ब्रह्मोवाच
इति स्तुतिं च हर्यादिकृतामाकर्ण्य शङ्‌करः ।
बभूवातिप्रसन्नो हि विजहास च सूतिकृत् ॥ १ ॥
ब्रह्मविष्णू तु दृष्ट्‍वा तौ सस्त्रीकौ सङ्‌गतौ हरः ।
यथोचितं समाभाष्य पप्रच्छागमनं तयोः ॥ २ ॥
रुद्र उवाच
हे हरे हे विधे देवा मुनयश्चाद्य निर्भयाः ।
निजागमनहेतुं हि कथयस्व सुतत्त्वतः ॥ ३ ॥
किमर्थमागता यूयं किं कार्यं चेह विद्यते ।
तत्सर्वं श्रोतुमिच्छामि भवत्स्तुत्या प्रसन्नधीः ॥ ४ ॥
ब्रह्मोवाच
इति पृष्टे हरेणाऽहं सर्वलोकपितामहः ।
मुनेऽवोचं महादेवं विष्णुना परिचोदितः ॥ ५ ॥
देवदेव महादेव करुणासागर प्रभो ।
यदर्थमागतावावां तच्छृणु त्वं सुरर्षिभिः ॥ ६ ॥
विशेषतस्तवैवार्थमागता वृषभध्वज ।
सहार्थिनःसदायोग्यमन्यथा न जगद्‌भवेत् ॥ ७ ॥
केचिद्‌भविष्यन्त्यसुरा मम वध्या महेश्वर ।
हरेर्वध्यास्तथा केचिद्‌भवन्तश्चापि केचन ॥ ८ ॥
केचित् त्वद्वीर्यजातस्य तनयस्य महाप्रभो ।
मायावध्याः प्रभो केचिद्‌भविष्यन्त्यसुराः सदा ॥ ९ ॥
तवैव कृपया शम्भोः सुराणां सुखमुत्तमम् ।
नाशयित्वाऽसुरान् घोराञ्जगत्स्वास्थ्यं सदाभयम् ॥ १ ० ॥
योगयुक्ते त्वयि सदा राग द्वेषविवर्जिते ।
दयापात्रैकनिरते न वध्या ह्यथवा तव ॥ ११ ॥
अराधितेषु तेष्वीश कथं सृष्टिस्तथा स्थितिः ।
अतश्च भविता युक्तं नित्यं नित्यं वृषध्वज ॥ १२ ॥
सृष्टिस्थित्यन्तकर्माणि न कार्याणि यदा तदा ।
शरीरभेदश्चास्माकं मायायाश्च न युज्यते ॥ १ ३ ॥
वयंएकस्वरूपा हि भिन्नाः कार्यस्य भेदतः ।
कार्यभेदो न सिद्धश्चेद्‌रूपभेदाऽप्रयोजनः ॥ १४ ॥
एक एव त्रिधा भिन्नः परमात्मा महेश्वरः ।
मायायाः कारणादेव स्वतन्त्रो लीलया प्रभुः ॥ १५ ॥
वामाङ्‌गजो हरिस्तस्य दक्षिणाङ्‌गभवो ह्यहम् ।
शिवस्य हृदयाज्जातस्त्वं हि पूर्णतनुः शिवः ॥ १६ ॥
इत्थं वयं त्रिधाभूता प्रभो भिन्नस्वरूपिणः ।
शिवाशिवसुतास्तत्त्वं हृदा विद्धि सनातन ॥ १७ ॥
अहं विष्णुश्च सस्त्रीकौ सञ्जातौ कार्यहेतुतः ।
लोककार्यकरौ प्रीत्या तव शासनतः प्रभो ॥ १८ ॥
तस्माद्विश्वहितार्थाय सुराणां सुखहेतवे ।
परिगृह्णीष्व भार्यार्थे रामामेकां सुशोभनाम् ॥ १९ ॥
अन्यच्छृणु महेशान पूर्ववृत्तं स्मृतं मया ।
यन्नः पुरः पुरा प्रोक्तं त्वयैव शिवरूपिणा ॥ २० ॥
मद्‌रूपं परमं ब्रह्मन्नीदृशं भवदङ्‌गतः ।
