नारद उवाच
ब्रह्मन् विधे महाभाग शिवभक्त वरप्रभो ।
श्रावितं चरितं शम्भोरद्‌भुतं मङ्‌गलायनम् ॥ १ ॥
ततः किमभवत्तात कथ्यतां शशिमौलिना ।
सत्याश्च चरितं दिव्यं सर्वाघौघविनाशनम् । २ ॥
ब्रह्मोवाच
निवृत्ते शङ्‌करे चास्मद्वधाद्‌भक्तानुकम्पिनि ।
अभवन्निर्भयाः सर्वे सुखिनस्तु प्रसन्नकाः ॥ ३ ॥
नतस्कन्धाः साञ्जलयः प्रणेमुर्निखिलाश्च ते ।
तुष्टुवुः शङ्‌करं भक्त्या चक्रुर्जयरवं मुदा ॥ ४ ॥
एतस्मिन्नेव कालेऽहं प्रसन्नो निर्भयो मुने ।
अस्तवं शङ्‌करं भक्त्या विविधैश्च शुभैः स्तवैः ॥ ५ ॥
ततस्तुष्टमनाः शम्भुर्बहुलीलाकरः प्रभुः ।
मुने मां समुवाचेदं सर्वेषां शृण्वतां तदा ॥ ६ ॥
रुद्र उवाच
ब्रह्मन् तात प्रसन्नोहं निर्भयस्त्वं भवाधुना ।
स्वशीर्षं स्पृश हस्तेन मदाज्ञां कुर्वसंशयम् ॥ ७ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्याकर्ण्य वचः शम्भोर्बहुलीलाकृतः प्रभोः ।
स्पृशन् स्वं कं तथा भूत्वा प्रणामं वृषभध्वजम् ॥ ८ ॥
यावदेवमहं स्वं कं स्पृशामि निजपाणिना ।
तावत्तत्र स्थितं सद्यः तद्‌रूपवृषवाहनम् ॥ ९ ॥
ततो लज्जापरीताङ्‌गः स्थितश्चाहमधोमुखः ।
इन्द्राद्यैरमरैः सर्वैः सुदृष्टः सर्वतः स्थितैः ॥ १० ॥
अथाहं लज्जयाऽविष्टः प्रणिपत्य महेश्वरम् ।
प्रावोचं संस्तुतिं कृत्वा क्षम्यतां क्षम्यतामिति ॥ ११ ॥
अस्य पापस्य शुध्यर्थं प्रायश्चित्तं वद प्रभो ।
निग्रहं च तथा न्यायं येन पापं प्रयातु मे ॥ १२ ॥
इत्युक्तस्तु मया शम्भुरुवाच प्रणतं हि माम् ।
सुप्रसन्नतरो भूत्वा सर्वेशो भक्तवत्सलः ॥ १३ ॥
शम्भुरुवाच
अनेनैव स्वरूपेण मदधिष्ठितकेन हि ।
तपः कुरु प्रसन्नात्मा मदाराधनतत्परः ॥ १४ ॥
ख्यातिं यास्यसि सर्वत्र नाम्ना रुद्रशिरः क्षितौ ।
साधकः सर्वकृत्यानां तेजोभाजां द्विजन्मनाम् ॥ १५ ॥
मनुष्याणामिदं कृत्यं यस्माद्वीर्य्यं त्वयाऽधुना ।
तस्मात्त्वं मानुषो भूत्वा विचरिष्यसि भूतले ॥ १६ ॥
यस्त्वां चानेन रूपेण दृष्ट्‍वा कौ विचरिष्यति ।
किमेतद्‌ब्रह्मणो मूर्ध्नि वदन्निति पुरान्तकः ॥ १७ ॥
ततस्ते चेष्टितं सर्वं कौतुकाच्छ्रोष्यतीति यः ।
परदारकृतात्त्यागान्मुक्तिं सद्यः स यास्यति ॥ १८ ॥
यथा यथा जनश्चैतत्कृत्यन्ते कीर्तयिष्यति ।
तथा तथा विशुद्धिस्ते पापस्यास्य भविष्यति ॥ १९ ॥
एतदेव हि ते ब्रह्मन् प्रायश्चित्तं मयेरितम् ।
जनहास्यकरं लोके तव गर्हाकरं परम् ॥ २० ॥
एतच्च तव वीर्यं हि पतितं वेदिमध्यगम् ।
