व्यास उवाच
शुक्रे निगीर्णे रुद्रेण किमकार्षुश्च दानवाः ।
अन्धकेशा महावीरा वद तत्त्वं महामुने ॥ १ ॥
सनत्कुमार उवाच
काव्ये निगीर्णे गिरिजेश्वरेण
    दैत्या जयाशारहिता बभूवुः ।
हस्तैर्विमुक्ता इव वारणेन्द्राः
    शृङ्‌गैर्विहीना इव गोवृषाश्च ॥ २ ॥
शिरो विहीना इव देवसङ्‌घा
    द्विजा यथा चाध्ययनेन हीनाः ।
निरुद्यमाः सत्त्वगणा यथा वै
    यथोद्यमा भाग्यविवर्जिताश्च ॥ ३ ॥
पत्या विहीनाश्च यथैव योषा
    यथा विपक्षाः खलु मार्गणौघाः ।
आयूंषि हीनानि यथैव पुण्यै-
    र्व्रतैर्विहीनानि यथा श्रुतानि ॥ ४ ॥
विना यथा वैभवशक्तिमेकां
    भवन्ति हीनाःस्वफलैः क्रियौघाः ।
यथा विशूराः खलु क्षत्रियाश्च
    सत्यं विना धर्मगणो यथैव ॥ ९ ॥
नन्दिना चा हृते शुक्रे गिलिते च विषादिना ।
विषादमगमन्दैत्या यतमानरणोत्सवाः ॥ ६ ॥
तान् वीक्ष्य विगतोत्साहानन्धकः प्रत्यभाषत ।
दैत्यांस्तु हुण्डहुण्डादीन्महाधीरपराक्रमः ॥ ७ ॥
अन्धक उवाच
कविं विक्रम्य नयता नन्दिना वञ्चिता वयम् ।
तनूर्विना कृताः प्राणाःसर्वेषामद्य नो ननु ॥ ८ ॥
धैर्यं वीर्यं गतिः कीर्तिः सत्त्वं तेजः पराक्रमः ।
युगपन्नो हृतं सर्वमेकस्मिन् भार्गवे हृते ॥ ९ ॥
धिगस्मान् कुलपूज्यो यैरेकोपि कुलसत्तमः ।
गुरुःसर्वसमर्थश्च त्राता त्रातो न चापदि ॥ १० ॥
तद्यूयमविलम्ब्येह युध्यध्वमरिभिः सह ।
वीरैस्तैः प्रमथैवीराः स्मृत्वा गुरुपदाम्बुजम् ॥ ११ ॥
गुरोः काव्यस्य सुखदौ स्मृत्वा चरणपङ्‌कजौ ।
सूदयिष्याम्यहं सर्वान् प्रमथान् सह नन्दिना ॥ १२ ॥
अद्यैतान् विवशान् हत्वा सहदेवैः सवासवैः ।
भार्गवं मोचयिष्यामि जीवं योगीव कर्मतः ॥ १३ ॥
स चापि योगी योगेन यदि नाम स्वयं प्रभुः ।
शरीरात्तस्य निर्गच्छेदस्माकं शेषपालिता ॥ १४ ॥
सनत्कुमार उवाच
इत्यन्धकवचः श्रुत्वा दानवा मेघनिःस्वनाः ।
प्रमथान् निर्दयाः प्राहुर्मर्तव्ये कृतनिश्चयाः ॥ १५ ॥
सत्यायुषि न नो जातु शक्ताः स्युः प्रमथा बलात् ।
असत्यायुषि किं गत्वा त्यक्त्वा स्वामिनमाहवे ॥ १६ ॥
ये स्वामिनं विहायातो बहुमानधना जनाः ।
यान्ति ते यान्ति नियतमन्धतामिस्रमालयम् ॥ १७ ॥
अयशस्तमसा ख्यातिं मलिनीकृत्य भूरिशः ।
इहामुत्रापि सुखिनो न स्युर्भग्ना रणाजिरे ॥ १८ ॥
किं दानै किं तपोभिश्च किं तीर्थपरिमज्जनैः ।
धारातीर्थे यदि स्नानं पुनर्भवमलापहे ॥ १९ ॥
सम्प्रधार्येति तद्वाक्यं दैत्यास्ते दनुजास्तथा ।
ममन्थुः प्रमथानाजौ रणभेरीं निनाद्य च ॥ २० ॥
तत्र बाणासिवज्रौघैः कठिनैश्च शिलामयैः ।
भुशुण्डिभिन्दिपालैश्च शक्ति भल्लपरश्वधैः ॥ २१ ॥
खट्वाङ्‌गैः पट्टिशैः शूलैर्लकुटैर्मुसलैरलम् ।
परस्परमभिघ्नन्तः प्रचक्रुः कदनं महत् ॥ २२ ॥
कार्मुकाणां विकृष्टानां पततां च पतत्त्रिणाम् ।
भिन्दिपालभुशुण्डीनां क्ष्वेडितानां रवोऽभवत् ॥ २३ ॥
रणतूर्य्यनिनादैश्च गजानां बहुबृंहितैः ।
ह्रेषारवैर्हयानांश्च महान्कोलाहलोऽभवत् ॥ २४ ॥
अतिस्वनैरवापूरि द्यावाभूम्योर्यदन्तरम् ।
