ब्रह्मोवाच
पुराभवच्च सर्वेषामध्वरो विधिना महान् ।
प्रयागे समवेतानां मुनीनां च महात्मनाम् ॥ १ ॥
तत्र सिद्धाः समाख्याताः सनकाद्याः सुरर्षयः ।
सप्रजापतयो देवा ज्ञानिनो ब्रह्मदर्शिनः ॥ २ ॥
अहं समागतस्तत्र परिवारसमन्वितः ।
निगमैरागमैर्युक्तो मूर्तिमद्‌भिर्महाप्रभैः ॥ ३ ॥
समाजोऽभूद्विचित्रो हि तेषामुत्सवसंयुतः ।
ज्ञानवादोऽभवत्तत्र नानाशास्त्र समुद्‌भवः ॥ ४ ॥
तस्मिन्नवसरे रुद्रः सभवानीगणः प्रभुः ।
त्रिलोकहितकृत्स्वामी तत्रागात्सूतिकृन्मुने ॥ ५ ॥
दृष्ट्‍वा शिवं सुराः सर्वे सिद्धाश्च मुनयस्तथा ।
अनमंस्तं प्रभुं भक्त्या तुष्टुवुश्च तथा ह्यहम् ॥ ६ ॥
तस्थुः शिवाज्ञया सर्वे यथास्थानं मुदान्विताः ।
प्रभुदर्शनसन्तुष्टा वर्णयन्तो निजं विधिम् ॥ ७ ॥
तस्मिन्नवसरे दक्षः प्रजापतिपतिः प्रभुः ।
आगमत्तत्र सुप्रीतः सुवर्चस्वी यदृच्छया ॥ ८ ॥
मां प्रणम्य स दक्षो हि न्युष्टस्तत्र मदाज्ञया ।
ब्रह्माण्डाधिपतिर्मान्यो मानी तत्त्वबहिर्मुखः ॥ ९ ॥
स्तुतिभिः प्रणिपातैश्च दक्षः सर्वैः सुरर्षिभिः ।
पूजितो वरतेजस्वी करौ बध्वा विनम्रकैः ॥ १० ॥
नानाविहारकृन्नाथः स्वतन्त्र परमोतिकृत् ।
नानामत्तं तदा दक्षं स्वासनस्थो महेश्वरः ॥ ११ ॥
दृष्टाऽऽनतं हरं तत्र स मे पुत्रोऽप्रसन्नधीः ।
अकुपत्सहसा रुद्रे तदा दक्षः प्रजापतिः ॥ १२ ॥
क्रूरदृष्ट्या महागर्वो दृष्ट्‍वा रुद्रं महाप्रभुम् ।
सर्वान्संश्रावयन्नुच्चैरवोचज्ज्ञानवर्जितः ॥ १३ ॥
दक्षौवाच
एते हि सर्वे च सुरासुरा भृशं
     नमन्ति मां विप्रवरास्तथर्षयः ।
कथं ह्यसौ दुर्जनवन्महामना
     त्वभूत्तु यः प्रेतपिशाचसंवृतः ॥ १४ ॥
श्मशानवासी निरपत्रपो ह्ययं
     कथं प्रणामं न करोति मेऽधुना ।
लुप्तक्रियो भूतपिशाचसेवितो
     मत्तोऽविधो नीतिविदूषकःसदा ॥ १५ ॥
पाखण्डिनं दुर्जनपापशीलं
     दृष्ट्‍वा द्विजं प्रोद्धतनिन्दकञ्च ।
वध्वां सदासक्तरतिप्रवीणं
     तस्मादमुं शप्तुमहं प्रवृत्तः ॥ १६ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्येवमुक्त्वा स महाखलस्तदा
     रुषान्वितो रुद्रमिदं ह्यवोचत् ।
शृण्वन्त्वमी विप्रवरास्तथा सुरा
     वध्यं हि मे चार्हथ कर्तुमेतम् ॥ १७ ॥
दक्ष उवाच
रुद्रो ह्ययं यज्ञबहिष्कृतो मे
