श्रीमद्‌भागवत महापुराण - दशमः स्कंधः - अथैकोनषष्टित्तमोऽध्यायः

श्रीमद्‌भागवत महापुराण

अथैकोनषष्टित्तमोऽध्यायः

मुरवधः भौमासुरवधः, भूमिकृता भगवत्स्तुतिः
भौमाहृतषोडशसहस्रराजकन्यानां परिणयनं, पारिजातहरणं च -

राजोवाच -
( अनुष्टुप् )
यथा हतो भगवता भौमो येन च ताः स्त्रियः ।
निरुद्धा एतदाचक्ष्व विक्रमं शार्ङ्‌गधन्वनः ॥ १ ॥
शुक उवाच -
इन्द्रेण हृतछत्रेण हृतकुण्डलबन्धुना ।
हृतामराद्रिस्थानेन ज्ञापितो भौमचेष्टितम् ।
सभार्यो गरुडारूढः प्राग्ज्योतिषपुरं ययौ ॥ २ ॥
गिरिदुर्गैः शस्त्रदुर्गैर्जलाग्न्यनिलदुर्गमम् ।
मुरपाशायुतैर्घोरैर्दृढैः सर्वत आवृतम् ॥ ३ ॥
गदया निर्विभेदाद्रीन् शस्त्रदुर्गाणि सायकैः ।
चक्रेणाग्निं जलं वायुं मुरपाशांस्तथासिना ॥ ४ ॥
शङ्खनादेन यन्त्राणि हृदयानि मनस्विनाम् ।
प्राकारं गदया गुर्व्या निर्बिभेद गदाधरः ॥ ५ ॥
पाञ्चजन्यध्वनिं श्रुत्वा युगान्तशनिभीषणम् ।
मुरः शयान उत्तस्थौ दैत्यः पञ्चशिरा जलात् ॥ ६ ॥
( मिश्र )
त्रिशूलमुद्यम्य सुदुर्निरीक्षणो
     युगान्तसूर्यानलरोचिरुल्बणः ।
ग्रसंस्त्रिलोकीमिव पञ्चभिर्मुखै-
     रभ्यद्रवत्तार्क्ष्यसुतं यथोरगः ॥ ७ ॥
आविध्य शूलं तरसा गरुत्मते
     निरस्य वक्त्रैर्व्यनदत् स पञ्चभिः ।
स रोदसी सर्वदिशोऽन्तरं महा-
     नापूरयन्नण्डकटाहमावृणोत् ॥ ८ ॥
तदापतद् वै त्रिशिखं गरुत्मते
     हरिः शराभ्यामभिनत्त्रिधौजसा ।
मुखेषु तं चापि शरैरताडयत्
     तस्मै गदां सोऽपि रुषा व्यमुञ्चत ॥ ९ ॥
तामापतन्तीं गदया गदां मृधे
     गदाग्रजो निर्बिभिदे सहस्रधा ।
उद्यम्य बाहूनभिधावतोऽजितः
     शिरांसि चक्रेण जहार लीलया ॥ १० ॥
व्यसुः पपाताम्भसि कृत्तशीर्षो
     निकृत्तशृङ्‌गोऽद्रिरिवेन्द्रतेजसा ।
तस्यात्मजाः सप्त पितुर्वधातुराः
     प्रतिक्रियामर्षजुषः समुद्यताः ॥ ११ ॥
ताम्रोऽन्तरिक्षः श्रवणो विभावसु-
     र्वसुर्नभस्वानरुणश्च सप्तमः ।
पीठं पुरस्कृत्य चमूपतिं मृधे
     भौमप्रयुक्ता निरगन् धृतायुधाः ॥ १२ ॥
प्रायुञ्जतासाद्य शरानसीन् गदाः
     शक्त्यृष्टिशूलान्यजिते रुषोल्बणाः ।
तच्छस्त्रकूटं भगवान् स्वमार्गणै-
     रमोघवीर्यस्तिलशश्चकर्त ह ॥ १३ ॥
तान्पीठमुख्याननयद् यमक्षयं
     निकृत्तशीर्षोरुभुजाङ्घ्रिवर्मणः ।
स्वानीकपानच्युतचक्रसायकै-
     स्तथा निरस्तान् नरको धरासुतः ॥ १४ ॥
