ब्रह्मोवाच
अथ शैलेश्वरः प्रीतो हिमवान्मुनिसत्तम ।
स्वपुरं रचयामास विचित्रं परमोत्सवम् ॥ १ ॥
सिक्तमार्गं संस्कृतं च शोभितं परमर्द्धिभिः ।
द्वारि द्वारि च रम्भादि मंगलं द्रव्यसंयुतम् ॥ २ ॥
प्राङ्‌गणं रचयामास रम्भास्तंभसमन्वितम् ।
पट्टसूत्रैः संनिबद्धं रसालपल्लवान्वितम् ॥ ३ ॥
मालतीमाल्यसंयुक्तं लसत्तोरणसुप्रभम् ।
शोभितम्मंगलद्रव्यैश्चतुर्दिक्षु स्थितैः शुभैः ॥ ४ ॥
तथैव सर्वं परया मुदान्वित-
     श्चक्रे गिरीन्द्रः स्वसुतार्थमेव ।
गर्गं पुरस्कृत्य महाप्रभावं
     प्रस्तावयोग्यं च सुमंगलं हि ॥ ५ ॥
आहूय विश्वकर्माणं कारयामास सादरम् ।
मण्डपं च सुविस्तीर्णं वेदिकादिमनोहरम् ॥ ६ ॥
अयुतेन सुरर्षे तद्योजनानां च विस्तृतम् ।
अनेकलक्षणोपेतं नानाश्चर्यसमन्वितम् ॥ ७ ।
स्थावरं जङ्‌गमं सर्वं सदृशन्तैर्मनोहरम् ।
सर्वतोऽद्‌भुतसर्वस्वं नानावस्तुचमत्कृतम् ॥ ८ ॥
जङ्‌गमं विजितं तत्र स्थावरेण विशेषतः ।
जङ्‌गमेन च तत्रासीज्जितं स्थावरमेव हि ॥ ९ ॥
पयसा च जिता तत्र स्थलभूमिर्न चान्यथा ।
जलं किं हि स्थलं किं हि न विदुः केऽपि कोविदाः ॥ १० ॥
क्वचित्सिंहाः कृत्रिमाश्च क्वचित्सारसपङ्‌क्तयः ।
क्वचिच्छिखण्डिनस्तत्र कृत्रिमाश्च मनोहराः ॥ ११ ॥
क्वचित्स्त्रियः कृत्रिमाश्च नृत्यन्त्यः पुरुषैःसह ।
मोहयन्त्यो जनान्सर्वान्पश्यन्त्यः कृत्रिमास्तथा ॥ १२ ॥
तथा तेनैव विधिना द्वारपाला मनोहराः ।
हस्तैर्धनूंषि चोद्धृत्य स्थावरा जङ्‌गमोपमाः ॥ १३ ॥
द्वारि स्थिता महालक्ष्मीः कृत्रिमा रचिताद्‌भुता ।
सर्वलक्षणसंयुक्ता गताः साक्षत्पयोर्णवात् ॥ १४ ॥
गजाश्चालङ्कृता ह्यासन्कृत्रिमा अकृतोपमाः ।
तथाश्वाः सादिभिश्चैव गजाश्च गजसादिभिः ॥ १५ ॥
रथा रथिभिराकृष्टा महाश्चर्यसमन्विताः ।
वाहनानि तथान्यानि पत्तयः कृत्रिमास्तथा ॥ १६ ॥
एवं विमोहनार्थं तु कृतं वै विश्वकर्मणा ।
देवानां च मुनीनां च तेन प्रीतात्मना मुने ॥ १७ ॥
महाद्वारि स्थितौ नन्दी कृत्रिमश्च कृतो मुने ।
शुद्धस्फटिकसङ्‌काशो यथा नन्दी तथैव सः ॥ १८ ॥
तस्योपरि महादिव्यं पुष्पकं रत्नभूषितम् ।
राजितं पल्लवैः शुभ्रैश्चामरैश्च सुशोभितम् ॥ १९ ॥
वामपार्श्वे गजौ द्वौ च शुद्धकाश्मीरसन्निभौ ।
चतुर्दन्तो षष्टिवर्षौ भेदमानौ महाप्रभौ ॥ २० ॥
तथैवार्कनिभौ तेन कृतौ चाश्वौ महाप्रभौ ।
चामरालङ्‌कृतौ दिव्यौ दिव्यालङ्कारभूषितौ ॥ २१ ॥

