
कडेखालीं उतरोन । हात धरी बळिरामाचा ॥३४॥
दोघे दुडदुडां धांवती । राजबिदीस उभे राहती ।
धाकटे गोपाळ मिळती । रामकृष्णांभोंवते ॥३५॥
लपंडाई चेंडू चक्रें विचित्र । खेळ खेळे पंकजनेत्र ।
जो पद्माक्षीवल्लभ उदार । जलजनाभ श्रीहरी ॥३६॥
जो अनंतब्रह्मांडनायक । जो निजमोक्षाचा परिपाळक ।
जो अनंतवेषधारक । जगव्यापक जगगुद्‌रु ॥३७॥
जो भक्तवत्सल भयहारक । जो भवहृदय भवभयनाशक ।
जो भगवंत निजभाग्यदायक । अभंग अक्षय पद ज्याचें ॥३८॥
सवें गोपाळांची मांदी । खेळत जात ते राजबिदीं ।
शचीनायक भर्ग वा विधी । लीला न कळे तयांतें ॥३९॥
खेळ खेळतां श्रीहरी । रिघे एके गोपीचें मंदिरीं ।
दधि दूध क्षणाभीतरीं । चोरोनियां भक्षिलें ॥४०॥
घृत नवनीत साय । गोपाळांसी देत लवलाहें ।
तेथूनि नकळत जाय । आणिकीचे गृहाप्रती ॥४१॥
घरोघरींचें संचलें लोणी । हरी परी नेणेचि कोणी ।
अद्‌भुत तयाची करणी । वेदशास्त्रांसी अगम्य ॥४२॥
तें नंद-यशोदेचें तप पूर्ण । कीं कमलोद्‌भवाचें देवतार्चन ।
कीं तें नीलग्रीवाचें ध्यान । कृष्णरूप प्रकटलें ॥४३॥
तें इंदिरेचें निजजीवन । तें वैकुंठपीठींचें निधान ।
कीं गौळियांचें पूर्वपुण्य । फळा आलें एकदांचि ॥४४॥
कीं तें निगमागमांचें सार । कीं तें भक्तांचें निजमंदिर ।
कीं तें संतांचें प्रियकर । निजधन ठेवणें ॥४५॥
कीं तें योगियांचें विश्रामधाम । कीं निजजनमंगलपूर्णकाम ।
तो ब्रह्मानंद मेघश्याम । चोरी करी गोकुळीं ॥४६॥
एके गोपीच्या मंदिरांत । गडियांसमवेत जगन्नाथा ।
रिघतां बोले मात । गोपाळांसी तेधवां ॥४७॥
म्हणे सखे हो एक ऐका । पाउलें वाजूं देऊं नका ।
सांचोळ ऐकोनि गोपिका । जाग्या होतील निर्धारें ॥४८॥
गडी म्हणती पूतनारी । वाळे नेपुरें वाजती गजरीं ।
चरणींची आंवरी मुरारी । ऐकती सुंदरी मंदिरींच्या ॥४९॥
आम्हांसी म्हणसी न वाजवा पाऊल । तव पदींच्या वांक्या करिती कोल्हाळ ।
हें ऐकोनि घननीळ । कर्णीं घाली आंगोळिया ॥५०॥
कर्णीं घालितां गोपाळें । बैसली त्रैलोक्याचीं टाळें ।
कृष्ण झांकी जेव्हां डोळे । तरी त्रिभुवन आंधळें होय पैं ॥५१॥
एकचि सूत्रमेळें । नाचवी ब्रह्मांडींचे पुतळे ।
जो अक्षय अभंग न चळे । काळ वेळ नाहीं जया ॥५२॥
जैसी अनेक जलचरें एक समुद्र । अनेक पक्षी परी एक अंबर ।
अनेक रस परी एक नीर । व्यापक श्रीवर तैसा हा ॥५३॥
नाना अलंकार एक सुवर्ण । नाना घट एक मृत्तिका जाण ।
नाना पट परी एक तंतु पूर्ण । तैसा श्रीकृष्ण व्यापक ॥५४॥
नाना दीप एक अग्नी । नाना किरण परी एक वासरमणी ।
नाना तरंग एक पाणी । शार्ङ्‌गपाणी तेवीं दिसे ॥५५॥
ऐसा श्रीकृष्ण चाळक । जगद्वंद्य जगव्यापक ।
तेणें गोपीचें घृत लोणी सकळिक । भक्षिलें तीस न कळतां ॥५६॥
सवें घेऊनि गोपाळां । आणिक गृहीं प्रवेशला ।
कोणासही न कळे लीला । श्रीकृष्णाची अगम्य ॥५७॥
एके दिवशीं माध्यान्हकाळीं । एके गोपीचें घरीं वनमाळी ।
रिघाला तंव ते वेल्हाळी । उदका गेली यमुनेतें ॥५८॥
