|
|
|
ऋग्वेद - मण्डल १० - सूक्त ४१ ते ५० ऋग्वेद - मंडल १० सूक्त ४१ (अश्विनीकुमारसूक्त)
ऋषी - स्ुस्त्य घौषेय
स॒मा॒नं उ॒ त्यं पु॑रुहू॒तं उ॒क्थ्य१ं रथं॑ त्रिच॒क्रं सव॑ना॒ गनि॑ग्मतम् ।
समानं ओं इति त्यं पुरु-हूतं उक्थ्यं रथं त्रि-चक्रं सवना गनिग्मतं
असंख्य भक्तांनी पाचारण केलेला, तीन चाकांचा असा जो तुम्हां उभयतांचा एकच प्रशंसनीय रथ आहे तो आमच्या सोमसवनांच्या प्रसंगी येथें वारंवार आणा. तो रथ द्युलोकालाहि प्रदक्षिणा करतो आणि यज्ञसमारंभास जाण्याला तो अगदी योग्य आहे. आज उषा उजळल्या आहेत अशा वेळीं त्या रथाला आम्हीं आमच्या सुंदर सूक्तांनी पाचारण करितों १.
प्रा॒त॒र्युजं॑ नास॒त्याधि॑ तिष्ठथः प्रात॒र्यावा॑णं मधु॒वाह॑नं॒ रथ॑म् ।
प्रातः-युजं नासत्या अधि तिष्ठथः प्रातः-यावानं मधु-वाहनं रथं
प्रभातींच जोडला जाणारा, प्रात:कालींच बाहेर निघणारा आणि मधुपूर्ण असा जो तुमचा रथ त्याच्यावर हे सत्यस्वरूप अश्वीहि, तुम्ही आरोहण करा. ज्या थांत आरूढ हो‍ऊन तुम्ही यज्ञकर्त्या भक्तजनांकडे जातां किंवा हे शूरानों अश्वीदेवांनो, स्तवन करणार्‍या भक्ताच्या हवनसूक्तांनी निनादित झालेल्या यज्ञाला तुम्हीं गमन करा २.
अ॒ध्व॒र्युं वा॒ मधु॑पाणिं सु॒हस्त्यं॑ अ॒ग्निधं॑ वा धृ॒तद॑क्षं॒ दमू॑नसम् ।
अध्वर्युं वा मधु-पाणिं सु-हस्त्यं अग्निधं वा धृत-दक्षं दमूनसं
किंवा मधुपात्र धारण करणार्‍या अध्वर्यूकडे किंवा हस्तकौशल्य दाखविणार्‍या अग्नीध्राकडे, किंवा चातुर्यबलाने विभूषित आणि शांतचित्त अशा ज्ञानी भक्ताच्या सोमसवनाकडे तुम्हीं ज्या रथांतून जातां, त्याच रथांतून हे अश्वीहो, माझे मधुर पेय प्राशन करण्याकरितां आगमन करा ३.
ऋग्वेद - मंडल १० सूक्त ४२ (इंद्रसूक्त)
ऋषी - कृष्ण अंगिरस
स्ते॑व॒ सु प्र॑त॒रं लायं॒ अस्य॒न् भूष॑न्न् इव॒ प्र भ॑रा॒ स्तोमं॑ अस्मै ।
अस्ताइव सु प्र-तरं लायं अस्यन् भूषन्-इव प्र भर स्तोमं अस्मै
एखादा कुशल शरसन्धानी योद्धा पिसार्‍याने आपला बाण सुशोभित करून तो झटपट सोडतो, त्याप्रमाणें हे भक्ता, इंद्राकडे तूं आपले कवन सोड. ज्ञानी भक्तांनो, तुम्हीं आपल्या वाणीनें त्या महाभागाची वाणी समजावून घ्या. हे स्तोत्रकर्त्या, तूं इंद्राला सोमसवनामध्यें रममाण कर. १.
दोहे॑न॒ गां उप॑ शिक्षा॒ सखा॑यं॒ प्र बो॑धय जरितर्जा॒रं इन्द्र॑म् ।
दोहेन गां उप शिक्ष सखायं प्र बोधय जरितः जारं इन्द्रं
दोहनकौशल्यानें धेनूला चुचकारून दोहनाची संवय कर. आणि हे स्तोत्रकर्त्या, भक्तसखा जो इंद्र त्या स्तुतिप्रिय इंद्राचे लक्ष वेधून घे. आभिलषणीय वस्तूंनी खचून भरलेल्या भाण्डाराप्रमाणें त्या शूराला वरदान देण्याला प्रवृत्त करण्यासाठीं गदगदां हलवून सोड. २.
