श्रीमद्‌भागवत महापुराण - दशमः स्कंधः - सप्तमोऽध्यायः

मागील अध्याय

पुढचा अध्याय

श्रीमद्‌भागवत महापुराण

दशमः स्कंधः - सप्तमोऽध्यायः

शकटभङ्ग; तृणावर्तवधः; जृम्भमाणस्य
भगवतो मुखे यशोदया आकाशादिवर्णनं च -

[ Right click to 'save audio as' for downloading Audio ]

( अनुष्टुप् )
राजोवाच -
येन येनावतारेण भगवान् हरिरीश्वरः ।
करोति कर्णरम्याणि मनोज्ञानि च नः प्रभो ॥ १ ॥
( इंद्रवंशा )
यच्छृण्वतोऽपैत्यरतिर्वितृष्णा
     सत्त्वं च शुद्ध्यत्यचिरेण पुंसः ।
भक्तिर्हरौ तत्पुरुषे च सख्यं
     तदेव हारं वद मन्यसे चेत् ॥ २ ॥
( अनुष्टुप् )
अथान्यदपि कृष्णस्य तोकाचरितमद्‍भुतम् ।
मानुषं लोकमासाद्य तज्जातिमनुरुन्धतः ॥ ३ ॥
शुक उवाच -
( मिश्र )
कदाचिदौत्थानिककौतुकाप्लवे
     जन्मर्क्षयोगे समवेतयोषिताम् ।
वादित्रगीतद्विजमन्त्रवाचकै-
     श्चकार सूनोरभिषेचनं सती ॥ ४ ॥
नन्दस्य पत्‍नी कृतमज्जनादिकं
     विप्रैः कृतस्वस्त्ययनं सुपूजितैः ।
अन्नाद्यवासःस्रगभीष्टधेनुभिः
     सञ्जात निद्राक्षमशीशयच्छनैः ॥ ५ ॥
औत्थानिकौत्सुक्यमना मनस्विनी
     समागतान् पूजयती व्रजौकसः ।
नैवाशृणोद् वै रुदितं सुतस्य सा
     रुदन् स्तनार्थी चरणावुदक्षिपत् ॥ ६ ॥
अधःशयानस्य शिशोरनोऽल्पक-
     प्रवालमृद्‌वङ्‌‍घ्रिहतं व्यवर्तत ।
विध्वस्तनानारसकुप्यभाजनं
     व्यत्यस्तचक्राक्षविभिन्नकूबरम् ॥ ७ ॥
दृष्ट्‍वा यशोदाप्रमुखा व्रजस्त्रिय
     औत्थानिके कर्मणि याः समागताः ।
नन्दादयश्चाद्‍भुतदर्शनाकुलाः
     कथं स्वयं वै शकटं विपर्यगात् ॥ ८ ॥
( अनुष्टुप् )
ऊचुरव्यवसितमतीन् गोपान् गोपीश्च बालकाः ।
रुदतानेन पादेन क्षिप्तमेतन्न संशयः ॥ ९ ॥
न ते श्रद्दधिरे गोपा बालभाषितमित्युत ।
अप्रमेयं बलं तस्य बालकस्य न ते विदुः ॥ १० ॥
रुदन्तं सुतमादाय यशोदा ग्रहशङ्‌किता ।
कृतस्वस्त्ययनं विप्रैः सूक्तैः स्तनमपाययत् ॥ ११ ॥
पूर्ववत् स्थापितं गोपैर्बलिभिः सपरिच्छदम् ।
विप्रा हुत्वार्चयाञ्चक्रुर्दध्यक्षतकुशांबुभिः ॥ १२ ॥
येऽसूयानृतदंभेर्षाहिंसामानविवर्जिताः ।
न तेषां सत्यशीलानामाशिषो विफलाः कृताः ॥ १३ ॥
इति बालकमादाय सामर्ग्यजुरुपाकृतैः ।
जलैः पवित्रौषधिभिरभिषिच्य द्विजोत्तमैः ॥ १४ ॥
वाचयित्वा स्वस्त्ययनं नन्दगोपः समाहितः ।
हुत्वा चाग्निं द्विजातिभ्यः प्रादादन्नं महागुणम् ॥ १५ ॥
गावः सर्वगुणोपेता वासःस्रग्‌रुक्ममालिनीः ।
आत्मजाभ्युदयार्थाय प्रादात्ते चान्वयुञ्जत ॥ १६ ॥
विप्रा मन्त्रविदो युक्तास्तैर्याः प्रोक्तास्तथाशिषः ।
ता निष्फला भविष्यन्ति न कदाचिदपि स्फुटम् ॥ १७ ॥
एकदाऽऽरोहमारूढं लालयन्ती सुतं सती ।
गरिमाणं शिशोर्वोढुं न सेहे गिरिकूटवत् ॥ १८ ॥
भूमौ निधाय तं गोपी विस्मिता भारपीडिता ।
महापुरुषमादध्यौ जगतामास कर्मसु ॥ १९ ॥
