श्रीधरस्वामीकृत
पांडवप्रताप
अध्याय एकोणचाळिसावा
कृष्ण-शिष्टाई
श्रीगणेशाय नम: ॥
जो इंदिरावर पद्यनेत्र ॥ जो सौंदर्यनभींचा अक्षय्य चंद्र ॥
भक्तकामकल्पद्रुम यादवेंद्र ॥ कौरवसभेस विराजे ॥ १ ॥
शिष्टाई करूं आला श्रीकरधर ॥ हें ऐकोन नारदादि ऋषीश्वर ॥
सभेस पातले समग्र ॥ ते पूजिले धृतराष्ट्रे ॥ २ ॥
नवग्रहांत वासरमणी ॥ तेवीं सभेत शोभे चक्रपाणी ॥
कर्ण दुर्योधन एकासनीं ॥ बैसती परम प्रीतीनें ॥ 1३ ॥
श्रीकृष्णाजवळ बैसला विदुर ॥ जेवीं शक्रासमीप अंगिरापुत्र ॥
भीष्म द्रोण गौतमकुमार ॥ गुरुतनुज बैसला ॥ ४ ॥
मेघगंभीरगिरा गर्जोन ॥ धृतराष्ट्रास म्हणे जगज्जीवन ॥
सकळ राजे शल्यादिकरून ॥ तटस्थ होऊन ऐकती ॥ ५ ॥
पांडव कौरव बंधू प्रसिद्ध ॥ त्यांमध्यें पडला जो विरोध ॥
तों दूर करून विषाद ॥ कुरुकुळ रक्षावें ॥ ६ ॥
तूं वडील सर्वांस निर्धारीं ॥ न ऐकती त्यांस दंड करीं ॥
तुझे पुत्र तूं शिकवून आवरीं ॥ पांडव आणितों मी आतां ॥ ७ ॥
टाकोन कुटिलता कपट सकळ ॥ स्नेह वाढवावा एथून सबळ ॥
स्तुतिवाद बोलतां निर्मळ ॥ निंदा मागील सहज विरे ॥ ८ ॥
पांडव बळकट स्वशक्तीं ॥ धर्मनीति न सांडिती ॥
ऐक वृद्धा कुरुकुलनृपति ॥ कुळ रक्षीं आपुलें ॥ ९ ॥
निर्दोष यश पदरीं घेईं ॥ पांचही पार्थ समजावीं लवलाहीं ॥
तुझे आज्ञेने वनवास तिहीं ॥ त्रयोदश वर्षें पैं केला ॥ १० ॥
धर्में सांगितलें तुजलागून ॥ तूं मायबाप गुरु आम्हां पूर्ण ॥
निजपुत्रांस शिकवून ॥ आपणाजवळी ने आम्हां ॥ ११ ॥
श्रीरंग म्हणे अंबिकानंदना ॥ चित्त देई माझिया वचना ॥
तव पुत्रांचे अन्याय नाना ॥ मागील सर्व क्षमा केले ॥ १२ ॥
राजसूययज्ञीं तिहीं सहज ॥ जिंकिले पृथ्वीचे भूभुज ॥
पंडुनृपें पूर्वी राज्य ॥ गजपुरींचें केलें असे ॥ १३ ॥
परदारा आणि परधन ॥ येथें कदा न ठेविजे मन ॥
वेदमर्यादा नुल्लंघावी पूर्ण ॥ प्राणांतही जाहलिया ॥ १४ ॥
सदा सेवावे संतसज्जन ॥ गुरुभजनीं सावधान ॥
दूरी त्यागावे दुर्जन ॥ त्यांचें अवलोकन न करावें ॥ १५ ॥
साधुसंत गोब्राह्मण ॥ ह्यांचें करावें प्रतिपालन ॥
सकल दुष्टांस दवडून ॥ स्वधर्म पूर्ण रक्षावा ॥ १६ ॥
जरी क्लेशकाळ पातला बहुत ॥ तरी धैर्य न सांडावें यथार्थ ॥
गुरुभजन पुण्यपंथ ॥ न सोडावा सर्वथा ॥ १७ ॥
साधूंचा न करावा मानभंग ॥ भगवद्भजनीं झिजवावे अंग ॥
टाकून सकळ कुमार्ग ॥ सन्मार्गेंच वर्तावे ॥ १८ ॥
कथा कीर्तन पुराणश्रवण ॥ काळ क्रमावा येणेकरून ॥
आपुला वर्णाश्रमधर्म पूर्ण ॥ सहसाही न सांडावा ॥ १९ ॥
ऋषींचे आशीर्वाद घ्यावे ॥ वर्म कोणाचें न बोलावें ॥
विश्व हें अवघें पहावें ॥ आत्मरूप केवळ ॥ २० ॥
सत्संग धरावा आधीं ॥ नायकावी दुर्जनाची बुद्धी ॥
कामक्रोधादिक वादी ॥ दमवावे निजपराक्रमें ॥ २१ ॥
मी जाहलों सर्वज्ञ ॥ हा न धरावा अभिमान ॥
विनोदेंही पराचें छळण ॥ न करावें कदाही ॥ २२ ॥
शमदमादिक साधनें ॥ दूर न करावीं साधकानें ॥
जन जाती जे आडवाटेनें ॥ त्यांसी सुमार्ग दाविजे ॥ २३ ॥
क्षणिक जाणोनि संसार ॥ सोडावा विषयांवरील आदर ॥
सद्गुरुवचनीं सादर ॥ चित्त सदा रक्षावें ॥ २४ ॥
शोकमोहांचे चपेटे पूर्ण ॥ अंगीं आदळती येऊन ॥
विवेकाचें ओढण करून ॥ ज्ञानशस्त्रें परजावें ॥ २५ ॥
काम क्रोध मद मत्सर ॥ हे गृहात येऊं न द्यावे तस्कर ॥
आयुष्य क्षणिक जाणोन साचार ॥ सारासार विचार करावा ॥ २६ ॥
दैवें भाग्य आलें थोर ॥ त्याचा गर्व न धरावा अणुमात्र ॥
अथवा एकदांच गेलें समग्र ॥ तरी धीर न सांडावा ॥ २७ ॥
ज्या गोष्टीनें अनर्थ होय ॥ आपलें कुळ पावे क्षय ॥
ते गोष्टी चतुरवर्य ॥ मान्य कदा न करिती ॥ २८ ॥
हातींचें टाकून सुवर्ण ॥ कां बळेच घ्यावें शेण ॥
गोड शर्करा ओसंडून ॥ राख कां मुखीं घालावी ॥ २९ ॥
मुक्ता टाकोन सुंदर ॥ कां पदरीं बांधावे कंकर ॥