किं अ॒ङ्ग त्वा॑ मघवन् भो॒जं आ॑हुः शिशी॒हि मा॑ शिश॒यं त्वा॑ शृणोमि ।
किं अङ्ग त्वा मघ-वन् भोजं आहुः शिशीहि मा शिशयं त्वा शृणोमि
हे भगवंता, लोक तुजला उदार म्हणतात तें उगीचच काय ? नाही तर माझ्या अंगी तीव्रपणा बाणूं दे. तूं भक्तांना तीव्रपणा देणारा आहेस असेंच मी ऐकले आहे. तर माझी बुद्धि सत्कर्मरत असूं दे; आणि हे समर्था इंद्रा, आम्हांकडे आमचें सद्‍भाग्य येऊं दे. ३.
त्वां जना॑ ममस॒त्येष्व् इ॑न्द्र संतस्था॒ना वि ह्व॑यन्ते समी॒के ।
त्वां जनाः मम-सत्येषु इन्द्र सम्-तस्थानाः वि ह्वयन्ते सम्-ईके
माझेंच म्हणणे खरें असा हट्ट धरून संग्रामांत उभे ठाकलेले सैनिक तुजला नाना प्रकारांनी आळवितात. परंतु त्यांच्यामध्यें जो कोणी हवि अर्पण करणारा असेल, त्यालाच तूं जवळ करतोस. शूर इंद्र सोम अर्पण न करणार्‍या मनुष्याच्या मित्रत्वाची अपेक्षा धरीत नाही ४.
धनं॒ न स्य॒न्द्रं ब॑हु॒लं यो अ॑स्मै ती॒व्रान् सोमा॑ँ आसु॒नोति॒ प्रय॑स्वान् ।
धनं न स्पन्द्रं बहुलं यः अस्मै तीव्रान् सोमान् आसुनोति प्रयस्वान्
जणों काय मनाला चटका लावणारें विपुल धन (एखाद्याला द्यावें) त्याप्रमानें जो भक्त ह्या इंद्राप्रीत्यर्थ भक्तियुक्त हो‍ऊन सोमरस अर्पण करतो, त्या भक्ताचे शत्रु उत्तम धोरणी, उत्तम हत्त्यारबंद जरी असले, तरी त्या भक्तांसाठीं त्या शत्रूंना उजाडले नाही तोंच तो इंद्र छाटून टाकतो आणि अंधकाराचे आवरण नष्ट करितो ५.
यस्मि॑न् व॒यं द॑धि॒मा शंसं॒ इन्द्रे॒ यः शि॒श्राय॑ म॒घवा॒ कामं॑ अ॒स्मे ।
यस्मिन् वयं दधिम शंसं इन्द्रे यः शिश्राय मघ-वा कामं अस्मे इति
ज्या इंद्राच्या ठायीं आम्ही आपले स्तवन अर्पण करितों, जो भगवान आमच्या ठिकाणीं उत्कृष्ट आकांक्षा ठेवतो, त्या भगवंतापुढे शत्रु दूर अंतरावर असतांच भयविव्हल होवो आणि विजयाची सर्व देदीप्यमान वैभवें त्या (इंद्रा) पुढें नम्र होवोत ६.
आ॒राच् छत्रुं॒ अप॑ बाधस्व दू॒रं उ॒ग्रो यः शम्बः॑ पुरुहूत॒ तेन॑ ।
आरात् शत्रुं अप बाधस्व दूरं उग्रः यः शम्बः पुरु-हूत तेन
तुझें जें अतिशय भयंकर वज्र आहे त्याच्या योगानें, शत्रु दूर असतांनाच तेथल्या तेथें त्याचा नि:पात कर. असंख्या भक्तांनी सेवित अशा इंद्रा, धान्यसमृद्ध आणि धेनुसमृद्ध असें जे वरदान तें आम्हांस दे. हे इंद्रा, सात्त्विक सामर्थ्याच्या रत्‍नाने अलंकृत अशी बुद्धि तूं स्तोत्रकर्त्या भक्ताला दे ७.