उदक घेऊनि आली सुंदरी । प्रवेशली जों निजमंदिरीं ।
तों एकलाचि पूतनारी । नवनीत भक्षीतसे ॥५९॥
म्हणे कोण रे तूं येथें । चोरूनि भक्षिसी नवनीतातें ।
तों बोलिलें वैकुंठनाथें । चोरटीं निश्चित तूंचि पैं ॥६०॥
माझें मी भक्षीत नवनीत । तूं कोण पुसावया येथ ।
गोपी गदगदा हांसत । घर माझें कीं चोरटिया ॥६१॥
कृष्ण म्हणे माझें म्हणतीस घर । परी बरवा करी विचार ।
आपुलें नव्हे शरीर । मग घरदार कोणाचें ॥६२॥
ऐसें बोले चक्रपाणी । गोपी विचार करी मनीं ।
कृष्ण बोलिला सत्य वाणी । नाशवंत सर्वही ॥६३॥
जें जें दिसे तें तें नाशवंत । माझें म्हणावया मी कोण येथ ।
अविनाश एक भगवंत । अज अव्यय अढळ जो ॥६४॥
नाशवंत अविद्यामय पिंड । क्षणिक सकळ ब्रह्मांड ।
अवघें मायामय वितंड । स्वप्नवत्‌ क्षणिक हें ॥६५॥
शुक्तिकेचें रूपें काढिलें । वंध्यासुतें पात्र घडिलें ।
मृगजळींचे मासे भरिले । निशीमाजी जाऊनि ॥६६॥
अंवसेचे अंधारे काळें । दिवा दोप्रहरां वाळों घातलें ।
सिकतां कांतोनि सूत केलें । पाय बांधिले रज्जुसर्पाचे ॥६७॥
जितुकें दिसतें तितुकी कल्पना । अवघी मायिक दृश्यरचना ।
अविनाश वैकुंठराणा । नित्य नूतन अक्षयीं ॥६८॥
ऐसा गोपी करितां विचार । वृत्ति झाली तदाकार ।
इकडे गोरस समग्र । भक्षूनि सिद्ध पळावया ॥६९॥
सावध होऊनि गोपी बोले । माझें गृह नव्हे कळलें ।
तरी हें कोणाचें गृह वहिलें । सांग मज गोपाळा ॥७०॥
श्रीहरि म्हणे माझें सदन । गोपी बोले कासयावरून ।
सांग कांहीं घराची खूण । आपुलें जरी म्हणतोसी ॥७१॥
हरि म्हणे ऐक सुंदरे । आकाशें व्यापिली जितुकीं घरें ।
तितुकीं माझीं समग्रें । चराचर सर्वही ॥७२॥
हांसोनि बोले नितंबिनी । बरवी जाणतोसी संपादणी ।
घृतघट पुढां घेऊनी । हात कां माजी घातला ॥७३॥
मग बोले भक्तसखा । माजी बहुत पडल्या पिपीलिका ।
त्या वेंचूनियां देखा । टाकीतसें जाण पां ॥७४॥
गोपी म्हणे शेजेसीं । बाळें निजलीं सावकासीं ।
त्यांसी चिमटे कां घेतोसी । हृषीकेशी सांग पां ॥७५॥
उद्यां प्रातःकाळीं उठोनियां । म्हणतों वत्सें नेऊं चरावया ।
कोणत्या वनासी पुसावया । जागें करीं मी तयांतें ॥७६॥
ऐसें बोलोन लवलाह्या । कृष्ण पळाला उठोनियां ।
गोपी म्हणे रे लाघविया । ठकवूनियां गेलासी ॥७७॥
गार्‍हाणें सांगावया तेचि क्षणीं । येत्या झाल्या नितंबिनी ।
परमा लालसा कृष्णदर्शनीं । यशोदेसी बोलती ॥७८॥
मग हांसोनि बोलिल्या युवती । खोडी करितो तुझा श्रीपती ।
काय सांगों तुजप्रती । लिहितां क्षिती पुरेना ॥७९॥
गार्‍हाणें सांगता सुंदरी । त्यांचे डाव मनीं धरी ।
चित्तीं विचारी मुरारी । करीन बोहरी गोरसाची ॥८०॥
एक सांगे कामिनी । हरि प्रवेशला आमुचें सदनीं ।
तों शिंकीं बांधिलीं उंच स्थानीं । मग चक्रपाणी काय करी ॥८१॥
पाटावरी पाट रचुनी । त्यावरी तिवई दृढ ठेवूनी ।
त्यावरी गडी उभा करोनी । त्याच्या खांदा कृष्ण बैसे ॥८२॥
तरी शिंके नपवेचि करीं । मग रविदंड उभा करी ।
