भक्तिचे दुःख दूर करण्याचे नारदाचे प्रयत्न -
नारदजी म्हणाले -
(अनुष्टुप्)
वृथा खेद नको बाले मनीं चिंता कशास ही ।
भगवान कृष्णपायाच्या चिंतने दुःख संपते ॥ १ ॥
रक्षिली द्रौपदी त्याने कौरवांच्या सभेत की ।
सनाथ गोपिका केल्या कृष्ण दूर न त्या कधी ॥ २ ॥
तू तो प्रिया सखी त्याची भक्ति-कृष्ण न ते दुजे ।
प्रेमे बोलाविता त्याला नीचाघरिही धावतो ॥ ३ ॥
मुक्त्यर्थ ज्ञान वैराग्य सत्य आदी युगी तिन्ही ।
कलीत केवलो भक्ती ब्रह्म सायुज्य लाभण्या ॥ ४ ॥
ज्ञानस्वरुप ईशाने बुद्ध्याचि निर्मिले तुला ।
प्रत्यक्ष कृष्णचंद्राची प्रिया तू रूपसुंदरी ॥ ५ ॥
तयासी एकदा तूची प्रार्थिले कार्य सांगण्या ।
आज्ञापिले तदा त्याने माझ्या भक्तासि रक्षिणे ॥ ६ ॥
आज्ञा तू मानिली त्याची भगवान पावला तदा ।
दिधली मुक्ति ती दासी ज्ञान वैराग्य पुत्र हे ॥ ७ ॥
भक्तां सांभाळण्यासाठी साक्षात वैकुंठि नांदली ।
सावली होउनी तेथे त्यांच्या पुष्ट्यर्थ राहिली ॥ ८ ॥
वैराग्य मुक्ति नी ज्ञान सवे तू येथ पातली ।
द्वापार युग पर्यंत आनंदे राहिलीस तू ॥ ९ ॥
कलीत मुक्ति ही झाली पाखंडरोग ग्रस्त ती ।
तू तिला शीघ्र वैकुंठी आज्ञा देवोनि धाडिले ॥ १० ॥
तू तिला स्मरता ध्यानी येते जाते पुनःपुन्हा ।
वैराग्य ज्ञान ही बाळे तुझे म्हणुनि ठेविली ॥ ११ ॥
पुढती या कली मध्ये उपेक्षेने तुझी मुले ।
मंदवृद्ध अशी झाली त्यांची चिंता करू नको ॥ १२ ॥
कलीच्या परि ना चांग युग ते दुसरे पहा ।
गेही गेही तसेची मी पोचवील जनीं जनीं ॥ १३ ॥
अन्य धर्मासि दाबोनी तुला मी वाढवीन की ।
न करू शकता तैसे हरीचा दास मी नसे ॥ १४ ॥
महापापी जरी कोणी संयोगे या युगी तुझ्या ।
तरी तो धाम कृष्णाचे लीलया मिळवीतसे ॥ १५ ॥
ज्याच्या हृदीं सदाभक्ती मोक्षदा प्रेमरुपिणी ।
न दिसे त्यास स्वप्नीही यमधर्म कसाहि तो ॥ १६ ॥
न तया भूत-प्रेताचे भय स्पर्शू शके कधी ।
दैत्य दानव यांचीही मात्रा तेथे न चालते ॥ १७ ॥
तपाने वेदपाठाने ज्ञान कर्मे न बांधतो ।
भक्तिने हरि लाभे तो यासी गोपी प्रमाण की ॥ १८ ॥
हजारो जन्मपुण्याने भक्तीचे प्रेम ये मनी ।
या युगी भक्तिची एक जेणे श्रीकृष्ण लाभतो ॥ १९ ॥
करी जो भक्तिचा द्वेष तिन्ही लोकात दुःखि तो ।
दुर्वासे भोगिले सारे दुःख तैसे भयावह ॥ २० ॥
नको ज्ञान नको याग व्रत तीर्थ नकोच ते ।
ज्ञानचर्चा नको कांही भक्तिने मुक्ति लाभते ॥ २१ ॥
सूतजी सांगतात -
ऐकता आपुली ख्याती नारदे जी कथीयली ।
सर्वांगपुष्ट होवोनी नारदा भक्ति बोलली ॥ २२ ॥
भक्ति म्हणाली -
नारदा धन्य हो तुम्ही माझ्याशी प्रीत ही खरी ।
राहीन नित्य मी चित्ती कधी जाणे नसे कुठे ॥ २३ ॥
कृपाळू साधू हो तुम्ही क्षणात दुःख हारिले ।
परी पुत्रात चैतन्य यावे सत्वर ते करा ॥ २४ ॥
सूतजी सांगतात -
भक्तिचे वाक्य ऐकोनी आले कारुण्य नारदा ।
मुलांना हात लावोनी उठवू लागले तदा ॥ २५ ॥
कानात जोर जोराने तोंडाने शब्द बोलले ।
