सनत्कुमार उवाच
शृणु व्यास सुसम्प्रीत्या चरितं परमेशितुः ।
यथावधीत्स्वप्रियया दैत्यमुद्दिश्य सञ्ज्ञया ॥ १ ॥
आस्तां पुरा महादैत्यो विदलोत्पलसञ्ज्ञकौ ।
अपुंवध्यौ महावीरौ सुदृप्तौ वरतो विधेः ॥ २ ॥
तृणीकृतत्रिजगती पुरुषाभ्यां स्वदोर्बलात् ।
ताभ्यां सर्वे सुरा ब्रह्मन् दैत्याभ्यां निर्जिता रणे ॥ ३ ॥
ताभ्यां पराजिता देवा विधेस्ते शरणं गताः ।
नत्वा तं विधिवत्सर्वे कथयामासुरादरात ॥ ४ ॥
इति ब्रह्मा ह्यवोचत्तान् देव्या वध्यौ च तौ ध्रुवम् ।
धैर्यं कुरुत संस्मृत्य सशिवं शिवमादरात् ॥ ५ ॥
भक्तवत्सलनामासौ सशिवाशंकरः शिवः ।
शं करिष्यत्यदीर्घेण कालेन परमेश्वरः ॥ ६ ॥
सनत्कुमार उवाच
इत्युक्त्वा तांस्ततो ब्रह्मा तूष्णीमासीच्छिवं स्मरन् ।
तेपि देवा मुदं प्राप्य स्वं स्वं धाम ययुस्तदा ॥ ७ ॥
अथ नारददेवर्षिः शिवप्रेरणया तदा ।
गत्वा तदीयभवनं शिवासौन्दर्यमुज्जगौ ॥ ८ ॥
श्रुत्वा तद्वचनं दैत्यावास्तां मायाविमोहितौ ।
देवीं परिजिहीर्षू तौ विषमेषु प्रपीडितौ ॥ ९ ॥
विचारयामासतुस्तौ कदा कुत्र शिवा च सा ।
भविष्यति विधेः प्राप्तोदयान्नाविति सर्वदा ॥ १० ॥
एकस्मिन्समये शम्भुर्विजहार सुलीलया ।
कौतुकेनैव चिक्रीडे शिवा कन्दुकलीलया ॥ ११ ॥
सखीभिःसह सुप्रीत्या कौतुकाच्छिवसन्निधौ ॥ १२ ॥
उदञ्चन्त्यञ्चदङ्‌गानां लाघवं परितन्वती ।
निश्वासामोदमुदितभ्रमराकुलितेक्षणा ॥ १३ ॥
भ्रश्यद्धम्मिल्लसन्माल्यस्वपुरीकृतभूमिका ।
स्विद्यत्कपोलपत्रालीस्रवदम्बुकणोज्ज्वला ॥ १४ ॥
स्फुटच्चोलांशुकपथतिर्यदङ्‌गप्रभावृता ।
उल्लसत्कन्दुकास्फालातिश्रोणितकराम्बुजा ॥ १५ ॥
कन्दुकानुगसद्दृष्टिनर्तितभ्रूलताञ्चला ।
मृडानी किल खेलन्ती ददृशे जगदम्बिका ॥ १६ ॥
अन्तरिक्षचराभ्यां च दितिजाभ्यां कटाक्षिता ।
क्रोडीकृताभ्यामिव वै समुपस्थितमृत्युना ॥ १७ ॥
विदलोत्पलसञ्ज्ञाभ्यां दृप्ताभ्यां वरतो विधेः ।
तृणीकृतत्रिजगती पुरुषाभ्यां स्वदोर्बलात् ॥ १८ ॥
देवीं तां सञ्जिहीर्षन्तौ विषमेषु प्रपीडितौ ।
दिव उत्तेरतुः क्षिप्रं मायां स्वीकृत्य शाम्बरीम् ॥ १९ ॥
धृत्वा पारिषदीं मायामायातावम्बिकान्तिकम् ।
तावत्यन्तं सुदुर्वृत्तावतिचञ्चलमानसौ ॥ २० ॥
अथ दुष्टनिहन्त्रा वै सावज्ञेन हरेण तौ ।
विज्ञातौ च क्षणादास्तां चाञ्चल्याल्लोचनोद्‌भवात् ॥ २१ ॥
कटाक्षिताथ देवेन दुर्गा दुर्गतिघातिनी ।
दैत्याविमामिति गणौ नेति सर्वस्वरूपिणा ॥ २२ ॥

अथ सा नेत्रसञ्ज्ञां स्वस्वामिनस्तां बुबोध ह ।
