सूत उवाच
श्रवणादित्रिकेऽशक्तो लिङ्‌गं वेरं च शाङ्‌करम् ।
संस्थाप्य नित्यमभ्यर्च्य तरेत् संसारसागरम् ॥ १ ॥
अपि द्रव्यं वहेदेव यथाबलमवञ्चयन् ।
अर्पयेल्लिङ्‌गवेरार्थमर्चयेदपि सन्ततम् ॥ २ ॥
मंडपं गोपुरं तीर्थं मठं क्षेत्रं तथोत्सवम् ।
वस्त्रं गन्धं च माल्यं च धूपं दीपं च भक्तितः ॥ ३ ॥
विविधान्नं च नैवेद्यमपूपव्यञ्जनैर्युतम् ।
छत्रं ध्वजं च व्यजनं चामरं चापि साङ्‌गकम् ॥ ४ ॥
राजोपचारवत्सर्वं धारयेल्लिङ्‌गवेरयोः ।
प्रदक्षिणां नमस्कारं यथाशक्ति जपं तथा ॥ ५ ॥
आवाहनादिसर्गान्तं नित्यं कुर्यात् सुभक्तितः ।
इत्थमभ्यर्च्ययन् देवं लिङ्‌गे वेरे च शाङ्‌करे ॥ ६ ॥
सिद्धिमेति शिवप्रीत्या हित्वाऽपि श्रवणादिकम् ।
लिङ्‌गवेरार्चनामात्रान्मुक्ताः पुर्वे महाजनाः ॥ ७ ॥
मुनय ऊचुः
वेरमात्रे तु सर्वत्र पूज्यन्ते देवतागणाः ।
लिङ्‌गे वेरे च सर्वत्र कथं सम्पूज्यते शिवः ॥ ८ ॥
सूत उवाच
अहो मुनीश्वराः पुण्यं प्रश्नमेतन्महाद्‌भुतम् ।
अत्र वक्ता महादेवो नान्योऽस्ति पुरुषः क्वचित् ॥ ९ ॥
शिवेनोक्तं प्रवक्ष्यामि क्रमाद्‌गुरुमुखाच्छ्रुतम् ।
शिवैको ब्रह्मरूपत्वान्निष्कलः परिकीर्तितः ॥ १० ॥
रूपित्वात्सकलस्तद्वत्तस्मात्सकलनिष्कलः ।
निष्कलत्वान्निराकारं लिङ्‌गं तस्य समागतम् ॥ ११ ॥
सकलत्वात् तथा वेरं साकारं तस्य सङ्‌गतम् ।
सकलाकलरूपत्वाद्‌ ब्रह्म शब्दाभिधः परः ॥ १२ ॥
अपि लिङ्‌गे च वेरे च नित्यमभ्यर्च्यते जनैः ।
अब्रह्मत्वात् तदन्येषां निष्कलत्वं न हि क्वचित् ॥ १३ ॥
तस्मात् ते निष्कले लिङ्‌गे नाराध्यन्ते सुरेश्वराः ।
अब्रह्मत्वाच्च जीवत्वात् तथान्ये देवतागणाः ॥ १४ ॥
तूष्णीं सकलमात्रत्वादर्च्यन्ते वेरमात्रके ।
जीवत्वं शङ्‌करान्येषां ब्रह्मत्वं शङ्‌करस्य च ॥ १५ ॥
वेदान्तसारसंसिद्धं प्रणवार्थे प्रकाशनात् ।
एवमेव पुरा पृष्टो मन्दरे नन्दिकेश्वरः ॥ १६ ॥

सनत्कुमारमुनिना ब्रह्मपुत्रेण धीमता ।
सनत्कुमार उवाच
शिवान्यदेववश्यानां सर्वेषामपि सर्वतः ॥ १७ ॥
वेरमात्रं च पूजार्थं श्रुतं दृष्टं च भूरिशः ।
शिवमात्रस्य पूजायां लिङ्‌गं वेरञ्च दृश्यते ॥ १८ ॥
अतस्तद्‌ ब्रूहि कल्याण तत्त्वं मे साधुबोधनम् ।
नन्दिकेश्वर उवाच
अनुत्तरमिमं प्रश्नं रहस्यं ब्रह्मलक्षणम् ॥ १९ ॥
कथयामि शिवेनोक्तं भक्तियुक्तस्य तेऽनघ ।
शिवस्य ब्रह्मरूपत्वान्निष्कलत्वाच्च निष्कलम् ॥ २० ॥
लिङ्‌गं तस्यैव पूजायां सर्ववेदेषु संमतम् ।
तस्यैव सकलत्वाच्च तथा सकलनिष्कलम् ॥ २१ ॥
सकलं च तथा वेरं पूजायां लोकसंमतम् ।
शिवान्येषां च जीवत्वात् सकलत्वाच्च सर्वतः ॥ २२ ॥
वेरमात्रं च पूजायां संमतं वेदनिर्णये ।
स्वाविर्भावे च देवानां सकलं रूपमेव हि ॥ २३ ॥
शिवस्य लिङ्‌गं वेरं च दर्शने दृश्यते खलु ।
सनत्कुमार उवाच
उक्तं त्वया महाभाग लिङ्‌गवेरप्रचारणम् ॥ २४ ॥
शिवस्य च तदन्येषां विभज्य परमार्थतः ।
तस्मात्तदेव परमं लिङ्‌गवेरादिसम्भवम् ॥ २५ ॥
श्रोतुमिच्छामि योगीन्द्र लिङ्‌गाविर्भावलक्षणम् ।
नन्दिकेश्वर उवाच
शृणु वत्स भवत्प्रीत्या वक्ष्यामि परमार्थतः ॥ २६ ॥
पुरा कल्पे महाकाले प्रपन्ने लोकविश्रुते ।
आयुध्येतां महात्मानौ ब्रह्मविष्णू परस्परम् ॥ २७ ॥
तयोर्मानं निराकर्तुं तन्मध्ये परमेश्वरः ।
निष्कलस्तम्भरूपेण स्वरूपं समदर्शयत् ॥ २८ ॥
ततः स्वलिङ्‌गचिह्नत्वात् स्तम्भतो निष्कलं शिवः ।
स्वलिङ्‌गं दर्शयामास जगतां हितकाम्यया ॥ २९ ॥
तदाप्रभृति लोकेषु निष्कलं लिङ्‌गमैश्वरम् ।
सकलं च तथा वेरं शिवस्यैव प्रकल्पितम् ॥ ३० ॥
शिवान्येषः तु देवानां वेरमात्रं प्रकल्पितम् ।
तत्तद्‌वेरं तु देवानां तत्तद्‌भोगप्रदं शुभम् ।
शिवस्य लिङ्‌गवेरत्वं भोगमोक्षप्रदं शुभम् ॥ ३१ ॥
इति श्रीशिवमहापुराणे प्रथमायां विद्येश्वरसंहितायां
शिवल्लिङ्‍गमहिमवर्णनं नाम पञ्चमोऽध्यायः