ओसंडून केळें सुंदर ॥ अर्कफळें कां भक्षावीं ॥ ३० ॥
टाकोनियां शुद्ध पंथ ॥ आडमार्गें जो गमन करित ॥
त्यास अपाय येतील यथार्थ ॥ यासी संदेह नसेची ॥ ३१ ॥
सर्वाशी विरोध करून ॥ आपुलें व्हावें म्हणे कल्याण ॥
तों अनर्थी पडेल पूर्ण ॥ यासी संदेह नसेची ॥ ३२ ॥
वेदशास्त्रीं जें अनुचित ॥ तेथें बळेच घाली चित्त ॥
तेणें आपआपणा केला घात ॥ यासी संदेह नसेची ॥ ३३ ॥
परस्त्रियांचा अभिलाष ॥ महापुरुषास ठेवणें दोष ॥
बलवंताशीं बांधणें कांस ॥ मग अनर्थासी काय उणें ॥ ३४ ॥
महासर्प उसां घेऊनी ॥ केवि निजेल सुखशयनीं ॥
बळेच गृहास लावितां अग्नी ॥ मग अनर्थासी काय उणें ॥ ३५ ॥
विवेक सद्बुद्धीच्या बळें ॥ अनर्थ तितका टाळावा कुशळें ॥
संतवचनें प्रांजळें ॥ हृदयीं दृढ धरावीं ॥ ३६ ॥
परद्रव्याचा अभिलाष ॥ जाणून प्राशन करणें विष ॥
परनिंदा परद्वेष ॥ करितां अनर्थासी काय उणें ॥ ३७ ॥
पाषाण बांधोन हृदयीं ॥ उडी घातली महाडोहीं ॥
अहिमुखीं हस्त घालितां पाहीं ॥ मग अनर्थास काय उणें ॥ ३८ ॥
नर तोच पुरुषार्थी जाण ॥ परसती आणि परधन ॥
एथें जो कदा न घाली मन ॥ तोच धन्य शास्त्र म्हणे ॥ ३९ ॥
मानससरोवरींचा राजहंस पाहीं ॥ कदा न राहे उलूकगृही ॥
कल्पद्रुमींचा विहंगम सहसाही ॥ बाभुळेवर न बैसे ॥ ४० ॥
सुधारस त्यजून निर्मळ ॥ कोणास आवडे हालाहल ॥
सांडून उत्तम तंडुल ॥ सिकता कां हो शिजवावी ॥ ४१ ॥
क्षीराब्धीमाजी जो राहणार ॥ त्यास नावडे दग्धकांतार ॥
सदाचारवृत्ति नर ॥ हिंसकसदनीं न राहे ॥ ४२ ॥
अंतरीं जाणोनि यथार्थ ॥ अन्यथा बळेंच प्रतिपादित ॥
न करावें तें हटें करित ॥ तरी अनर्थ जवळी आला ॥ ४३ ॥
ऐक नीति कौरवेश्वरा ॥ बळेंचि कां आणितां अनर्थ घरा ॥
हिरे सांडून गारा ॥ संग्रहितां काय सार्थक ॥ ४४ ॥
कल्पदुम उपटून ॥ कां वाढवितां कंटकवन ॥
राजहंस दवडून ॥ दिवाभीते कां पाळिता ॥ ४५ ॥
सुधारस ओसंडून देख ॥ कांजी पितां काय सार्थक ॥
सुरभि दवडून सुरेख ॥ अजा कासया पाळावी ॥ ४६ ॥
वृंदावन वरी चांगलें ॥ परी आत कालकूट भरलें ॥
तें न सेवावे कदाकाळें ॥ विवेकियानें सहसाही ॥ ४७ ॥
फणसफळाचे फळासमान ॥ कनकफळही दिसे पूर्ण ॥
परी तें भुलीस कारण ॥ विवेकियानें त्यजावें ॥ ४८ ॥
श्रीरंगाचीं सारवचनें ॥ जी विवेकनभींची उडुगणें ॥
सद्बुद्धिसागरींचीं तीं रत्नें ॥ दुर्योधनें उपेक्षिलीं ॥ ४९ ॥
कमलपत्राक्ष कृपाघन ॥ वर्षला स्वातींचा पर्जन्य ॥
परी पालथा घट दुर्योधन ॥ बिंदुमात्र आत न सांचे ॥ ५० ॥
शब्दामृत वर्षला कृष्णचंद्र ॥ जेणें निवती भक्तचकोर ॥
दुर्योधन काक दुराचार ॥ त्यास ते गोष्टी कळेना ॥ ५१ ॥
कमलसुवास सुंदर ॥ परी काय घेऊं जाणे दर्दुर ॥
मुक्ताफलाचा आहार ॥ बक काय घेऊं जाणे ॥ ५२ ॥
कस्तुरीचा सुवास ॥ परी काय घेऊं जाणे वायस ॥
तत्त्वविचार मद्यपियास ॥ काय व्यर्थ सांगोनी ॥ ५३ ॥
आणोनियां केशर ॥ खर लेपिला अत्यादर ॥
परी त्यास न साजे अणुमात्र ॥ तैसा प्रकार हा जाणावा ॥ ५४ ॥
जन्मांधापुढें नेऊन ॥ व्यर्थ काय रत्नें ठेवून ॥
कीं उत्तम सुस्वर गायन ॥ बधिरापुढें व्यर्थ केलें ॥ ५५ ॥
पतिव्रतेचे धर्म सकळ ॥ जारिणीस काय सांगोनि फळ ॥
धर्मशास्त्रश्रवण रसाळ ॥ वाटपाड्यास कायसें ॥ ५६ ॥
गिरिमस्तकीं वर्षे जलधर- ॥ परी तेथें अणुमात्र न राहे नीर ॥
तैसा बोधिला अंधकुमार ॥ नव्हेच स्थिर बोध तेथें ॥ ५७ ॥
नित्य दुग्धें न्हाणिला वायस ॥ परी कदा नव्हे राजहंस ॥
कीं दह्यांमाजी कोळसा बहु दिवस ॥ ठेवितां उजळ नव्हेचि ॥ ५८ ॥
हरळ शिजविलें बहुकाळ ॥ परी कदा नव्हे मवाळ ॥
परीस नेऊन अमोल ॥ खापरासी घासिला ॥ ५९ ॥
षोडशोपचारे पूजिलें प्रेत ॥ तें जैसें सर्व गेलें व्यर्थ ॥
तैसा बोधिला कौरवनाथ ॥ परी तों नायके सर्वथा ॥ ६० ॥
निर्बळाहातीं दिधलें शस्त्र ॥ बोरीवर घातलें दिव्यवस्त्र ॥
कीं अत्यंत दिव्यमंत्र ॥ अपवित्रास सांगितला ॥ ६१ ॥
