|
॥ श्रीगणेशाय नमः श्रीगौरीशंकराभ्यां नमः ॥
॥ श्रीशिवमहापुराणम् ॥ द्वितीया रुद्रसंहितायां तृतीयः पार्वतीखण्डे
सप्तचत्वारिंशोऽध्यायः
शिवस्यहिमगिरिगृहाभ्यन्तरगमनोत्सववर्णनम्
ब्रह्मोवाच
ततः शैलवरः सोपि प्रीत्या दुर्गोपवीतकम् । कारयामास सोत्साहं वेदमन्त्रैः शिवस्य च ॥ १ ॥ अथ विष्ण्वादयो देवा मुनयःसकुतू हलम् । हिमाचलप्रार्थनया विवेशान्तर्गृहं गिरेः ॥ २ ॥ श्रुत्याचारं भवाचारं विधाय च यथार्थतः । शिवामलङ्कृतां चक्रुः शिवदत्तविभूषणैः ॥ ३ ॥ प्रथमं स्नापयित्वा तां भूषयित्वाथ सर्वशः । नीराजिता सखीभिश्च विप्रपत्नीभिरेव च ॥ ४ ॥ अहताम्बरयुग्मेन शोभिता वरवर्णिनी । विरराज महाशैलदुहिता शङ्करप्रिया ॥ ५ ॥ कञ्चुकी परमा दिव्या नानारत्नान्विताद्भुता । विधृता च तया देव्या विलसन्त्याधिकं मुने ॥ ६ ॥ सा बभार तथा हारं दिव्यरत्नसमन्वितम् । वलयानि महार्हाणि शुद्धचामीकराणि च ॥ ७ ॥ स्थिता तत्रैव सुभगा ध्यायन्ती मनसा शिवम् । शुशुभेति महाशैलकन्यका त्रिजगत्प्रसूः ॥ ८ ॥ तदोत्सवो महानासीदुभयत्र मुदा वहः । दानं बभूव विविधं ब्राह्मणेभ्यो विवर्णितम् ॥ ९ ॥ अन्येषां द्रव्यदानं च बभूव विविधं महत् । गीतवाद्यविनोदश्च तत्रोत्सवपुरःसरम् ॥ १० ॥ अथ विष्णुरहं धाता शक्राद्या अमरास्तथा । मुनयश्च महाप्रीत्या निखिलाःसोत्सवा मुदा ॥ ११ ॥ सुप्रणम्य शिवां भक्त्या स्मृत्वा शिवपदाम्बुजम् । सम्प्राप्य हिमगिर्याज्ञां स्वं स्वं स्थाने समाश्रिताः ॥ १२ ॥ एतस्मिन्नन्तरे तत्र ज्योतिःशास्त्र विशारदः । हिमवन्तं गिरीन्द्रं तं गर्गो वाक्यमभाषत ॥ १३ ॥ गर्ग उवाच हिमाचल धराधीश स्वामिन् कालीपतिः प्रभो । पाणिग्रहार्थं शम्भुं चानय त्वं निजमन्दिरम् ॥ १४ ॥ ब्रह्मोवाच अथ तं समयं ज्ञात्वा कन्यादानोचितं गिरिः । निवेदितं च गर्गेण मुमुदेऽतीव चेतसि ॥ १५ ॥ महीधरान्द्विजांश्चैव परानपि मुदा गिरिः । प्रेषयामास सुप्रीत्या शिवानयनकाम्यया ॥ १६ ॥ ते पर्वता द्विजाश्चैव सर्वमंगलपाणयः । सञ्जग्मुः सोत्सवाः प्रीत्या यत्र देवो महेश्वरः ॥ १७ ॥ तदा वादित्रघोषेण ब्रह्मघोषेण भूयसा । महोत्साहोऽभवत्तत्र गीतनृत्यान्वितेन हि ॥ १८ ॥ श्रुत्वा वादित्रनिर्घोषं सर्वे शंकरसेवकाः । उत्थितास्त्वैकपद्येन सदेवर्षिगणा मुदा ॥ १९ ॥ परस्परं समूचुस्ते हर्षनिर्भरमानसाः । अत्रागच्छन्ति गिरयः शिवानयनकाम्यया ॥ २० ॥ पाणिग्रहणकालो हि नूनं सद्यः समागतः । महद्भाग्यं हि सर्वेषां सम्प्राप्तमहि मन्महे ॥ २१ ॥ धन्या वयं विशेषेण विवाहं शिवयोर्ध्रुवम् । द्रक्ष्यामः परमप्रीत्या जगतां मंगलालयम् ॥ २२ ॥ ब्रह्मोवाच एवं यावदभूत्तेषां संवादस्तत्र चादरात् । तावत्सर्वे समायाताः पर्वतेन्द्रस्य मन्त्रिणः ॥ २३ ॥ ते गत्वा प्रार्थयाञ्चक्रुः शिव विष्ण्वादिकानपि । कन्यादानोचितः कालो वर्तते गम्यतामिति ॥ २४ ॥ ते तच्छ्रुत्वा सुराःसर्वे मुने विष्ण्वादयोऽखिलाः । मुमुदुश्चेतसातीव जयेत्यूचुर्गिरिं द्रुतम् ॥ २५ ॥ शिवोऽपि मुमुदेऽतीव कालीप्रापणलालसः । गुप्तं चकार तच्चिह्नं मनस्येवाद्भुताकृतिः ॥ २६ ॥ अथ स्नानं कृतं तेन मंगलद्रव्यसंयुतम् । शूलिना सुप्रसन्नेन लोकानुग्रहकारिणा ॥ २७ ॥ स्नातः सुवाससा युक्तःसर्वैस्तैः परिवारितः । आरोपितो वृषस्कन्धे लोकपालैः सुसेवितः ॥ २८ ॥
