ब्रह्मोवाच
सुतवर्य महाप्राज्ञ शृणु सन्ध्यातपो महत् ।
यच्छ्रुत्वा नश्यते पापसमूहस्तत्क्षणाद्ध्रुवम् ॥ १ ॥
उपश्रुत्य तपोभावं वसिष्ठे स्वगृहं गते ।
सन्ध्यापि तपसो भावं ज्ञात्वा मोदमवाप ह ॥ २ ॥
ततःसानन्दमनसो वेषं कृत्वा तु यादृशम् ।
तपश्चर्तुं समारेभे बृहल्लोहिततीरगा ॥ ३ ॥
यथोक्तं तु वसिष्ठेन मन्त्रं तपसि साधनम् ।
मन्त्रेण तेन सद्‌भक्त्या पूजयामास शङ्‌करम् ॥ ४ ॥
एकान्तमनसस्तस्याः कुर्वन्त्या सुमहत्तपः ।
शम्भौ विन्यस्तचित्ताया गतमेकं चतुर्युगम् ॥ ५ ॥
प्रसन्नोभूत्तदा शम्भुस्तपसा तेन तोषितः ।
अन्तर्बहिस्तथाकाशे दर्शयित्वा निजं वपुः ॥ ६ ॥
यद्‌रूपं चिन्तयन्ती सा तेन प्रत्यक्षतां गतः । ७ ॥
अथ सा पुरतो दृष्ट्‍वा मनसा चिन्तितं प्रभुम् ।
प्रसन्नवदनं शान्तं मुमोदातीव शङ्‌करम् ॥ ८ ॥
ससाध्वसमहं वक्ष्ये किं कथं स्तौमि वा हरम् ।
इति चिन्तापरा भूत्वा न्यमीलयत चक्षुषी ॥ ९ ॥
निमीलिताक्ष्यास्तस्यास्तु प्रविश्य हृदयं हरः ।
दिव्यं ज्ञानं ददौ तस्यै वाचं दिव्ये च चक्षुषी ॥ १० ॥
दिव्यज्ञानं दिव्यचक्षुर्दिव्या वाचमवाप सा ।
प्रत्यक्षं वीक्ष्य दुर्गेशं तुष्टाव जगतां पतिम् ॥ ११ ॥
सन्ध्योवाच
निराकारं ज्ञानगम्यं परं य-
न्नैव स्थूलं नापि सूक्ष्मं न चोच्चम् ।
अन्तश्चिन्त्यं योगिभिस्तस्य रूपं
तस्मै तुभ्यं लोककर्त्रे नमोस्तु ॥ १२ ॥
सर्वं शान्तं निर्मलं निर्विकारं
ज्ञानागम्यं स्वप्रकाशेऽविकारम् ।
खाध्वप्रख्यं ध्वान्तमार्गात्परस्ता-
द्‌रूपं यस्य त्वां नमामि प्रसन्नम् ॥ १३ ॥
एकं शुद्धं दीप्यमानं विनाजां-
चिदानन्दं सहजं चाविकारि ।
नित्यानन्दं सत्यभूतिप्रसन्नं
यस्य श्रीदं रूपमस्मै नमस्ते ॥ १४ ॥
विद्याकारोद्‌भावनीयं प्रभिन्नं
सत्त्वच्छन्दं ध्येयमात्मस्वरूपम् ।
सारं पारं पावनानां पवित्रं
तस्मै रूपं यस्य चैवं नमस्ते ॥ १५ ॥
यत्त्वाकारं शुद्धरूपं मनोज्ञं
रत्नाकल्पं स्वच्छकर्पूरगौरम् ।
इष्टाभीती शूलमुण्डे दधानं
हस्तैर्नम्यो योगयुक्ताय तुभ्यम् ॥ १६ ॥
गगनं भूर्दिशश्चैव सलिलं ज्योतिरेव च ।
पुनः कालश्च रूपाणि यस्य तुभ्यं नमोऽस्तु ते ॥ १७ ॥
प्रधानपुरुषौ यस्य कायत्वेन विनिर्गतौ ।
तस्मादव्यक्तरूपाय शङ्‌कराय नमो नमः ॥ १८ ॥
यो ब्रह्मा कुरुते सृष्टिं यो विष्णुः कुरुते स्थितिम् ।
संहरिष्यति यो रुद्रस्तस्मै तुभ्यं नमो नमः ॥ १९ ॥
नमो नमः कारणकारणाय
दिव्यामृतज्ञानविभूतिदाय ।
समस्तलोकान्तरभूतिदाय
प्रकाशरूपाय परात्पराय ॥ २० ॥
यस्याऽपरं नो जगदुच्यते पदात्