दुग्ध उकरडां ओतिलें ॥ कीं मसणीं मंडप दिधले ॥
कीं मृगमदें लेपिलें ॥ टोणग्याचों अंग जैसें ॥ ६२ ॥
सभेस बैसले ऋषीश्वर ॥ त्यांत बोलता जाहला रेणुकापुत्र ॥
जेणें धरणी हे सर्वत्र ॥ केली नि:क्षत्रिय जाण पां ॥ ६३ ॥
तों कल्याणराम होय बोलता ॥ पूर्वी दंभोद्धव राजा होता ॥
तेणें गर्व केला तत्त्वतां ॥ मीच योद्धा रणपंडित ॥ ६४ ॥
मृगयेस गेला तों नृपवर ॥ तों दृष्टीं देखिला तापसभार ॥
नमन न करितां तों पामर ॥ गर्वेकरून पुसतसे ॥ ६५ ॥
मज योद्धा दाखवा कोणी ॥ तों ऋषीं बोलिले तयेक्षणीं ॥
नरनारायण बदरीवनीं ॥ तप करिती तेथें जाई ॥ ६६ ॥
मग दळभाराशीं तों दुरात्मा ॥ आला नरनारायणाश्रमा ॥
म्हणे मागणें एक तुम्हां ॥ तेंचि सत्वर देइंजे ॥ ६७ ॥
अवश्य म्हणती नरनारायण ॥ तरी उठा युद्ध करा दोघेजण ॥
ते म्हणती सिद्ध करीं सकळ सैन्य ॥ शस्त्र धरून उभा ठाके ॥ ६८ ॥
सैन्यासह तों शतमूर्ख पूर्ण ॥ वर्षता जाहला असंख्य बाण ॥
नरे मुष्टिभर दर्भ घेऊन ॥ झुगारिले तयावरी ॥ ६९ ॥
त्रुटी न वाजतां साचार ॥ जाहला सर्व सैन्याचा संहार ॥
एकला उरला तों नृपवर ॥ शरण आला तयांसी ॥ ७० ॥
मग प्राणदान देऊन ॥ सोडिला तिहीं कृपा करून ॥
तेच हे नरनारायण कृष्णार्जुन ॥ अवतारपुरुष दोघेही ॥ ७१ ॥
आपुलें कल्याण इच्छितसां जर ॥ तरी त्यांशीं मैत्री करा सत्वर ॥
जो रथीं चढला नाहीं पार्थ वीर ॥ कपिवरध्वज प्रतापी ॥ ७२ ॥
सच्चिदानंद नीलगात्र ॥ अर्जुनापुढें शतपत्रनेत्र ॥
सारथ्य न करीं तंव सत्वर ॥ करा मैत्री त्वरेनें ॥ ७३ ॥
ऐसें बोलतो जामदग्न्य ॥ संतोषले सकळ संत सज्जन ॥
यावरी कण्वऋषि सज्ञान ॥ सुरस वचन बोलत ॥ ७४ ॥
गांडीव धनुष्य अक्षय्य भाते ॥ पूर्वी रचिले विष्णुसुतें ॥
ते प्राप्त जाहले पार्थातें ॥ पूर्वदत्तेंकरूनियां ॥ ७५ ॥
पंचदेवांचे अवतार ॥ हे पांचही पंडुपुत्र ॥
एक यमधर्म साचार ॥ लोकप्राणेश दूसरा ॥ ७६ ॥
तिसरा साक्षात पुरंदर ॥ दोघे जाण अश्विनीकुमार ॥
तेच हे पांच दिवाकर ॥ पंडुपुत्र जाण पां ॥ ७७ ॥
तरी दुर्योधना ऐक लवलाहीं ॥ उपलव्याप्रति तूंच जाई ॥
पांचही पार्थ घेऊन येई ॥ निर्मत्सर होऊनियां ॥ ७८ ॥
आणीकही बहु संतीं ॥ दुर्योधनास सांगितली नीती ॥
मग तों भृकुटीस घालोन आठी ॥ क्रोधें संतप्त बोलत ॥ ७९ ॥
मांडी थापटून सुयोधन ॥ बोले कर्णाकडे पाहोन ॥
कैंचा तूं आम्हां सांगसी ज्ञान ॥ तुंवा अनुष्ठान करावें ॥ ८० ॥
नारद म्हणे दुर्योधना ॥ शरण रिघे श्रीकृष्णचरणा ॥
आग्रह करितां विघ्ना ॥ वरपडा तूं होशील ॥ ८१ ॥
अंध म्हणत जगज्जीवना ॥ हा पुत्र माझें ऐकेना ॥
मदोन्मत्त नावरे कवणा ॥ दुष्टवचना बोलतो ॥ ८२ ॥
दुर्योधन म्हणे कृष्णासी ॥ तूं शिष्टाई करूं आलासी ॥
आमुचे घरीं न राहसी ॥ न जेविशी काय म्हणोनि ॥ ८३ ॥
त्यजोनियां भीष्म द्रोण ॥ माझें उपेक्षूनि सदन ॥
विदुर कुटिल दासीनंदन ॥ त्याचे गृहीं जेविलासी ॥ ८४ ॥
मग बोले राजीवनेत्र ॥ विदुराऐसा कोण पवित्र ॥
त्रिकालज्ञानी पंडित चतुर ॥ तयास शूद्र म्हणेल कोण ॥ ८५ ॥
भगवद्भक्तां अनन्यशरण ॥ तों शूद्र होत्साता परम पावन ॥
राक्षसांमाजी बिभीषण ॥ प्रल्हाद जाण दैत्यांत ॥ ८६ ॥
किरातामाजी गुहक प्रसिद्ध ॥ अंत्यजांमाजी धर्मव्याध ॥
सत्यतुलनी नामें शुद्ध ॥ वणिक भक्त जाहला ॥ ८७ ॥
श्रीधर म्हणे श्रोतयांला ॥ कलियुगीं अजामेळ चोखा भोळा ॥
कबीर प्रिय हा विठ्ठलाला ॥ नाहीं जातीवरी प्रमाण ॥ ८८ ॥
मज रिघाला जो अनन्यशरण ॥ तों शूद्र हो अथवा ब्राह्मण ॥
मज मुख्य भक्ति प्रमाण ॥ नाहीं कारण ज्ञातीसी ॥ ८९ ॥
अभक्त ब्राह्मण कपटी दुष्ट ॥ तों अंत्यजाहून पापी वरिष्ठ ॥
मम द्वेषी सर्वथा भ्रष्ट ॥ विटाळ त्याचा न व्हावा ॥ ९० ॥
विदुराचा बहुत आदर ॥ देखतां निवाले माझें अंतर ॥
भोजन गतजीर्णँ साचार ॥ आदर अजरामर असे पैं ॥ ९१ ॥