प्रकटी भविता लोके नाम्ना रुद्रः प्रकीर्तितः ॥ २१ ॥
सृष्टिकर्ताऽभवद्‌ब्रह्मा हरिः पालनकारकः ।
लयकारी भविष्यामि रुद्ररूपो गुणाकृतिः ॥ २२ ॥
स्त्रियं विवाह्य लोकस्य करिष्ये कार्यमुत्तमम् ।
इति संस्मृत्य स्वप्रोक्तं पूर्णं कुरु निजं पणम् ॥ २३ ॥
निदेशस्तव च स्वामिन्नहं सृष्टिकरो हरिः ।
पालको लयहेतुस्त्वमाविर्भूतः स्वयं शिवः ॥ २४ ॥
त्वां विना न समर्थौ हि आवां च स्वस्वकर्मणि ।
लोककार्यरतो तस्मादेकां गृह्णीष्व कामिनीम् ॥ २५ ॥
यथा पद्मालया विष्णोः सावित्री च यथा मम ।
तथा सहचरीं शम्भो कान्तां गृह्णीष्व सम्प्रति ॥ २६ ॥
ब्रह्मोवाच
इति श्रुत्वा वचो मे हि ब्रह्मणः पुरतो हरेः ।
स मां जगाद लोकेशः स्मेराननमुखो हरः ॥ २७ ॥
ईश्वर उवाच
हे ब्रह्मन् हे हरे मे हि युवां प्रियतरौ सदा ।
दृष्ट्‍वा त्वां च ममानन्दो भवत्यतितरां खलु ॥ २८ ॥
युवां सुरविशिष्टौ हि त्रिभुवस्वामिनौ किल ।
कथनं वां गरिष्ठेति भवकार्यरतात्मनोः ॥ २९ ॥

उचितं न सुरश्रेष्ठौ विवाहकरणं मम ।
तपोरतविरक्तस्य सदा विदितयोगिनः ॥ ३० ॥
यो निवृत्तिसुमार्गस्थः स्वात्मारामो निरञ्जनः ।
अवधूततनुर्ज्ञानी स्वद्रष्टा कामवर्जितः ॥ ३१ ॥
अविकारी ह्यभोगी च सदाशुचिरमङ्‌गलः ।
तस्य प्रयोजनं लोके कामिन्या किं वदाधुना ॥ ३२ ॥
केवलं योगलग्नस्य ममानन्दःसदास्ति वै ।
ज्ञानहीनस्तु पुरुषो मनुते बहुकामकम् ॥ ३३ ॥
विवाहकरणं लोके विज्ञेयं परबन्धनम् ।
तस्मात्तस्य रुचिर्नो मे सत्यं सत्यं वदाम्यहम् ॥ ३४ ॥
न स्वार्थं मे प्रवृत्तिर्हि सम्यक्स्वार्थविचिन्तनात् ।
तथापि तत्करिष्यामि भवदुक्तं जगद्धितम् ॥ ३५ ॥
मत्त्वा वचो गरिष्ठं वा नियोक्तिपरिपूर्त्तये ।
करिष्यामि विवाहं वै भक्तवश्यः सदा ह्यहम् ॥ ३६ ॥
परन्तु यादृशीं कान्तां ग्रहीष्यामि तथापणम् ।
तच्छृणुष्व हरे ब्रह्मन् युक्तमेव वचो मम ॥ ३७ ॥
या मे तेजः समर्था हि ग्रहीतुं स्याद्विभागशः ।
तां निदेशय भार्यार्थे योगिनीं कामरूपिणीम् ॥ ३८ ॥
योगयुक्ते मयि तथा योगिन्येव भविष्यति ।
कामासक्ते मयि तथा कामिन्येव भविष्यति ॥ ३९ ॥
यमक्षरं वेदविदो निगदन्ति मनीषिणः ।
ज्योतीरूपं शिवं ते च चिन्तयिष्ये सनातनम् ॥ ४० ॥
तच्चिन्तायां यदा सक्तो ब्रह्मन् गच्छामि भाविनीम् ।