अभीरूणां च भीरूणां महारोमोद्‌गमोऽभवत् ॥ २५ ॥

गजवाजिमहारावस्फुटशब्दग्रहाणि च ।
भग्नध्वजपताकानि क्षीणप्रहरणानि च ॥ २६ ॥
रुधिरोद्‌गारचित्राणि व्यश्वहस्तिरथानि च ।
पिपासितानि सैन्यानि मुमूर्च्छुरुभयत्र वै ॥ २७ ॥
अथ ते प्रमथा वीरा नन्दिप्रभृतयस्तदा ।
बलेन जघ्नुरसुरान्सर्वान्प्रापुर्जयं मुने ॥ २८ ॥
दृष्ट्‍वा सैन्यं च प्रमथेर्भज्यमानमितस्ततः ।
दुद्राव रथमास्थाय स्वयमेवान्धको गणान् ॥ २९ ॥
शरावारप्रयुक्तैस्तैर्वज्रपातैर्नगा इव ।
प्रमथा नेशिरे चास्त्रैर्निस्तोया इव तोयदाः ॥ ३० ॥
यान्तमायान्तमालोक्य दूरस्थं निकटस्थितम् ।
प्रत्येकं रोमसङ्‌ख्याभिर्विव्याधेषुभिरन्धकः ॥ ३१ ॥
दृष्ट्‍वा सैन्यं भज्यमानमन्धकेन बलीयसा ।
स्कन्दो विनायको नन्दी सोमनन्द्यादयः परे ॥ ३२ ॥
प्रमथा प्रबला वीराः शंकरस्य गणा निजाः ।
चुक्रुधुःसमरं चक्रुर्विचित्रं च महाबलाः ॥ ३३ ॥
विनायकेन स्कन्देन नन्दिना सोमनन्दिना ।
वीरेण नैगमेयेन वैशाखेन बलीयसा ॥ ३४ ॥
इत्याद्यैस्तु गणैरुग्रैरन्धकोप्यधकीकृतः ।
त्रिशूलशक्तिबाणौघधारासम्पातपातिभिः ॥ ३५ ॥
ततः कोलाहलो जातः प्रमथासुरसैन्ययोः ।
तेन शब्देन महता शुक्रः शम्भूदरे स्थितः ॥ ३६ ॥
छिद्रान्वेषी भ्रमन्सोथ विनिकेतो यथानिलः ।
सप्तलोकान्सपातालान् रुद्रदेहे व्यलोकयत् ॥ ३७ ॥
ब्रह्मनारायणेन्द्राणां सादित्याप्सरसां तथा ।
भुवनानि विचित्राणि युद्धं च प्रमथासुरम् ॥ ३८ ॥
स वर्षाणां शतं कुक्षौ भवस्य परितो भ्रमन् ।
न तस्य ददृशे रन्ध्रं शुचे रन्ध्रं खलो यथा ॥ ३९ ॥
शाम्भवेनाथ योगेन शुक्ररूपेण भार्गवः ।
इमं मन्त्रवरं जप्त्वा शम्भोर्जठरपञ्जरात् ॥ ४० ॥
निष्क्रान्तं लिङ्‌गमार्गेण प्रणनाम ततः शिवम् ।
गौर्य्या गृहीतः पुत्रार्थं तदविघ्नेश्वरीकृतः ॥ ४१ ॥
अथ काव्यं विनिष्क्रातं शुक्रमार्गेण भार्गवम् ।
दृष्ट्‍वोवाच महेशानो विहस्य करुणानिधिः ॥ ४२ ॥
महेश्वर उवाच
शुक्रवन्निःसृतो यस्माल्लिङ्‌गान्मे भृगुनन्दन ।
कर्मणा तेन शुक्लत्वं मम पुत्रोऽसि गम्यताम् ॥ ४३ ॥
सनत्कुमार उवाच
इत्येवमुक्तो देवेन शुक्रोऽर्कसदृशद्युतिः ।
प्रणनाम शिवं भूयस्तुष्टाव विहिताञ्जलिः ॥ ४४ ॥
शुक्र उवाच
अनन्तपादस्त्वमनन्तमूर्ति-
    रनन्तमूर्द्धान्तकरः शिवश्च ।
अनन्तबाहुः कथमीदृशं त्वां
    स्तोष्ये ह नुत्यं प्रणिपत्य मूर्ध्ना ॥ ४५ ॥
त्वमष्टमूर्तिस्त्वमनन्तमूर्ति-
    स्त्वमिष्टदः सर्वसुरासुराणाम् ।
अनिष्टदृष्टश्च विमर्दकश्च
    स्तोष्ये ह नुत्यं कथमीदृशं त्वाम् ॥ ४६ ॥
सनत्कुमार उवाच
इति स्तुत्वा शिवं शुक्रः पुनर्नत्वा शिवाज्ञया ।
विवेश दानवानीकं मेघमालां यथा शशी ॥ ४७ ॥
निगीर्णनमिति प्रोक्तं शंकरेण कवे रणे ।
शृणु मन्त्रं च तं जप्तो यः शम्भोः कविनोदरे ॥ ४८ ॥
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्र संहितायां पञ्चमे
युद्धखण्डे शुक्रनिगीर्णनं नामाष्टचत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४८ ॥