मम भक्तास ठेविशी दूषण ॥ कोणाचें कुळ निर्दोष जाण ॥
तूं निजकुळ पाहें विचारून ॥ बोलतां दारूण निंदा धडे ॥ ९२ ॥
उर्वशीगर्भसंभूत ॥ वसिष्ठ ब्रह्मपुत्र विख्यात ॥
परम तपें पावला ब्रह्मत्व ॥ जाती तेथें कायसी ॥ ९३ ॥
हरिणीगर्भापासून ॥ ऋष्यश्रृंग जाहला निर्माण ॥
जेणें दशरथाचा करून यज्ञ ॥ ख्याती केली त्रिभुवनीं ॥ ९४ ॥
धीवरीपासोनि जनन ॥ तों महाराज कृष्णद्वैपायन ॥
तुझे वडील तिघेजण ॥ त्याचे नंदन विचारीं हें ॥ ९५ ॥
विदुरासी लाविसी दोष ॥ तरी सत्वरचि पावसी नाश ॥
माझे बोल वाटती विष ॥ परी पुढें अमृतासमान ॥ ९६ ॥
औषध आधीं कडवट पूर्ण ॥ परी पुढें करी रोगहरण ॥
तैशी माझीं वचनें जाण ॥ दुःखमोचक सुयोधना ॥ ९७ ॥
जैशी नाबद साखर ॥ मुखीं घालितां खडखडे फार ॥
परी पुढें गोडी अपार ॥ वचनें साचार माझीं तैशीं ॥ ९८ ॥
तुरट वाटे आमलक ॥ परी पुढें गोडी अधिक ॥
तेवीं माझीं वचनें दुःखनाशक ॥ हृदयीं धरीं रे आवडीनें ॥ ९९ ॥
पिता पढवी पुत्रालागून ॥ त्यास तें वाटे विषासमान ॥
परी पुढें गोड अमृताहून ॥ महिमा जाण वाढे तेव्हां ॥ १०० ॥
सुपुत्रास दृष्टांत ॥ दीपाचा देती पंडित ॥
परी तों एकदेशी निश्चित ॥ प्रकाशत्वेंकरूनियां ॥ १०१ ॥
दीप क्षणोक्षणीं जाळी गुण ॥ सत्पुत्र करी सद्गुणवर्धन ॥
दीप स्नेह टाकी आटवून ॥ काळिमा लावी सर्वांसी ॥ १०२ ॥
सुपुत्रापासूनि निर्धारें ॥ सुटती बहुत स्नेहाचे झरे ॥
दीप स्थळ एकसरें ॥ चहूंकडे काळें करी ॥ १०३ ॥
हा बैसे जेथें तेथें सोज्ज्वळ ॥ यशाऐसें करी उज्ज्वळ ॥
दीप लागे तेथें जाळी सकळ ॥ सुपुत्र शीतळ सर्वांसी ॥ १०४ ॥
दीप पात्रास करी तप्त ॥ सुपुत्र सत्पात्रास निववित ॥
दीप पात्रा मेणी लावित ॥ कोणी न धरित हातीं तें ॥ १०५ ॥
हा आपलें स्ववंशपात्र ॥ उजळ करी सप्तगोत्र ॥
दीपास काजळी ये सत्वर ॥ उबारा निरंतर करीतसे ॥ १०६ ॥
दीपाची मैत्री क्षणैक पाहतां ॥ स्नेह सरतां न राहे तत्त्वतां ॥
जीवन वरी टाकितां ॥ तडतड न सोसे ॥ १०७ ॥
वायु लागतो किंचित ॥ डळमळोनि जाय क्षणांत ॥
सुपुत्र सर्वगुणीं भरित ॥ विपरीत नसे एकही ॥ १०८ ॥
दीपाचे पोटीं निपजावें रत्न ॥ तेथें काजळ होय कुलक्षण ॥
परी सुपुत्रापासून ॥ भक्त सज्ञान उपजे पैं ॥ १०९ ॥
तरी दीपासारिखाच दुर्जन ॥ क्षणोक्षणीं जाळित गुण ॥
स्नेह टाकी आटवून ॥ काळिमा लावी सर्वांसी ॥ ११० ॥
जेथें बैसे तेथें जाळित ॥ सत्पात्रास न करी तृप्त ॥
स्ववंशीं डाग लावित ॥ मेणी तेच अमंगळ ॥ १११ ॥
अखंड काळजी पोटांत ॥ नावडे जीवनशास्त्रार्थ ॥
बैसे तेथें उबारा करित ॥ न शके देखों कोणासी ॥ ११२ ॥
न सोसे सत्समागमवारें ॥ डळमळितां जाय त्वरें ॥
ऐकें दुर्योधना सादरें ॥ सुपुत्राची लक्षणें ही ॥ ११३ ॥
शरीर व्यर्थ प्राणाविण ॥ तारुण्याविण पंचबाण ॥
दयेविण व्यर्थ ज्ञान ॥ शांतिविण वैराग्य पैं ॥ ११४ ॥
संपत्ति व्यर्थ धर्माविण ॥ पंडिताविण सभा शून्य ॥
हरिणीविण व्यर्थ कानन ॥ दीपाविण सदन जेवीं ॥ ११५ ॥
वेदांतज्ञानावांचून ॥ कोरडी व्युत्पत्ति व्यर्थ शून्य ॥
कीं सत्पात्राविण दान ॥ स्नेहाविण बंधु जैसा ॥ ११६ ॥
जळाविण वापिका ॥ नृपाविण नगर देखा ॥
नासिकावांचून मुखा ॥ शोभा जैसी न येचि ॥ ११७ ॥
फळाविण तरुवर ॥ नामस्मरणाविण मंदिर ॥
तैसा सत्पुत्राविण पवित्र ॥ वंश सर्वथा नव्हेचि ॥ ११८ ॥
परमचतुर सुंदर ॥ मदनाऐसा व्हावा पुत्र ॥
जो प्रचंड प्रतापशूर ॥ ज्यासी जगत्रय धन्य म्हणे ॥ ११९ ॥
जैसी वेदाज्ञा प्रमाण ॥ तैसे वंदी मातृपितृचरण ॥
निजांगें सेवा करी अनुदिन ॥ तों पुत्र धन्य संसारीं ॥ १२० ॥
अपूर्व जी कां वस्त ॥ मातापित्यांस आणून देत ॥
जोडिलें द्रव्य न वंचित ॥ तों पुत्र धन्य संसारीं ॥ १२१ ॥
माझीं माता पिता वृद्ध केवळ ॥ वांचोत ऐशीच बहु काळ ॥
