नारद उवाच
देवदेव प्रजानाथ ब्रह्मन् सृष्टिकर प्रभो ।
ततः किमभवत्तत्र तद्वदाऽद्य कृपां कुरु ॥ १ ॥
ब्रह्मोवाच
तस्मिन्नवसरे तात विश्वामित्रः प्रतापवान् ।
प्रेरितो विधिना तत्रागच्छत्प्रीतो यदृच्छया ॥ २ ॥
स दृष्ट्‍वाऽलौकिकं धाम तत्सुतस्य सुतेजसः ।
अभवत्पूर्णकामस्तु सुप्रसन्नो ननाम च ॥ ३ ॥
अकरोत्सुनुतिं तस्य सुप्रसन्नेन चेतसा ।
विधिप्रेरितवाग्भिश्च विश्वामित्रः प्रभाववित् ॥ ४ ॥
ततःसोऽभूत्सुतस्तत्र सुप्रसन्नो महोतिकृत् ।
सुप्रहस्याद्‌भुतमहो विश्वामित्रमुवाच च ॥ ५ ॥
शिवसुत उवाच
शिवेच्छया महाज्ञानिन्नकस्मात्त्वमिहागतः ।
संस्कारं कुरु मे तात यथावद्वेदसंमितम् ॥ ६ ॥
अद्यारभ्य पुरोधास्त्वं भव मे प्रीतिमावहन् ।
भविष्यसि सदा पूज्यः सर्वेषां नात्र संशयः ॥ ७ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्याकर्ण्य वचस्तस्य सुप्रसन्नो हि गाधिजः ।
तमुवाचानुदात्तेन स्वरेण च सुविस्मितः ॥ ८ ॥
विश्वामित्र उवाच
शृणु तात न विप्रोऽहं गाधिक्षत्रियबालकः ।
विश्वामित्रेति विख्यातः क्षत्रियो विप्रसेवकः ॥ ९ ॥
इति स्वचरितं ख्यातं मया ते वरबालक ।
कस्त्वं स्वचरितं ब्रूहि विस्मितायाखिलं हि मे ॥ १० ॥
ब्रह्मोवाच
इत्याकर्ण्य वचस्तस्य तत्स्ववृत्तं जगाद ह ।
ततश्चोवाच सुप्रीत्या गाधिजं तं महोतिकृत् ॥ ११ ॥
शिवसुत उवाच
विश्वामित्र वरान्मे त्वं ब्रह्मर्षिर्नात्र संशयः ।
वशिष्ठाद्याश्च नित्यं त्वां प्रशंसिष्यन्ति चादरात् ॥ १२ ॥
अतस्त्वमाज्ञया मे हि संस्कारं कर्तुमर्हसि ।
इदं सर्वं सुगोप्यं ते कथनीयं न कुत्रचित् ॥ १३ ॥
ब्रह्मोवाच
ततोकार्षीत्स संस्कारं तस्य प्रीत्याऽखिलं यथा ।
शिवबालस्य देवर्षे वेदोक्तविधिना परम् ॥ १४ ॥
शिवबालोपि सुप्रीतो दिव्यज्ञानमदात्परम् ।
विश्वामित्राय मुनये महोतिकारकः प्रभुः ॥ १५ ॥
पुरोहितं चकारासौ विश्वामित्रं शुचेःसुत ।
तदारभ्य द्विजवरो नानालीलाविशारदः ॥ १६ ॥
इत्थं लीला कृता तेन कथिता सा मया मुने ।
तल्लीलामपरां तात शृणु प्रीत्या वदाम्यहम् ॥ १७ ॥
तस्मिन्नवसरे तात श्वेतनामा च संप्रति ।
तत्राऽपश्यत्सुतं दिव्यं निजं परमपावनम् ॥ १८ ॥
ततस्तं पावको गत्वा दृष्ट्‍वालिङ्‌ग्य चुचुम्ब च ।
पुत्रेति चोक्त्वा तस्मै स शस्त्रं शक्तिन्ददौ च सः ॥ १९ ॥

गुहस्तां शक्तिमादाय तच्छृङ्‌गं चारुरोह ह ।
तं जघान तया शक्त्या शृङ्‌गो भुवि पपात सः ॥ २० ॥
