ब्रह्मोवाच
एकदा तु मुने तेन यज्ञः प्रारम्भितो महान् ।
तत्राहूतास्तदा सर्वे दीक्षितेन सुरर्षयः ॥ १ ॥
महर्षयोऽखिलास्तत्र निर्जराश्च समागताः ।
यद्यज्ञकरणार्थं हि शिवमायाविमोहिताः ॥ २ ॥
अगस्त्यः कश्यपोऽत्रिश्च वामदेवस्तथा भृगुः ।
दधीचिर्भगवान् व्यासो भारद्वाजोऽथ गौतमः ॥ ३ ॥
पैलः पराशरो गर्गो भार्गवः ककुभः सितः ।
सुमन्तुत्रिककङ्‌काश्च वैशम्पायन एव च ॥ ४ ॥
एते चान्ये च बहवो मुनयो हर्षिता ययु ।
मम पुत्रस्य दक्षस्य सदाराः ससुता मखम् ॥ ५ ॥
तथा सर्वे सुरगणा लोकपाला महोदयाः ।
तथोपनिर्जराः सर्वे स्वोपकारबलान्विताः ॥ ६ ॥
सत्यलोकात्समानीतो नुतोऽहं विश्वकारकः ।
ससुतः सपरीवारो मूर्तवेदादिसंयुतः ॥ ७ ॥
वैकुण्ठाच्च तथा विष्णुः सम्प्रार्थ्य विविधादरात् ।
सपार्षदपरीवारः समानीतो मखं प्रति ॥ ८ ॥
एवमन्ये समायाता दक्षयज्ञं विमोहिताः ।
सत्कृतास्तेन दक्षेन सर्वे ते हि दुरात्मना ॥ ९ ॥
भवनानि महार्हाणि सुप्रभाणि महान्ति च ।
त्वष्ट्रा कृतानि दिव्यानि तेभ्यो दत्तानि तेन वै ॥ १० ॥
तेषु सर्वेषु धिष्ण्येषु यथायोग्यं च संस्थिताः ।
सन्मानिता अराजंस्ते सकला विष्णुना मया ॥ ११ ॥
वर्त्तमाने महायज्ञे तीर्थे कनखले तदा ।
ऋत्विजश्च कृतास्तेन भृग्वाद्याश्च तपोधनाः ॥ १२ ॥
अधिष्ठाता स्वयं विष्णुःसह सर्वमरुद्‌गणैः ।
अहं तत्राऽभवं ब्रह्मा त्रयीविधिनिदर्शकः ॥ १३ ॥
तथैव सरवे दिक्पाला द्वारपालाश्च रक्षकाः ।
सायुधाःसपरीवाराः कुतूहलकराःसदा ॥ १४ ॥
उपतस्थे स्वयं यज्ञः सुरूपस्तस्य चाध्वरे ।
सर्वे महामुनिश्रेष्ठाः स्वयं वेदधराऽभवन् ॥ १५ ॥
तनूनपादपि निजं चक्रे रूपं सहस्रशः ।
हविषा ग्रहणायाशु तस्मिन् यज्ञे महोत्सवे ॥ १६ ॥
अष्टाशीतिसहस्राणि जुह्वति सह ऋत्विजः ।
उद्‌गातारश्चतुःषष्टि सहस्राणि सुरर्षयः ॥ १७ ॥
अध्वर्यवोऽऽथ होतारस्तावन्तो नारदादयः ।
सप्तर्षयः समा गाथाः कुर्वन्ति स्म पृथक्पृथक् ॥ १८ ॥
गन्धर्वविद्याधरसिद्धसङ्‌घा-
     नादित्यसङ्‌घान् सगणान् सयज्ञान् ।
सङ्‌ख्यावरान्नागचरान् समस्तान्
     वव्रे स दक्षो हि महाध्वरे स्वे ॥ १९ ॥
द्विजर्षिराजर्षिसुरर्षिसङ्‌घा
     नृपाःसमित्राः सचिवाःस सैन्याः ।
वसुप्रमुख्या गणदेवताश्च
