नारद उवाच -
विधे तात महाभाग धन्यस्त्वं परमार्थदृक् ।
अद्‌भुतेयं कथाऽश्रावि त्वदनुग्रहतो मया ॥ १ ॥
गते हरे स्वशैले हि पार्वती सर्वमंगला ।
किं चकार गता कुत्र तन्मे वद महामते ॥ २ ॥
ब्रह्मोवाच -
शृणु सुप्रीतितस्तात यज्जातं तदनन्तरम् ।
हरे गते निजस्थाने तद्वदामि शिवं स्मरन् ॥ ३ ॥
पार्वत्यपि सखीयुक्ता रूपं कृत्वा तु सार्थकम् ।
जगाम स्वपितुर्गेहं महादेवेति वादिनी ॥ ४ ॥
पार्वत्यागमनं श्रुत्वा मेना च स हिमाचलः ।
दिव्यं यानं समारुह्य प्रययौ हर्षविह्वलः ॥ ५ ॥
पुरोहितश्च पौराश्च सख्यश्चैवाप्यनेकशः ।
सम्बन्धिनस्तथाऽन्ये च सर्वे ते च समाययुः ॥ ६ ॥
भ्रातरः सकला जग्मुर्मैनाकप्रमुखास्तदा ।
जयशब्दं प्रब्रुवन्तो महाहर्षसमन्विताः ॥ ७ ॥
संस्थाप्य मंगलघटं राजवर्त्मनि राजिते ।
चन्दनागरुकस्तूरीफलशाखासमन्विते ॥ ८ ॥
सपुरोधा ब्राह्मणैश्च मुनिभिर्ब्रह्मवादिभिः ।
नारीभिर्नर्तकीभिश्च गजेन्द्राद्रिसुशोभितैः ॥ ९ ॥
परितः परितो रंभास्तम्भवृन्दसमन्विते ।
पतिपुत्रवतीयोषित्समूहैर्दीपहस्तकैः ॥ १ ० ॥
द्विजवृन्दैश्च संयुक्ते कुर्वद्‌भिर्मंगलध्वनिम् ।
नानाप्रकारवाद्यैश्च शङ्‌खध्वनिभिरन्विते ॥ ११ ॥
एतस्मिन्नन्तरे दुर्गा जगाम स्वपुरान्तिकम् ।
विशन्ती नगरं देवी ददर्श पितरौ पुनः ॥ १२ ॥
सुप्रसन्नौ प्रधावन्तौ हर्षविह्वलमानसौ ।
दृष्ट्‍वा काली सुप्रहृष्टा स्वालिभिः प्रणनाम तौ ॥ १३ ॥
तौ सम्पूर्णाशिषं दत्त्वा चक्रतुस्तौ स्ववक्षसि ।
हे वत्से त्वेवमुच्चार्य रुदन्तौ प्रेमविह्वलौ ॥ १४ ॥
ततःस्वकीया अप्यस्या अन्या नार्यापि संमुदा ।
भ्रातृस्त्रियोऽपि सुप्रीत्या दृढालिङ्‌गनमादधुः ॥ १५ ॥
साधितं हि त्वया सम्यक् सुकार्यं कुलतारणम् ।
त्वत्सदाचरणेनापि पाविताः स्माखिला वयम् ॥ १६ ॥
इति सर्वे सुप्रशंस्य प्रणेमुस्तां प्रहर्षिताः ।
चन्दनैः सुप्रसूनैश्च समानर्चुः शिवां मुदा ॥ १७ ॥
तस्मिन्नवसरे देवा विमानस्था मुदाऽम्बरे ।
पुष्पवृष्टिं शुभां चक्रुर्नत्वा तां तुष्टुवुः स्तवैः ॥ १८ ॥
तदा तां च रथे स्थाप्य सर्वे शोभान्विते वरे ।
पुरं प्रवेशयामासुःसर्वे विप्रादयो मुदा ॥ १९ ॥
अथ विप्राः पुरोधाश्च सख्योऽन्याश्च स्त्रियः शिवम् ।
गृहं प्रवेशयामासुर्बहुमानपुरःसरम् ॥ २० ॥
स्त्रियो निर्मञ्छनं चक्रुर्विप्रा युयुजुराशिषः ।
हिमवान्मेनका माता मुमोदाति मुनीश्वर ॥ २१ ॥
स्वाश्रमं सफलं मेने कुपुत्रात्पुत्रिका वरा ।
हिमवान्नारदं त्वाञ्च संस्तुवन् साधु साध्विति ॥ २२ ॥
ब्राह्मणेभ्यश्च बन्दिभ्यः पर्वतेन्द्रो धनं ददौ ।
मंगलं पाठयामास स द्विजेभ्यो महोत्सवम् ॥ २३ ॥
एवं स्वकन्यया हृष्टौ पितरौ भ्रातरस्तथा ।
जामयश्च महाप्रीत्या समूषुः प्राङ्‌गणे मुने ॥ २४ ॥
ततःस हिमवान् तात सुप्रहृष्टाः प्रसन्नधीः ।
सम्मान्य सकलान्प्रीत्या स्नातुं गङ्‌गां जगाम ह ॥ २२ ॥
एतस्मिन्नन्तरे शम्भुः सुलीलो भक्तवत्सलः ।
सुनर्तकनटो भूत्वा मेनकासंनिधिं ययौ ॥ २६ ॥
शृङ्‌गं वामे करे धृत्वा दक्षिणे डमरु तथा ।
पृष्ठे कंथां रक्तवासा नृत्यगानविशारदः ॥ २७ ॥

ततःसुनटरूपोऽसौ मेनका प्रांगणे मुदा ।