वैराग्या रे अरे ज्ञाना व्हावे जागृत सत्वर ॥ २६ ॥
वेदघोष तसा पाठ गीतेचा नित्य बोलले ।
ऐकोनी मंत्र हे सारे प्रयासे उठले द्वय ॥ २७ ॥
नाही उघडिले डोळे आळसे देति जांभया ।
केस ते पांढरे होते अंग काष्ठापरी कृश ॥ २८ ॥
क्षुधा तृष्णे असे झाले दुबळे बंधु तेधवा ।
पुन्हा झोप बघोनीया नारदा भय वाटले ॥
नारदे चिंतिले तेंव्हा काय मी करणे असे ॥ २९ ॥
त्यांची ती पाहुनी निद्रा वृद्धावस्था तशीच ती ।
गोविंदा ! नारदे तेव्हा भगवंतासि गायिले ॥ ३० ॥
तेव्हा त्या समयी झाली आकाशवाणि ती अशी ।
मुनी खेद नको ऐसा लाभेल यश ते खरे ॥ ३१ ॥
देवर्षि याज साठी ते सत्कर्म करणे असे ।
संतश्रेष्ठ तुम्हा अन्य ते कर्म वदतील की ॥ ३२ ॥
कर्माचे त्या अनुष्ठान करिता झोप जाय ही ।
वृद्धावस्थाहि संपोनी लोकात भक्ति ही वसे ॥ ३३ ॥
आकाशवाणि ही ऐसी नारदे स्पष्ट ऐकिली ।
आश्चर्य वाटले त्यांना अर्थ कांही कळेचिना ॥ ३४ ॥
नारदजी म्हणाले -
गुप्तही ऐकिली वाणी नाही साधन बोलिले ।
ज्याने सिद्धीस हे कार्य निश्चये होय साजिरे ॥ ३५ ॥
संत ते कोणत्या ठायी भेटतील कधी मला ।
सांगतील मला अर्थ वाणीचा परिपूर्ण जे ॥ ३६ ॥
सूतजी सांगतात -
त्या तिघा सोडुनी तेथे निघाले मुनि ते पुढे ।
जेथे तेथेहि साधुंना भेटता प्रश्न बोलिले ॥ ३७ ॥
सर्वांनी प्रश्न ऐकोनी नाही निश्चित बोधिले ।
असाध्य वदले कोणी कोणी गप्पचि राहिले ॥ ३८ ॥
कोणास वाटले न्यून टोलावा टोलवी दिली ।
हाहाःकार जगी झाला आश्चर्यी बुडले जन ॥ ३९ ॥
वेदांत घोष गीतेचा याहुनी साधना नसे ।
गीतापाठहि ऐकोनी ज्ञान वैराग्य ना मिळे ॥ ४० ॥
भक्त ज्ञानी नि वैरागी स्वयं नारदजीच ते ।
पुसती सर्व लोकांना लोकांनी काय सांगणे ॥ ४१ ॥
बोलले ऋषि ते सर्व यासी तंत्र ना काहिही ॥ ४२ ॥
चिंतेत नारदे तेव्हा फिरोनी जग सर्व हे ।
बदरीवनात जावोनी तप ते योजिले असे॥ ४३ ॥
तेव्हाचि दिसले त्यांना सनकादिक ते मुनी ।
आनंदे पाहुनी चौघां नारदाने विचारिले ॥ ४४ ॥
नारदजी म्हणाले -
भाग्याने माझिया झाली आपुली भेट ही अशी ।
त्वरीत मजला सांगा काय साधन ते असे ॥ ४५ ॥
दिसता पाच वर्षाचे परी योगी तुम्ही असा ।
पूर्वजांचे तुम्ही आहा आदिपूर्वजची पहा ॥ ४६ ॥
सदा वैकुंठधामात निवास असतो तुम्हा ।
हरिकथारसवल्ली आधार तुमचा असे ॥ ४७ ॥
हरिः शरणम् मंत्राते तुम्ही तो नित्य गातसा ।
तेणे वृद्धापकाळाची मात्रा तुम्हा न ती चले ॥ ४८ ॥
एकदा विष्णुद्वारीच्या जय नी विजयासही ।
भ्रूभंगे तुमच्या तेव्हा शिक्षा ती लाभली असे ॥ ४९ ॥
भाग्याने मजला झाले श्रेष्ठ दर्शन आपुले ।
मज दीनावरी तुम्ही कृपा केलीच पाहिजे ॥ ५० ॥
सांगा आकाशवाणीचा अर्थ तो समजावूनी ।
कोणत्या साधना ध्यावे विस्तारे सांगणे मला ॥ ५१ ॥
वैराग्य भक्ति ज्ञानाला कैसे सुख मिळेल ते ।
वाढेल सर्व वर्णात प्रतिष्ठा प्रेमपूर्वक ॥ ५२ ॥
कुमार म्हणाले -
न चिंता करणे योगी प्रसन्न चित्त ते करा ।
उपाय सहजी सोपा पूर्वीच सिद्ध जाहला ॥ ५३ ॥