छिद्र पाडूनी घागरी । धारा लावी अखंड ॥८३॥
औट मातृका निरसूनि विशेष । संत सेविती स्वानंदरस ।
तैसाचि वैकुंठविलास । प्रेमें गोरस सेवीतसे ॥८४॥
कां सत्रावीचें स्वानंदनीर । सेविती जैसे योगेश्वर ।
त्याचिपरी यादवेंद्र । गोरस सुरस सेवीतसे ॥८५॥
गडियांसी म्हणे अवधारा । माझ्या कोंपरांच्या दुग्धधारा ।
अवघे तुम्ही प्राशन करा । द्वैतविचार टाकोनि ॥८६॥
ज्यावरी बैसला भगवंत । तो कृष्णचरणासी चिमटे घेत ।
म्हणे अवघे तूंचि खासी निश्चित । आम्हांस देईं सांवळिया ॥८७॥
मग भरोनि गोरस अंजुळी । सखयांसी पाजी वनमाळी ।
वरी मुख करोनि ते वेळीं । विलोकिती हरिवदन ॥८८॥
चकोर पाहती जैसा चंद्र । कीं चक्रवाकें लक्षिती दिनकर ।
कीं भूचरीमुद्रा योगेश्वर । ऊर्ध्वदृष्टीं पाहती ॥८९॥
गोपाळांचे नेत्र तेचि षट्‌पद । सेविती रविमुखकमलमकरंद ।
कीं स्वरूप देखोनि स्तब्ध । वेदश्रुती ज्यापरी ॥९०॥
ऐसें अवलोकितां कृष्णवदन । जैसा चातकां वर्षें घन ।
तैशा दुग्धधारा पूर्ण । गडियांलागीं वर्षतसे ॥९१॥
गडी बोलती हर्षेंकरून । कृष्णा घट दिसतो कीं लहान ।
सर्वांची दुग्धें तृप्ति होऊन । धार चाले अखंड ॥९२॥
असो आतां तेचि क्षणीं । जागी जाहली गौळिणी ।
गडियांसी म्हणे चक्रपाणी । पळा वेगें येथोनि आतां ॥९३॥
अवघे पळाले गोपाळ । एकला सांपडला वैकुंठपाळ ।
गौळिणीनें द्वार तत्काळ । जाऊनियां धरियेलें ॥९४॥
गौळण म्हणे रे चित्तचोरा । गडी पळविले सत्वरा ।
परी तूं सांपडलासी सुंदरा । आतां कैसा जासील ॥९५॥
काय वरकडांसी कारण । तूं मुख्य सांपडलासी जगज्जीवन ।
जैसें जिंकिलिया निजमन । करणें सहज आकळती ॥९६॥
हातीं लागल्या मुख्य धुर । सहजचि सांपडला परिवार ।
कीं घरांत आलिया दिनकर । किरणें कोठे पळती पां ॥९७॥
झालिया स्वरूपप्राप्ती । शांति दया क्षमा उपरती ।
सहजीं सहज सांपडती । सायास न करितां सत्वर ॥९८॥
मुख्य तूं सांपडलासी मज । आतां सकळांसी काय काज ।
हाता आलिया स्वरूप निज । नाना साधनें कासया ॥९९॥
हृदयीं बिंबला नारायण । मग क्षुद्रदैवतांचें काय कारण ।
सुधारस समुद्रीं होतां निमग्न । थिल्लरीं मन कां धांवें ॥१००॥
जो झाला वेदांतज्ञानी । त्यास काय कारण क्षुद्रसाधनीं ।
साधलिया अमृतसंजीवनी । मग औषधी कां व्यर्थचि ॥१०१॥
हातीं सांपडतां हिरा । मग कां वेंचाव्या अरण्यगारा ।
कल्पतरु आलिया घरा । मग बाभुळा कां भजावें ॥१०२॥
तैसा कृष्णा तूं सांपडलासी । तुज नेईन यशोदेपासीं ।
शिक्षा लावीन निश्चयेंसी । हृषीकेशी तुज आतां ॥१०३॥
ऐसें बोलतां गौळिणी । गदगदां हांसे मोक्षदानी ।
दुग्धगुळणी मुखीं धरोनी । कामिनीपासी पातला ॥१०४॥
गदगदां हांसे अबला । तुज जावों नेदीं गोपाळा ।
कृष्णगुळणी घातली डोळां । क्षणमात्र न लगतां ॥१०५॥
येरी जंव नेत्र चोळी । तो पळाला वेगें वनमाळी ।
ऐसा गोपी ते वेळीं । गार्‍हाणें सांगे मायेतें ॥१०६॥
तों एक बोले गजगामिनी । परवां कृष्ण आला आमुचें सदनीं ।