     वर्णेष्वतीतोऽथ विवर्णरूपः ।
देवैर्न भागं लभतां सहैव
     श्मशानवासी कुलजन्महीनः ॥ १८ ॥
ब्रह्मोवाच
इति दक्षोक्तमाकर्ण्य भृग्वाद्या बहवो जनाः ।
अगर्हयन् दुष्टसत्त्वं रुद्रं मत्त्वामरैः समम् ॥ १९ ॥
नन्दी निशम्य तद्वाक्यं लालाक्षोऽतिरुषान्वितः ।
अब्रवीत्त्वरितं दक्षं शापं दातुमना गणः ॥ २० ॥
नन्दीश्वर उवाच
रे रे शठ महा मूढ दक्ष दुष्टमते त्वया ।
यज्ञबाह्यो हि मे स्वामी महेशो हि कृतः कथम् ॥ २१ ॥
यस्य स्मरणमात्रेण भवन्ति सफला मखाः ।
तीर्थानि च पवित्राणि सोऽयं शप्तो हरः कथम् ॥ २२ ॥
वृथा ते ब्रह्मचापल्याच्छप्तोऽयं दक्ष दुर्मते ।
वृथोपहसितश्चैवादुष्टो रुद्रो महा प्रभुः ॥ २३ ॥
येनेदं पाल्यते विश्वं सृष्टमन्ते विनाशितम् ।
शप्तोयं स कथं रुद्रो महेशो ब्राह्मणाधम ॥ २४ ॥
एवं निर्भत्सितस्तेन नन्दिना हि प्रजापतिः ।
नन्दिनं च शशापाथ दक्षो रोषसमन्वितः ॥ २५ ॥

दक्ष उवाच
यूयं सर्वे रुद्रगणा वेदबाह्या भवन्तु वै ।
वेदमार्गपरित्यक्तास्तथा त्यक्ता महर्षिभिः ॥ २६ ॥
पाखण्डवादनिरताः शिष्टाचारबहिष्कृताः ।
मदिरापाननिरता जटा भस्मास्थिधारिणः ॥ २७ ॥
ब्रह्मोवाच
इति शप्तास्तथा तेन दक्षेण शिवकिङ्‌कराः ।
तच्छ्रुत्वातिरुषाविष्टोभवन्नन्दी शिवप्रियः ॥ २८ ॥
प्रत्युवाच द्रुतं पक्षं गर्वितं तं महाखलम् ।
शिलादतनयो नन्दी तेजस्वी शिववल्लभः ॥ २९ ॥
नन्दीश्वर उवाच
रे दक्ष शठ दुर्बुद्धे वृथैव शिवकिङ्‌कराः ।
शप्तास्ते ब्रह्मचापल्याच्छिवतत्त्वमजानता ॥ ३० ॥
भृग्वाद्यैर्दुष्टचित्तैश्च मूढैःस उपहासितः ।
महाप्रभुर्महेशानो ब्राह्मणत्वादहंमते ॥ ३१ ॥
ये रुद्रविमुखाश्चात्र ब्राह्मणास्त्वादृशाः खलाः ।
रुद्रतेजःप्रभावत्वात्तेषां शापं ददाम्यहम् ॥ ३२ ॥
वेदवादरता यूयं वेदतत्त्वबहिर्मुखाः ।
भवन्तु सततं विप्रा नान्यदस्तीति वादिनः ॥ ३३ ॥
कामात्मानः स्वर्गपराः क्रोधलोभमदान्विताः ।
भवन्तु सततं विप्रा भिक्षुका निरपत्रपाः ॥ ३४ ॥
वेदमार्गं पुरस्कृत्य ब्राह्मणाः शूद्रयाजिनः ।
दरिद्रा वै भविष्यन्ति प्रतिग्रहरताः सदा ॥ ३५ ॥
असत्प्रतिग्रहाश्चैव सर्वे निरयगामिनः ।
भविष्यन्ति सदा दक्ष केचिद्वै ब्रह्मराक्षसाः ॥ ३६ ॥
यः शिवं सुरसामान्यमुद्दिश्य परमेश्वरम् ।