महाकौतुकिनस्तात शंकरस्य परेशितुः ॥ २३ ॥
ततो विज्ञाय सञ्ज्ञां तां सर्वज्ञार्द्धशरीरिणी ।
तेनैव कन्दुकेनाथ युगपन्निर्जघान तौ ॥ २४ ॥
महाबलौ महादेव्या कन्दुकेन समाहतौ ।
परिभ्रम्य परिभ्रम्य तौ दुष्टौ विनिपेततुः ॥ २५ ॥
वृन्तादिव फले पक्वे तालेनानिललोलिते ।
दम्भोलिना परिहते शृङ्‌गे इव महागिरेः ॥ २६ ॥
तौ निपात्य महादैत्यावकार्यकरणोद्यतौ ।
ततः परिणतिं यातो लिङ्‌गरूपेण कन्दुकः ॥ २७ ॥
कन्दुकेश्वरसञ्ज्ञं च तल्लिङ्‌गमभवत्तदा ।
ज्येष्ठेश्वरसमीपे तु सर्वदुष्टनिवारणम् ॥ २८ ॥
एतस्मिन्नेव समये हरिब्रह्मादयः सुराः ।
शिवाविर्भावमाज्ञाय ऋषयश्च समाययुः ॥ २९ ॥
अथ सर्वे सुराः शम्भोर्वरान्प्राप्य तदाज्ञया ।
स्वधामानि ययुः प्रीतास्तथा काशीनिवासिनः ॥ ३० ॥
साम्बिकं शंकरं दृष्ट्‍वा कृताञ्जलिपुटाश्च ते ।
प्रणम्य तुष्टुवुर्भक्त्या वाग्भिरिष्टाभिरादरात् ॥ ३१ ॥
साम्बिकोऽपि शिवो व्यास क्रीडित्वा सुविहारवित् ।
जगाम स्वालयं प्रीतःसगणो भक्तवत्सलः ॥ ३२ ॥
कन्दुकेश्वरलिङ्‌गं च काश्यां दुष्टनिबर्हणम् ।
भुक्तिमुक्तिप्रदं सर्वकामदं सर्वदा सताम् ॥ ।३३ ॥
इदमाख्यानमतुलं शृणुयाद्यो मुदान्वितः ।
श्रावयेद्वा पठेद्यश्च तस्य दुःखभयं कुतः ॥ ३४ ॥
इह सर्वसुखं भुक्त्वा नानाविधमनुत्तमम् ।
परत्र लभते दिव्यां गतिं वै देवदुर्लभाम् ॥ ३५ ॥
इति तं वर्णितं तात चरितं परमाद्‌भुतम् ।
शिवयोर्भक्तवात्सल्यसूचकं शिवदं सताम् ॥ ३६ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्युक्त्वामन्त्र्य तं व्यासं तन्नुतो मद्वरात्मजः ।
ययौ विहायसा काशीं चरितं शशिमौलिनः ॥ ३७ ॥
युद्धखण्डमिदं प्रोक्तं मया ते मुनिसत्तम ।
रौद्रीयसंहितामध्ये सर्वकामफलप्रदम् ॥ ३८ ॥
इयं हि संहिता रौद्री सम्पूर्णा वर्णिता मया ।
सदाशिवप्रियतरा भुक्तिमुक्तिफलप्रदा ॥ ३९ ॥
इमां यश्च पठेन्नित्यं शत्रुबाधानिवारिकाम् ।
सर्वान्कामानवाप्नोति ततो मुक्तिं लभेत ना ॥ ४० ॥
सूत उवाच
इति ब्रह्मसुतः श्रुत्वा पित्रा शिवयशः परम् ।
शतनामाप्य शम्भोश्च कृतार्थोऽभूच्छिवानुगः ॥ ४१ ॥
ब्रह्मनारदसंवादः सम्पूर्णः कथितो मया ।
शिवःसर्वप्रधानो हि किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥ ४२ ॥
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां पञ्चमे युद्धखण्डे
विदलोत्पलदैत्यवधवर्णनं नामैकोनषष्टितमोऽध्यायः ॥ ५९ ॥
समाप्तोयं युद्धखण्डः ॥ समाप्तेयं द्वितीया रुद्रसंहिता ॥ २ ॥