• मुखपृष्ठ
• षड्‍दर्शने
  • ब्रह्मसूत्रे
    • प्रस्तावना
    • मराठी अनुवाद
  • न्यायशास्त्र
  • वैशेषिक
  • सांख्यशास्त्र
  • योगशास्त्र
  • पूर्वमीमांसा
• आपले वेद
  • प्रस्तावना
  • ऋग्वेद
  • कृष्ण यजुर्वेद
  • शुक्ल यजुर्वेद
  • सामवेद
  • अथर्ववेद
• आपली उपनिषदे
  • प्रस्तावना
  • दशोपनिषदे
  • वैष्णव उपनिषदे
  • शैव उपनिषदे
  • शाक्त उपनिषदे
  • सामान्य उपनिषदे
  • संन्यास उपनिषदे
  • योगोपनिषदे
• आपली पुराणे
  • श्रीमद्‌भागवतपुराण
  • श्रीगर्गसंहिता
  • विष्णुपुराण
  • देविपुराण
  • अग्निपुराण
  • ब्रह्मवैवर्तपुराण
  • शिवमहापुराण
  • हरिवंशपुराण
• रामायण
• आपले संत
  • श्रीज्ञानेश्वर
    • श्रीज्ञानेश्वरी
    • अमृतानुभव
    • चांगदेवपासष्टी
    • सार्थ हरिपाठ
    • श्रीज्ञानेश्वर चरित्र
  • श्रीरामदासस्वामी
    • श्रीदासबोध
    • भीमरूपी स्तोत्रे
    • करुणा स्तोत्रे
    • बारा ओव्याशते
    • आत्माराम
    • आत्माराम-विवरण
    • मनाचे श्लोक
    • मनाचे श्लोक - विवरण
    • अभंग मनोबोध
  • श्रीमुकुंद महाराज
  • श्रीएकनाथ महाराज
    चतु:श्र्लोकी भागवत

    • श्रीएकनाथी भागवत
    • भावार्थ रामायण
    • एकनाथ गाथा
    • चतु:श्लोकी भागवत
    • शुष्काष्टक
    • आनंद लहरी
    • हस्तमालक
    • स्वात्मसुख
    • हरिपाठ
  • नामदेव महाराज
  • श्रीतुकाराम महाराज
  • श्रीहंसराजस्वामी
    • आगमसार
    • लघुवाक्यवृत्ति
    • सदाचार
    • वेदेश्वरी
  • श्रीधरस्वामी(नाझरे)
    • पांडवप्रताप
    • रामविजय
    • हरिविजय
    • शिवलीलामृत
  • कृष्णदयार्णव
  • श्रीमत् शंकराचार्य
    • अद्वैतानुभुति
    • दशश्लोकी
      
      
    • योगतारावली
    • सौंदर्यलहरी
    • वाक्यसुधा
    • विवेकचूडामणि
• श्रीब्रह्मचैतन्य
• स्तोत्राणि
  • प्रस्तावना
  • श्रीविष्णुसहस्रनाम
  • श्रीगणेश
  • श्रीराम
  • श्रीकृष्ण
  • श्रीशिव
  • श्रीगायत्री
  • श्रीललितात्रिपुरसुंदरी
  • श्रीलक्ष्मी
  • श्रीसरस्वती
  • श्रीदुर्गा
• सूक्तानि
  • प्रस्तावना
  • पुरुषसूक्तम्
  • श्रीसूक्तम्
  • नारायणसूक्तम्
  • विष्णुसूक्तम्
  • अग्निसूक्तम्
  • नासदीयसूक्तम्
  • नवग्रहसूक्तम्
  • नक्षत्रसूक्तम्
  • हिरण्यगर्भसूक्तम्
  • देवीसूक्तम्
  • दुर्गासूक्तम्
  • सरस्वतीसूक्तम्
  • मेधासूक्तम्
  • भूसूक्तम्
• संकीर्ण ग्रंथ
  • विविधा गीता
    • प्रस्तावना
    • भगवद्‍गीता गीता
    • आदिमाया गीता
    • अवधूत गीता
    • अष्टावक्र गीता
    • ईश्वर गीता
    • उद्धव गीता
    • गणेश गीता
    • देविगीता
    • रामगीता
    • शिवगीता
  • रुद्रार्थ
  • सनत्सुजातीय
  • पंचदशी
    • प्रस्तावना
    • १-तत्त्वविवेकः
    • २-भूतविवेकः
    • ३-पञ्चकोषविवेकः
    • ४-द्वैतविवेकः
    • ५-महावाक्यविवेकः
    • ६-चित्रदीपः
    • ७-तृप्तिदीपः
    • ८-कूटस्थ दीपः
    • ९-ध्यानदीपः
    • १०-नाटक दीपः
    • ११-ब्रह्मानन्दे योगानन्दः
    • १२-ब्रह्मानन्दे आत्मानन्दः
    • १३-ब्रह्मानन्दे अद्वैतानन्दः
    • १४-ब्रह्मानन्दे विद्यानन्दः
    • १५-ब्रह्मानन्दे विषयानन्दः
  • नारद भक्तिसूत्रे
  • शांडिल्य भक्तिसूत्रे
  • विवेकचूडामणि
• शब्दशोध
• संपर्क