द्रुह्यत्यजो दुष्टमतिस्तत्त्वतो विमुखो भवेत् ॥ ३७ ॥
कूटधर्मेषु गेहेषु सदा ग्राम्यसुखेच्छया ।
कर्मतन्त्रं वितनुता वेदवादं च शाश्वतम् ॥ ३८ ॥
विनष्टानन्दकमुखो विस्मृतात्मगतिः पशुः ।
भ्रष्टकर्मानयरतो दक्षो वस्तमुखोऽचिरात् ॥ ३९ ॥
शप्तास्ते कोपिना तत्र नन्दिना ब्राह्मणा यदा ।
हाहाकारो महानासीच्छप्तो दक्षेण चेश्वरः ॥ ४० ॥
तदाकर्ण्यामहत्यन्तमनिन्दं तं मुहुर्मुहुः ।
भृग्वादीनपि विप्रांश्च वेदसृट् शिव तत्त्ववित् ॥ ४१ ॥
ईश्वरोपि वचः श्रुत्वा नन्दिनः प्रहसन्निव ।
उवाच मधुरं वाक्यं बोधयंस्तं सदाशिवः ॥ ४२ ॥
सदाशिव उवाच
शृणु नन्दिन् महाप्राज्ञ न कर्तुं क्रोधमर्हसि ।
वृथा शप्तं ब्रह्मकुलं मत्वा शप्तं च मां भ्रमात् ॥ ४३ ॥
वेदो मन्त्राक्षरमयः साक्षात्सूक्तमयो भृशम् ।
सूक्ते प्रतिष्ठितो ह्यात्मा सर्वेषामपि देहिनाम् ॥ ४४ ॥
तस्मादात्मविदो नित्यं त्वं मा शप रुषान्वितः ।
शप्या न वेदाः केनापि दुर्द्धियाऽपि कदाचन ॥ ४५ ॥
अहं शप्तो न चेदानीं तत्त्वतो बोद्धुमर्हसि ।
शान्तो भव महाधीमन् सनकादिविबोधकः ॥ ४६ ॥
यज्ञोऽहं यज्ञकर्माहं यज्ञाङ्‌गानि च सर्वशः ।
यज्ञात्मा यज्ञनिरतो यज्ञबाह्योऽहमेव वै ॥ ४७ ॥
कोयं कस्त्वमिमे के हि सर्वोहमपि तत्त्वतः ।
इति बुद्ध्या हि विमृश वृथा शप्तास्त्वया द्विजाः ॥ ४८ ॥
तत्त्वज्ञानेन निर्हृत्य प्रपञ्चरचनो भव ।
बुधःस्वस्थो महाबुद्धे नन्दिन् क्रोधादिवर्जितः ॥ ४९ ॥
ब्रह्मोवाच
एवं प्रबोधितस्तेन शम्भुना नन्दिकेश्वरः ।
विवेकपरमो भूत्वा शान्तोऽभूत्क्रोधवर्जितः ॥ ५० ॥
शिवोऽपि तं प्रबोध्याशु स्वगणं प्राणवल्लभम् ।
सगणःस ययौ तस्मात्स्वस्थानं प्रमुदान्वितः ॥ ५१ ॥
दक्षोऽपि स रुषाऽऽविष्टस्तैर्द्विजैः परिवारितः ।
स्वस्थानं च ययौ चित्ते शिवद्रो हपरायणः ॥ ५२ ॥
रुद्रं तदानीं परिशप्यमानं
     संस्मृत्य दक्षः परया रुषान्वितः ।
श्रद्धां विहायैव स मूढबुद्धि-
     र्निन्दापरोऽभूच्छिवपूजकानाम् ॥ ५३ ॥
इत्युक्तो दक्षदुर्बुद्धिः शम्भुना परमात्मना ।
परां दुर्धिषणां तस्य शृणु तात वदाम्यहम् ॥ ५४ ॥
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां द्वितीयखण्डे
सत्युपाख्याने शिवेन दक्षविरोधो नाम षड्विंशोऽध्यायः ॥ २६ ॥