भक्तीच्या कष्टाची निवृत्ती -
नारदजी म्हणाले -
(अनुष्टुप्‌)
शुके जे कथिले शास्त्र तयाचा यज्ञ मांडितो ।
वैराग्य भक्ति ज्ञानाला स्थापीन यत्‍नपूर्वक ॥ १ ॥
सांगा मला कुठे मांडू कथेचा ज्ञानयज्ञ तो ।
तुम्ही वेदज्ञ हो संत कथा माहात्म्य सांगणे ॥ २ ॥
किती दिन करावी श्रीमद्‌भागवत्‌ कथा।
मजला सगळे सांगा श्रीमद्‌भागवतो विधी ॥ ३ ॥
सनकादिक संत म्हणाले -
नम्र हो नारदा तुम्ही विवेकीही तसेच की ।
ऐका आनंद नावाचा हरिद्वारासि घाट तो ॥ ४ ॥
त्या तिथे ऋषि ते कैक देवता सिद्ध राहती ।
वृक्षवेली सदानंदी मऊ वाळू तिथे पहा ॥ ५ ॥
रम्य एकांत ते स्थान गंधे कमल शोभले ।
जिथे हिंस्त्र पशूही ते वैर सांडोनि राहती ॥ ६ ॥
निर्धास्त राहुनी तेथे आरंभा ज्ञानयज्ञ तो ।
कथेला त्याच जागेत भरेल रस गोडवा ॥ ७ ॥
जराजर्जर पुत्रांच्या सह ती भक्ति त्या स्थळी ।
आपोआपचि येईल पहा नेत्रे समोरची ॥ ८ ॥
जिथे भागवती वार्ता तिथे येईल भक्ति नी ।
तारुण्य प्राप्त होईल त्या तिघा ऐकता कथा ॥ ९ ॥
सूतजी म्हणाले -
नारदे मानिले तैसे कुमारांसह तेधवा ।
कथामृत पिण्या आले गंगेच्या तटि सत्वर ॥ १० ॥
तिथे येताचि हे सर्व भूदेव ब्रह्म संत ते ।
सगळे धावले तेथे मिळवाया कथारस ॥ ११ ॥
आले प्रथम जे कोणी विष्णुचे नित्य सेवक ।
सर्वांच्या पुढती त्यांनी राखिले स्थान आपुले ॥ १२ ॥
(इंद्रवज्रा)
भृगू वसिष्ठो च्यवनो नि व्यास
मेधातिथी देवल देवरात ।
ते गौतमो राम नि विश्वमित्र
मृकुंडपुत्रो अन शाकलो ते ॥ १३ ॥
दत्तात्रयो जाजलि पिप्पलादी
जन्हू शुको हे मुनि पातले तै ।
स्त्रिया तसे शिष्यहि घेउनीया
सप्रेम आले कथि बैसण्याला ॥ १४ ॥
(अनुष्टुप्‌)
तसेचि पातले तंत्र वेद वेदांत मंत्र ते ।
पुराणे सतरा शास्त्रे आले प्रत्यक्ष ते सहा ॥ १५ ॥
गंगादी सरिता सार्‍या पुष्करादी सरोवरे ।
दंडकादी वने सारी तशाच दश त्या दिशा ॥ १६ ॥
हिमालयादि गिरि ते देव गंधर्व दानव ।
पातले ऐकण्या वार्ता भृगुने अन्य आणिले ॥ १७ ॥
नारदे त्या प्रवक्त्यांना दिधले उच्च आसन ।
कुमारा स्थापिले तेथे श्रोत्यांनी वदिले तया ॥ १८ ॥
श्रोतीं विरक्त संन्यासी बैसले वैष्णवी गण ।
सुमुखे त्यात सर्वांच्या पुढे नारद बैसले ॥ १९ ॥
एकभागी ऋषी आणि एक भागात देवता ।
वेदोपनिषदे तीर्थे स्त्रिया अन्यत्र बैसल्या ॥ २० ॥
नमस्कार करोनिया जयघोष निनादला ।
शंखांचे शब्द ते झाले गुलाल पुष्प वर्षले ॥ २१ ॥
विमानी चढल्या तेंव्हा त्या श्रेष्ठ कांहि देवता ।
कल्पतरूफुलांचा तो केला वर्षाव अद्‌भुत ॥ २२ ॥
सूतजी म्हणाले -
अशी होताच पूजा ती सनकादिक संत तै ।
श्रीमद्‌भागवताचे हे माहात्म्य कथु लागले ॥ २३ ॥
कुमार म्हणाले -
महिमा सांगतो आता आम्ही भागवताचि ती ।
जिच्या श्रवणमात्रेने मुक्ति हातास लाभते ॥ २४ ॥
नित्य नित्यचि सेवावी अशी भागवती कथा ।
हिच्या श्रवण योगाने हृदयी श्रीहरी वसे ॥ २५ ॥
आठ्‌रा हजार श्लोकात बारा स्कंधी विराजली ।
राजा परीक्षितालाही बोधिली शुकदेवि जी ॥ २६ ॥
ऐका सावध चित्ताने जीव अज्ञान हा वश ।