प्र यं अ॒न्तर्वृ॑षस॒वासो॒ अग्म॑न् ती॒व्राः सोमा॑ बहु॒लान्ता॑स॒ इन्द्र॑म् ।
प्र यं अन्तः वृष-सवासः अग्मन् तीव्राः सोमाः बहुल-अन्तासः इन्द्रं
वीर्यशाली पुरुषांनी पिळलेले आणि ज्यांच्यामध्यें विपुल मधुरता भरलेली आहे असे तीव्र सोमरस इंद्राच्या हदयांत प्रविष्ट झाले. तो भगवान्‌ इंद्र आपली देणगी कधीं परत घेत नाहींच; पण जें अत्युत्कृष्ट असेल तें मात्र सोम अर्पण करणार्‍या भक्ताला अतिशय देतो ८.
उ॒त प्र॒हां अ॑ति॒दीव्या॑ जयाति कृ॒तं यच् छ्व॒घ्नी वि॑चि॒नोति॑ का॒ले ।
उत प्र-हां अति-दीव्य जयाति कृतं यत् श्व-घ्नी वि-चिनोति काले
खेळांत सुद्धां मात करून तो झुंजार वीर प्रतिस्पर्ध्यावर जय मिळवितो, कारण कोणताहि शिकारी आपली शिकार केव्हांहि अचूक हुडकून काढणारच; जो देवावर निष्ठा ठेवणारा आहे तो दानधर्म बंद करीत नाहीं, (त्यामुळें) स्वयंजात इंद्र त्या भक्ताला (अखंड) धनानें युक्त करितो ९.
गोभि॑ष् टरे॒माम॑तिं दु॒रेवां॒ यवे॑न॒ क्षुधं॑ पुरुहूत॒ विश्वा॑म् ।
गोभिः तरेम अमतिं दुः-एवां यवेन क्षुधं पुरु-हूत विश्वां
अविचारामुळे ओढवणार्‍या आपत्तीतून गोधनाच्या योगानें आम्हीं पार पडूं. हे असंख्य भक्त सेवितादेवा, धान्यसंग्रहाच्या योगानें सर्व क्षुत्पीडेंतून आम्हीं निभावून जाऊं आणि आपल्या राजांसह सर्वांच्या आघाडीस हो‍ऊन स्वपराक्रमानें यशोधन संपादन करूं असे कर १०.
बृह॒स्पति॑र्नः॒ परि॑ पातु प॒श्चादु॒तोत्त॑रस्मा॒दध॑रादघा॒योः ।
बृहस्पतिः नः परि पातु पश्चात् उत उत्-तरस्मात् अधरात् अघ-योः
प्रार्थनेचा प्रभु जो (बृहस्पति इंद्र) तो आमच्या पाठीवर, आमच्या वरच्या बाजूस तसेंच खालच्या बाजूस - याप्रमाणें सर्व बाजूंना राहून दुष्ट पातक्यापासून आमचे रक्षण करो; आणि आमच्या समोर आणि मध्यभागीं देखील तो भक्तसखा इंद्र आपल्या प्रिय भक्तासाठी सर्वत्र मंगल होईल असें करो ११.
ऋग्वेद - मंडल १० सूक्त ४३ (इंद्रसूक्त)
ऋषी - कृष्ण अंगिरस
अच्छा॑ म॒ इन्द्रं॑ म॒तयः॑ स्व॒र्विदः॑ स॒ध्रीची॒र्विश्वा॑ उश॒तीर॑नूषत ।
अच्च मे इन्द्रं मतयः स्वः-विदः सध्रीचीः विश्वाः उशतीः अनूषत
स्वर्गीय प्रकाश देणार्‍या, एकच ध्येय ठेवणार्‍या, सर्वरसात्मक, देवोत्सुक आणि मननीय अशा कवनांनी इंद्राचे स्तवन केलें; ज्याप्रमानें स्त्रिया आपल्या रक्षणासाठीं ऐश्वर्यवान्‌ परंतु पवित्र आणि दमदार अशा आपल्या पतीला आलिंगन देतात, त्याप्रमाणें माझ्या स्तुति देवापर्यंत जाऊन त्याला भिडतात १.