दशपद्ममिता वीरा राक्षसाः पूर्वमागताः ।
तद्वधार्थं द्रुतं नष्टा बभूवुस्तत्प्रहारतः ॥ २१ ॥
हाहाकारो महानासीच्चकम्पे साचला मही ।
त्रैलोक्यं च सुरेशानःसदेवस्तत्र चागमत् ॥ २२ ॥
दक्षिणे तस्य पार्श्वे च वज्रेण स जघान च ।
शाखनामा ततो जातः पुमांश्चैको महाबलः ॥ २३ ॥
पुनः शक्रो जघानाशु वामपार्श्वे हि तं तदा ।
वज्रेणाऽन्यः पुमाञ्जातो विशाखाख्योऽपरो बली ॥ २४ ॥
ततस्तद्धृदयं शक्रो जघान पविना तदा ।
परोऽभून्नैगमोपाख्यः पुमांस्तद्वन्महाबलः ॥ २५ ॥
तदा स्कन्दादिचत्वारो महावीरा महाबलाः ।
इन्द्रं हन्तुं द्रुतं जग्मुः सोयं तच्छरणं ययौ ॥ २५ ॥
शक्रः ससामरगणो भयं प्राप्य गुहात्ततः ।
ययौ स्वलोकं चकितो न भेदं ज्ञातवान्मुने ॥ २७ ॥
स बालकस्तु तत्रैव तस्थाऽऽवानन्दसंयुतः ।
पूर्ववन्निर्भयस्तात नानालीलाकरः प्रभुः ॥ २८ ॥
तस्मिन्नवसरे तत्र कृत्तिकाख्याश्च षट् स्त्रियः ।
स्नातुं समागता बालं ददृशुस्तं महाप्रभुम् ॥ २९ ॥
ग्रहीतुं तं मनश्चक्रुःसर्वास्ता कृत्तिकाः स्त्रियः ।
वादो बभूव तासां तद्‌ग्रहणेच्छापरो मुने ॥ ३० ॥
तद्वादशमनार्थं स षण्मुखानि चकार ह ।
पपौ दुग्धं च सर्वासां तुष्टास्ता अभवन्मुने ॥ ३१ ।
तन्मनोगतिमाज्ञाय सर्वास्ताः कृत्तिकास्तदा ।
तमादाय ययुर्लोकं स्वकीयं मुदिता मुने ॥ ३२ ॥
तं बालकं कुमाराख्यं स्तनं दत्त्वा स्तनार्थिने ।
वर्द्धयामासुरीशस्य सुतं सूर्याधिकप्रभम् ॥ ३३ ॥
न चक्रुर्बालकं याश्च लोचनानामगोचरम् ।
प्राणेभ्योपि प्रेमपात्रं यः पोष्टा तस्य पुत्रकः ॥ ३४ ॥
यानि यानि च वस्त्राणि त्रैलोक्ये दुर्लभानि च ।
ददुस्तस्मै च ताः प्रेम्णा भूषणानि वराणि वै ॥ ३५ ॥
दिनेदिने ताः पुपुषुर्बालकं तं महाप्रभुम् ।
प्रसंसितानि स्वादूनि भोजयित्वा विशेषतः ॥ ३६ ॥
अथैकस्मिन् दिने तात स बालः कृत्तिकात्मजः ।
गत्वा देवसभां दिव्यां सुचरित्रं चकार ह ॥ ३७ ॥
स्वमहो दर्शयामास देवेभ्यो हि महाद्‌भुतम् ।
सविष्णुभ्योऽखिलेभ्यश्च महोतिकरबालकः ॥ ३८ ॥
तं दृष्ट्‍वा सकलास्ते वै साच्युताःसर्षयः सुराः ।
विस्मयं प्रापुरत्यन्तं पप्रच्छुस्तं च बालकम् ॥ ३९ ॥
को भवानिति तच्छ्रुत्वा न किञ्चित्स जगाद ह ।
स्वालयं स जगामाऽशु गुप्तस्तस्थौ हि पूर्ववत् ॥ ४० ॥
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां चतुर्थे
कुमारखण्डे कार्तिकेयलीलावर्णनं नाम तृतीयोऽध्यायः ॥ ३ ॥