     सर्वे वृतास्तेन मखोपवेत्त्राः ॥ २० ॥
दीक्षायुक्तस्तदा दक्षः कृतकौतुकमंगलः ।
भार्यया सहितो रेजे कृतस्वस्त्ययनो भृशम् ॥ २१ ॥
तस्मिन् यज्ञे वृतः शम्भुर्न दक्षेण दुरात्मना ।
कपालीति विनिश्चित्य तस्य यज्ञार्हता न हि ॥ २२ ॥
कपालिभार्येति सती दयिता स्वसुतापि च ।
नाहूता यज्ञविषये दक्षेणागुणदर्शिना ॥ २३ ॥
एवं प्रवर्तमाने हि दक्षयज्ञे महोत्सवे ।
स्वकार्यलग्नास्तत्रासन् सर्वे तेऽध्वरसंमताः ॥ २४ ॥
एतस्मिन्नन्तरे तत्रादृष्ट्‍वा वै शंकरं प्रभुम् ।
प्रोद्विग्नमानसः शैवो दधीचो वाक्यमब्रवीत् ॥ २५ ॥
दधीच उवाच
सर्वे शृणुत मद्वाक्यं देवर्षिप्रमुखा मुदा ।
कस्मान्नैवागतः शम्भुरस्मिन् यज्ञे महोत्सवे ॥ २६ ॥
एते सुरेशा मुनयो महत्तराः
     सलोकपालाश्च समागता हि ।
तथापि यज्ञस्तु न शोभते भृशं
     पिनाकिना तेन महात्मना विना ॥ २७ ॥
येनैव सर्वाण्यपि मंगलानि
     भवन्ति शंसन्ति महाविपश्चितः ।
सोऽसौ न दृष्टोऽत्र पुमान् पुराणो
     वृषध्वजो नीलगलः परेशः ॥ २८ ॥

अमंगलान्येव च मंगलानि
     भवन्ति येनाधिगतानि दक्षः ।
त्रिपञ्चकेनाप्यथ मंगलानि
     भवन्ति सद्यः परतः पुराणि ॥ २९ ॥
तस्मात्त्वयैव कर्तव्यमाह्वानं परमेशितुः ।
त्वरितं ब्रह्मणा वापि विष्णुना प्रभुविष्णुना ॥ ३० ॥
इन्द्रेण लोकपालैश्च द्विजैः सिद्धैः सहाधुना ।
सर्वथाऽऽनयनीयोऽसौ शंकरो यज्ञपूर्त्तये ॥ ३१ ॥
सर्वैर्भवद्‌भिर्गन्तव्यं यत्र देवो महेश्वरः ।
दाक्षायण्या समं शम्भुमानयध्वं त्वरान्विताः ॥ ३२ ॥
तेन सर्वं पवित्रं स्याच्छम्भुना परमात्मना ।
अत्रागतेन देवेशाः साम्बेन परमात्मना ॥ ३३ ॥
यस्य स्मृत्या च नामोक्त्या समग्रं सुकृतं भवेत् ।
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन ह्यानेतव्यो वृषध्वजः ॥ ३४ ॥
समागते शंकरेऽत्र पावनो हि भवेन्मखः ।
भविष्यत्यन्यथाऽपूर्णः सत्यमेतद्‌ब्रवीम्यहम् ॥ ३५ ॥
ब्रह्मोवाच
तस्य तद्वचनं श्रुत्वा दक्षो रोषसमन्वितः ।
उवाच त्वरितं मूढः प्रहसन्निव दुष्टधीः ॥ ३६ ॥
मूलं विष्णुर्देवतानां यत्र धर्मः सनातनः ।
समानीतो मया सम्यक् किमूनं यज्ञकर्मणि ॥ ३७ ॥
यस्मिन्वेदाश्च यज्ञाश्च कर्माणि विविधानि च ।
प्रतिष्ठितानि सर्वाणि सोऽसौ विष्णुरिहागतः ॥ ३८ ॥