न घा॑ त्व॒द्रिग् अप॑ वेति मे॒ मन॒स्त्वे इत् कामं॑ पुरुहूत शिश्रय ।
न घ त्वद्रिक् अप वेति मे मनः त्वे इति इत् कामं पुरु-हूत शिश्रय
तुझ्या ठिकाणीं जडलेलें माझे मन दुसरीकडे जातच नाही. हे असंख्य जनस्तुता, माझ्या सर्व वासना मी तुझ्याच ठिकाणीं वाहतों. हे अद्‍भुतपराक्रमा, या कुशासनावर आरोहण कर; हे देवा, पहा, आमच्या ह्या सोमरसामध्यें तुझी प्राशनेच्छा जडून राहो २.
वि॒षू॒वृदिन्द्रो॒ अम॑तेरु॒त क्षु॒धः स इद्रा॒यो म॒घवा॒ वस्व॑ ईशते ।
विषु-वृत् इन्द्रः अमतेः उत् क्षुधः सः इत् रायः मघ-वा वस्वः ईशते
अविचार आणि क्षुधार्तता यांचा चोहोंकडून कोण्डमारा इंद्र करतो. तोच भगवान्‌ इंद्र उत्कृष्ट धनाचा आणि (अक्षय) निधीचा अधिपति आहे. धोंधों वहाणार्‍या सप्तसिन्धु त्याच उत्कट प्रतापी आणि वीर्यशालि देवाच्या जोमाचे महात्म्य वृद्धिंगत करतात ३.
वयो॒ न वृ॒क्षं सु॑पला॒शं आस॑द॒न् सोमा॑स॒ इन्द्रं॑ म॒न्दिन॑श्चमू॒षदः॑ ।
वयः न वृक्षं सु-पलाशं आ असदन् सोमासः इन्द्रं मन्दिनः चमू-सदः
उत्तम पालवीनें डवरलेल्या वृक्षावर पक्षी जसे विश्रांति घेतात, त्याप्रमाणें चमूपात्रांतील आल्हादप्रद सोमरस इंद्राच्या ठिकाणीं विराम पावतात. हा पहा त्यांच्या कंतीचा लोल आपल्या झोतानें कसा चमकून राहिला आहे. आणि त्याने दिव्य लोक आणि आर्यत्वाचे तेज ह्या दोहोंचाहि लाभ मनुषाला करून दिला आहे ४.
कृ॒तं न श्व॒घ्नी वि चि॑नोति॒ देव॑ने सं॒वर्गं॒ यन् म॒घवा॒ सूर्यं॒ जय॑त् ।
कृतं न श्व-घ्नी वि चिनोति देवने सम्-वर्गं यत् मघ-वा सूर्यं जयत्
वस्ताद खेळाडू द्युतामध्यें सुद्धां आपल्याला हवें तें दान नेमकें पडेल असें करतो. त्याप्रमाणेने भगवान्‌ इंद्राने सर्वांचे आकर्षण करणार्‍या सूर्यालाहि आपलेंसें केलें आहे. देवा, तुझ्या त्या अपूर्व पराक्रमाचें अनुकरण दुसरा कोणीं करूं शकणार नाही. हे भगवंता, पूर्वींच्यापैकी कोणीं केलें नाही, आणि आतां नवीनापैकींहि कोणी करणार नाही ५.
विशं॑-विशं म॒घवा॒ पर्य॑शायत॒ जना॑नां॒ धेना॑ अव॒चाक॑श॒द्वृषा॑ ।
विशम्-विशं मघ-वा परि अशायत जनानां धेनाः अव-चाकशत् वृषा
भगवान्‌ इंद्रानें प्रत्येक ज्ञातीमध्यें, प्रत्येक समाजांत वास्तव्य केलें आहे. त्या वीर्यशालि देवाने सर्वांच्या स्तुतीकडे लक्ष दिले आहे. तो सर्वसमर्थ देव ज्याच्या सोमसवनांत रममाण होतो, तो भक्त (अंगावर) चालून येणार्‍या शत्रुसैन्यावर तीव्र सोमाच्या प्रभावानें विजयी होतो ६.
आपो॒ न सिन्धुं॑ अ॒भि यत् स॒मक्ष॑र॒न् सोमा॑स॒ इन्द्रं॑ कु॒ल्या इ॑व ह्र॒दम् ।
आपः न सिन्धुं अभि यत् सम्-अक्षरन् सोमासः इन्द्रं कुल्याः-इव ह्रदं
नद्या जशा समुद्राकडे, ओहोळ जसे तलावाकडे त्याप्रमाणें सोमरस इंद्राकडे वाहतात. दिव्यजलवर्षावानें पर्जन्य हा धान्याची अभिवृद्धि करतो, तसा स्तवनप्रवीण भक्तजन यज्ञगृहीं इंद्राचा महिमा वृद्धिंगत करतात ७.
