नारद उवाच
गणेशस्य श्रुता तात सम्यग्जनिरनुत्तमा ।
चरित्रमपि दिव्यं वै सुपराक्रमभूषितम् ॥ १ ॥
ततः किमभवत्तात तत्त्वं वद सुरेश्वरः ।
शिवाशिवयशःस्फीतं महानन्दप्रदायकम् ॥ २ ॥
ब्रह्मोवाच
साधु पृष्टं मुनिश्रेष्ठ भवता करुणात्मना ।
श्रूयतां दत्तकर्णं हि वक्ष्येऽहं ऋषिसत्तम ॥ ३ ॥
शिवा शिवश्च विप्रेन्द्र द्वयोश्च सुतयोः परम् ।
दर्शं दर्शं च तल्लीलां महत्प्रेम समावहत् ॥ ४ ॥
पित्रोर्लालयतोस्तत्र सुखं चाति व्यवर्द्धत ।
सदा प्रीत्या मुदा चातिखेलनं चक्रतुः सुतौ ॥ ५ ॥
तावेव तनयौ तत्र माता पित्रोर्मुनीश्वर ।
महाभक्त्या यदा युक्तौ परिचर्यां प्रचक्रतुः ॥ ६ ॥
षण्मुखे च गणेशे च पित्रोस्तदधिकं सदा ।
स्नेहो व्यवर्द्धत महान् शुक्लपक्षे यथा शशी ॥ ७ ॥
कदाचित्तौ स्थितौ तत्र रहसि प्रेमसंयुतौ ।
शिवा शिवश्च देवर्षे सुविचारपरायणौ ॥ ८ ॥
शिवा शिवावूचतुः -
विवाहयोग्यौ सञ्जातौ सुताविति च तावुभौ ॥
विवाहश्च कथं कार्यः पुत्रयोरुभयोः शुभम् । ९ ॥
षण्मुखश्च प्रियतमो गणेशश्च तथैव च ।
इति चिन्तासमुद्विग्नौ लीलानन्दौ बभूवतुः ॥ १० ॥
स्वपित्रोर्मतमाज्ञाय तौ सुतावपि संस्पृहौ ।
तदिच्छया विवाहार्थं बभूवतुरथो मुने ॥ ११ ॥
अहं च परिणेष्यामि ह्यहं चैव पुनः पुनः ।
परस्परं च नित्यं वै विवादे तत्परावुभौ ॥ १२ ॥
श्रुत्वा तद्वचनं तौ च दम्पती जगतां प्रभू ।
लौकिकाचारमाश्रित्य विस्मयं परमं गतौ ॥ १३ ॥
किं कर्तव्यं कथं कार्यो विवाहविधिरेतयोः ।
इति निश्चित्य ताभ्यां वै युक्तिश्च रचिताद्‌भुता ॥ १४ ॥
कदाचित्समये स्थित्वा समाहूय स्वपुत्रकौ ।
कथयामासतुस्तत्र पुत्रयोः पितरौ तदा ॥ १५ ॥
अस्माकं नियमः पूर्वं कृतश्च सुखदो हि वाम् ॥
श्रूयतां सुसुतौ प्रीत्या कथयावो यथार्थकम् । १६ ॥
समौ द्वावपि सत्पुत्रौ विशेषो नात्र लभ्यते ।
तस्मात्पणः कृतः शन्दः पुत्रयोरुभयोरपि ॥ १७ ॥
यश्चैव पृथिवीं सर्वां क्रान्त्वा पूर्वमुपाव्रजेत् ।
तस्यैव प्रथमं कार्यो विवाहः शुभलक्षणः ॥ १८ ॥
ब्रह्मोवाच
तयोरेवं वचः श्रुत्वा शरजन्मा महाबलः ।
जगाम मन्दिरात्तूर्णं पृथिवीक्रमणाय वै ॥ १९ ॥
गणनाथश्च तत्रैव संस्थितो बुद्धिसत्तमः ।
सुबुद्ध्या संविचारर्येति चित्त एव पुनः पुनः ॥ २० ॥
किं कर्तव्यं क्व गन्तव्यं लङ्‌घितुं नैव शक्यते ।
क्रोशमात्रं गतः स्याद्वै गम्यते न मया पुनः ॥ २१ ॥
किं पुनः पृथिवीमेतां क्रान्त्वा चोपार्जितं सुखम् ।
विचार्येति गणेशस्तु यच्चकार शृणुष्व तत् ॥ २२ ॥
स्नानं कृत्वा यथान्यायं समागत्य स्वयं गृहम् ।
उवाच पितरं तत्र मातरं पुनरेव सः ॥ २३ ॥
गणेश उवाच
आसने स्थापिते ह्यत्र पूजार्थं भवतोरिह ।
भवन्तौ संस्थितौ तातौ पूर्यतां मे मनोरथः ॥ २४ ॥
ब्रह्मोवाच
इति श्रुत्वा वचस्तस्य पार्वतीपरमेश्वरौ ।
अस्थातामासने तत्र तत्पूजाग्रहणाय वै ॥ २५ ॥
तेनाथ पूजितौ तौ च प्रक्रान्तौ च पुनः पुनः ।
एवं च कृतवान् सप्त प्रणामास्तु तथैव सः ॥ २६ ॥
बद्धाञ्जलिरथोवाच गणेशो बुद्धिसागरः ।
स्तुत्वा बहुतिथस्तात पितरौ प्रेमविह्वलौ ॥ २७ ॥
गणेश उवाच
भो मातर्भो पितस्त्वं च शृणु मे परमं वचः ।
शीघ्रं चैवात्र कर्तव्यो विवाहः शोभनो मम ॥ २८ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्येवं वचनं श्रुत्वा गणेशस्य महात्मनः ।
महाबुद्धिनिधिं तं तौ पितरावूचतुस्तदा ॥ २९ ॥

