|
॥ श्रीगणेशाय नमः श्रीगौरीशंकराभ्यां नमः ॥
॥ श्रीशिवमहापुराणम् ॥ द्वितीया रुद्रसंहितायां तृतीयः पार्वतीखण्डे
पञ्चाशत्तमोऽध्यायः
विवाहमहोत्सवे स्त्रीविनोदवर्णनम्
ब्रह्मोवाच
ततश्चाहं मुनिगणैः शेषकृत्यं शिवाज्ञया । अकार्षं नारद प्रीत्या शिवाशिवविवाहतः ॥ १ ॥ तयोः शिरोऽभिषेकश्च बभूवादरतस्ततः । ध्रुवस्य दर्शनं विप्राः कारयामासुरादरात ॥ २ ॥ हृदयालम्भनं कर्म बभूव तदनन्तरम् । स्वस्तिपाठश्च विप्रेन्द्र महोत्सवपुरःसरः ॥ ३ ॥ शिवाशिरसि सिन्दूरं ददौ शम्भुर्द्विजाज्ञया । तदानीं गिरिजाभिख्याद्भुतावर्ण्या बभूव ह ॥ ४ ॥ ततो विप्राज्ञया तौ द्वावेकासनसमास्थितौ । लेभाते परमां शोभां भक्तचित्तमुदावहाम् ॥ ५ ॥ ततः स्वस्थानमागत्य संस्रवप्राशनं मुदा । चक्रतुस्तौ निदेशान्मेऽद्भुतलीलाकरौ मुने ॥ ६ ॥ इत्थं निवृत्ते विधिवद्यज्ञे वैवाहिके शिवः । ब्रह्मणे पूर्णपात्रं मे ददौ लोककृते प्रभुः ॥ ७ ॥ गोदानं विधिवच्छम्भुराचार्याय ददौ ततः । महादानानि च प्रीत्या यानि मंगलदानि वै ॥ ८ ॥ ततः शतसुवर्णं च विप्रेभ्यः स ददौ पृथक् । बहुभ्यो रत्नकोटीश्च नानाद्रव्याण्यनेकशः ॥ ९ ॥ तदानीममराः सर्वे परे जीवाश्चराचराः । मुमुदुश्चेतसातीव बभूवाति जयध्वनिः ॥ १० ॥ मंगलध्वनिगानं च बभूव बहु सर्वतः । वाद्यध्वनिरभूद्रम्यो सर्वानन्दप्रवर्द्धनः ॥ ११ ॥ हरिर्मयाथ देवाश्च मुनयश्चापरेऽखिलाः । गिरिमामन्त्र्य सुप्रीत्या स्वस्थानं प्रययुर्द्रुतम् ॥ १२ ॥ तदानीं शैलनगरे स्त्रियश्च मुदिता वरम् । शिवाशिवौ समानीय ययुः कुहवरालयम् ॥ १३ ॥ लौकिकाचारमाजह्रुस्ताः स्त्रियस्तत्र चादृताः । महोत्साहो बभूवाथ सर्वतः प्रमुदावहः ॥ १४ ॥ अथ तास्तौ समानीय दम्पती जनशंकरौ । वासालयं महादिव्यं भवाचारं व्यधुर्मुदा ॥ १५ ॥ अथो समीपमागत्य शैलेन्द्रनगरस्त्रियः । निर्वृत्य मंगलं कर्म प्रापयन्दम्पती गृहम् ॥ १६ ॥ कृत्वा जयध्वनिं चक्रुर्ग्रन्थिनिर्मोचनादिकम् । सस्मिताःसकटाक्षाश्च पुलकाञ्चितविग्रहाः ॥ १७ ॥ वासगेहं सम्प्रविश्य मुमुहुः कामिनीवराः । प्रसंशन्त्यः स्वभाग्यानि पश्यन्तः परमेश्वरम् ॥ १८ ॥ महासुरूपवेषं च सर्व लावण्यसंयुतम् । नवीनयौवनस्थं च कामिनीचित्तमोहनम् ॥ १९ ॥ ईषद्धास्यप्रसन्नास्यं सकटाक्षं सुसुन्दरम् । सुसूक्ष्मवासो बिभ्राणं नानारत्न विभूषितम् ॥ २० ॥ तदानीं दिव्यनार्यश्च षोडशारं समाययुः । तौ दम्पती च सन्द्रष्टुं महादरपुरःसरम् ॥ २१ ॥ सरस्वती च लक्ष्मीश्च सावित्री जाह्नवी तथा । अदितिश्च शची चैव लोपामुद्राप्यरुन्धती ॥ २२ ॥ अहल्या तुलसी स्वाहा रोहिणी च वसुन्धरा । शतरूपा च सञ्ज्ञा च रतिरेताः सुरस्त्रियः ॥ २३ ॥ देवकन्या नागकन्या मुनिकन्या मनोहराः । तत्र या याः स्थितास्तासां सङ्ख्यां कर्तुं च कः क्षमः ॥ २४ ॥ ताभी रत्नासने दत्ते तत्रोवास शिवो मुदा । तमूचुः क्रमतो देव्यः सुहासं मधुरं वचः ॥ २५ ॥ सरस्वत्युवाच प्राप्ता सती महादेवाधुना प्राणाधिका मुदा । दृष्ट्वा प्रियास्यं चन्द्राभं सन्तापं त्यज कामुक ॥ २६ ॥