कामार्तस्य मया दृष्टं नैतद्धार्यं भविष्यति ॥ २१ ॥
चतुर्बिन्दुमितं रेतः पतितं यत्क्षितौ तव ।
तन्मितास्तोयदा व्योम्नि भवेयुः प्रलयङ्‌कराः ॥ २२ ॥
एतस्मिन्नन्तरे तत्र देवर्षीणां पुरो द्रुतम् ।
तद्‌रेतसः समभवंस्तन्मिताश्च बलाहका ॥ २३ ॥
संवर्तकस्तथाऽऽवर्त्तः पुष्करो द्रोण एव च ।
एते चतुर्विधास्तात महामेघा लयङ्‌कराः ॥ २४ ॥
गर्जन्तश्चाथ मुचन्तस्तोयानीषच्छिवेच्छया ।
फेलुर्व्योम्नि मुनिश्रेष्ठ तोयदास्ते कदारवाः ॥ २५ ॥
तैस्तु सञ्छादिते व्योम्नि सुगर्जद्‌भिश्च शङ्‌करः ।
प्रशान् दाक्षायणी देवी भृशं शान्तोऽभवद्द्रुतम् ॥ २६ ॥
अथ चाहं वीतभयः शङ्‌करस्या ज्ञया तदा ।
शेषं वैवाहिकं कर्म समाप्तिमनयं मुने ॥ २७ ॥
पपात पुष्पवृष्टिश्च शिवाशिवशिरस्कयोः ।
सर्वत्र च मुनिश्रेष्ठ मुदा देवगणोज्झिता ॥ २८ ॥
वाद्यमानेषु वाद्येषु गायमानेषु तेषु च ।
पठत्सु विप्रवर्येषु वेदान् भक्त्यान् वितेषु च ॥ २९ ॥
रम्भादिषु पुरन्ध्रीषु नृत्यमानासु सादरम् ।
महोत्सवो महानासीद्देवपत्नीषु नारद ॥ ३० ॥
अथ कर्मवितानेशः प्रसन्नः परमेश्वरः ।
प्राह मां प्राञ्जलिं प्रीत्या लौकिकीं गतिमाश्रितः ॥ ३१ ॥

ईश्वर उवाच
हे ब्रह्मन् सुकृतं कर्म सर्वं वैवाहिकं च यत् ।
प्रसन्नोस्मि त्वमाचार्यो दद्यां ते दक्षिणां च काम् ॥ ३२ ॥
याचस्व तां सुरज्येष्ठ यद्यपि स्यात्सुदुर्लभा ।
ब्रूहि शीघ्रं महाभाग नादेयं विद्यते मम ॥ ३३ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्याकर्ण्य वचः सोहं शङ्‌करस्य कृताञ्जलिः ।
मुनेऽवोचं विनीतात्मा प्रणम्येशं मुहुर्मुहुः ॥ ३४ ॥
यदि प्रसन्नो देवेश वरयोग्योस्म्यहं यदि ।
तत्कुरु त्वं महेशान सुप्रीत्या यद्वदाम्यहम् ॥ ३५ ॥
अनेनैव तु रूपेण वेद्यामस्यां महेश्वर ।
त्वया स्थेयं सदैवात्र नृणां पापविशुद्धये ॥ ३६ ॥
येनास्य संनिधौ कृत्वा स्वाश्रमं शशिशेखर ।
तपः कुर्यां विनाशाय स्वपापस्यास्य शङ्‌कर ॥ ३७ ॥
चैत्रशुक्लत्रयोदश्यां नक्षत्रे भगदैवते ।
सूर्यवारे च यो भक्त्या वीक्षेत भुवि मानवः ॥ ३८ ॥
तदैव तस्य पापानि प्रयान्तु हर सङ्‌क्षयम् ।
वर्द्धतां विपुलं पुण्यं रोगा नश्यन्तु सर्वशः ॥ ३९ ॥
या नारी दुर्भगा वन्ध्या काणा रूपविवर्जिता ।
सापि त्वद्दर्शनादेव निर्दोषा सम्भवेद्ध्रुवम् ॥ ४० ॥
ब्रह्मोवाच
इत्याकर्ण्य वचो मे हि स्वात्मसर्वसुखावहम् ।
तथाऽस्त्विति शिवः प्राह सुप्रसन्नेन चेतसा ॥ ४१ ॥
शिव उवाच