( वंशस्था )
निरीक्ष्य दुर्मर्षण आस्रवन्मदै-
     र्गजैः पयोधिप्रभवैर्निराक्रमात् ।
दृष्ट्‍वा सभार्यं गरुडोपरि स्थितं
     सूर्योपरिष्टात् सतडिद्‌घनं यथा ।
कृष्णं स तस्मै व्यसृजच्छतघ्नीं
     योधाश्च सर्वे युगपत् स्म विव्यधुः ॥ १५ ॥
तद्‌भौमसैन्यं भगवान् गदाग्रजो
     विचित्रवाजैर्निशितैः शिलीमुखैः ।
निकृत्तबाहूरुशिरोध्रविग्रहं
     चकार तर्ह्येव हताश्वकुञ्जरम् ॥ १६ ॥
( अनुष्टुप् )
यानि योधैः प्रयुक्तानि शस्त्रास्त्राणि कुरूद्वह ।
हरिस्तान्यच्छिनत्तीक्ष्णैः शरैरेकैकशस्त्रिभिः ॥ १७ ॥
उह्यमानः सुपर्णेन पक्षाभ्यां निघ्नता गजान् ।
गुरुत्मता हन्यमानास्तुण्डपक्षनखैर्गजाः ॥ १८ ॥
पुरमेवाविशन्नार्ता नरको युध्ययुध्यत ।
दृष्ट्‍वा विद्रावितं सैन्यं गरुडेनार्दितं स्वकं ॥ १९ ॥
तं भौमः प्राहरच्छक्त्या वज्रः प्रतिहतो यतः ।
नाकम्पत तया विद्धो मालाहत इव द्विपः ॥ २० ॥
शूलं भौमोऽच्युतं हन्तुमाददे वितथोद्यमः ।
तद्विसर्गात् पूर्वमेव नरकस्य शिरो हरिः ।
अपाहरद् गजस्थस्य चक्रेण क्षुरनेमिना ॥ २१ ॥
( मिश्र )
सकुण्डलं चारुकिरीटभूषणं
     बभौ पृथिव्यां पतितं समुज्ज्वलम् ।
हा हेति साध्वित्यृषयः सुरेश्वरा
     माल्यैर्मुकुन्दं विकिरन्त ईडिरे ॥ २२ ॥
ततश्च भूः कृष्णमुपेत्य कुण्डले ।
     प्रतप्तजाम्बूनदरत्‍नभास्वरे ।
सवैजयन्त्या वनमालयार्पयत्
     प्राचेतसं छत्रमथो महामणिम् ॥ २३ ॥
( अनुष्टुप् )
अस्तौषीदथ विश्वेशं देवी देववरार्चितम् ।
प्राञ्जलिः प्रणता राजन् भक्तिप्रवणया धिया ॥ २४ ॥
भूमिरुवाच
नमस्ते देवदेवेश शङ्खचक्रगदाधर ।
भक्तेच्छोपात्तरूपाय परमात्मन्नमोऽस्तु ते ॥ २५ ॥
नमः पङ्‌कजनाभाय नमः पङ्‌कजमालिने ।
नमः पङ्‌कजनेत्राय नमस्ते पङ्‌कजाङ्घ्रये ॥ २६ ॥
नमो भगवते तुभ्यं वासुदेवाय विष्णवे ।
पुरुषायादिबीजाय पूर्णबोधाय ते नमः ॥ २७ ॥
अजाय जनयित्रेऽस्य ब्रह्मणेऽनन्तशक्तये ।
परावरात्मन् भूतात्मन् परमात्मन् नमोऽस्तु ते ॥ २८ ॥
( मिश्र )
त्वं वै सिसृक्षु रज उत्कटं प्रभो
     तमो निरोधाय बिभर्ष्यसंवृतः ।
स्थानाय सत्त्वं जगतो जगत्पते
     कालः प्रधानं पुरुषो भवान् परः ॥ २९ ॥
अहं पयो ज्योतिरथानिलो नभो
     मात्राणि देवा मन इन्द्रियाणि ।
कर्ता महानित्यखिलं चराचरं
     त्वय्यद्वितीये भगवन्नयं भ्रमः ॥ ३० ॥