मी करीत होतें मंथनी । हरि अंगणांत उभा असे ॥१०७॥
मग मी म्हणे हृषीकेशी । चोरा काय पाळती पहातोसी ।
येरू म्हणे वत्सें पाहावयासी । सहज आलों मी येथें ॥१०८॥
तान्ह्या वत्सांचे कळप ते क्षणीं । बांधिले होते गोष्ठांगणीं ।
त्यांत जावोनि चक्रपाणी । वासरें करें कुरवाळी ॥१०९॥
कोणत्या गाईचें वासरूं कोण । म्हणोनि पुसे मजलागून ।
तों मी करीत होतें मंथन । पुढें पाहूनि यशोदे ॥११०॥
तों श्रीकृष्णें काय केलें । कळप वत्सांचे सोडिले ।
द्वाराबाहेर लावूनि दिधले । क्षणमात्र न लागतां ॥१११॥
पुच्छें वाहोनि हुंकारे । आळोआळीं पळती वासरें ।
ऐसें करूनि सर्वेश्वरें । मज येऊनि सांगतसे ॥१२॥
म्हणे तुझीं वत्सें सुटलीं । काननाप्रति पळोन गेलीं ।
ऐसें ऐकतां म्यां ते वेळीं । मंथन तैसेंचि टाकिलें ॥११३॥

ग्रामाबाहेर वासुरें गेलीं । तीं मज न वळती ते वेळीं ।
तों घरामध्यें वनमाळी । दधि नवनीत भक्षीत ॥१४॥
दूधही सकळ प्याला । डेरा मंथनाचा फोडिला ।
गोरस वाहत गेला । ओसरीखालता यशोदे ॥११५॥
केला दुधाणियाचा चूर । गोरस न उरे आणुमात्र ।
ऐसें करोनिया पंकजनेत्र । पळोनि गेला क्षणमात्रें ॥११६॥
घृत नवनीत दधि दुग्ध । खाऊनि केलें शुद्धबुद्ध ।
ऐसें करोनि मुकुंद । पळोनि आला तुजजवळी ॥१७॥
वासुरें घेऊनि तिसरे प्रहरा । मी आलें वो निजमंदिरा ।
तों खापरांचा चुरा । ओसरीवर झालासे ॥११८॥
ऐसें पीडिलें येणें माये । आतां मी बांधीन याचे पाये ।
कदा न सोडीं जननीये । बोलों काय बहुत आतां ॥११९॥
बाहेर कळों नेदीं कोणा । हृदयमंदिरीं वैकुंठराणा ।
दृढ बांधीन याचिया चरणा । कोणाकारणें कळो नेदीं ॥१२०॥
मायेसी कळों नेदीं मात । लोकांसी बोलों नेदीं निश्चित ।
काया वाचा मनें सत्य । माये यातें न सोडीं ॥१२१॥
हा घडामोडी दावूनि वदन । सवेंच पळतो न लगतां क्षण ।
ऐकोनि गोपीचें वचन । खदखदां हांसे श्रीरंग ॥१२२॥
मग बोले प्रेमळ सखा । मी न सांपडें ब्रह्मादिकां ।
चतुरे तुज कैंचा आवांका । कोंडावया मजलागीं ॥१२३॥
कृष्णवचन ऐकोनियां । गदगदां हांसतसे माया ।
तों आणिक गार्‍हाणें सांगावया । दुजी गोपी सरसावली ॥१२४॥
तंव ते म्हणे यशोदे सुंदरी । कृष्ण प्रवेशला एके मंदिरीं ।
तों ते गवळण गेली बाहेरी । सून घरीं एकलीच ॥१२५॥
तीस म्हणे वो नवनीत । कोठें ठेविलें सांग सत्य ।
तंव ते जाहली भयभीत । कृष्ण प्रवेशे अंतरीं ॥१२६॥
घृत नवनीत भक्षिलें । थोडेंसें निजकरीं घेतलें ।
तें सुनेच्या मुखीं गिडबिडीलें । आपण पळाला ते क्षणीं ॥१२७॥
सासू आली बाहेरूनी । तों सून मुख पुसी देखे नयनीं ।
म्हणे गे चोरटे लोणी । नित्य तूंचि भक्षिसी ॥१२८॥
आम्ही म्हणों भक्षितो कृष्ण । परी आज कळलें तुझें विंदान ।
दोघींत झोटधरणी होत दारुण । बाहेर कृष्ण पाहतसे ॥१२९॥
सून म्हणे मामीसें ऐका । लोणी कृष्णें लाविलें मुखा ।
तो परम नष्ट देखा । करोनि करणी पळाला ॥१३०॥
गौळण पाहे बाहेरी । तों उभा असे श्रीहरी ।