वृषा॒ न क्रु॒द्धः प॑तय॒द्रज॒स्स्व् आ यो अ॒र्यप॑त्नी॒रकृ॑णोदि॒मा अ॒पः ।
वृषा न क्रुद्धः पतयत् रजः-सु आ यः अर्य-पत्नीः अकृणोत् इमाः अपः
एखाद्या रुष्ट झालेल्या वृषभाप्रमाणें जो रजोलोकांत घुसला, ज्याने ही उदकें (दुष्टांच्या तावडीतून सोडवून) आर्यजनांच्या स्वाधीन केलीं, त्याच भगवंतानें तात्काळ दान करणार्‍या मनुभक्ताला प्रकाशाचा लाभ दिला ८.
उज् जा॑यतां पर॒शुर्ज्योति॑षा स॒ह भू॒या ऋ॒तस्य॑ सु॒दुघा॑ पुराण॒वत् ।
उत् जायतां परशुः ज्योतिषा सह भूयाः ऋतस्य सु-दुघा पुराण-वत्
फरशु झळाळतच (शत्रू) वर उगारला जावो. सत्यधर्मरूप (काम)धेनु पुरातन कालाप्रमाणें आतांहि भरपूर दुग्ध सहज देवो. तो पवित्र आरक्तवर्ण रवि आपल्या किरणांनी उज्ज्वलतेनें प्रकाशों, आणि त्याच्या दिव्य तेजाप्रमाणें हा सज्जनप्रतिपालक इंद्रहि वारंवार आपला प्रकाश दृग्गोचर करो ९.
गोभि॑ष् टरे॒माम॑तिं दु॒रेवां॒ यवे॑न॒ क्षुधं॑ पुरुहूत॒ विश्वा॑म् ।
गोभिः तरेम अमतिं दुः-एवां यवेन क्षुधं पुरु-हूत विश्वां व
आम्हीं अविचारामुळें ओढवणार्‍या आपत्तीतून गोधनाच्या योगाने पार पडूं. हे असंख्य भक्तसेविता देवा, धान्यसंग्रहाच्या योगाने सर्व प्रकारच्या क्षुत्पीडेंतून आम्ही निभावून जाऊं, आणि आपल्या राजांसह सर्वांच्या आघाडीस राहून स्वपराक्रमानें यशोधन संपादन करूं १०.
बृह॒स्पति॑र्नः॒ परि॑ पातु प॒श्चादु॒तोत्त॑रस्मा॒दध॑रादघा॒योः ।
बृहस्पतिः नः परि पातु पश्चात् उत उत्-तरस्मात् अधरात् अघ-योः
प्रार्थनेचा प्रभु जो (बृहस्पति इंद्र) तो आमच्या पाठीवर, वरच्या बाजूस, तसेंच खालच्या बाजूस, याप्रमाणें सर्व बाजूंस राहून दुष्ट पातक्यापासून आमचे रक्षण करो; आणि आमच्या समोर आणि अधे मधें देखील तो भक्तसखा इंद्र आपल्या प्रिय भक्तासाठी सर्वत्र मङ्‌गल होईल असें करो ११.
ऋग्वेद - मंडल १० सूक्त ४४ (इंद्रसूक्त)
ऋषी - कृष्ण अंगिरस
आ या॒त्व् इन्द्रः॒ स्वप॑ति॒र्मदा॑य॒ यो धर्म॑णा तूतुजा॒नस्तुवि॑ष्मान् ।
आ यातु इन्द्रः स्व-पतिः मदाय यः धर्मणा तूतुजानः तुविष्मान्
स्वत:सिद्ध (विश्वा)धिपति (इंद्र) हृष्टचित्त होण्यासाठीं येथें आगमन करो. जो इंद्र सत्यधर्मानेंच शासन करणारा, उत्कटप्रतापी आणि जाज्वल्य आहे, तो आपल्या अपार आणि उत्कृष्ट पौरुषानें शत्रूंची यच्चावत्‌ प्रबल सैन्यें पार गारद करून टाकतो १.