हिताय सर्वलोकस्य वेद्यां तस्यां व्यवस्थितः ।
स्थास्यामि सहितः पत्न्या सत्या त्वद्वचनाद्विधे ॥ ४२ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्युक्त्वा भगवांस्तत्र सभार्यो वृषभध्वजः ।
उवाच वेदिमध्यस्थो मूर्तिं कृत्वांशरूपिणीम् ॥ ४३ ॥
ततो दक्षं समामंत्र्य शङ्‌करः परमेश्वरः ।
पत्न्या सत्या गन्तुमना अभूत्स्वजनवत्सलः ॥ ४४ ॥
एतस्मिन्नन्तरे दक्षो विनयावनतः सुधीः ।
साञ्जलिर्नतकः प्रीत्या तुष्टाव वृषभध्वजम् ॥ ४५ ॥
विष्ण्वादयः सुराः सर्वे मुनयश्च गणास्तदा ।
नत्वा संस्तूय विविधं चक्रुर्जयरवं मुदा ॥ ४६ ॥
आरोप्य वृषभे शम्भुः सतीं दक्षाज्ञया मुदा ।
जगाम हिमवत्प्रस्थं वृषभस्थः स्वयं प्रभुः ॥ ४७ ॥
अथ सा शङ्‌कराभ्यासे सुदती चारुहासिनी ।
विरेजे वृषभस्था वै चन्द्रान्ते कालिका यथा ॥ ४८ ॥
विष्ण्वादयःसुराःसर्वे मरीच्याद्यास्तथर्षयः ।
दक्षोपि मोहितश्चासीत्तथान्ये निश्चला जनाः ॥ ४९ ॥
केचिद्वाद्यान्वादयन्तो गायन्तः सुस्वरं परे ।
शिवं शिवयशः शुद्धमनुजग्मुः शिवं मुदा ॥ ५० ॥
मध्यमार्गाद्विसृष्टो हि दक्षः प्रीत्याथ शम्भुना ।
वधाम प्राप सगणः शम्भुः प्रेमसमाकुलः ॥ ५१ ॥
विसृष्टा अपि विष्ण्वाद्याः शम्भुना पुनरेव ते ।
अनुजग्मुः शिवं भक्त्या सुराः परमया मुदा ॥ ५२ ॥
तैः सर्वैः सगणैः शम्भुः सत्या च स्वस्त्रिया युतः ।
प्राप स्वं धाम संहृष्टो हिमवद्‌गिरिशोभितम् ॥ ५३ ॥
तत्र गत्वाऽखिलान्देवान्मुनीनपि परांस्तथा ।
मुदा विसर्जयामास बहु सम्मान्य सादरम् ॥ ५४ ॥
शम्भुमाभाष्य ते सर्वे विष्ण्वाद्या मुदितानना ।
स्वंस्वं धाम ययुर्नत्वा स्तुत्वा च मुनयः सुराः ॥ ५५ ॥
शिवोऽपि मुदितोत्यर्थं स्वपत्न्या दक्षकन्यया ।
हिमवत्प्रस्थसंस्थो हि विजहार भवानुगः ॥ ५६ ॥
ततः स शङ्‌करः सत्या सगणः सूतिकृन्मुने ।
प्राप स्वं धाम संहृष्टः कैलासं पर्वतोत्तमम् ॥ ५७ ॥
एतद्वः सर्वमाख्यातं यथा तस्य पुराऽभवत् ।
विवाहो वृषयानस्य मनुस्वायम्भुवान्तरे ॥ ५८ ॥
विवाहसमये यज्ञे प्रारम्भे वा शृणोति यः ।
एतदाख्यानमव्यग्रः सम्पूज्य वृषभध्वजम् ॥ ५९ ॥
तस्याविघ्नं भवेत्सर्वं कर्म वैवाहिकं च यत् ।
शुभाख्यमपरं कर्म निर्विघ्नं सर्वदा भवेत् ॥ ६० ॥
कन्या च सुखसौभाग्यशीलाचारगुणान्विता ।
साध्वी स्यात्पुत्रिणी प्रीत्या श्रुत्वाख्यानमिदं शुभम् ॥ ६१ ॥
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां
द्वितीये सतीखण्डे सती विवाहवर्णनं नाम विंशोऽध्यायः ॥ २० ॥