तंव ते म्हणे मुरारी । बरी चोरी करितोसी ॥१३१॥
सुनेच्या मुखीं लावूनि नवनीत । पळालासी हरि त्वरित ।
येरू म्हणे वो तिनें निश्चित । माझ्या मुखीं लाविलें ॥१३२॥
हे खात होती चोरूनि लोणी । मी खेळावया आलों आंगणीं ।
माझ्या मुखीं लावूनि लोणी । हेच पळाली घरांत ॥१३३॥
मजवरी आळ घालिती वृथा । बोलतां हांसें आलें जगन्नाथा ।
येरी म्हणे हे गोष्टी यथार्था । भक्षिलें इणेंचि साच पैं ॥१३४॥
पुढती कोपली सुनेवरी । कां गे ऐसी करितेसी चोरी ।
आळ घालिसी बाळावरी । कुडी खरी तूंचि पैं ॥१३५॥
ऐसी लावूनि कळी । पळोनि आला वनमाळी ।
तों आणिक एक गौळण उठिली । गार्‍हाणें सांगावया ॥१३६॥
म्हणे ऐक यशोदे सुंदरी । परवां बिदीस खेळतां मुरारी ।
एक गोपी देखोनि ते अवसरीं । काय हरि पुसतसे ॥१३७॥
म्हणे तुझ्या वक्षःस्थळीं । हिंगुरडें कां वाढलीं ।
कीं आमुचे चेंडू चोरूनि वेल्हाळी । चोळीमाजी लपविले ॥१३८॥
आमुचा चेंडू दे झडकरी । म्हणोनि रळी करी हरी ।
तिनें झिडकारितां मुरारी । पळोनियां गेला हो ॥१३९॥
एकीचें घरीं गोरस खाऊनी । शिंकीं आणि रितीं दुधाणीं ।
नेऊनि बांधी दुसरें सदनीं । न कळतांचि अकस्मात ॥१४०॥
तंव ते गोपी प्रातःकाळीं । शेजारणीच्या गृहा आली ।
म्हणे आमुचीं शिंकीं गुप्त जाहलीं । दुधाणियांसमवेत ।१४१॥
जों वरतें पाहे सुंदरी । तों आपुली शिंकीं तिचें घरीं ।
मग म्हणे गे चतुर नारी । माझी शिंकीं येथें कां ॥१४२॥
तुमचा बरा गे शेजार । आम्हांसी फळला साचार ।
आम्ही कृष्णावरी चोरी समग्र । मूर्ख व्यर्थचि घालितों ॥१४३॥
परब्रह्म केवळ गे श्रीहरी । त्यावरी कोण घालील चोरी ।
तो ब्रह्मानंद निर्विकारी । चराचरीं व्यापक ॥१४४॥
आम्ही म्हणों कृष्ण बाळ । परी तो परब्रह्म निर्मळ ।
त्यावरी कोण घालील आळ । निर्मळा मळ न लागे ॥१४५॥
शेजारी झाले चोर । मग काय राखील राखणार ।
कुंपणें शेत खादलें समग्र । तरी मग कोणें राखावें ॥१४६॥
माझीं शिंकीं आणि दुधाणीं । कैशीं प्रवेशलीं तुझ्या सदनीं ।
दोघींसीं मांडली झोटधरणीं । हरीची करणी ऐसी हे ॥१४७॥
एके गौळिणीची सून । परसांत आंग धुतां नग्न ।
तों एकाएकीं मनमोहन । गृहामाजी पातला ॥१४८॥
म्हणे आमुचा चेंडू अकस्मात । उडोनि आला तुमचें परसांत ।
म्हणोनि गेला धांवत । आंग धूत कामिनी ते ॥१४९॥
तीस हरि म्हणे ते समयीं । ऊठ वेगें चेंडू देईं ।
आमुचे कंदुक धरूनि हृदयीं । बैसलीस गे चोरटे ॥१५०॥
तीस हातीं धरूनि उठवीत । तों सासू आली परसांत ।
ते म्हणे तूं नष्ट बहुत । तुज शिक्षा लावीन मी ॥१५१॥
धरावया धांवली म्हातारी । तों वेगें पळाला पूतनारी ।
तो वैकुंठपीठविहारी । निर्विकार जगदात्मा ॥१५२॥
एक गोपी म्हणे हरीसी । जरी तूं आमुच्या गृहा येसी ।
मी तुज बांधीन रे खांबासीं । हृषीकेशी जाण पां ॥१५३॥
तिचा डाव धरिला मनीं । रात्रीं तिच्या गृहांत जाऊनी ।
तिच्या वस्त्रांत नेऊनी । वृश्चिक सोडिले गोपाळें ॥१५४॥
नग्न गौळण करी कोल्हाळ । वस्त्रें टाकिलीं तत्काळ ।