क्षितिर्दिशःसूर्य इन्दुर्मनौजः ।
बर्हिर्मुखा नाभितश्चान्तरिक्षं
तस्मै तुभ्यं शम्भवे मो नमोऽस्तु ॥ २१ ॥
त्वं परः परमात्मा च त्वं विद्या विविधा हरे ।
सद्‌ब्रह्मा च परं ब्रह्म विचारणपरायणः ॥ २२ ॥
यस्य नादिर्न मध्यं च नान्तमस्ति जगद्यतः ।
कथं स्तोष्यामि तं देवं वाङ्‌मनोगोचरं हरम् ॥ २३ ॥
यस्य ब्रह्मादयो देव मुनयश्च तपोधनाः ।
न विवृण्वन्ति रूपाणि वर्णनीयः कथं स मे ॥ २४ ॥
स्त्रिया मया ते किं ज्ञेया निर्गुणस्य गुणाः प्रभो ।
नैव जानन्ति यद्‌रूपं सेन्द्रा अपि सुरासुराः ॥ २५ ॥
नमस्तुभ्यं महेशान नमस्तुभ्यं तपोमय ।
प्रसीद शम्भो देवेश भूयोभूयो नमोऽस्तु ते ॥ २६ ॥
ब्रह्मोवाच
इत्याकर्ण्य वचस्तस्याः संस्तुतः परमेश्वरः ।
सुप्रसन्नतरश्चाभूच्छङ्‌करो भक्तवत्सलः ॥ २७ ॥
अथ तस्याः शरीरं तु वल्कलाजिनसंयुतम् ।
परिच्छन्नं जटाव्रातैः पवित्रे मूर्ध्नि राजितैः ॥ २८ ॥
हिमानी तर्जिताम्भोजसदृशं वदनं तदा ।
निरीक्ष्य कृपयाविष्टो हरः प्रोवाच तामिदम् ॥ २९ ॥

महेश्वर उवाच
प्रीतोस्मि तपसा भद्रे भवत्याः परमेण वै ।
स्तवेन च शुभप्राज्ञे वरं वरय साम्प्रतम् ॥ ३० ॥
येन ते विद्यते कार्यं वरेणास्मिन्मनोगतम् ।
तत्करिष्ये च भद्रं ते प्रसन्नोहं तव व्रतैः ॥ ३१ ॥
ब्रह्मोवाच
इति श्रुत्वा महेशस्य प्रसन्नमनसस्तदा ।
सन्ध्योवाच सुप्रसन्ना प्रणम्य च मुहुर्मुहुः ॥ ३२ ॥
सन्ध्योवाच
यदि देयो वरः प्रीत्या वरयोग्याऽस्म्यहं यदि ।
यदि शुद्धास्म्यहं जाता तस्मात्पापान्महेश्वर ॥ ३३ ॥
यदि देव प्रसन्नोऽसि तपसा मम साम्प्रतम् ।
वृतस्तदायं प्रथमो वरो मम विधीयताम् ॥ ३४ ॥
उत्पन्नमात्रा देवेश प्राणिनोस्मिन् भुवस्थले ।
न भवन्तु समेनैव सकामासम्भवन्तु वै ॥ ३५ ॥
यद्धि वृत्ता हि लोकेषु त्रिष्वपि प्रथिता यथा ।
भविष्यामि तथा नान्या वर एको वृतो मया ॥ ३६ ॥
सकामा मम सृष्टिस्तु कुत्रचिन्न भविष्यति ।
यो मे पतिर्भवेन्नाथ सोपि मेऽतिसुहृच्च वै ॥ ३७ ॥
यो द्रक्ष्यति सकामो मां पुरुषस्तस्य पौरुषम् ।
नाशं गमिष्यति तदा नाशं स च क्लीबो भविष्यति ॥ ।३८ ॥
ब्रह्मोवाच
इति श्रुत्वा वचस्तस्यश्शङ्‌करो भक्तवत्सलः ।
उवाच सुप्रसन्नात्मा निष्पापायास्तयेरिते ॥ ३९ ॥
महेश्वर उवाच
शृणु देवि च सन्ध्ये त्वं त्वत्पापं भस्मतां गतम् ।
त्वयि त्यक्तो मया क्रोधः शुद्धा जाता तपःकरात् ॥ ४० ॥
यद्यद्वृतं त्वया भद्रे दत्तं तदखिलं मया ।
सुप्रसन्नेन तपसां तव सन्ध्ये वरेण हि ॥ ४१ ॥
प्रथमं शैशवो भावः कौमाराख्यो द्वितीयकः ।
तृतीयो यौवनो भावश्चतुर्थो वार्द्धकस्तथा ॥ ४२ ॥