मानीं जैशी उमाजाश्वनीळ ॥ तों पुत्र धन्य संसारीं ॥ १२२ ॥
माता पिता गुरु देव ॥ येथें ज्याचा समान भाव ॥
नित्य नूतन आवडी अभिनव ॥ तों पुत्र धन्य संसारीं ॥ १२३ ॥
शुक्तिकेचे पोटीं मुक्ताफळ ॥ रंगागर्भी कर्पूर निर्मळ ॥
गिर्युदरीं हिरा तेजाळ ॥ तैसा सुपुत्र संसारी ॥ १२४ ॥
धन्य त्या पुत्राची जननी ॥ जिची कीर्ति मिरवे त्रिभुवनीं ॥
तेच सर्वैश्वर्यखाणी ॥ ऐसा पुत्र प्रसवे जे ॥ १२५ ॥
इतरा शूकरी श्वानी देखा ॥ अपवित्र त्या निपुत्रिका ॥
पुढें भोगितील महानरका ॥ नाहीं सुटका तयांसी ॥ १२६ ॥
माता पिता घाली बाहेरी ॥ श्वशुरवर्ग सांठवी घरीं ॥
जो स्त्रीलंपट दुराचारी ॥ त्याच्या भारें दुःखी धरा ॥ १२७ ॥
व्यर्थ काय करावे बहु सुत ॥ जैसे एकदांच पडती जंत ॥
तों परम अविचारी उन्मत्त ॥ त्याचे भारें दुःखी धरा ॥ १२८ ॥
दाराकुमारां सर्व देत ॥ मातापितयांस दरिद्र भोगवित ॥
कुशब्दबाणें हृदय भेदित ॥ त्याचे भारें दुःखी धरा ॥ १२९ ॥
आपुली वस्तु पिता मागे ॥ त्यावरी डोळे फिरवी रागें ॥
म्हणे मी काय तुमचें ऋण लागे ॥ त्याचे भारें दुःखी धरा ॥ १३० ॥
पिता सांगे हितावह बोधा ॥ म्हणे हा सन्निपात झाला वृद्धा ॥
हृदय पोळे ऐशा बोले शब्दा ॥ त्याचे भारें दुःखी धरा ॥ १३१ ॥
म्हणे पिता माझा शतमूर्ख ॥ त्याहून मी अधिक चतुर देख ॥
मातेस म्हणे करंटी शंख ॥ त्याचे भारें दुःखी धरा ॥ १३२ ॥
माता पिता दोघेजण ॥ मेलीं करितां अन्नअन्न ॥
मग करूं धांवे गयावर्जन ॥ त्याचे भारें दुःखी धरा ॥ १३३ ॥
असतां न बोले धड वचन ॥ करविलें नाहीं उदकपान ॥
मग लोकांस दावी करून तर्पण ॥ त्याचे भारें दुःखी धरा ॥ १३४ ॥
पूर्वी केला अपमान ॥ मग श्राद्धीं शतब्राह्मणभोजन ॥
लटके दावी लोकां रडोन ॥ त्याचे भारें दुःखी धरा ॥ १३५ ॥
पितृवचनीं उपजे त्रास ॥ कुशब्द बोले मातेस ॥
सद्गुरूशीं करी द्वेष ॥ त्याचे भारें दुःखी धरा ॥ १३६ ॥
पितृवचनीं मानी दुःख ॥ मातेस म्हणे कर्कशा देख ॥
स्त्रियेसी देत अत्यंत सुख ॥ तो अल्पायुष जाणिजे ॥ १३७ ॥
सत्पुरुषाची करी निंदा ॥ अपमानी जो ब्रह्मवृंदा ॥
विद्याबळें प्रवर्ते वादा ॥ तो अल्पायुष जाणिजे ॥ १३८ ॥
भक्त देखतां करी उपहास ॥ साधूंस लावी नसते दोष ॥
सद्गुरूहून म्हणे मी विशेष ॥ तो अल्पायुष जाणावा ॥ १३९ ॥
निंदी सदा तीर्थक्षेत्रें ॥ असत्य मानी हरिहरचरित्रें ॥
निंदी वेद पुराणें शास्त्रें ॥ तों अल्पायुष जाणावा ॥ १४० ॥
कायावाचामनें ॥ परपीडा हिंसा करणें ॥
भूतद्रोह करी जारणमारणें ॥ तों अल्पायुष जाणावा ॥ १४१ ॥
निंदी महापुरूषांचे ग्रंथ ॥ नसते काढी कुतर्कार्थ ॥
विद्यागर्वें सदा उन्मत्त ॥ तो अल्पायुष जाणावा ॥ १४२ ॥
माझे गुणानुवादाचें कीर्तन ॥ अव्हेरी जो न करी श्रवण ॥
टाकी विष्णुभक्ति उच्छेदून ॥ त्यास अर्धःपात सुटेना ॥ १४३ ॥
मी विष्णुभक्त मोठा ॥ म्हणोन निंदी नीलकंठा ॥
तपस्वी देखोन करी चेष्टा ॥ त्यासी अधःपात सुटेना ॥ १४४ ॥
म्हणवूनि शिवभक्त निर्मळ ॥ जो विष्णुनिंदा करी चांडाळ ॥
नसते कुमार्ग स्थापी खळ ॥ त्यास अधःपात सुटेना ॥ १४५ ॥
होतां साधूंचा अपमान ॥ संतोष वाटे मनांतून ॥
करी वृद्धांचें मानखंडन ॥ त्यास अधःपात सुटेना ॥ १४६ ॥
सभेमाजी दुरुक्ति बोले ॥ जेणें भल्याचें हृदय उले ॥
जे सदा मत्सरविष्ठेनें माखले ॥ त्यांसी अधःपात सुटेना ॥ १४७ ॥
निर्नासिक आरशात न पाहे ॥ तोंवरीच रूपाभिमान वाहे ॥
म्हणे माझ्या रूपास तुलना नये ॥ रतिवरही शोधितां ॥ १४८ ॥
असोत आतां हे बोल ॥ जो पितृवचन न करी सफळ ॥
तों अभागी केवळ ॥ महाखळ जाणावा ॥ १४९ ॥
ऐशीं दुर्जनांचीं लक्षणें ॥ म्हणोनि वर्जिलीं सज्जनें ॥
तयांसी रौरव वसतिस्थानें ॥ निर्मिलीं असती चंद्रार्कवरी ॥ १५० ॥
म्हणोन ऐकें दुर्योधना ॥ समजावीं जाऊन पंडुनंदनां ॥
घेऊन येई आपुले सदना ॥ धन्य त्रिभुवनामाजी म्हणती ॥ १५१ ॥