तत्र या विघ्नजननी न भवित्री हतास्तु मे ॥ ४१ ॥
त्वं वा विष्णुरहं वापि शिवस्य ब्रह्मरूपिणः ।
अंशभूता महाभागा योग्यं तदनुचिन्तनम् ॥ ४२ ॥
तच्चिन्तया विनोद्वाहं स्थास्यामि कमलासन ।
तस्माज्जायां प्रादिशं त्वं मत्कर्मानुगतां सदा ॥ ४३ ॥
तत्राप्येकं पणं मे त्वं वृणु ब्रह्मांश्च मां प्रति ।
अविश्वासो मदुक्ते चेन्मया त्यक्ता भविष्यति ॥ ४४ ॥
ब्रह्मोवाच
इति तस्य वचः श्रुत्वाहं स विष्णुर्हरस्य च ।
सस्मितं मोदितमनोऽवोचं चेति विनम्रकः ॥ ४५ ॥
शृणु नाथ महेशान मार्गिता यादृशी त्वया ।
निवेदयामि सुप्रीत्या तां स्त्रियं तादृशीं प्रभो ॥ ४६ ॥
उमा सा भिन्नरूपेण सञ्जाता कार्यसाधिनी ।
सरस्वती तथा लक्ष्मी द्विधा रूपा पुरा प्रभो ॥ ४७ ॥
पाद्मा कान्ताऽभवद्विष्णोस्तथा मम सरस्वती ।
तृतीयरूपा सा नोऽभूल्लोककार्यहितैषिणी ॥ ४८ ॥
दक्षस्य तनया याऽभूत्सती नाम्ना तु सा विभो ।
सैवेदृशी भवेद्‌भार्या भवेद्धि हितकारिणी ॥ ४९ ॥
सा तपस्यति देवेश त्वदर्थं हि दृढव्रता ।
त्वां पतिं प्राप्तुकामा वै महातेजोवती सती ॥ ५० ॥
दातुं गच्छ वरं तस्यै कृपां कुरु महेश्वर ।
तां विवाहय सुप्रीत्या वरं दत्त्वा च तादृशम् ॥ ५१ ॥
हरेर्मम च देवानामियं वाञ्छास्ति शङ्‌कर ।
परिपूरय सद्दृष्ट्या पश्यामोत्सवमादरात् ॥ ५२ ॥
मङ्‌गलं परमं भूयात्त्रिलोकेषु सुखावहम् ।
सर्वज्वरो विनश्येद्वै सर्वेषां नात्र संशयः ॥ ५३ ॥
अथवास्मद्वचः शेषे वदन्तं मधुसूदनः ।
लीलाजाकृतिमीशानं भक्तवत्सलमच्युतः ॥ ५४ ॥
विष्णुरुवाच
देवदेव महादेव करुणाकर शङ्‌कर ।
यदुक्तं ब्रह्मणा सर्वं मदुक्तं तन्न संशयः ॥ ५५ ॥
तत्कुरुष्व महेशान कृपां कृत्वा ममोपरि ।
सनाथं कुरु सद्दृष्ट्या त्रिलोकं सुविवाह्य ताम् ॥ ५६ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्युक्त्वा भगवान् विष्णुस्तूष्णीमास मुने सुधीः ।
तथा स्तुतिं विहस्याह स प्रभुर्भक्तवत्सलः ॥ ५७ ॥
ततस्त्वावां च सम्प्राप्य चाज्ञां स मुनिभिः सुरैः ।
अगच्छाव स्वेष्टदेशं सस्त्रीकौ परहर्षितौ ॥ ५८ ॥
इति श्रीशिवमहापुणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां
द्वितीये सतीखण्डे विष्णुब्रह्मकृतशिवप्रार्थनावर्णनं नाम षोडशोऽध्यायः ॥ १६ ॥