नित्य हिंडे परी थांबे ऐकता श्रेष्ठ ही कथा ॥ २७ ॥
पुराणे शास्त्र ऐकोनी होतसे काय लाभ तो ।
व्यर्थची भ्रम तो वाढे मुक्ती भागवतातची ॥ २८ ॥
कथा भागवताची ही ज्या घरी नित्य होतसे ।
घर ना तीर्थ ते जाणा त्या घरी पाप नष्टते ॥ २९ ॥
हजारो अश्वमेधाचे शेकडो वाजपेयचे ।
सोळांश ना तये पुण्य एका भागवतात जे ॥ ३० ॥
तपोधान ! पहा ऐका देहाचे पाप ते किती ।
नच सोडी कधी देहा नैकती जोवरी कथा ॥ ३१ ॥
न गंगा न गया काशी पुष्कर न प्रयाग ही ।
कोणते तीर्थ ते नाही या कथेहूनि श्रेष्ठ ते ॥ ३२ ॥
श्लोकार्थ अथवा चौथा भाग तो जरि वाचिला ।
तरी जीव गती पावे अशी भागवती कथा ॥ ३३ ॥
गायत्री वेद ओंकार पुरूष सूक्त नी तसे ।
श्रीमद्‌भागवतो आणि द्वादशाक्षरि मंत्र तो ॥ ३४ ॥
सूर्यदेव प्रयागो नी काल संवत्सरो तसे ।
विप्र नी अग्निहोत्रो नी गायनी द्वादशीतिथी ॥ ३५ ॥
तुलसी नी वसंतो नी भगवान्‌ पुरुषोत्तम ।
या सर्वांच्या मधे प्राज्ञ भेद ना मुळि मानितो ॥ ३६ ॥
जो हे भागवतो शास्त्र स‌अर्थ नित्य वाचितो ।
कोटि जन्माचिये पापे नष्टती नच संशय ॥ ३७ ॥
श्लोकार्थ भाग चौथाई वाचिला जर नित्य तो ।
राजसूयाश्वमेधाचे फळ त्या लाभते पहा ॥ ३८ ॥
श्रीमद्‌भागवता नित्य वाचणे हरिचिंतिणे ।
तुलसी धेनुची सेवा चारी पुण्य समान ते ॥ ३९ ॥
ऐके जो अंतकाळाला श्रद्धेने शुकशास्त्र हे ।
श्री विष्णु पावतो त्याला वैकुंठ धाम लाभते ॥ ४० ॥
सुवर्णासनि ठेवोनी देता ग्रंथचि वैष्णवा ।
सायुज्य मुक्ति ती लाभे देणार्‍यास न संशय ॥ ४१ ॥
(वसंततिलका)
एकाग्रचित्त करुनी शुकशास्त्र जेणे
ना सेविले जगुनिया ठक पापि तोचि ।
चांडाळ गर्दभ असे समजा जिणे ते
मिथ्या स्वजन्मि जननी पिडिली तयाने ॥ ४२ ॥
जो ना पिलाचि शुकशास्त्र जगोनि खूप
जीता असोनि समजा मुडदा सचेत ।
भारस्वरुप समजा पशुतुल्य धिक्क
इंद्रादि देव म्हणती मनि स्वर्ग ऐसे ॥ ४३ ॥
(अनुष्टुप्‌)
दुर्लभा ही कथा लोकी श्रीमद्‌भागवती पहा ।
करोडो जन्मपुण्याने लाभते मानवा अशी ॥ ४४ ॥
बुद्धिवंत ! अहो योगी ! ऐका सावध ही कथा ।
वारांचे न हिला बंध केव्हाही फळ येतसे ॥ ४५ ॥
पाळावे ब्रह्मचर्यो नी सत्य ते वागणे हवे ।
शुकांनी कथिले तैसे वागणे चांगले असो ॥ ४६ ॥
ब्रह्मचर्य नि ते सत्य कलीत दीर्घकाळ ते ।
कठीण वाटते ज्यांना त्यांनी सप्ताह योजिणे ॥ ४७ ॥
श्रद्धेने कधिही ऐका किंवा त्या माघ श्रावणी ।
सप्ताही ऐकता तेची लाभते फळ श्रोतिया ॥ ४८ ॥
कलीत चंचला वृत्ती रोग अल्पायु कारणे ।
सप्ताह श्रवणाचा तो स्वल्प हा विधि बोलिला ॥ ४९ ॥
जे तपे योग ध्यानाने न मिळे सहजी कुणा ।
ते सर्व मिळते आता कथेच्या श्रवणातुनी ॥ ५० ॥
श्रेष्ठ यज्ञाहुनी आणि तपव्रत फिके पुढे ।
तीर्थ योगादि सायासाहुनी श्रेष्ठ कथा असे ॥ ५१ ॥
अधीक काय ते सांगू ज्ञान ध्यानहि धाकुटे ।
सर्वची त्या प्रयासात कथा ही श्रेष्ठची पहा ॥ ५२ ॥
शौनकजी म्हणाले -
(इंद्रवज्रा)
आश्चर्यवार्ता कथिली तुम्ही तो
ब्रह्मा नि नारायण योगवेत्ते ।
अवश्य श्री भागवता कथीती