सु॒ष्ठामा॒ रथः॑ सु॒यमा॒ हरी॑ ते मि॒म्यक्ष॒ वज्रो॑ नृपते॒ गभ॑स्तौ ।
सु-स्थामा रथः सु-यमा हरी इति ते मिम्यक्ष वज्रः नृ-पते गभस्तौ
तुझ्या रथाची गति सुनिश्चित आहे. त्याचे हरिद्वर्ण अश्व देखील सुयंत्र चालणारे आहेत. हे शूरांच्या प्रभो, तुझ्या हातांतील वज्र सुद्धां फार खुलून दिसत आहे. हे (विश्वाच्या)राजा, आमच्याकडे तूं आपल्या ॠजु मार्गानें ये;(भक्तांना) समृद्ध करणारा तूं, त्या तुझे पराक्रम आम्हीहि वृद्धिंगत करू २.
एन्द्र॒वाहो॑ नृ॒पतिं॒ वज्र॑बाहुं उ॒ग्रं उ॒ग्रास॑स्तवि॒षास॑ एनम् ।
आ इन्द्र-वाहः नृ-पतिं वज्र-बाहुं उग्रं उग्रासः तविषासः एनं
इंद्राचे ते उग्र, दमदार आणि त्याच्याच बरोबर हर्षित होणारे अश्व, त्या शूराधिपाला, त्या वज्रधर, शत्रुभयंकर, जाज्वल्य, वीरपुंगव आणि सत्यपराक्रमी इंद्राला आमच्याकडे घेऊन येवोत ३.
ए॒वा पतिं॑ द्रोण॒साचं॒ सचे॑तसं ऊ॒र्ज स्क॒म्भं ध॒रुण॒ आ वृ॑षायसे ।
एव पतिं द्रोण-साचं स-चेतसं ऊर्जः स्कम्भं धरुणे आ वृष-यसे
तसेंच, तो (सज्जन) पालक, चैतन्यदायक आणि उर्जस्वितेचा आधार असा जो द्रोणकलशांत ओतलेला सोमरस त्याच्याविषयीं ( हे देवा) तूं आसोशी दाखवित आहेस, तर हे इंद्रा आपली ओजस्विता प्रकट कर आणि हा रस ग्रहण कर. सर्व बुद्धिमानांचा तूं प्रभु आहेस, त्यांचा उत्कर्ष करणारा आहेस ४.
गम॑न्न् अ॒स्मे वसू॒न्या हि शंसि॑षं स्वा॒शिषं॒ भरं॒ आ या॑हि सो॒मिनः॑ ।
गमन् अस्मे इति वसूनि आ हि शंसिषं सु-आशिषं भरं आ याहि सोमिनः
अभिलषणीय धनें आमच्या हातीं आली असलीं, तरी तुझ्या उत्तम आशीर्वादाची आकांक्षा मी धरलीच पाहिजे. म्हणून सोम अर्पण करणार्‍या भक्ताचा हविर्भाग ग्रहण करण्याकरितां ये. तूं सर्वसत्ताधीश आहेस, पण या यज्ञांत कुशासनावर तूं आरोहण कर. तुझ्या धर्मानुज्ञेवरूनच ही सोमपात्रें कोणालाहि अनादरणीय होत नाहीत ५.
पृथ॒क् प्राय॑न् प्रथ॒मा दे॒वहू॑त॒योऽ॑कृण्वत श्रव॒स्यानि दु॒ष्टरा॑ ।
पृथक् प्र आयन् प्रथमाः देव-हूतयः अकृण्वत श्रवस्यानि दुस्तरा
देवाचे धांवे आम्हीं प्रथम अगदीं स्वतंत्रपणें म्हटले, तेव्हां अलभ्य अशी सद्यशें आम्हांला लाभली; आणि जे या यज्ञरूप नौकेवर बसूं शकले नाहींत, ते अधम पार नरकांत पडले ६.
ए॒वैवापा॒ग् अप॑रे सन्तु दू॒ढ्योऽ॑श्वा॒ येषां॑ दु॒र्युज॑ आयुयु॒ज्रे ।
एव एव अपाक् अपरे सन्तु दुः-ध्यः अश्वाः येषां दुः-युजः आयुयुज्रे
दुसरेहि दुरात्मे अगदी असेच अधोगतीला जाणार. (ते कोण ? तर) ज्यांचे (मनोरूप) अश्व सहजासहजी जोडले जाणारे नव्हेत, तथापि तेहि जोडले गेले असे लोक; म्हणजे त्यांच्या ठिकाणीं विपुल ज्ञान आणि संपत्ति असूनहि जे दानकर्माच्या दृष्टीनें एक कपर्दिकहि धर्म करीत नाहींत ७.
