ब्रह्मोवाच
इत्युक्ता विभुना तेन निश्चयं परमं गताः ।
सन्नद्धास्तु तदा तत्र जग्मुश्च शिवमन्दिरम् ॥ १ ॥
गणेशोऽपि तथा दृष्ट्‍वा ह्यायातान्गणसत्तमान् ।
युद्धाऽऽटोपं विधायैव स्थितांश्चैवाब्रवीदिदम् ॥ २ ॥
गणेश उवाच
आयान्तु गणपाःसर्वे शिवाज्ञापरिपालकाः ।
अहमेकश्च बालश्च शिवाज्ञापरिपालकः ॥ ३ ॥
तथापि पश्यतां देवी पार्वती सूनुजं बलम् ।
शिवश्च स्वगणानां तु बलं पश्यतु वै पुनः ॥ ४ ॥
बलवद्‌बालयुद्धं च भवानीशिवपक्षयोः ।
भवद्‌भिश्च कृतं युद्धं पूर्वं युद्धविशारदैः ॥ ५ ॥
मया पूर्वं कृतं नैव बालोस्मि क्रियतेऽधुना ।
तथापि भवतां लज्जा गिरिजाशिवयोरिह ॥ ६ ॥
ममैवं तु भवेन्नैव वैपरीत्यं भविष्यति ।
ममैव भवतां लज्जा गिरिजाशिवयोरिह ॥ ७ ॥
एवं ज्ञात्वा च कर्त्तव्यः समरश्च गणेश्वराः ।
भवद्‌भिःस्वामिनं दृष्ट्‍वा मया च मातरं तदा ॥ ८ ॥
क्रियते कीदृशं युद्धं भवितव्यं भवत्विति ।
तस्य वै वारणे कोऽपि न समर्थस्त्रिलोकके ॥ ९ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्येवं भर्त्सितास्ते तु दण्डभूषितबाहवः ।
विविधान्यायुधान्येवं धृत्वा ते च समाययुः ॥ १० ॥
घर्षयन्तस्तथा दन्तान् हुङ्‌कृत्य च पुनः पुनः ।
पश्य पश्य ब्रुवन्तश्च गणास्ते समुपागताः ॥ ११ ॥
नन्दी प्रथममागत्य धृत्वा पादं व्यकर्षयत् ।
धावन्भृङ्‌गी द्वितीयं च पादं धृत्वा गणस्य च ॥ १२ ॥
यावत्पादे विकर्षन्तौ तावद्धस्तेन वै गणः ।
आहत्य हस्तयोस्ताभ्यामुत्क्षिप्तौ पादकौ स्वयम् ॥ १३ ॥
अथ देवीसुतो वीरःसगृह्य परिघं बृहत् ।
द्वारस्थितो गणपतिः सर्वानापोथयत्तदा ॥ १४ ॥
केषाञ्चित्पाणयो भिन्नाः केषाञ्चित्पृष्ठकानि च ।
केषाञ्चिच्च शिरांस्येव केषाञ्चिन्मस्तकानि च ॥ १५ ॥
केषाञ्चिजानुनी तत्र केषाञ्चित्स्कन्धकास्तथा ।
सम्मुखे चागता ये वै ते सर्वे हृदये हताः ॥ १६ ॥
केचिच्च पतिताभूमौ केचिच्च विदिशो गताः ।
केषाञ्चिच्चरणौ छिन्नौ केचिच्छर्वान्तिकं गताः ॥ १७ ॥
तेषां मध्ये तु कश्चिद्वै सङ्‌ग्रामे सम्मुखो न हि ।
सिंहं दृष्ट्‍वा यथा यान्ति मृगाश्चैव दिशो दश ॥ १८ ॥
तथा ते च गणाः सर्वे गताश्चैव सहस्रशः ।
परावृत्य तथा सोऽपि सुद्वारि समुपस्थितः ॥ १९ ॥
कल्पान्तकरणे कालो दृश्यते च भयङ्‌करः ।
यथा तथैव दृष्टः स सर्वेषां प्रलयङ्‌करः ॥ २० ॥
एतस्मिन्समये चैव सरमेशसुरेश्वराः ।
प्रेरिता नारदेनेह देवाःसर्वे समागमन् ॥ २१ ॥
समब्रुवंस्तदा सर्वे शिवस्य हितकाम्यया ।
पुरः स्थित्वा शिवं नत्वा ह्याज्ञां देहि प्रभो इति ॥ २२ ॥
त्वं परब्रह्म सर्वेशः सर्वे च तव सेवकाः ।
सृष्टेः कर्ता सदा भर्ता संहर्ता परमेश्वरः ॥ २३ ॥
रजःसत्त्वतमोरूपो लीलया निर्गुणः स्वतः ।
का लीला रचिता चाद्य तामिदानीं वद प्रभो ॥ २४ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्याकर्ण्य वचस्तेषां मुनिश्रेष्ठ महेश्वरः ।