चक्रे सुनृत्यं विविधं गानं चातिमनोहरम् ॥ २८ ॥
शृङ्‌गं च डमरुं तत्र वादयामास सुध्वनिम् ।
महतीं विविधां तत्र स चकार मनोहराम् ॥ २९ ॥
तां द्रष्टुं नागराः सर्वे पुरुषाश्च स्त्रियस्तथा ।
आजग्मुःसहसा तत्र बाला वृद्धा अपि ध्रुवम् ॥ ३० ॥
श्रुत्वा सुगीतं तद्दृष्ट्‍वा सुनृत्यं च मनोहरम् ।
सहसा मुमुहुः सर्वे मेनाऽपि च तदा मुने ॥ ३ ॥
मूर्च्छां संप्राप्य सा दुर्गा सुदृष्ट्‍वा हृदि शंकरम् ।
त्रिशूलादिकचिह्नानि बिभ्रतं चातिसुन्दरम् ॥ ३२ ॥
विभूतिभूषितं रम्यमस्थिमालासमन्वितम् ।
त्रिलोचनोज्ज्वलद्वक्त्रं नागायज्ञोपवीतकम् ॥ ३३ ॥
वरं वृण्वित्युक्तवन्तं गौरवर्णं महेश्वरम् ।
दीनबन्धु दयासिन्धुं सर्वथा सुमनोहरम् ॥ ३४ ॥
हृदयस्थं हरं दृष्ट्‍वेदृशं सा प्रणनाम तम् ।
वरं वव्रे मानसं हि पतिर्मे त्वं भवेति च ॥ ३५ ॥
वरं दत्त्वा शिवं चाथ तादृशं प्रीतितो हृदा ।
अन्तर्धाय पुनस्तत्र सुननर्त्त स भिक्षुकः ॥ ३६ ॥
ततो मेना सुरत्नानि स्वर्णपात्रस्थितानि च ।
तस्मै दातुं ययौ प्रीत्या तद्‌भूति प्रीतमानसः ॥ ३७ ॥
तानि न स्वीचकारासौ भिक्षां याचे शिवां च ताम् ।
पुनःसुनृत्यं गानश्च कौतुकात्कर्तुमुद्यतः ॥ ३८ ॥
मेना तद्वचनं श्रुत्वा चुकोपाति सुविस्मिता ।
भिक्षुकं भर्त्सयामास बहिष्कर्तुमियेष सा ॥ ३९ ॥
एतस्मिन्नन्तरे तत्र गङ्‌गातो गिरिराययौ ।
ददर्श पुरतो भिक्षुं प्राङ्‌गणस्थं नराकृतिम् ॥ ४० ॥
श्रुत्वा मेनामुखाद्वृत्तं तत्सर्वं सुचुकोप सः ।
आज्ञां चकारानुचरान्बहिष्कर्तुञ्च तं नटम् ॥ ४१ ॥
महाग्निमिव दुःस्पर्शं प्रज्वलन्तं सुतेजसम् ।
न शशाक बहिष्कर्तुं कोऽपि तं मुनिसत्तम ॥ ४२ ॥
ततः स भिक्षुकस्तात नानालीलाविशारदः ।
दर्शयामास शैलाय स्वप्रभावमनन्तकम् ॥ ४३ ॥
शैलो ददर्श तं तत्र विष्णुरूपधरं द्रुतम् ।
किरीटिनं कुण्डलिनं पीतवस्त्रं चतुर्भुजम् ॥ ४४ ॥
यद्यत्पुष्पादिकं दत्तं पूजाकाले गदाभृते ।
गात्रे शिरसि तत्सर्वं भिक्षुकस्य ददर्श ह ॥ ४५ ॥
ततो ददर्श जगतां स्रष्टारं स चतुर्मुखम् ।
रक्तवर्णं पठन्तञ्च श्रुतिसूक्तं गिरीश्वरः ॥ ४६ ॥
ततःसूर्यस्वरूपञ्च जगच्चक्षुःस्वरूपकम् ।
ददर्श गिरिराजः स क्षणं कौतुककारिणाम् ॥ ४७ ॥
ततो ददर्श तं तात रुद्ररूपं महाद्‌भुतम् ।
पार्वती सहितं रम्यं विहसन्तं सुतेजसम् ॥ ४८ ॥
ततस्तेजःस्वरूपञ्च निराकारं निरञ्जनम् ।
निरुपाधिं निरीहञ्च महाद्‌भुतमरूपकम् ॥ ४९ ॥
एवं बहूनि रूपाणि तस्य तन्न ददर्श सः ।
सुविस्मितो बभूवाशु परमानन्दसंयुतः ॥ ५० ॥
अथासौ भिक्षुवर्यो हि तस्मात्तस्याश्च सूतिकृत् ।
भिक्षां ययाचे दुर्गां तां नान्यज्जग्राह किञ्चन ॥ ५१ ॥
न स्वीचकार शैलैन्द्रो मोहितः शिवमायया ।
भिक्षुः किञ्चिन्न जग्राह तत्रैवान्तर्दधे ततः ॥ ५२ ॥
तदा बभूव सुज्ञानं मेनाशैलेशयोरिति ।
आवां शिवो वञ्चयित्वा स्वस्थानं गतवान्प्रभुः ॥ ५३ ॥
तयोर्विचिन्त्य तत्रैव शिवे भक्तिरभूत्परा ।
महामोक्षकरी दिव्या सर्वानन्दप्रदायिनी ॥ ५४ ॥
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां तृतीये
पार्वतीखण्डे पार्वतीप्रत्यागमनमहोत्सववर्णनं नाम त्रिंशोऽध्यायः ॥ ३० ॥