गि॒रीँरज्रा॒न् रेज॑मानाँ अधारय॒द्द्यौः क्र॑न्दद॒न्तरि॑क्षाणि कोपयत् ।
गिरीन् अज्रान् रेजमानान् अधारयत् द्यौः क्रन्दत् अन्तरिक्षाणि कोपयत्
इंद्र हा असा आहे, कीं त्याने पर्वत आणि मैदाने थरथर कांपू लागली असतांना त्यांना स्थिर ठेवले; तेव्हां द्युलोक गर्जना करूं लागतो आणि तो अंतरीक्षाला सतावून सोडतो, परंतु इंद्र दोघांनाहि आवरून धरतो आणि वीर्यशालि सोमरसाचा आस्वाद घेऊन भक्ताच्या स्तवनांची प्रशंसा करतो ८.
इ॒मं बि॑भर्मि॒ सुकृ॑तं ते अङ्कु॒शं येना॑रु॒जासि॑ मघवञ् छफा॒रुजः॑ ।
इमं बिभर्मि सु-कृतं ते अङ्कुशं येन आरुजासि मघ-वन् शफ-आरुजः
हा तुझा पाजळलेला अंकुश, कीं ज्याच्या योगाने हे भगवंता, दुसर्‍यावर टापा झाडणार्‍या दुष्टांना तूं भोंसकतोस तोच हा अंकुश मी हातीं घेत आहे. तर ह्या यागप्रसंगी, हे ठिकाण आपलेंच घर आहे असें मान. आणि हे भगवंता, या यज्ञांत तूं आम्हांला भाग्यदाता हो ९.
गोभि॑ष् टरे॒माम॑तिं दु॒रेवां॒ यवे॑न॒ क्षुधं॑ पुरुहूत॒ विश्वा॑म् ।
गोभिः तरेम अमतिं दुः-एवां यवेन क्षुधं पुरु-हूत विश्वां
आम्ही अविचारामुळे ओढवणार्‍या आपत्तींतून गोधनाच्या योगाने पार पडूं. हे असंख्य भक्तस्तुता देवा, धान्यसंग्रहाच्या योगानें सर्व प्रकारच्या क्षुत्पीडेंतूनहि आम्हीं निभावून जाऊं, आणि आपल्या राजासह आघाडीस हो‍ऊन स्वपराक्रमाने यशोधन संपादन करूं असे कर १०.
बृह॒स्पति॑र्नः॒ परि॑ पातु प॒श्चादु॒तोत्त॑रस्मा॒दध॑रादघा॒योः ।
बृहस्पतिः नः परि पातु पश्चात् उत उत्-तरस्मात् अधरात् अघ-योः
प्रार्थनेचा प्रभु जो (बहस्पति इंद्र) तो आमच्या पाठीकडून, तसेंच वरच्या बाजूने त्याचप्रमाणें खालच्या बाजूने, अर्थात्‌ सर्व दिशांकडे राहून दुष्ट पातक्यांपासून आमचे रक्षण करो; आणि आमच्या समोर आणि अधेमधे देखील तो भक्तसखा इंद्र आपल्या प्रिय भक्तासाठी सर्वत्र मङ्‌गल होईल असें करो ११.
ऋग्वेद - मंडल १० सूक्त ४५ (अग्निसूक्त)
ऋषी - व्तसप्रि भालंदन
दि॒वस्परि॑ प्रथ॒मं ज॑ज्ञे अ॒ग्निर॒स्मद्द्वि॒तीयं॒ परि॑ जा॒तवे॑दाः ।
दिवः परि प्रथमं जजे अग्निः अस्मत् द्वितीयं परि जात-वेदाः
अग्नि पहिल्यानें द्युलोकांत प्रदुर्भूत होतो. नंतर दुसर्‍याने तो सकल वस्तुज्ञाता अग्नि आमच्या यज्ञगृहांत प्रकट होतो; आणि तिसर्‍या खेपेस तो वीरवृत्ति देव उदकांत अवतीर्ण होतो म्हणून प्रज्वलित असलेल्या त्या अग्नीचे स्तवन ध्यानशील भक्त निरंतर करीत राहतो १.