गणान् भिन्नाँस्तदा दृष्ट्‍वा तेभ्यः सर्वं न्यवेदयत् ॥ २५ ॥
अथ सर्वेश्वरस्तत्र शंकरो मुनिसत्तम ।
विहस्य गिरिजानाथो ब्रह्माणं मामुवाच ह ॥ २६ ॥
शिव उवाच
ब्रह्मञ्छृणु मम द्वारि बाल एकः समास्थितः ।
महाबलो यष्टिपाणिर्गेहावेशनिवारकः ॥ २७ ॥
महाप्रहारकर्ताऽसौ मत्पार्षदविघातकः ।
पराजयः कृतस्तेन मद्‌गणानां बलादिह ॥ २८ ॥
ब्रह्मन् त्वयैव गन्तव्यं प्रसाद्योऽयं महाबलः ।
यथा ब्रह्मन्नयः स्याद्वै तथा कार्यं त्वया विधे ॥ २९ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्याकर्ण्य प्रभोर्वाक्यमज्ञात्वाऽज्ञानमोहितः ।
तदीयनिकटं तात सर्वैर्ऋषिवरैरयाम् ॥ ३० ॥
समायान्तं च मां दृष्ट्‍वा स गणेशो महाबली ।
क्रोधं कृत्वा समभ्येत्य मम श्मश्रूण्यवाकिरत् ॥ ३१ ॥
क्षम्यतां क्षम्यतां देव न युद्धार्थं समागतः ।
ब्राह्मणोहमनुग्राह्यः शान्तिकर्तानुपद्रवः ॥ ३२ ॥
इत्येवं ब्रुवति ब्रह्मंस्तावत्परिघमाददे ।
स गणेशो महावीरो बालोऽबालपराक्रमः ॥ ३३ ॥
गृहीतपरिघं दृष्ट्‍वा तं गणेशं महाबलम् ।
पलायनपरो यातस्त्वहं द्रुततरं तदा ॥ ३४ ॥
यात यात ब्रुवन्तस्ते परिघेन हतास्तदा ।
स्वयं च पतिताः केचित्केचित्तेन निपातिताः ॥ ३५ ॥
केचिच्च शिवसामीप्यं गत्वा तत्क्षणमात्रतः ।
शिवं विज्ञापयाञ्चक्रुस्तद्वृत्तान्तमशेषतः ॥ ३६ ॥
तथाविधांश्च तान् दृष्ट्‍वा तद्वृत्तान्तं निशम्य सः ।
अपारमादधे कोपं हरो लीलाविशारदः ॥ ३७ ॥

इन्द्रादिकान्देवगणान् षण्मुखप्रवरान् गणान् ।
भूतप्रेतपिशाचांश्च सर्वानादेशयत्तदा ॥ ३८ ॥
ते सर्वे च यथायोग्यं गतास्ते सर्वतो दिशम् ।
तं गणं हन्तुकामा हि शिवाज्ञाता उदायुधाः ॥ ३९ ॥
यस्य यस्यायुधं यच्च तत्तत्सर्वं विशेषतः ।
तद्‌गणेशोपरि बलात्समागत्य विमोचितम् ॥ ४० ॥
हाहाकारो महानासीत् त्रैलोक्ये सचराचरे ।
त्रिलोकस्था जनाः सर्वे संशयं परमं गताः ॥ ४१ ॥
न यातं ब्रह्मणोऽप्यायुर्ब्रह्माण्डं क्षयमेति हि ।
अकाले च तथा नूनं शिवेच्छावशतः स्वयम् ॥ ४२ ॥
ते सर्वे चागतास्तत्र षण्मुखाद्याश्च ये पुनः ।
देवा व्यर्थायुधा जाता आश्चर्यं परमं गताः ॥ ४३ ॥
एतस्मिन्नन्तरे देवी जगदम्बा विबोधना ।
ज्ञात्वा तच्चरितं सर्वमपारं क्रोधमादधे ॥ ४४ ॥
शक्तिद्वयं तदा तत्र तया देव्या मुनीश्वर ।
निर्मितं स्वगणस्यैव सर्वसाहाय्यहेतवे ॥ ४५ ॥
एका प्रचण्डरूपं च धृत्वातिष्ठन्महामुने ।
श्यामपर्वतसङ्‌कांशं विस्तीर्य मुखगह्वरम् ॥ ४६ ॥
एका विद्युत्स्वरूपा च बहुहस्तसमन्विता ।
भयङ्‌करा महादेवी दुष्टदण्डविधायिनी ॥ ४७ ॥
आयुधानि च सर्वाणि मोचितानि सुरैर्गणैः ।
गृहीत्वा स्वमुखे तानि ताभ्यां शीघ्रं च चिक्षिपे ॥ ४८ ॥
देवायुधं न दृश्येत परिघः परितः पुनः ।