श्रीमद् भागवत पुराण
दशमः स्कन्धः
सप्तदशोऽध्यायः

कालियस्य यमुनाह्रदे निवासस्य कारणवर्णनं
ह्रदान्निर्गतेन श्रीकृष्णेन व्रजौकसां दावानलाद् रक्षणम् -

कालियाची कथा आणि गोपांचा दावानलापासून बचाव -

विवरण :- कालियाचा वध करून सुखरूप आलेल्या श्रीकृष्णास पाहून नंद-यशोदा व सर्व गोप हे हर्षभरित झाले. जणू अचेतन झालेले गोप चेतनावस्थेत आले. परत आलेल्या कृष्णाला पाहून बलरामाने त्याच्याकडे पाहिले आणि तो फक्त हसला. हे कसे ? कृष्णाला सुखरूप पाहून त्याला आनंद झाला नाही का ? निश्चितच झाला. पण तोहि सामर्थ्यसंपन्न होता. आपल्या भावाला कालियासारख्या भयंकर नागराजाला ठार करणे सहज शक्य आहे, हे जाणून कृष्णाच्या सामर्थ्याची कल्पना असल्याने तो आश्वस्त होता. म्हणूनच आपला विश्वास खरा झाला, या जाणीवेने तो शांतपणे फक्त हसला. (६)

विवरण :- कृष्णाच्या काळजीने, तहानभुकेने व्रजवासी व्याकुळ झाले होते; त्यामुळे कृष्णाने त्यांना रात्री तिथेच झोपावयास सांगितले. पण रात्री तेथे दावाग्नी उफाळला. 'शुचि' नावाच्या पवनाने तो आणखीनच भडकला. ते पाहून सर्व गोकुळवासी कृष्णाचा धावा करू लागले, आम्ही या अग्नीत भस्मसात होऊ, याची आम्हास चिंता वाटत नाही, पण नंतर तुझे चरण दर्शन आम्हांस कसे होणार, याचीच फक्त चिंता. तेव्हा धावून ये. यातून गोपांचे श्रीकृष्णावरील निस्सीम प्रेम, भक्ती, याचेच दर्शन होते. आपल्या प्राणापेक्षा इतर कोणतीच वस्तू माणसाला प्रिय नसते. (ते रक्षण करण्यासाठी पाण्याने भरलेल्या हौदात माकडीण आपल्या पिलालाहि पायाखाली घेते, ही प्रतीकात्मक गोष्ट आहेच.) पण गोपांना आपल्या प्राणांपेक्षा परमेश्वर दर्शनाचीच ओढ अधिक. भक्तीचा हा कोणता प्रकार म्हणावा ? रात्री दावाग्नीही का प्रकटला ? कदाचित् त्याने असा विचार केला असावा की, कालियाच्या वास्तव्याने हे सर्व वन, येथील माती, थोडेफार असलेले गवत सर्वच विषारी झाले. मग सकाळी जाता जाता गाई-वासरांनी हे खाल्ले, तर काय होईल ? या दूषित वातावरणाचा परिणाम गोपांवरहि होईल, तेव्हा ते नष्ट करणेच अधिक चांगले. (२४)

विवरण :- विश्वपुरुषाच्या मुखातून अग्नी निर्माण झाला. (मुखात् अग्निः अजायत ।) असे वर्णन पुरुषसूक्तात आहे. अर्थात तो परमात्मा विष्णू म्हणजेच कृष्ण, हाच विश्वरूप पुरुष. मग ज्यामधून तो निर्माण झाला, त्यातच विलीन होणे योग्य. (घट फुटला, की मातीशी एकरूप होतो त्याप्रमाणे) पंचमहाभूतात्मक सृष्टीची तत्त्वे सर्व पिऊन आत्मसात करण्याची क्रीडा हा बालकृष्ण करीत होताच. म्हणूनच माती खाणे त्याला प्रिय असावे. (२५)

अध्याय सतरावा समाप्त

GO TOP