तृतीये त्वथ सम्प्राप्ते वयोभागे शरीरिणः ।
सकामाः स्युर्द्वितीयान्ते भविष्यति क्वचित् क्वचित् ॥ ४३ ॥
तपसा तव मर्यादा जगति स्थापिता मया ।
उत्पन्नमात्रा न यथा सकामाः स्युः शरीरिणः ॥ ४४ ॥
त्वं च लोके सतीभावं तादृशं समवाप्नुहि ।
त्रिषु लोकेषु नान्यस्या यादृशं सम्भविष्यति ॥ ४५ ॥
यः पश्यति सकामस्त्वां पाणिग्राहमृते तव ।
स सद्यः क्लीबतां प्राप्य दुर्बलत्वं गमिष्यति ॥ ४६ ॥
पतिस्तव महाभागस्तपोरूपसमन्वितः ।
सप्तकल्पान्तजीवी च भविष्यति सह त्वया ॥ ४७ ॥
इति ते ये वरा मत्तः प्रार्थितास्ते कृता मया ।
अन्यच्च ते वदिष्यामि पूर्वजन्मनि संस्थितम् ॥ ४८ ॥
अग्नौ शरीरत्यागस्ते पूर्वमेव प्रतिश्रुतः ।
तदुपायं वदामि त्वां तत्कुरुष्व न संशयः ॥ ४९ ॥
स च मेधातिथिर्यज्ञे मुने द्वादशवार्षिके ।
कृत्स्नप्रज्वलिते वह्नावचिरात् क्रियतां त्वया ॥ ५० ॥
एतच्छैलोपत्यकायां चन्द्रभागानदीतटे ।
मेधातिथिर्महायज्ञं कुरुते तापसाश्रमे ॥ ५१ ॥
तत्र गत्वा स्वयं छन्दं मुनिभिर्न्नोपलक्षिता ।
मत्प्रसादाद्वह्निजाता तस्य पुत्री भविष्यसि ॥ ५२ ॥
यस्ते वरो वाञ्छनीयः स्वामी मनसि कश्चन ।
तं निधाय निजस्वान्ते त्यज वह्नौ वपुः स्वकम् ॥ ५३ ॥
यदा त्वं दारुणं सन्ध्ये तपश्चरसि पर्वते ।
यावच्चतुर्युगं तस्य व्यतीते तु कृते युगे ॥ ५४ ॥
त्रेतायाः प्रथमे भागे जाता दक्षस्य कन्यकाः ।
यास्ताः शीलसमापन्ना यथा योग्यं विवाहिताः ॥ ५५ ॥
तन्मध्ये स ददौ कन्याऽविधवे सप्तविंशतिः ।
चन्द्रोऽन्याःसम्परित्यज्य रोहिण्यां प्रीतिमानभूत् ॥ ५६ ॥
तद्धेतोर्हि यदा चन्द्रः शप्तो दक्षेण कोपिना ।
तदा भवत्या निकटे सर्वे देवाःसमागताः । ५७ ॥
न दृष्टाश्च त्वया सन्ध्ये ते देवा ब्रह्मणा सह ।
मयि विन्यस्तमनसा खं च दृष्ट्‍वा लभेत्पुनः ॥ ५८ ॥
चन्द्रस्य शापमोक्षार्थं जाता चन्द्रनदी तदा ।
सृष्टा धात्रा तदैवात्र मेधातिथिरुपस्थितः ॥ ५९ ॥
तपसा तत्समो नास्ति न भूतो न भविष्यति ।
येन यज्ञःसमारब्धो ज्योतिष्टोमो महाविधिः ॥ ६० ॥
तत्र प्रज्वलितो वह्निस्तस्मिन्त्यज वपुः स्वकम् ।
सुपवित्रा त्वमिदानीं सम्पूर्णोऽस्तु पणस्तव ॥ ६१ ॥
एतन्मया स्थापितन्ते कार्यार्थं भो तपस्विनि ।
तत्कुरुष्व महाभागे याहि यज्ञे महामुनेः ।
तस्याहितं च देवेशस्तत्रैवान्तरधीयत ॥ ६२ ॥
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां
द्वितीये सतीखण्डे सन्ध्याचरित्रवर्णनं नाम षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