ते तुम्ही बंधू मिळोन ॥ जिंका उर्वी हे संपूर्ण ॥
तूं कर्ण शकुनि दुःशासन ॥ यांची बुद्धि ऐकू नको ॥ १५२ ॥
त्या भीमाचा पुरुषार्थ ॥ ऐकिला कीं तुवां अत्यद्भुत ॥
हिडिंब बक किर्मीर बळवंत ॥ कीचक शत मारिले ॥ १५३ ॥
एकल्या अर्जुने जाऊन ॥ अग्नीस दिधलें खांडववन ॥
एकलेनें केलें गोग्रहण ॥ द्रौपदी एकलेनें जिंकिली ॥ १५४ ॥
एकलेनें गंधर्वांपासून ॥ तुम्हां आणिलें सोडवून ॥
निवातकवच मारून ॥ शक्रादि देवां तोषविलें ॥ १५५ ॥
ऐसे ते बलसंपन्न ॥ त्यांसीं तुम्हीं सख्य करून ॥
आणावें गृहा बोलावून ॥ एक होऊन सुख भोगा ॥ १५६ ॥
भीष्म म्हणे सुयोधना ॥ चित्त देई श्रीकृष्णवचना ॥
घरा आणून पंडुनंदनां ॥ कुंभिनी सर्व जिंकावी ॥ १५७ ॥
बोलती शारद्वत द्रोण ॥ दुर्योधना तूं सुजाण ॥
न मोडीं भगवंताचें वचन ॥ कुलरक्षण करीं आतां ॥ १५८ ॥
विदुर म्हणे वडिलांचे वचना ॥ चित्त देई दुर्योधना ॥
मायबाप दोघांजणां ॥ वृद्धपणीं दुःख नेदीं ॥ १५९ ॥
युद्ध करूं नको यावरी ॥ दीन होतील धृतराष्ट गांधारी ॥
वृद्धपणीं कोणाचे द्वारीं ॥ लोळतील सांग पां ॥ १६० ॥
अंध पक्षी पक्षहीन ॥ तैशी दोघें होतील दीन ॥
तों धृतराष्ट बोले वचन ॥ ऐक चतुरा सुयोधना ॥ १६१ ॥
श्रीकृष्णाची पूजा करून ॥ रिघे तयास अनन्य शरण ॥
तुझी पाठी अर्जुनाहून ॥ रक्षील श्रीकृष्ण निर्धारे ॥ १६२ ॥
एकाचे खांदां एक हात घालून ॥ हिंडा कौरव पंडुनंदन ॥
एकचित्त मिळोन ॥ राज्य करा दोघेही ॥ १६३ ॥
श्रीकृष्णास म्हणे दुर्योधन ॥ तयांनीं राज्य हारविलें खेळोन ॥
पुढें करून तिहींच पण ॥ वनवासाप्रति गेले ॥ १६४ ॥
तूं त्यांचा पाठिराखा पाहीं ॥ आम्ही कवणासही भीत नाहीं ॥
तूं मजला ठायीं ठायीं ॥ भेडसाविशी कासया ॥ १६५ ॥
सुईच्या अग्रीं मृत्तिका जाण ॥ तितुकी नेदीं मी युद्धाविण ॥
माझी सेना पहा दारुण ॥ क्षणांत आटीन पांडवां ॥ १६६ ॥
पांडव अत्यंत बलहीन ॥ स्त्री गांजिली सभे आणून ॥
क्षत्रिय असते तरी रण ॥ तेच वेळे माजविते ॥ १६७ ॥
माझा अन्याय कांहीं ॥ मज सर्वथा वाटत नाहीं ॥
तुम्ही वृद्ध मिळून सर्वही ॥ मज कां देखों शकाना ॥ १६८ ॥
ऐसें ऐकतां वनमाळी ॥ आरक्तता नयनीं उदेली ॥
दुर्योधनास ते वेळीं ॥ बोलता जाहला श्रीवल्लभ ॥ १६९ ॥
अरे मूढा बुद्धिहीना ॥ तुझा अन्याय तुज वाटेना ॥
सभेस आणिली पांडवललना ॥ हा न्याय कीं अन्याय ॥ १७० ॥
विष घालून मारिला भीमसेन ॥ लाक्षागृहीं लाविला अग्न ॥
घोषयात्रेच्या मिषेकरून ॥ दरोडा घालूं पातलासी ॥ १७१ ॥
हा न्याय कीं अन्याय पाहीं ॥ साक्ष येते कीं तुझे हृदयीं ॥
जेव्हां एकाएकीं पडशी पाहीं ॥ राज्य ते समयीं देशील ॥ १७२ ॥
कपिवरध्वज देखशी नयनीं ॥ गांडीव ओढील पाकशासनी ॥
तेव्हां आपणचि देशील मेदिनी ॥ न मागतां पांडवांसी ॥ १७३ ॥
गदा घेऊन भीमसेन ॥ दुःशासनाचें हृदय करील चूर्ण ॥
शोषील कंठींचे रुधिर उष्ण ॥ राज्य जाण मग देशी ॥ १७४ ॥
भीष्म पहुडेल शरपंजरीं ॥ कर्णाचे शिर उडेल अंबरीं ॥
तेव्हां देशील हे सर्व धरित्री ॥ पंडुपुत्रांतें सहजची ॥ १७५ ॥
दुर्योधन आणि दशमुख ॥ देखिले अत्यंत शतमूर्ख ॥
गोग्रहण आणि वनभंग देख ॥ देखोन सावध न होती ॥ १७६ ॥
अनिवार अर्जुनाचे बाणीं ॥ देह ठेवाल जेव्हां धरणी ॥
मग आठवाल माझी वाणी ॥ प्राणत्याग कराल तेव्हां ॥ १७७ ॥
दुःशासन म्हणे दुर्योधना देख ॥ हे सभेचे सर्व जाहले एक ॥
अंध हा आमुचा जनक ॥ तोही मिळाला कृष्णाकडे ॥ १७८ ॥
मी तूं शकुनि आणि कर्ण ॥ चौघांस क्षणांत आकळून ॥
देतील पांडवां हातीं बांधोन ॥ हें वर्तमान दिसे पुढें ॥ १७९ ॥
क्रोधयुक्त दुर्योधन ॥ कालसर्पापरी क्षोभला दारुण ॥
आपुले दुर्जन संगे घेऊन ॥ सभेमधून ऊठला ॥ १८० ॥
गंगात्मज म्हणे हा चांडाळ ॥ कुल संहारिले येणें सकळ ॥
श्रीकृष्ण म्हणे हा बुडेल ॥ स्वकुलराज्यासमवेत ॥ १८१ ॥
