सनत्कुमार उवाच
ततश्च शङ्‌खचूडोऽसौ जैगीषव्योपदेशतः ।
ततश्चकार सुप्रीत्या ब्रह्मणः पुष्करे चिरम् ॥ १ ॥
गुरुदत्तां ब्रह्मविद्यां जजाप नियतेन्द्रियः ।
स एकाग्रमना भूत्वा करणानि निगृह्य च ॥ २ ॥
तपन्तं पुष्करे तं वै शङ्‌खचूडं च दानवम् ।
वरं दातुं जगामाशु ब्रह्मालोकगुरुर्विभुः ॥ ३ ॥
वरं ब्रूहीति प्रोवाच दानवेन्द्रं विधिस्तदा ।
स दृष्ट्‍वा तं ननामातिनम्रस्तुष्टाव सद्‌गिरा ॥ ४ ॥
वरं ययाचे ब्रह्माणमजेयत्वं दिवौकसाम् ।
तथेत्याह विधिस्तं वै सुप्रसन्नेन चेतसा ॥ ५ ॥
श्रीकृष्णकवचं दिव्यं जगन्मंगलमंगलम् ।
दत्तवान् शङ्‌खचूडाय सर्वत्र विजयप्रदम् ॥ ६ ॥
बदरीं सम्प्रयाहि त्वं तुलस्या सह तत्र वै ।
विवाहं कुरु तत्रैव सा तपस्यति कामतः ॥ ७ ॥
धर्मध्वजसुता सेति सन्दिदेश च तं विधिः ।
अन्तर्धानं जगामाशु पश्यतस्तस्य तत्क्षणात् ॥ ८ ॥
ततःस शङ्‌खचूडो हि तपःसिद्धोऽतिपुष्करे ।
गले बबन्ध कवचं जगन्मंगलमंगलम् ॥ ९ ॥
आज्ञया ब्राह्मणः सोऽपि तपःसिद्धमनोरथः ।
समाययौ प्रहृष्टास्यस्तूर्णं बदरिकाश्रमम् ॥ १० ॥
यदृच्छयाऽऽगतस्तत्र शङ्‌खचूडश्च दानवः ।
तपश्चरन्ती तुलसी यत्र धर्मध्वजात्मजा ॥ ११ ॥
सुरूपा सुस्मिता तन्वी शुभभूषणभूषिता ।
सकटाक्षं ददर्शासौ तमेव पुरुषं परम् ॥ १२ ॥
दृष्ट्‍वा तां ललिता रम्यां सुशीलां सुन्दरीं सतीम् ।
उवास तत्समीपे तु मधुरं तामुवाच सः ॥ १३ ॥
शङ्‌खचूड उवाच
का त्वं कस्य सुता त्वं हि किं करोषि स्थितात्र किम् ।
मौनीभूता किङ्‌करं मां सम्भावितुमिहार्हसि ॥ १४ ॥
सनत्कुमार उवाच
इत्येवं वचनं श्रुत्वा सकामं तमुवाच सा । १५ ॥
तुलस्युवाच
धर्मध्वजसुताहं च तपस्यामि तपस्विनी ।
तपोवने च तिष्ठामि कस्त्वं गच्छ यथासुखम् ॥ १६ ॥
नारीजातिर्मोहिनी च ब्रह्मादीनां विषोपमा ।
निन्द्या दोषकरी माया शृङ्‌खला ह्यनुशायिनाम् ॥ १७ ॥
सनत्कुमार उवाच
इत्युक्त्वा तुलसी तं च सरसं विरराम ह ।
दृष्ट्‍वा तां सस्मितां सोपि प्रवक्तुमुपचक्रमे ॥ १८ ॥
शङ्‌खचूड उवाच
त्वया यत्कथितं देवि न च सर्वमलीककम् ।
किञ्चित्सत्यमलीकं च किञ्चिन्मत्तो निशामय ॥ १९ ॥
पतिव्रताः स्त्रियो याश्च तासां मध्ये त्वमग्रणीः ।
न चाहं पापदृक्कामी तथा त्वं नेति धीर्मम ॥ २० ॥
आगच्छामि त्वत्समीपमाज्ञया ब्रह्मणोऽधुना ।
गान्धर्वेण विवाहेन त्वां ग्रहीष्यामि शोभने ॥ २१ ॥

शङ्‌खचूडोऽहमेवास्मि देवविद्रावकारकः ।
मां न जानासि किं भद्रे न श्रुतोऽहं कदाचन ॥ २२ ॥