मोक्षार्थ ना साधन ते दुजे की ॥ ५३ ॥
श्री सूतजी म्हणाले -
(अनुष्टुप्‌)
सोडण्या जग हे कृष्णे योजिले निजधाम तै ।
आकरा स्कंध ऐकोनी उद्धवे प्रश्न टाकिला ॥ ५४ ॥
उद्धवजी म्हणाले -
गोविंदा ! कार्य भक्तांचे करोनी चालले तुम्ही ।
परी माझ्या मनी चिंता आहे ती हरणे प्रभो ॥ ५५ ॥
आलाचि समजा घोर कली या पृथवीवरी ।
माजेल दुष्टता भारी होतील संत उग्र ते ॥ ५६ ॥
तेव्हा भारवती भूमी गो रुपी आश्रया कुठे ।
जाईल सांगणे देवा तुम्हीच प्रतिपालक ॥ ५७ ॥
न जावे म्हणुनी कोठे देवा हो भक्तवत्सला ।
निराकार परब्रह्म आलात स्वजनास्तव ॥ ५८ ॥
मोठा वियोग तो तैसा भक्तांना नच साहवे ।
निर्गुणोपासनी कष्ट म्हणोनी मार्ग काढणे ॥ ५९ ॥
बोलणे उद्धवाचे हे कृष्णाने ऐकिले असे ।
मनात चिंतिले त्यांनी भक्तोद्धारार्थ कार्य ते ॥ ६० ॥
कृपाळू भगवंताने दिव्यशक्ति कथेत या ।
आपुली ओतुनी सारी स्वधाम गाठीले पुन्हा ॥ ६१ ॥
त्यामुळे वाङम्‌योमूर्ती प्रत्यक्ष भगवंत ही ।
म्हणोनी श्रवणे पाठे नष्टती पाप सर्व ते ॥ ६२ ॥
सप्ताही ऐकणे श्रेष्ठ पंडित मानिले असे ।
कलीत अन्य ते नाही तंत्र याहून श्रेष्ठ की ॥ ६३ ॥
कलीत एकची धर्म दुःख दारिद्रय हारिण्या ।
पाप कामादिकालाही हरिते नित्य ही कथा ॥ ६४ ॥
अन्यथा विष्णुची माया देवतांनाहि पीडिते ।
मायापाश तुटे सारा सप्ताही ऐकता कथा ॥ ६५ ॥
सूतजी सांगतात -
(इंद्रवज्रा)
माहात्म्य ऐसे जधि संत गाती
सप्ताह पारायण ऐकण्याचे ।
आश्चर्य झाले तयि वेळि एक
ऐका तयाते वदतो तुम्हाला ॥ ६६ ॥
दो वृद्धपुत्रा सह ती तरुणी
भक्ति तिथे पातलि नित्य बोले ।
श्रीकृष्ण गोविंद हरे मुरारे
हे नाथ नारायण वासुदेव ॥ ६७ ॥
ऐकावया भक्ति सजोनि आली
सदस्य सारे बघती तिला की ।
बोलोनि गेले तयि आपसात
कैसी इथे पातलि ही कळेना ॥ ६८ ॥
कुमार तेव्हा वदती मुखाने
कथारसातूनचि पातली ही ।
ऐके जधी भक्तिहि त्याच वेळी
पुत्रांसवे ती मग बोलली की ॥ ६९ ॥
भक्ति म्हणाली -
कलीत झाले बहु मी कृशा नी
तुम्ही कथेने मज पुष्ट केले ।
सांगा बरे मी मग कोण आहे ?
ऐकोनिया संतहि बोलले तै ॥ ७० ॥
तू भक्ति गे दाविशि कृष्णरुप
तू प्रेम देसी हरिशी भवाला ।
करोनि धैर्या तरि तू रमावे
श्रीविष्णुदासा हृदयात नित्य ॥ ७१ ॥
विश्वात होई कलिचा प्रभाव
आता तुला ना मुळि ताप होई ।
घेवोनि आज्ञा मग ती त्वरेने
श्रीविष्णुदासा हृदयात गेली ॥ ७२ ॥
(द्रुतविलंबित)
सकल भुवनमध्ये निर्धनी तोहि धन्य
निवसत हृदि ज्याच्या श्रीहरीभक्ति एक ।
हरिजरि असला तो भक्तिने बद्ध होतो
अन हृदि बसतो तो सोडुनी श्रेष्ठधाम ॥ ७३ ॥
(वसंततिलका)
वानू किती महति भागवताचिया मी
हे लोकि या प्रगटले परब्रह्म साक्षात्‌ ।
जे ऐकती नि कथिती कथनामृताला
ते कृष्णरूप घडती मग काय व्हावे ॥ ७४ ॥
॥ इति श्रीमद्‌भागवती महापुराणी पारमहंसी संहिता ।
विष्णुदास वसिष्ठ समश्लोकी मराठी रूपांतर ॥ तिसरा अध्याय हा ॥ माहात्म्य ३ ॥
हरिः ॐ तत्सत् श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥
GO TOP