दंशिता वररत्नाढ्या लोकपालास्तथैव च ।
सर्वे देवा यथार्थं वै कृता वै विश्वकर्मणा ॥ २२ ॥
तथा हि ऋषयःसर्वे भृग्वाद्याश्च तपोधनाः ।
अन्ये ह्युपसुरास्तद्वत्सिद्धाश्चान्येऽपि वै कृताः ॥ २३ ॥
विष्णुश्च पार्षदैःसर्वैर्गरुडाख्यैः समन्वितः ।
कृत्रिमो निर्मितस्तद्वत्परमाश्चर्यरूपवान् ॥ २४ ॥
तथैवाहं सुतैवेदैःसिद्धैश्च परिवारितः ।
कृत्रिमो निर्मितस्तद्वत्पठन्सूक्तानि नारद ॥ २५ ॥
ऐरावतगजारूढः शक्रःस्वदलसंयुतः ।
कृत्रिमो निर्मितस्तद्वत्परिपूर्णेन्दुसंनिभः ॥ २६ ॥
किं बहूक्तेन देवर्षे सर्वो वै विश्वकर्मणा ।
हिमागप्रेरितेनाशु क्लृप्तःसुरसमाजकः ॥ २७ ॥
एवंभूतः कृतस्तेन मण्डपो दिव्यरूपवान् ।
अनेकाश्चर्यसम्भूतो महान्देवविमोहनः ॥ २८ ॥
अथाज्ञप्तो गिरीशेन विश्वकर्मा महामतिः ।
निवासार्थं सुरादीनां तत्तल्लोकान् हि यत्नतः ॥ २९ ॥
तत्रैव च महामञ्चाः सुप्रभाः परमाद्‌भुताः ।
रचिताःसुखदा दिव्यास्तेषां वै विश्वकर्मणा ॥ ३० ॥
तथाप्तसप्तलोकं वै विरेचे क्षणतोऽद्‌भुतम् ।
दीप्त्या परमया युक्तं निवासार्थं स्वयम्भुवः ॥ ३१ ॥
तथैव विष्णोस्त्वपरं वैकुण्ठाख्यं महोज्ज्वलम् ।
विरेचे क्षणतो दिव्यं नानाश्चर्यसमन्वितम् ॥ ३२ ॥
अमरेशगृहं दिव्यं तथैवाद्‌भुतमुत्तमम् ।
विरेचे विश्वकर्मासौ सर्वैश्वर्यसमन्वितम् ॥ ३३ ॥
गृहाणि लोकपालानां विरेचे सुन्दराणि च ।
तद्वत्स प्रीतितो दिव्यान्यद्‌भुतानि महान्ति च ॥ ३४ ॥
अन्येषाममराणां च सर्वेषां क्रमशस्तथा ।
सदनानि विचित्राणि रचितानि च तेन वै ॥ ३५ ॥
विश्वकर्मा महाबुद्धिः प्राप्तशम्भुमहावरः ।
विरेचे क्षणतः सर्वं शिवतुष्ट्यर्थमेव च ॥ ३६ ॥ ं
तथैव चित्रं परमं महोज्ज्वलं
     महाप्रभं देववरैः सुपूजितम् ।
गिरीशचिह्नं शिवलोकसंस्थितं
     सुशोभितं शम्भुगृहं चकार ॥ ३७ ॥
एवम्भूता कृता तेन रचना विश्वकर्मणा ।
विचित्रा शिवतुष्ट्यर्थं पराश्चर्या महोज्ज्वला ॥ ३८ ॥
एवं कृत्वाखिलं चेदं व्यवहारं च लौकिकम् ।
पर्यैक्षिष्ट मुदा शम्भ्वागमनं स हिमाचलः ॥ ३९ ॥
इति प्रोक्तमशेषेण वृत्तान्तं प्रमुदावहम् ।
हिमालयस्य देवर्षे किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥ ४० ॥
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां तृतीये
पार्वतीखण्डे मण्डपादिरचनावर्णनं नामाष्टत्रिंशोऽध्यायः ॥ ३८ ॥