दनुवंश्यो विशेषेण मन्द पुत्रश्च दानवः ।
सुदामा नाम गोपोहं पार्षदश्च हरेः पुरा ॥ २३ ॥
अधुना दानवेन्द्रोऽहं राधिकायाश्च शापतः ।
जातिस्मरोऽहं जानामि सर्वं कृष्णप्रभावतः ॥ २४ ॥
सनत्कुमार उवाच
एवमुक्त्वा शङ्‌खचूडो विरराम च तत्पुरः ।
दानवेन्द्रेण सेत्युक्ता वचनं सत्यमादरात् ।
सस्मितं तुलसी तुष्टा प्रवक्तुमुपचक्रमे ॥ २५ ॥
तुलस्युवाच
त्वयाहमधुना सत्त्वविचारेण पराजिता ।
स धन्यः पुरुषो लोके न स्त्रिया यः पराजितः ॥ २६ ॥
सत्क्रियोप्यशुचिर्नित्यं स पुमान्यः स्त्रिया जितः ।
निन्दन्ति पितरो देवा मानवाःसकलाश्च तम् ॥ २७ ॥
शुध्येद्विप्रो दशाहेन जातके मृतसूतके ।
क्षत्रियो द्वादशाहेन वैश्यः पञ्चदशाहतः ॥ २८ ॥
शूद्रो मासेन शुध्येत्तु हीति वेदानुशासनम् ।
न शुचिः स्त्रीजितः क्वापि चितादाहं विना पुमान् ॥ २९ ॥
न गृह्णतीच्छया तस्मात्पितरः पिण्डतर्पणम् ।
न गृह्णन्ति सुरास्तेन दत्तं पुष्पफलादिकम् ॥ ३० ॥
तस्य किं ज्ञानसुतपो जपहोम प्रपूजनैः ।
विद्यया दानतः किं वा स्त्रीभिर्यस्य मनो हृतम् ॥ ३१ ॥
विद्याप्रभावज्ञानार्थं मया त्वं च परीक्षितः ।
कृत्वा कान्तपरीक्षां वै वृणुयात्कामिनी वरम् ॥ ३२ ॥
सनत्कुमार उवाच
इत्येवं प्रवदन्त्यां तु तुलस्यां तत्क्षणे विधिः ।
तत्राजगाम संस्रष्टा प्रोवाच वचनं ततः ॥ ३३ ॥
ब्रह्मोवाच
किं करोषि शङ्‌खचूड संवादमनया सह ।
गान्धर्वेण विवाहेन त्वमस्या ग्रहणं कुरु ॥ ३४ ॥
त्वं वै पुरुषरत्नं च स्त्रीरत्नं च त्वियं सती ।
विदग्धाया विदग्धेन सङ्‌गमो गुणवान् भवेत् ॥ ३५ ॥
निर्विरोधं सुखं राजन् को वा त्यजति दुर्लभम् ।
योऽविरोधसुखत्यागी स पशुर्नात्र संशयः ॥ ३६ ॥
किं त्वं परीक्षसे कान्तमीदृशं गुणिनं सति ।
देवानामसुराणां च दानवानां विमर्दकम् ॥ ३७ ॥
अनेन सार्द्धं सुचिरं विहारं कुरु सर्वदा ।
स्थाने स्थाने यथेच्छं च सर्वलोकेषु सुन्दरि ॥ ३८ ॥
अन्ते प्राप्स्यति गोलोके श्रीकृष्णं पुनरेव सः ।
चतुर्भुजं च वैकुण्ठे मृते तस्मिंस्त्वमाप्स्यसि ॥ ३९ ॥
सनत्कुमार उवाच
इत्येवमाशिषं दत्त्वा स्वालयं तु ययौ विधिः ।
गान्धर्वेण विवाहेन जगृहे तां च दानवः ॥ ४० ॥
एवं विवाह्य तुलसीं पितुः स्थानं जगाम ह ।
स रेमे रमया सार्द्धं वासगेहे मनोरमे ॥ ४१ ॥
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां पञ्चमे
युद्धखण्डे शङ्‌खचूडतपःकरणविवाहवर्णनं नामाष्टविंशोऽध्यायः ॥ २८ ॥