हे चौघे दुर्जन बांधोन ॥ ठेवावे पांडवांपुढे नेऊन ॥
क्षत्त्यास म्हणे अंबिकानंदन ॥ जा सौबलीस घेऊन ये ॥ १८२ ॥
क्षण न लागतां गांधारी ॥ विदुरें आणिली सभेभीतरी ॥
दुर्योधन तिणें ते अवसरी ॥ माघारां आणिला सभेतें ॥ १८३ ॥
गांधारी म्हणे सुयोधना ॥ ऐक श्रीकृष्णाचिया हितवचना ॥
स्वकुल वांचवीं सुजाणा ॥ पंडुनंदनां बोलावूनी ॥ १८४ ॥
माझें न ऐकशी वचन ॥ तरी बंधूंसहित पावसी मरण ॥
माझे अन्यथा नव्हे भाषण ॥ आठविसी प्राण त्यागितां ॥ १८५ ॥
न मानिसी वडिलांचें वचन ॥ न रिघसी श्रीकृष्णास शरण ॥
तरी जय आणि कल्याण ॥ प्राप्त नाहीं तुम्हांसी ॥ १८६ ॥
अव्हेरून मातेचें वचन ॥ पुढती दुर्योधन जाय उठोन ॥
मिळोन चौघे दुर्जन ॥ गुज बोलती एकांतीं ॥ १८७ ॥
या कृष्णासीच धरून ॥ करावें एथें दृढ बंधन ॥
मग पांडव बलक्षीण ॥ शरण येतील आम्हांतें ॥ १८८ ॥
त्या चौघांचें अंतर्ज्ञान ॥ सात्यकीस कळलें वर्तमान ॥
जैसा तरु सुमनावरून ॥ चतुर नर ओळखिती ॥ १८९ ॥
चंचल दृष्टीवरून ॥ जाणिजे जार तस्करांचें चिन्ह ॥
कीं स्वाद घेतो रस पूर्ण ॥ चतुर जेविं ओळखे ॥ १९० ॥
कृतवर्म्यास सात्यकी सांगत ॥ सेना सिद्ध करीं तूं त्वरित ॥
सभाद्वार धरून समस्त ॥ चौघे दुर्जन धरितों मी ॥ १९१ ॥
धृतराष्ट भीष्म विदुर ॥ अवध्यांस कळला समाचार ॥
यावरी स्वर्धुनीपुत्र पुण्यपवित्र ॥ गर्जोनि बोले तेधवां ॥ १९२ ॥
घुंघुर्डें कोपोन म्हणत ॥ सगळाच ग्रासीन आतां पर्वत ॥
वृश्चिक स्वपुच्छें त्वरित ॥ ताडीन म्हणे खदिरांगारा ॥ १९३ ॥
हा श्रीकृष्ण तमालनील ॥ तोषलिया सर्व करी मंगल ॥
कोपल्या होय प्रलयानल ॥ भस्म करील ब्रह्मांड हें ॥ १९४ ॥
श्रीकृष्ण चंडांशु देख ॥ त्यास धरू पाहे दुर्योधन मशक ॥
श्रीरंग भुजंग भयानक ॥ त्यास हा मूषक आकळूं पाहे ॥ १९५ ॥
श्रीकृष्ण म्हणे दुर्योधना ॥ मशका दुर्जना खळा मलिना ॥
तुजसहित तुझी पृतना ॥ एथेंच जाळीन क्षणार्धें ॥ १९६ ॥
खद्योत आपुल्या तेजेंकरूनी ॥ पाडीन म्हणे वासरमणी ॥
कीं सिंहापुढे येऊनी ॥ मार्जारें उड्डाण मांडिलें ॥ १९७ ॥
रासभें ब्रिद बांधोन ॥ तुंबुरूपुढें मांडिलें गायन ॥
तैसा तूं दुर्योधन ॥ धरू इच्छिसी आम्हांतें ॥ १९८ ॥
धृतराष्ट म्हणे विदुरा ॥ आणीं त्या दुर्योधना पामरा ॥
तेणें धांवोन सत्वरा ॥ पित्याजवळी आणिला ॥ १९९ ॥
धृतराष्ट म्हणे दुर्योधन ॥ तुवां हें कर्म आणिलें मना ॥
तूं कृष्णमहिमा नेणसी दुर्जना ॥ महामलिना निष्ठुरा ॥ २०० ॥
जेणें बाळपणीं खेळतां खेळ ॥ दैत्य मारिले परम सबळ ॥
मुष्टिक चाणूर कंसादि शिशुपाळ ॥ संहारिले क्षणार्धें ॥ २०१ ॥
सत्रा वेळ जेणें जरासंध ॥ धरोनि बांधिला सुबद्ध ॥
भौमासुर मर्दिला प्रसिद्ध ॥ ललना षोडशसहस्त्र वरियेल्या ॥ २०२ ॥
स्वयंवरीं रुक्मिया विटंबून ॥ युद्धीं सोडिला जर्जर करून ॥
त्या श्रीकृष्णासीं द्वेष धरून ॥ तूं काय करिसी पामरा ॥ २०३ ॥
श्रीरंग म्हणे दुर्योधना ॥ सहपरिवारे ऊठ मलिना ॥
एकलाच मी एथें जाणा ॥ आटीन सर्वां क्षणार्धे ॥ २०४ ॥
श्रीकृष्णाकडे पाहे दुर्योधन ॥ तों स्वरूप देखिलें देदीप्यमान ॥
सकल देवताचक्र मिळोन ॥ अवयवरूपें राहिलें ॥ २०५ ॥
हस्ताचे ठायीं दिसे इंद्र ॥ अंतःकरणीं उभा उपेंद्र ॥
अहंकाररूपें रुद्र ॥ देदीप्यमान देखिला ॥ २०६ ॥
नेत्रीं दिसती द्वादश मित्र ॥ मनोरूप दिसे रोहिणीवर ॥
दंतदाढा सूर्यपुत्र ॥ सहपरिवारें दिसतसे ॥ २०७ ॥
मुखीं भासे प्रलयाग्न ॥ जिव्हारूप दिसे वरुण ॥
बुद्धीच्या ठायीं चतुरानन ॥ देदीप्यमान देखिला ॥ २०८ ॥
दुर्योधन पाहे न्यहाळून ॥ तों पाठीशीं उभे पंडुनंदन ॥
गांडीव गदा घेऊन ॥ भीमार्जुन सक्रोध ॥ २०९ ॥
छप्पन्नकोटी यादववीर ॥ साठ लक्ष कृष्णकुमार ॥
शस्त्रें घेऊन महापूर ॥ पाठीशीं उभे देखिले ॥ २१० ॥
एकादश रुद्र द्वादश मित्र ॥ अष्टौ लोकपाल त्रिदश समग्र ॥