शिवाशिवावूचतुः
प्रक्रामेत भवान्सम्यक् पृथिवीं च सकाननाम् ।
कुमारो गतवांस्तत्र त्वं गच्छ पुर आव्रज ॥ ३० ॥
ब्रह्मोवाच
इत्येवं वचनं श्रुत्वा पित्रोर्गणपतिद्रुतम् ।
उवाच नियतस्तत्र वचनं क्रोधसंयुतः ॥ ३१ ॥
गणेश उवाच
भो मातर्भो पितर्धर्मरूपौ प्राज्ञौ युवां मतौ ।
धर्मतः श्रूयतां सम्यक् वचनं मम सत्तमौ ॥ ३२ ॥
मया तु पृथिवी क्रान्ता सप्तवारं पुनः पुनः ।
एवं कथं ब्रुवाते वै पुनश्च पितराविह ॥ ३३ ॥
ब्रह्मोवाच
तद्वचस्तु तदा श्रुत्वा लौकिकीं गतिमाश्रितौ ।
महालीलाकरौ तत्र पितरावूचतुश्च तम् ॥ ३४
पितरावूचतुः
कदा क्रान्ता त्वया पुत्र पृथिवी सुमहत्तरा ।
सप्तद्वीपा समुद्रान्ता महद्‌भिर्गहनैयुता ॥ ३५ ॥
ब्रह्मोवाच
तयोरेवं वचः श्रुत्वा शिवाशंकरयोर्मुने ।
महाबुद्धिनिधिः पुत्रो गणेशो वाक्यमब्रवीत् ॥ ३६ ॥
गणेश उवाच
भवतोः पूजनं कृत्वा शिवाशंकरयोरहम् ।
स्वबुद्ध्या हि समुद्रान्तपृध्वीकृतपरिक्रमः ॥ ३७ ॥
इत्येवं वचनं देवे शास्त्रे वा धर्मसञ्चये ।
वर्त्तते किं च तत्तथ्यं नहि किं तथ्यमेव वा ॥ ३८ ॥
पित्रोश्च पूजनं कृत्वा प्रक्रान्तिं च करोति यः ।
तस्य वै पृथिवीजन्यफलं भवति निश्चितम् ॥ ३९ ॥
अपहाय गृहे यो वै पितरौ तीर्थमाव्रजेत् ।
तस्य पापं तथा प्रोक्तं हनने च तयोर्यथा ॥ ४० ॥
पुत्रस्य च महत्तीर्थं पित्रोश्चरणपङ्‌कजम् ।
अन्यतीर्थं तु दूरे वै गत्वा सम्प्राप्यते पुनः ॥ ४१ ॥
इदं संनिहितं तीर्थं सुलभं धर्मसाधनम् ।
पुत्रस्य च स्त्रियाश्चैव तीर्थं गेहे सुशोभनम् ॥ ४२ ॥
इति शास्त्राणि वेदाश्च भाषन्ते यन्निरन्तरम् ।
भवद्‌भ्यां तत्प्रकर्त्तव्यमसत्यं पुनरेव च ॥ ४३ ॥
भवदीयं त्विदं रूपमसत्यं च भवेदिह ।
तदा वेदोप्यसत्यो वै भवेदिति न संशयः ॥ ४४ ॥
शीघ्रं च भवितव्यो मे विवाहः क्रियतां शुभः ।
अथ वा वेदशास्त्रञ्च न्यलीकं कथ्यतामिति ॥ ४५ ॥
द्वयोः श्रेष्ठतमं मध्ये यत्स्यात्सम्यग्विचार्य तत् ।
कर्तव्यं च प्रयत्नेन पितरौ धर्मरूपिणौ ॥ ४६ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्युक्त्वा पार्वतीपुत्रः स गणेशः प्रकृष्टधीः ।
विरराम महाज्ञानी तदा बुद्धिमतां वरः ॥ ४७ ॥
तौ दम्पती च विश्वेशौ पार्वतीशंकरौ तदा ।
इति श्रुत्वा वचस्तस्य विस्मयं परमं गता ॥ ४८ ॥
ततः शिवा शिवश्चैव पुत्रं बुद्धिविचक्षणम् ।
सुप्रशस्योचतुः प्रीत्या तौ यथार्थप्रभाषिणम् ॥ ४९ ॥
शिवाशिवावूचतुः -
पुत्र ते विमला बुद्धिः समुत्पन्ना महात्मनः ॥
त्वयोक्तं यद्वचश्चैव ततश्चैव च नान्यथा ॥ ५० ॥
समुत्पन्ने च दुःखे च यस्य बुद्धिर्विशिष्यते ।
तस्य दुखं विनश्येत सूर्ये दृष्टे यथा तमः ॥ ५१ ॥
बुद्धिर्यस्य बलं तस्य निर्बुद्धेस्तु कुतो बलम् ।
कूपे सिंहो मदोन्मत्तः शशकेन निपातितः ॥ ५२ ॥
वेदशास्त्रपुराणेषु बालकस्य यथोदितम् ।
त्वया कृतं तु तत्सर्वं धर्मस्य परिपालनम् ॥ ५३ ॥
सम्यक्कृतं त्वया यच्च तत्केनापि भवेदिह ।
आवाभ्यां मानितं तच्च नान्यथा क्रियतेऽधुना ॥ ५४ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्युक्त्वा तौ समाश्वास्य गणेशं बुद्धिसागरम् ।
विवाहकरणे चास्य मतिं चक्रतुरुत्तमाम् ॥ ५५ ॥
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां चतुर्थे
कुमारखण्डे गणेशविवाहोपक्रमोनामैकोनविंशोध्यायः ॥ १९ ॥