दैत्यो नाम्ना तृणावर्तः कंसभृत्यः प्रणोदितः ।
चक्रवातस्वरूपेण जहारासीनमर्भकम् ॥ २० ॥
गोकुलं सर्वमावृण्वन् मुष्णण्श्चक्षूंषि रेणुभिः ।
ईरयन्सुमहाघोरशब्देन प्रदिशो दिशः ॥ २१ ॥
मुहूर्तमभवद् गोष्ठं रजसा तमसाऽऽवृतम् ।
सुतं यशोदा नापश्यत्तस्मिन् न्यस्तवती यतः ॥ २२ ॥
नापश्यत् कश्चनात्मानं परं चापि विमोहितः ।
तृणावर्तनिसृष्टाभिः शर्कराभिरुपद्रुतः ॥ २३ ॥
( पुष्पिताग्रा )
इति खरपवनचक्रपांशुवर्षे
     सुतपदवीमबलाविलक्ष्य माता ।
अतिकरुणमनुस्मरन्त्यशोचद्
     भुवि पतिता मृतवत्सका यथा गौः ॥ २४ ॥
रुदितमनुनिशम्य तत्र गोप्यो
     भृशमनुतप्तधियोऽश्रुपूर्णमुख्यः ।
रुरुदुरनुपलभ्य नन्दसूनुं
     पवन उपारतपांशुवर्षवेगे ॥ २५ ॥
( अनुष्टुप् )
तृणावर्तः शान्तरयो वात्यारूपधरो हरन् ।
कृष्णं नभोगतो गन्तुं नाशक्नोद् भूरिभारभृत् ॥ २६ ॥
तमश्मानं मन्यमान आत्मनो गुरुमत्तया ।
गले गृहीत उत्स्रष्टुं नाशक्नोदद्‍भुतार्भकम् ॥ २७ ॥
गलग्रहणनिश्चेष्टो दैत्यो निर्गतलोचनः ।
अव्यक्तरावो न्यपतत् सहबालो व्यसुर्व्रजे ॥ २८ ॥
( इंद्रवज्रा )
तमन्तरिक्षात् पतितं शिलायां
     विशीर्णसर्वावयवं करालम् ।
पुरं यथा रुद्रशरेण विद्धं
     स्त्रियो रुदत्यो ददृशुः समेताः ॥ २९ ॥
( इंद्रवंशा )
प्रादाय मात्रे प्रतिहृत्य विस्मिताः
     कृष्णं च तस्योरसि लंबमानम् ।
तं स्वस्तिमन्तं पुरुषादनीतं
     विहायसा मृत्युमुखात् प्रमुक्तम् ।
गोप्यश्च गोपाः किल नन्दमुख्या
     लब्ध्वा पुनः प्रापुरतीव मोदम् ॥ ३० ॥
( मिश्र )
अहो बतात्यद्‍भुतमेष रक्षसा
     बालो निवृत्तिं गमितोऽभ्यगात् पुनः ।
हिंस्रः स्वपापेन विहिंसितः खलः
     साधुः समत्वेन भयात् विमुच्यते ॥ ३१ ॥
किं नस्तपश्चीर्णमधोक्षजार्चनं
     पूर्तेष्टदत्तमुत भूतसौहृदम् ।
यत्संपरेतः पुनरेव बालको
     दिष्ट्या स्वबन्धून् प्रणयन् उपस्थितः ॥ ३२ ॥
( अनुष्टुप् )
दृष्ट्‍वाद्‍भुतानि बहुशो नन्दगोपो बृहद्वने ।
वसुदेववचो भूयो मानयामास विस्मितः ॥ ३३ ॥
एकदार्भकमादाय स्वाङ्‌कमारोप्य भामिनी ।
प्रस्नुतं पाययामास स्तनं स्नेहपरिप्लुता ॥ ३४ ॥
पीतप्रायस्य जननी सुतस्य रुचिरस्मितम् ।
मुखं लालयती राजञ्जृम्भतो ददृशे इदम् ॥ ३५ ॥
( इंद्रवज्रा )
खं रोदसी ज्योतिरनीकमाशाः
     सूर्येन्दुवह्निश्वसनांबुधींश्च ।
द्वीपान् नगांस्तद्दुहितॄर्वनानि
     भूतानि यानि स्थिरजङ्‌गमानि ॥ ३६ ॥
( अनुष्टुप् )
सा वीक्ष्य विश्वं सहसा राजन् सञ्जातवेपथुः ।
सम्मील्य मृगशावाक्षी नेत्रे आसीत् सुविस्मिता ॥ ३७ ॥

इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां
संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे सप्तमोऽध्यायः ॥ ७ ॥
हरिः ॐ तत्सत् श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