गंधर्वासहित कुबेर ॥ उभे किन्नर शस्त्रांशीं ॥ २११ ॥
श्रीकृष्णाचे नेत्रांमधून ॥ ज्वाला निघती अतिदारुण ॥
झांकले सकळांचे नयन ॥ दुर्योधन मूर्छना पावला ॥ २१२ ॥
भीष्म द्रोण शारद्वत विदुर ॥ हेच पाहती स्वरूप सादर ॥
वरकडांचे झांकले नेत्र ॥ शक्ति न होय पहावया ॥ २१३ ॥
देव दुंदुभि वाजविती ॥ दिव्यपुष्यवर्षाव होती ॥
ऋषी कर जोडून उभे ठाकती ॥ स्तवन करिती वेदोक्त ॥ २१४ ॥
विदुरमुखें वर्तमान ॥ धृतराष्ट श्रवण करून ॥
उभा ठाकोन करीत स्तवन ॥ देई नयन मज हरि ॥ २१५ ॥
तुज पाहीन धणीभरी ॥ ऐसें ऐकतां कंसारी ॥
दिव्य नयन ते अवसरीं ॥ धृतराष्टस दिधले ॥ २१६ ॥
अंधत्व जाऊन उघडले नयन ॥ आश्चर्य करिती सभाजन ॥
धृतराष्ट पाहे विलोकून ॥ तेज अद्भुत मुकुंदाचें ॥ २१७ ॥
ज्या तेजामाजी निश्चितीं ॥ चंद्र सूर्य बुचकळ्या देती ॥
सहस्र चपळांचे भार लपती ॥ एकएका नखांकुरीं ॥ २१८ ॥
कोट्यनुकोटि मीनकेतन ॥ सांडणें होत नखांवरून ॥
मुकुटतेजेंकरून ॥ ब्रह्मांड हें उजळलें ॥ २१९ ॥
ऐसें धृतराष्टस दाखवून ॥ मागुती झांकिले त्याचे नयन ॥
जैसें ज्ञान प्रकटतां मायाऽवरण ॥ साधकांवरी बळें पडे ॥ २२० ॥
पूर्ववतजाहला जगन्नायक ॥ कृतवर्मा आणि सात्यकी देख ॥
त्यांचे कर धरून कमलोद्धवजनक ॥ तेथून उठोन चालिला ॥ २२१ ॥
नारदादि ऋषिजन ॥ तेथेंच पावले अंतर्धान ॥
एकचि कोल्हाळ जाहला पूर्ण ॥ बैसे श्रीकृष्ण रथावरी ॥ २२२ ॥
पृथेचे गृहा जाऊन ॥ सांगितलें सर्व वर्तमान ॥
म्हणे पांडवांहातीं अंधनंदन ॥ संहारितों यावरी ॥ २२३ ॥
खगवरकेतन यावरी ॥ गेला हस्तनापुरीबाहेरी ॥
दुर्योधनास ते अवसरीं ॥ धृतराष्ट क्रोधें बोलत ॥ २२४ ॥
पायीं ज्योतिर्लिंग ताडिलें ॥ कीं अमृतें संमार्जन केलें ॥
तैसें दुर्जना त्वां केलें ॥ गर्वमदेंकरूनियां ॥ २२५ ॥
असो भीष्म द्रोण शारद्वत ॥ गेले श्रीकृष्णास बोळवित ॥
चौघे वेगळे करोनि समस्त ॥ श्रीरंगामागे धांवती ॥ २२६ ॥
सकळांस म्हणे श्रीपती ॥ देखिली कीं येथींची रीती ॥
यावरी बोल नाहीं आम्हांप्रती ॥ साक्ष समस्तीं असावें ॥ २२७ ॥
दुर्योधनें पाठविला कर्ण ॥ नगराबाहेर गेला कृष्ण ॥
तेथें भीष्म द्रोण अवघे मिळोन ॥ विचार करिती काय पहा ॥ २२८ ॥
तों भीष्मद्रोणादि सर्व भूभुज ॥ यांस निरोप देत अधोक्षज ॥
कर्णास खुणावून यादवराज ॥ बैसवीत आपुले रथीं ॥ २२९ ॥
यावरी तों रुक्मिणीपती ॥ कर्णाशी विचार करील एकांतीं ॥
ते कथेची कौतुकरीती ॥ पुढील अध्यायीं परिसिजे ॥ २३० ॥
भारती कथा सुरस बहुत ॥ पंढरीनाथ पुरविता साहित्य ॥
परिसोत ज्ञानी पंडित ॥ अत्यादरेंकरोनियां ॥ २३१ ॥
पांडवप्रतापग्रंथ प्रयाग ॥ भक्ति ज्ञान आणि वैराग्य ॥
हेचि त्रिवेणी सांग ॥ प्रवाहरूपें जातसे ॥ २३२ ॥
प्रेममाघमासीं साचार ॥ एथें स्नानास येती सभाग्य नर ॥
स्नानदान करितां अपार ॥ भस्म होती पातकें ॥ २३३ ॥
अठरा पर्वांत साचार ॥ उद्योगपर्व सुरस फार ॥
बोलिला सत्यवतीकुमार ॥ वैशंपायनाचे मुखें ॥ २३४ ॥
या ग्रंथाचा कर्ता निश्चित ॥ स्वयें असे पंढरीनाथ ॥
तों जे जे शब्द सांगत ॥ ते ते एथें लिहिले म्यां ॥ २३५ ॥
तों सांगेल तेंच करावें ॥ बोलेल तेंच पत्रीं लिहावे ॥
तों न सांगे तरी बैसावें ॥ उगेंच लेखनी धरोनियां ॥ २३६ ॥
ब्रह्मानंदा पंढरीनाथ ॥ पुढें बोलवीं रसाळ कथा ॥
लोक वदती तुज तत्त्वतां ॥ श्रीधरवरद म्हणोनि ॥ २३७ ॥
आदिमध्यावसानीं अभंग ॥ अवघा तूंच श्रीरंग ॥
ब्रह्मानंदा अव्यंग ॥ श्रीधर बालक तुझें कीं ॥ २३८ ॥
स्वस्ति श्रीपांडवप्रताप ग्रंथ ॥ उद्योगपर्व व्यासभारत ॥
त्यांतील सारांश यथार्थ ॥ एकुणचाळिसाव्यात कथियेला ॥ २३९ ॥
इति श्रीधरकृतपांडवप्रतापे उद्योगपर्वणि एकोनचत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ३९ ॥
अध्याय एकोणचाळीसावा समाप्त
GO TOP
| 