धन्य हो नारदा तुम्ही विरक्तांचे शिरोमणी ।
सदा श्रीकृष्णदासाचे कोटिभास्कर दर्शक ॥ ५४ ॥
ऋषिंनी दाविले मार्ग परी ते कष्ट दायक ।
श्रमसाध्यचि सर्वांना अंती स्वर्गची लाभतो ॥ ५५ ॥
तुम्ही त्या भक्तिच्या साठी मांडिला हा प्रपंच की ।
तिजला कृष्णदासाने ठेवावि नित्यची मनी ॥ ५६ ॥
वैकुंठ लाभते ज्याने गुप्त तो मार्ग हा असा ।
मार्गाचे या उपदेशी भाग्याने संत लाभती ॥ ५७ ॥
तुम्हा आकाशवाणीने मार्ग हा गुप्त बोधिला ।
चित्ती प्रसन्न होवोनी ऐकावे हित सांगतो ॥ ५८ ॥
द्रव्ययज्ञ तपोयज्ञ हव्ययज्ञे तसेचि त्या ।
ज्ञान यज्ञादि कर्माने स्वर्ग केवळ लाभतो ॥ ५९ ॥
ज्ञानयज्ञात सत्कर्म सदाचि मोक्ष दायक ।
श्रीमद्भागवती वार्ता गायिली जी शुकादिने ॥ ६० ॥
जियेच्या श्रवणोमात्रे ज्ञान वैराग्य वाढते ।
भक्तिची मिटते चिंता तिला आनंद लाभतो ॥ ६१ ॥
सिंहाची गर्जना होता कोल्हे भीवूनि धावती ।
कथा ऐकोनिया तैसे कलीचे दोष धावती ॥ ६२ ॥
घेउनी ज्ञान वैराग्य भक्ती ती प्रेमदायक ।
प्रत्येक व्यक्तिच्या ठायी आनंदाने क्रिडेल की ॥ ६३॥
नारदजी म्हणाले -
गीता वेदांत घोषाने यांना मी उपचारिले ।
परी ना शुद्धिसी आले ज्ञान वैराग्य हे द्वय ॥ ६४ ॥
श्रीमद्भागवती सार वेदांचेच असे पहा ।
तरी ती तारिते कैसी ज्ञान वैराग्य भक्तिला ॥ ६५ ॥
संशयो हा निवारावा उशीर याजला नको ।
भाविका पावता तुम्ही न जाय व्यर्थ दर्शन ॥ ६६ ॥
कुमार म्हणाले -
वेदातुनी निघाली ही सार रूप कथा अशी ।
म्हणोनी उत्तमा ठेली फलरुप गुणोत्तमा ॥ ६७ ॥
वृक्षाचे अंग पाचीही चवीने भिन्न भिन्न की ।
फळ हे सार वृक्षाचे जगी सर्वासि आवडे ॥ ६८ ॥
तूप राही दुधामध्ये दोघांचा स्वाद भिन्न की ।
वेगळे निघता तूप देवांनाही अतिप्रिय ॥ ६९ ॥
शर्करा ती उसामध्ये जशी बाहेर काढिता ।
वेगळी चव ती श्रेष्ठ तशी भागवती कथा ॥ ७० ॥
श्रीमद्भागवती वार्ता व्यासांनी रचिली असे ।
वेदांच्या सम ही ख्याता वाढवी ज्ञान भक्ति ती ॥ ७१ ॥
वेदांत सारिणी गीता रचिली श्रेष्ठ ती तरी ।
खिन्नले व्यासजी चित्ती बुडालेऽज्ञानसागरी ॥ ७२ ॥
तेव्हाचि तुम्हि त्या चार श्लोकाने उपदेशिले ।
ऐकता सर्वची चिंता संपली व्यासजींचि तै ॥ ७३ ॥
तरी आश्चर्य कां तुम्हा आम्हास प्रश्न छेडिता ।
श्रीमद्भागवतो त्यांना ऐकवा दुःख नाशि जे ॥ ७४ ॥
नारदजी म्हणाले -
(वसंततिलका)
होताचि दर्शन जिवा तुमचे तयाने
नष्टोनि पाप शमतो भव दुःख अग्नि ।
निःशेष शेषमुखगीत कथाचि प्याले
प्रेम प्रकाश कळण्या नमितो तुम्हा मी ॥ ७५ ॥
भाग्योदयेचि बहु संचित पुण्य योगे
तो संतसंग घडतो मग मानवाला ।
अज्ञान हेतुकृत मोह मदांधकार
नष्टे तयेनि मग तो उगवे विवेक ॥ ७६ ॥
॥ इति श्रीमद्भागवती महापुराणी पारमहंसी संहिता ।
विष्णुदास वसिष्ठ समश्लोकी मराठी रूपांतर ॥ दुसरा अध्याय हा ॥ माहात्म्य २ ॥
हरिः ॐ तत्सत् श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥
GO TOP