तस्यात्मजोऽयं तव पादपङ्‌कजं
     भीतः प्रपन्नार्तिहरोपसादितः ।
तत् पालयैनं कुरु हस्तपङ्‌कजं
     शिरस्यमुष्याखिलकल्मषापहम् ॥ ३१ ॥
शुक उवाच -
( अनुष्टुप् )
इति भूम्यर्थितो वाग्भिर्भगवान् भक्तिनम्रया ।
दत्त्वाभयं भौमगृहं प्राविशत् सकलर्द्धिमत् ॥ ३२ ॥
तत्र राजन्यकन्यानां षट्सहस्राधिकायुतम् ।
भौमाहृतानां विक्रम्य राजभ्यो ददृशे हरिः ॥ ३३ ॥
तं प्रविष्टं स्त्रियो वीक्ष्य नरवर्यं विमोहिताः ।
मनसा वव्रिरेऽभीष्टं पतिं दैवोपसादितम् ॥ ३४ ॥
भूयात् पतिरयं मह्यं धाता तदनुमोदताम् ।
इति सर्वाः पृथक् कृष्णे भावेन हृदयं दधुः ॥ ३५ ॥
ताः प्राहिणोद् द्वारवतीं सुमृष्टविरजोऽम्बराः ।
नरयानैर्महाकोशान् रथाश्वान् द्रविणं महत् ॥ ३६ ॥
ऐरावतकुलेभांश्च चतुर्दन्तांस्तरस्विनः ।
पाण्डुरांश्च चतुःषष्टिं प्रेरयामास केशवः ॥ ३७ ॥
गत्वा सुरेन्द्रभवनं दत्त्वादित्यै च कुण्डले ।
पूजितस्त्रिदशेन्द्रेण सहेन्द्राण्या च सप्रियः ॥ ३८ ॥
चोदितो भार्ययोत्पाट्य पारीजातं गरुत्मति ।
आरोप्य सेन्द्रान् विबुधान् निर्जित्योपानयत् पुरम् ॥ ३९ ॥
स्थापितः सत्यभामाया गृहोद्यानोपशोभनः ।
अन्वगुर्भ्रमराः स्वर्गात् तद्‌गन्धासवलम्पटाः ॥ ४० ॥
( मिश्र )
ययाच आनम्य किरीटकोटिभिः
     पादौ स्पृशन्नच्युतमर्थसाधनम् ।
सिद्धार्थ एतेन विगृह्यते महा-
     नहो सुराणां च तमो धिगाढ्यताम् ॥ ४१ ॥
( अनुष्टुप् )
अथो मुहूर्त एकस्मिन् नानागारेषु ताः स्त्रियः ।
यथोपयेमे भगवांस्तावद्‌रूपधरोऽव्ययः ॥ ४२ ॥
( वंशस्था )
गृहेषु तासामनपाय्यतर्ककृ-
     न्निरस्तसाम्यातिशयेष्ववस्थितः ।
रेमे रमाभिर्निजकामसम्प्लुतो
     यथेतरो गार्हकमेधिकांश्चरन् ॥ ४३ ॥
( वसंततिलका )
इत्थं रमापतिमवाप्य पतिं स्त्रियस्ता
     ब्रह्मादयोऽपि न विदुः पदवीं यदीयाम् ।
भेजुर्मुदाविरतमेधितयानुराग-
     हासावलोकनवसङ्‌गमजल्पलज्जाः ॥ ४४ ॥
प्रत्युद्‌गमासनवरार्हणपदशौच-
     ताम्बूलविश्रमणवीजनगन्धमाल्यैः ।
केशप्रसारशयनस्नपनोपहार्यै-
     र्दासीशता अपि विभोर्विदधुः स्म दास्यम् ॥ ४५ ॥

इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां
संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे
पारिजातहरणनरकवधो नाम एकोनषष्टितमोऽध्यायः ॥ ५९ ॥
हरिः ॐ तत्सत् श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