सत्यलोकात्समायातो ब्रह्मा लोकपितामहः ।
वेदैःसोपनिषद्‌भिश्च विविधैरागमैः सह ॥ ३९ ॥
तथा सुरगणैः साकमागतःसुरराट् स्वयम् ।
तथा यूयं समायाता ऋषयो वीतकल्मषाः ॥ ४० ॥
ये ये यज्ञोचिताः शान्ताः पात्रभूताः समागताः ।
वेदवेदार्थतत्त्वज्ञाः सर्वे यूयं दृढव्रताः ॥ ४१ ॥
अत्रैव च किमस्माकं रुद्रेणापि प्रयोजनम् ।
कन्या दत्ता मया विप्र ब्रह्मणा नोदितेन हि ॥ ४२ ॥
हरोऽकुलीनोऽसौ विप्र पितृमातृविवर्जितः ।
भूतप्रेतपिशाचानां पतिरेको दुरत्ययः ॥ ४३ ॥
आत्मसम्भावितो मूढ स्तब्धो मौनी समत्सरः ।
कर्मण्यस्मिन्न योग्योऽसौ नानीतो हि मयाऽधुना ॥ ४४ ॥
तस्मात्त्वयेदृशं वाक्यं पुनर्वाच्यं न हि क्वचित् ।
सर्वेर्भवद्‌भिः कर्तव्यो यज्ञो मे सफलो महान् ॥ ४५ ॥
ब्रह्मोवाच
एतच्छ्रुत्वा वचस्तस्य दधीचो वाक्यमब्रवीत् ।
सर्वेषां शृण्वतां देवमुनीनां सारसंयुतम् ॥ ४६ ॥
दधीच उवाच
अयज्ञोऽयं महाजातो विना तेन शिवेन हि ।
विनाशोऽपि विशेषेण ह्यत्र ते हि भविष्यति ॥ ४७ ॥
एवमुक्त्वा दधीचोऽसावेक एव विनिर्गतः ।
यज्ञवाटाच्च दक्षस्य त्वरितः स्वाश्रमं ययौ ॥ ४८ ॥
ततोन्ये शाङ्‌करा ये च मुख्याः शिवमतानुगाः ।
निर्ययुः स्वाश्रमान् सद्यः शापं दत्त्वा तथैव च ॥ ४९ ॥
मुनौ विनिर्गते तस्मिन् मखादन्येषु दुष्टधीः ।
शिवद्रोही मुनीन् दक्षः प्रहसन्निदमब्रवीत् ॥ ५० ॥
दक्ष उवाच
गतः शिवप्रियो विप्रो दधीचो नाम नामतः ।
अन्ये तथाविधा ये च गतास्ते मम चाध्वरात् ॥ ५१ ॥
एतच्छुभतरं जातं संमतं मे हि सर्वथा ।
सत्यं ब्रवीमि देवेश सुराश्च मुनयस्तथा ॥ ५२ ॥
विनष्टचित्ता मन्दाश्च मिथ्यावादरताः खलाः ।
वेदबाह्या दुराचारास्त्याज्यास्ते मखकर्मणि ॥ ५३ ॥
वेदवादरता यूयं सर्वे विष्णुपुरोगमाः ।
यज्ञं मे सफलं विप्राः सुराः कुर्वन्तु माऽचिरम् ॥ ५४ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्याकर्ण्य वचस्तस्य शिवमायाविमोहिताः ।
यन्मखे देवयजनं चक्रुःसर्वे सुरर्षयः ॥ ५५ ॥
इति तन्मखशापो हि वर्णितो मे मुनीश्वर ।
यज्ञविध्वंसयोगोऽपि प्रोच्यते शृणु सादरम् ॥ ५६ ॥
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां द्वितीये
सतीखण्डे यज्ञप्रारम्भो नाम सप्तविंशोऽध्यायः ॥ २७ ॥