|
|
|
श्रीमद् भागवत महापुराण
स्कंध ८ वा - अध्याय १४ वा - अन्वयार्थ
मनू इत्यादींच्या वेगवेगळ्या कर्मांचे निरूपण - भगवन् - हे शुक्राचार्य - मन्वन्तरेषु तु - आता मन्वंतरामध्ये - ये इमे मन्वादयः सन्ति - जे हे मनु आदिकरून आहेत - ते - ते - यथा यस्मिन् कर्मणि येन नियुक्ताः - जसे ज्या कामात ज्याने योजिले - तत् मे वदस्व - ते मला सांगा. ॥१॥ महीपते - हे राजा - मनवः - मनु - मनुपुत्राः - मनूंचे पुत्र - मुनयः च इंद्राः च सुरगणाः च एव - आणि ऋषि आणि इंद्र आणि देवसमूह सुद्धा - सर्वे पुरुषशासनाः (सन्ति) - सर्व परमेश्वराच्या आज्ञेप्रमाणे वागणारे आहेत. ॥२॥ नृप - हे राजा - यज्ञादयः याः पौरुष्याः तनवः कथिताः - यज्ञ आदि करून जे परमेश्वराचे अवतार सांगितले - आभिः प्रचोदिताः मन्वादयः - त्या अवतार मूर्तींनी आज्ञा दिलेले मनु आदिकरून - जगद्यात्रां नयन्ति - जगाच्या व्यवहाराला चालवितात. ॥३॥ ऋषयः - ऋषि - तपसा - तपश्चर्येने - चतुर्युगान्ते - चार युगांच्या शेवटी - कालेन ग्रस्तान् श्रुतिगणान् - काळाने गिळून टाकलेल्या वेदसमूहांना - यथा (वत्) अपश्यन् - जसेच्या तसे पाहाते झाले - यतः सनातनः धर्मः (भूतः) - ज्यांपासून वैदिक धर्म उत्पन्न झाला. ॥४॥ नृप - हे राजा - ततः - नंतर - हरिणा उदिताः मनवः - भगवंताने आज्ञा दिलेले मनु - युक्ताः - योगयुक्त असे - स्वे स्वे काले - आपापल्या योग्य काळी - अद्धा - योग्यरीतीने - चतुष्पादं धर्मं संचारयन्ति - पृथ्वीवर चारही चरणांनी युक्त असा धर्म स्थापित करतील. ॥५॥ प्रजापालाः च - आणि लोकपाल - ये च यज्ञभागभुजः देवाः - आणि जे यज्ञांत हविर्भाग सेवणारे देव - तत्र तैः अन्विताः - त्याठिकाणी त्यासह - विभागशः - विभाग सोडून - यावदन्तं पालयन्ति - शेवट होईपर्यंत पालन करितात. ॥६॥ इंद्रः - इंद्र - भगवता दत्ता - भगवंताने दिलेल्या - ऊर्जितां त्रैलोक्यश्रियं - बलयुक्त अशा त्रैलोक्याच्या ऐश्वर्याला - भुञ्जानः - सेवणारा - लोके कामं प्रवर्षति - जगावर अत्यंत पाऊस पाडतो - च - आणि - त्रीन् लोकान् पाति - त्रैलोक्याचे रक्षण करितो. ॥७॥ अनुयुगं - प्रत्येक युगात - हरिः - परमेश्वर - सिद्धस्वरूपधृक् - सिद्धांचे स्वरूप घेऊन - ज्ञानं - ज्ञानाला - ऋषिरूपधरः कर्म - ऋषींचे रूप घेऊन कर्माला - च - आणि - योगेशरूपधृक् योगं - योगेश्वराचे रूप घेऊन योगाला - ब्रूते - कथन करितो. ॥८॥ पृथग्गुणः - निरनिराळे गुण धारण करणारा परमेश्वर - प्रजेशरूपेण सर्गं (करोति) - प्रजापतींची रूपे घेऊन सृष्टि उत्पन्न करितो - स्वराङ्‌वपुः दस्यून् हन्यात् - इंद्रादि राजांची शरीरे धारण करून शत्रूंना मारितो - कालरूपेण - कालस्वरूप घेऊन - सर्वेषाम् अभावाय (भवति) - सर्वांच्या संहाराला कारण होतो. ॥९॥ नामरूपया मायया - नामरूपात्मक मायेने - विमोहितात्मभिः ऐभिः जनैः - मोहित झालेल्या ह्या लोकांनी - नानादर्शनैः स्तूयमानः अपि - अनेक शास्त्रांनी स्तविला जाणाराही - (सः) न च दृश्यते - तो ईश्वर दिसतच नाही. ॥१०॥ एतत् कल्पविकल्पस्य प्रमाणं परिकीर्तितं - हे कल्परचनेचे प्रमाण सांगितले - यत्र - ज्यात - पुराविदः - प्राचीन विद्या जाणणारे पुरुष - चतुर्दश मन्वन्तराणि आहुः - चौदा मन्वन्तरे सांगते झाले. ॥११॥ अष्टमः स्कन्धः - अध्याय चवदावा समाप्त |