सवेंचि जवळी येऊनि घननीळ । पुसतसे तिजलागीं ॥१५५॥
म्हणे काय गे वर्तमान । हरि झालें रे वृश्चिकदंशन ।
कृष्ण म्हणे आतां मी उतरीन । क्षणमात्र न लागतां ॥१५६॥
तूं नग्न बिदीस येईं । विंचू उतरीन लवलाहीं ।
येरी म्हने परता होईं । चक्रचाळका गौळिया ॥१५७॥
हरि म्हणे मज खांबासी । बांधीन गौळिणी तूं म्हणसी ।
तुज प्रचीत निश्चयेंसी । देवें दाविली जाण पां ॥१५८॥
ते म्हणे जगज्जीवना । सर्वांगा चढल्या वेदना ।
प्राण जाती मनमोहना । उतरीं वेगें वृश्चिक ॥१५९॥
मग कृष्ण येऊनि जवळी । कृपादृष्टीं तीस न्याहाळी ।
वेदना राहिल्या सकळी । क्षणमात्र न लागतां ॥१६०॥
जो अहंकाराविंचू उतरिता । काळव्याळभय दूर करिता ।
जो ब्रह्मादिकांचा नियंता । मायेपरता सर्वसाक्षी ॥१६१॥
जो भवसागरजलतारक । जो सकळसृष्टिसंहारक ।
जो विश्वजनकजनक । नामरूपातीत जो ॥१६२॥
असो यशोदा ऐके सादर । गार्‍हाणियांचे चपेट थोर ।
गौळिणी सांगती समग्र । नाना चरित्रें हरीचीं ॥१६३॥
एक म्हणे येणें सर्प नेला । एक दंपत्यांत सोडिला ।
तीं बाहेर येऊनि सकळां । लोकांलागीं सांगती ॥१६४॥
धांवा धांवा म्हणती ते क्षणीं । सर्प निघाला अंथरुणीं ।
एक म्हणती मघां चक्रपाणी । सर्प घेऊनि जात होता ॥१६५॥
ही त्याचीच वो करणी । कैंचा सर्प येईल सदनीं ।
त्या म्हणती गोकुळा टाकूनी । कृष्णभेणें जाऊं पैं ॥६६॥
जित सर्प कांखे घेऊन । बिदोबिदीं पळे तुझा नंदन ।
विंचू मुष्टीमाजी धरून । भेडसावी बाळांतें ॥१६७॥
एक गौळण देखोनि गरोदर । तिजजवळी येऊनि यादवेंद्र ।
म्हणे कां गे तुझें उदर । येवढें वाढलें सांग पां ॥१६८॥
ते म्हणे गर्भिणी मी हृषीकेशी । कृष्ण म्हणे कैसी जाहलीसी ।
येरी म्हणे भलतेंचि पुससी । चावट होसी बहुत तूं ॥१६९॥
हरि म्हणे नवल देवाची करणी । जाहलीस वो गर्भिणी ।
येरी झिडकावी ते क्षणीं । परता होईं गोवळ्या ॥१७०॥
तूं आतां दिसतोसी लहान । पुढें बहुत शिकसी शहाणपण ।
तुझे मातेस सांगोन । शिक्षा करवीन तुज आतां ॥१७१॥
एक गौळण पुरुषार्थें । राखी आपुल्या गोरसातें ।
म्हणे मी बिंदुमात्र कृष्णातें । लागों नेदीं घरीं माझ्या ॥१७२॥
गोरस सांचवूनि कावडी भरली । बरी कसूनि दृढ बांधिली ।
उद्यां मथुरेसी नेऊनि सकाळीं । विकूनि येईन क्षणमात्रें ॥१७३॥
कृष्णमुखीं गोरस जाण । पडों नेदीं मी वाघीण ।
कृष्णासी शिक्षा लावीन । जरी येईल गृहा माझ्या ॥१७४॥
ऐसी अभिमानें ती गौळणी । निजे उशा कावडी घेऊनी ।
तों रजनीमाजी चक्रपाणी । करी करणी विपरीत ॥१७५॥
जो सकळ देहींचा साक्षी एक । जो सकळ चित्तपरीक्षक ।
जो सच्चिदानंद निष्कलंक । दावी कौतुक भक्तांसी ॥१७६॥
रजनीमाजी कृष्णनाथ । प्रवेशला तिच्या गृहांत ।
तीस निद्रा लागली अद्‌भुत । हरि सोडी कावडीतें ॥१७७॥
गोरस सर्वही भक्षूनी । रितीं केलीं दुधाणीं ।
त्यांमाजी सर्प विंचू भरूनी । पुढती बांधिलीं तैसींच ॥१७८॥
पाली सरड बेडूक । अवघीं मडकीं भरलीं देख ।
खूणगांठ तैसीच निष्टंक । जगदुद्धारें बांधिली ॥१७९॥