कालं गमय कालेश सतीसंश्लेषपूर्वकम् । विश्लेषस्ते न भविता सर्वकालं समाश्रिता ॥ २७ ॥ लक्ष्मीरुवाच लज्जां विहाय देवेश सतीं कृत्वा स्ववक्षसि । तिष्ठ तां प्रति का लज्जा प्राणा यान्ति यया विना ॥ २८ ॥ सावित्र्युवाच भोजयित्वा सतीं शम्भो शीघ्रं त्वं भुङ्क्ष्व मा खिदः । तदाचम्य सकर्पूरन्ताम्बूलं देहि सादरम् ॥ २९ ॥ जाह्नव्युवाच स्वर्णकान्तिकरां धृत्वा केशान्मार्जय योषितः । कामिन्याः स्वामिसौभाग्यसुखं नातः परं भवेत् ॥ ३० ॥ अदितिरुवाच भोजनान्ते शिवः शम्भुं मुखं शुद्ध्यर्थमादरात् । जलं देहि महाप्रीत्या दम्पतिप्रेम दुर्लभम् ॥ ३१ ॥ शच्युवाच कृत्वा विलापं यद्धेतोः शिवां कृत्वा च वक्षसि । यो बभ्रामानिशं मोहात् का लज्जा ते प्रियां प्रति ॥ ३२ ॥ लोपामुद्रोवाच व्यवहारोऽस्ति च स्त्रीणां भुक्त्वा वासगृहे शिव । दत्त्वा शिवायै ताम्बूलं शयनं कर्तुमर्हसि ॥ ३३ ॥ अरुन्धत्युवाच मया दत्तां सतीमेनां तुभ्यं दातुमनीप्सिता । विविधं बोधयित्वेमां सुरतिं कर्तुमर्हसि ॥ ३४ ॥ अहल्योवाच वृद्धावस्थां परित्यज्य ह्यतीव तरुणो भव । येन मेनानुमन्येत त्वां सुतार्पितमानसा ॥ ३५ ॥ तुलस्युवाच सती त्वया परित्यक्ता कामो दग्धः पुरा कृतः । कथं तदा वसिष्ठश्च प्रभो प्रस्थापितोऽधुना ॥ ३६ ॥ स्वाहोवाच स्थिरो भव महादेव स्त्रीणां वचसि साम्प्रतम् । विवाहे व्यवहारोऽस्ति पुरन्ध्रीणां प्रगल्भता ॥ ३७ ॥ रोहिण्युवाच कामं पूरय पार्वत्याः कामशास्त्रविशारद । कुरु पारं स्वयं कामी कामिनीकामसागरम् ॥ ३८ ॥ वसुन्धरोवाच जानासि भावं भावज्ञ कामार्तानां च योषिताम् । न च स्वं स्वामिनं शम्भो ईश्वरं पाति सन्ततम् ॥ ३९ ॥ शतरूपोवाच भोगं दिव्यं विना भुक्त्वा न हि तुष्येत्क्षुधातुरः ॥ येन तुष्टिर्भवेच्छम्भो तत्कर्तुमुचितं स्त्रियाः । ४० ॥ सञ्ज्ञोवाच तूर्णं प्रस्थापय प्रीत्या पार्वत्या सह शङ्करम् । रत्नप्रदीपं ताम्बूलं तल्पं निर्माय निर्जने ॥ ४१ ॥ ब्रह्मोवाच स्त्रीणां तद्वचनं श्रुत्वा ता उवाच शिवः स्वयम् । निर्विकारश्च भगवान्योगीन्द्राणां गुरोर्गुरुः ॥ ४२ ॥ शंकर उवाच देव्यो न ब्रूत वचनमेवम्भूतं ममान्तिकम् । जगतां मातरः साध्व्यः पुत्रे चपलता कथम् ॥ ४३ ॥ ब्रह्मोवाच शङ्करस्य वचः श्रुत्वा लज्जिताःसुरयोषितः । बभूवुः सम्भ्रमात्तूष्णीं चित्रपुत्तलिका यथा ॥ ४४ ॥ भुक्त्वा मिष्टान्नमाचम्य महेशो हृष्टमानसः । सकर्पूरं च ताम्बूलं बुभुजे भार्य या सह ॥ ४५ ॥ इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां तृतीय पार्वतीखण्डे परिहासवर्णनंनाम पञ्चाशत्तमोऽध्यायः ॥ ५० ॥ श्रीगौरीशंकरार्पणमस्तु |