पुरस्कृत्य प्रभुं सर्वे जग्मुर्हिमगिरेर्गृहम् । वाद्यानि वादयन्तश्च कृतवन्तः कुतूहलम् ॥ २९ ॥ हिमागप्रेषिता विप्रास्तथा ते पर्वतोत्तमाः । शम्भोरग्रचरा ह्यासन्कुतूहलसमन्विताः ॥ ३० ॥ बभौ छत्रेण महता ध्रियमाणो हि मूर्द्धनि । चामरैर्वीज्यमानोऽसौ सवितानो महेश्वरः ॥ ३१ ॥ अहं विष्णुस्तथा चेन्द्रो लोकपाला स्तथैव च । अग्रगाः स्मातिशोभन्ते श्रिया परमया श्रिताः ॥ ३२ ॥ ततः शङ्खाश्च भेर्यश्च पटहानकगोमुखाः । पुनः पुनरवाद्यन्त वादित्राणि महोत्सवे ॥ ३३ ॥ तथैव गायकाः सर्वे जगुः परममंगलम् । नर्तक्यो ननृतुः सर्वा नानातालसमन्विताः ॥ ३४ ॥ एभिःसमेतो जगदेकबन्धु- र्ययौ तदानीं परमेशवर्चसा । सुसेव्यमानःसकलैःसुरेश्वरै- र्विकीर्यमाणः कुसुमैश्च हर्षितैः ॥ ३५ ॥ सम्पूजितस्तदा शम्भुः प्रविष्टो यज्ञमण्डपम् । संस्तूयमानो बह्वीभिः स्तुतिभिः परमेश्वरः ॥ ३६ ॥ वृषादुत्तारयामासुर्महेशं पर्वतोत्तमाः । निन्युर्गृहान्तरं प्रीत्या महोत्सवपुरःसरम् ॥ ३७ ॥ हिमालयोऽपि सम्प्राप्तं सदेवगणमीश्वरम् । प्रणम्य विधिवद्भक्त्या नीराजनमथाकरोत् ॥ ३८ ॥ सर्वान्सुरान्मुनीनन्यान् प्रणम्य समहोत्सवः । सम्मानमकरोत्तेषां प्रशंसन्स्वविधिं मुदा ॥ ३९ ॥ सोऽगःसाच्युतमीशानं सुपाद्यार्घ्यपुरःसरम् । सदेवमुख्यवर्गं च निनाय स्वालयान्तरम् ॥ ४० ॥ प्राङ्गणे स्थापयामास रत्नसिंहासनेषु तान् । सर्वान्विष्णु च मामीशं विशिष्टांश्च विशेषतः ॥ ४१ ॥ सखीभिर्मेनया प्रीत्या ब्राह्मणस्त्रीभिरेव च । अन्याभिश्च पुरन्ध्रीभिश्चक्रे नीराजनं मुदा ॥ ४२ ॥ पुरोधसा कृत्यविदा शंकराय महात्मने । मधुपर्कादिकं यद्यत्कृत्यं तत्तत्कृतं मुदा ॥ ४३ ॥ मया स नोदितस्तत्र पुरोधाः कृतवांस्तदा । सुमंगलं च यत्कर्म प्रस्तावसदृशं मुने ॥ ४४ ॥ अन्तर्वेद्यां महाप्रीत्या सम्प्रविश्य हिमाद्रिणा । यत्र सा पार्वती कन्या सर्वाभरणभूषिता ॥ ४५ ॥ वेदिकोपरि तन्वङ्गी संस्थिता सुविराजिता । तत्र नीतो महादेवो विष्णुना च मया सह ॥ ४६ ॥ लग्नन्निरीक्षमाणास्ते वाचस्पतिपुरोगमाः । कन्यादानोचितं तत्र बभूवुः परमोत्सवाः ॥ ४७ ॥ तत्रोपविष्टो गर्गश्च यत्रास्ति घटिकालयम् । यावच्छेषा घटी तावत्कृतं प्रणवभाषणम् ॥ ४८ ॥ पुण्याहं प्रवदन्गर्गः समादध्रेऽञ्जलिं मुदा । पार्वत्यक्षतपूर्णं च ववृषे च शिवोपरि ॥ ४९ ॥ तया सम्पूजितो रुद्रो दध्यक्षतकुशाम्बुभिः । परमोदारया तत्र पार्वत्या रुचिरास्यया ॥ ५० ॥ विलोकयन्ती तं शम्भुं यस्यार्थे परमं तपः । कृतम्पुरा महाप्रीत्या विरराज शिवाति सा ॥ ५१ ॥ मया मुने तदोक्तस्तु गर्गादिमुनिभिश्च सः । समानर्च शिवां शम्भुः लौकिकाचारसंरतः ॥ ५२ ॥ एवं परस्परं तौ वै पार्वतीपरमेश्वरौ । अर्चयन्तौ तदानीं च शुशुभाते जगन्मयौ ॥ ५३ ॥ त्रैलोक्यलक्ष्म्या संवीतौ निरीक्षन्तौ परस्परम् । तदा नीराजितौ लक्ष्म्यादिभिः स्त्रीभिर्विशेषतः ॥ ५४ ॥ तथा परा वै द्विजयोषितश्च नीराजयामासुरथो पुरस्त्रियः । शिवां च शम्भुञ्च विलोकयन्त्योऽ- वापुर्मुदं ताःसकला महोत्सवम् ॥ ५५ ॥ इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां तृतीये पार्वतीखण्डे शिव हिमगिरिगृहाभ्यन्तरगमनोत्सववर्णनं नाम सप्तचत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४७ ॥ श्रीगौरीशंकरार्पणमस्तु |