घरा गेला वनमाळी । गौळण उठली प्रातःकाळीं ।
कावडी खांदां घेतली । मथुरेसी गेली तेधवां ॥१८०॥
गांवचे लोक आले ते क्षणीं । गोरस पुसती गौळणी ।
येरी म्हणे दहीं दूध लोणी । चारी जिन्नसा आहेती ॥१८१॥
एक म्हणती गोरस कैसा आहे । येरी म्हणे द्रव्य आणा लवलाहें ।
कावडी सोडूनियां पाहे । मडकीं जंव उघडोनि ॥१८२॥
तों सर्प विंचू ते वेळे । भरभरां आंतून निघाले ।
लोकांवरी धांवले । डंखावया तेधवां ॥१८३॥
सरड पाली चहूंकडे धांवती । लोक बिदोबिदीं पळती ।
एक म्हणती कुडी पापमती । गौळण आहे दुष्ट हें ॥१८४॥
आमच्या गांवावरी विघ्न । विंचू सर्प कावडी भरोन ।
इणें सोडिले आणून । कौटाळीण मोठी हे ॥१८५॥
महाचांडाळीण गौळिणी । ईस ताडण करावें धरूनी ।
तंव ती कावडी टाकूनी । पळे उठोनी सत्वर ॥१८६॥
लोक धांवती क्रोधेंकरोनी । कावडी टाकिली फोडोनी ।
सर्प विंचू धरोनी । लोक मारिती ठायीं ठायीं ॥१८७॥
एक म्हणती गौळिणीसी धरा वेगें । येरी पळे गोकुळमार्गें ।
ते निस्तेज होवोनि सर्वांगें । वाटे पडे अडखळोनि ॥१८८॥
धांपा दाटे वाटे रडे । उलथोनि चिखलामाजी पडे ।
लोक मारिती धोंडे खडे । एक शेण हाणिती ॥१८९॥
यमुना उतरोनि गोपी गेली । गोकुळामाजी प्रवेशली ।
तीस पुन्हां मथुरा वर्ज्य जाहली । लोक टपती मारावया ॥१९०॥
कृष्णास जरी देती गोरस । तरी शतगुणें वाढे विशेष ।
ते गृहीं दशा न ये आसमास । गोरस हरीस अर्पितां ॥१९१॥
हरिमुखीं बिंदुमात्र पडे । शतगुण तत्काळ वाढे ।
जरी कृष्ण न ये घराकडे । तरी गौळिणी कष्टी होती ॥१९२॥
कृष्ण आजि आला नाहीं घरा । म्हणोनि चिंताक्रांत गोपदारा ।
बिंदुमात्र अर्पितां श्रीवरा । गोरस वाढे असंभाव्य ॥१९३॥
वटबीज मोहरीयेवढें । परी पर्वताकार वृक्ष वाढे ।
तैसा हरिमुखीं गोरस पडे । दशा चढे गृहासी त्या ॥१९४॥
गार्‍हाणें सांगती गौळिणी । त्या उग्याचि कौतुकेंकरोनी ।
परी मनामाजी चक्रपाणी । नित्य यावा गृहातें ॥१९५॥
भलत्या कार्यमिषेंकरोनी । यशोदेच्या गृहा कामिनी ।
क्षणक्षणां येती फिरोनी । कृष्ण नयनीं पाहावया ॥१९६॥
पूर्णब्रह्म वैकुंठनायक । त्यासी ते गौळण जाहली विन्मुख ।
गोरस न देऊनियां दुःख । मथुरेमाजी पावली ॥१९७॥
प्रपंच ना परमार्थ । गौळण श्रमी व्यर्थ ।
जैसा निर्भागी उदिमा जात । त्यास नागवीत तस्कर पैं ॥१९८॥
भगवंतीं पडलें अंतर । वर्ज्य जाहलें मथुरापुर ।
खुंटला प्रपंचव्यवहार । द्रव्य अणुमात्र लाभेना ॥१९९॥
तेंच कृष्णमुखीं अर्पित । तरी सहस्रगुणें वाढत ।
कृपा न करितां भगवंत । विघ्नें बहुत येती हो ॥२००॥
भगवंत झालिया पाठमोरा । नसतींच विघ्नें येतीं घरा ।
महारत्‍नें होती गारा । कोणी न पुसे तयांतें ॥२०१॥
आपुलें द्रव्य लोकांवरी । तें बुडोनि जाय न लाभे करीं ।
ज्यांचें घ्यावें ते द्वारीं । बैसती आण घालूनियां ॥२०२॥
वैरियां करीं सांपडे वर्म । अवदशा येऊनि बुडे धर्म ।
विशेष वाढले क्रोध-काम । तरी देवक्षोभ जाणिजे ॥२०३॥