एवं ताभ्यां कृतं तत्र चरितं परमाद्‌भुतम् ॥ ४९ ॥
एको बालोऽखिलं सैन्यं लोडयामास दुस्तरम् ।
यथा गिरिवरेणैव लोडितः सागरः पुरा ॥ ५० ॥
एकेन निहताः सर्वे शक्राद्या निर्जरास्तथा ।
शंकरस्य गणाश्चैव व्याकुलाः अभवंस्तदा ॥ ५१ ॥
अथ सर्वे मिलित्वा ते निः श्वस्य च मुहुर्मुहुः ।
परस्परं समूचुस्ते तत्प्रहारसमाकुलाः ॥ ५२ ॥
देवगणा ऊचुः
किं कर्तव्यं क्व गन्तव्यं न ज्ञायन्ते दिशो दश ।
परिघं भ्रामयत्येष सव्यापसव्यमेव च ॥ ५३ ॥
ब्रह्मोवाच
एतत्कालेऽप्सरश्रेष्ठाः पुष्पचन्दनपाणयः ।
ऋषयश्च त्वदाद्या हि येऽतियुद्धेतिलालसाः ॥ ५४ ॥
ते सर्वे च समाजग्मुर्युद्धसन्दर्शनाय वै ।
पूरितो व्योम सन्मार्गस्तैस्तदा मुनिसत्तम ॥ ५५ ॥
तास्ते दृष्ट्‍वा रणं तं वै महाविस्मयमागताः ।
ईदृशं परमं युद्धं न दृष्टं चैकदापि हि ॥ ५६ ॥
पृथिवी कम्पिता तत्र समुद्रसहिता तदा ।
पर्वताः पतिताश्चैव चक्रुः सङ्‌ग्रामसम्भवम् ॥ ५७ ॥
द्यौर्ग्रहर्क्षगणैर्घूर्ण्णा सर्वे व्याकुलतां गताः ।
देवाः पलायिताःसर्वे गणाश्च सकलास्तदा ॥ ५८ ॥
केवलं षण्मुखस्तत्र नापलायत विक्रमी ।
महावीरस्तदा सर्वानावार्य पुरतः स्थितः ॥ ५९ ॥
शक्तिद्वयेन तद्युद्धे सर्वे च निष्फलीकृताः ।
सर्वास्त्राणि निकृत्तानि सङ्‌क्षिप्तान्यमरैर्गणैः ६० ॥
येऽवस्थिताश्च ते सर्वे शिवस्यान्तिकमागताः ।
देवाः पलायिताः सर्वे गणाश्च सकलास्तदा ॥ ६१ ॥
ते सर्वे मिलिताश्चैव मुहुर्नत्वा शिवं तदा ।
अब्रुवन्वचनं क्षिप्रं कोऽयं गणवरः प्रभो ॥ ६२ ॥
पुरा चैव श्रुतं युद्धमिदानीं बहुधा पुनः ।
दृश्यते न श्रुतं दृष्टमीदृशं तु कदाचन ॥ ६३ ॥
किञ्चिद्विचार्यतां देव त्वन्यथा न जयो भवेत् ।
त्वमेव रक्षकः स्वामिन्ब्रह्माण्डस्य न संशयः ॥ ६४ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्येवं तद्वचः श्रुत्वा रुद्रः परमकोपनः ।
कोपं कृत्वा च तत्रैव जगाम स्वगणैःसह ॥ ६५ ॥
देवसैन्यं च तत्सर्वं विष्णुना चक्रिणा सह ।
समुत्सवं महत्कृत्वा शिवस्यानुजगाम ह ॥ ६६ ॥
एतस्मिन्नन्तरे भक्त्या नमस्कृत्य महेश्वरम् ।
अब्रवीन्नारद त्वं वै देवदेवं कृताञ्जलिः ॥ ६७ ॥
नारद उवाच
देवदेव महादेव शृणु मद्वचनं विभो ।
त्वमेव सर्वगःस्वामी नानालीलाविशारदः ॥ ६८ ॥
त्वया कृत्वा महालीलां गणगर्वोऽपहारितः ।
अस्मै दत्त्वा बलं भूरि देवगर्वश्च शंकर ॥ ६९ ॥
दर्शितं भुवने नाथ स्वमेव बलमद्‌भुतम् ।
स्वतन्त्रेण त्वया शम्भो सर्वगर्वप्रहारिणा ॥ ७० ॥
इदानीं न कुरुष्वेश तां लीलां भक्तवत्सलः ।
स्वगणानमरांश्चापि सुसन्मान्याभिवर्द्धय ॥ ७१ ॥
इमं न खेलयेदानीं जहि ब्रह्मपदप्रद ।
इत्युक्त्वा नारद त्वं वै ह्यन्तर्द्धानं गतस्तदा ॥ ७२ ॥
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां
कुमारखण्डे गणेशयुद्धवर्णनं नाम पञ्चदशोऽध्यायः ॥ १५ ॥