आपुले जे कां शत्रु पूर्ण । ज्यांसी आपण पीडिलें दारुण ।
अडल्या धरणें त्यांचे चरण । तरी देवक्षोभ जाणिजे ॥२०४॥
लाभाकारणें निघे उदिमास । तो हानीच होय दिवसेंदिवस ।
पूज्यस्थानीं अपमान विशेष । तरी देवक्षोभ जाणिजे ॥२०५॥
सुहृद आप्त द्वेष करिती । नसते व्यवहार येऊनि पडती ।
सदा तळमळ वाटे चित्तीं । तरी देवक्षोभ जाणिजे ॥२०६॥
आपुलें राज्य संपत्ति धन । शत्रु भोगूं पाहे आपण ।
देह पीडे व्याधीविण । तरी देवक्षोभ जाणिजे ॥२०७॥
विद्या बहुत जवळी असे । परी कोणीच तयासी न पुसे ।
बोलो जातां मति भ्रंशे । तरी देवक्षोभ जाणिजे ॥२०८॥
ठेविला ठेवा न सांपडे । नसतीच व्याधि अंगा जडे ।
सदा भय वाटे चहूंकडे । तरी देवक्षोभ जाणिजे ॥२०९॥
असो गौळण सर्वस्वें ठाकली । भगवंतीं ते अंतरली ।
प्रपंच-परमार्थां मुकली । ते पडली भवसागरीं ॥२१०॥
पुरुष अथवा नारी । कृपा न करितां श्रीहरी ।
व्यर्थ कष्टती संसारीं । नाना दुःखें भोगिती ॥२११॥
असो मग तेच गौळणी । यशोदेच्या गृहा येऊनी ।
लागली कृष्णाचे चरणीं । म्हणे हरि दया करीं कां ॥२१२॥
तुजसी अंतर पडतां । मुकलें इह-परत्र स्वार्था ।
कृपा करीं कृष्णनाथा । निरसीं चिंता सर्वही ॥२१३॥
कृष्ण म्हणे राहें स्वस्थ । भगवंतीं ठेवीं चित्त ।
तेणें प्रपंच आणि परमार्थ । ब्रह्मरूप भासे हो ॥२१४॥
ऐसा निजभक्तमानसविहारी । नाना लीला दावी मुरारी ।
तो ब्रह्मानंद निर्विकारी । दावी चरित्र दासांतें ॥२१५॥
पाहतां हरिविजयग्रंथ । ग्रंथरूपें श्रीभगवंत ।
हृदयीं राहे अखंडित । नाठवत दुजें कांहीं ॥२१६॥
पाहीन म्हणतां हा ग्रंथ । पापें होती भयभीत ।
आधींच पळती समस्त । पुढती न येत फिरोनी ॥२१७॥
जन्मोजन्मींचीं पापें बहुतें । लिहिलीं होतीं चित्रगुप्तें ।
तो तटस्थ राहे तेथें । लेखणी न चले पां ॥२१८॥
हें म्हणतां हरिचरित्र । परम सुखावे विष्णुपुत्र ।
तो पूजा घेऊनि सत्वर । सामोरा येत तयातें ॥२१९॥
अवलोकितां हरिविजय । सर्वकाळ पावे जय ।
कळिकाळाचें नाहीं भय । रक्षी स्वयें हरि त्यातें ॥२२०॥
या ग्रंथरूपें गोदावरी । वाहे निरंतर भक्तांवरी ।
सत्यवतीसुत ब्रह्मगिरी । येथूनि इचा उगम ॥२२१॥
वैराग्य आणि भक्ती । या दोन्ही थड्या शोभती ।
ज्ञानरूपें गोदा निश्चितीं । वाहे अभय निर्मळ ॥२२२॥
वरकड नदियांमाजी जीवन । या ग्रंथगोदेमाजी जगज्जीवन ।
प्रेमपूर येती भरोन । नाहीं वोसाण दूषणांचें ॥२२३॥
वरकड नद्यांचें डहुळ पाणी । येथें निर्मळ सदा चक्रपाणी ।
भक्तराज बैसले श्रवणीं । अनुष्ठानीं सादर ॥२२४॥
ते गंगेमाजी बुडतां मरिजे । हे गंगेमाजी बुडतां तरिजे ।
वृत्ति जळसावजें । माजी निमग्न तळपती ॥२२५॥
श्रीकृष्ण जगदानंदकंद । तोचि स्वामी ब्रह्मानंद ।
त्याचे चरणलक्षणमृगमद । श्रीधरमिलिंद सेवींत ॥२२६॥
इति श्रीहरिविजयग्रंथ । संमत हरिवंशभागवत ।
चतुर परिसोत प्रेमळ भक्त । षष्ठोऽध्याय गोड हा ॥२२७॥
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