वि॒द्मा ते॑ अग्ने त्रे॒धा त्र॒याणि॑ वि॒द्मा ते॒ धाम॒ विभृ॑ता पुरु॒त्रा ।
विद्म ते अग्ने त्रेधा त्रयाणि विद्म ते धाम वि-भृता पुरु-त्रा
हे अग्नि, तुझीं तीं तीन प्रकारची तीन स्वरूपें आम्हीं जाणतो; तूं अनेक ठिकाणी निरनिराळी धारण केलेली तेजोवैभवेंहि आम्ही ओळखतों. जें तुझे अत्त्युदात्त नांव गुप्त आहे तेंहि आम्हांला अवगत आहे; आणि तूं जेथून प्रकट होतोस तो (अमृताचा) निर्झर देखील आम्हांला विदित आहे २.
स॒मु॒द्रे त्वा॑ नृ॒मणा॑ अ॒प्स्व् अ१न्तर्नृ॒चक्षा॑ ईधे दि॒वो अ॑ग्न॒ ऊध॑न् ।
समुद्रे त्वा नृ-मनाः अप्-सु अन्तः नृ-चक्षाः ईधे दिवः अग्ने ऊधन्
वीरवृत्ति इंद्राने तुजला समुद्रांत प्रदीप्त केले; हे अग्ने, त्या सर्वदर्शी देवाने तुजला द्युलोकाच्या वक्ष:स्थलावर प्रज्वलित केले आणि तूं तिसर्‍या रजोलोकांत राहत असतां विशाल मरुतांनी तुजला उदकाच्या ठिकाणी वृद्धिंगत केले ३.
अक्र॑न्दद॒ग्नि स्त॒नय॑न्न् इव॒ द्यौः क्षामा॒ रेरि॑हद्वी॒रुधः॑ सम॒ञ्जन् ।
अक्रन्दत् अग्निः स्तनयन्-इव द्यौः क्षाम रेरिहत् वीरुधः सम्-अजन्
पृथ्वीला आपल्या जिव्हेनें चाटून आणि लतादिकांना कवटाळून अग्नीनें असा सिंहनाद केला कीं जणो द्युलोकच गरजला. त्याने एकदम धगधगीतपणे प्रकट हो‍ऊन चोहोंकडे दृष्टि फेंकली आणि उभय लोकांच्यामधील, अंतरालांमध्ये आपल्या किरणांनी प्रकाशूं लागला. ४.
श्री॒णां उ॑दा॒रो ध॒रुणो॑ रयी॒णां म॑नी॒षाणां॒ प्रार्प॑णः॒ सोम॑गोपाः ।
श्रीणां उत्-आरः धरुणः रयीणां मनीषाणां प्र-अर्पणः सोम-गोपाः
हा पहा वैभवांचा उगम, हा अचल संपत्तीचा आधार, ज्ञानीजनांचा संतोष, सोमाचा रक्षक, दिव्यलोकींचा निधि, जोमदार सामर्थ्याचा उद्गम आणि उदकांचा राजा; (असा) हा अग्नि उष:कालच्या पूर्वीच प्रदिप्त हो‍ऊन प्रकाशित होत आहे ५.
विश्व॑स्य के॒तुर्भुव॑नस्य॒ गर्भ॒ आ रोद॑सी अपृणा॒ज् जाय॑मानः ।
विश्वस्य केतुः भुवनस्य गर्भः आ रोदसी इति अपृणात् जायमानः
विश्वाचा ध्वज, जगताचा गाभा, अशा अग्नीने प्रकट हो‍ऊन उभयलोक ओतप्रोत भरून टाकले. पर्वत किती तरी कठिण; परंतु जेव्हां पांचहि समाजांनी अग्नीचे यजन केलें, तेव्हा परत जातांना त्यांनी पर्वताचा चुराडा उडवून दिला ६.
उ॒शिक् पा॑व॒को अ॑र॒तिः सु॑मे॒धा मर्ते॑ष्व् अ॒ग्निर॒मृतो॒ नि धा॑यि ।
उशिक् पावकः अरतिः सु-मेधाः मर्तेषु अग्निः अमृतः नि धायि
(जो) भक्तीचा भुकेला, (जो) पतितपावन जगत्‌प्रभु, जो परमप्रज्ञ आणि अमर आहे अशा अग्नीची स्थापना मर्त्यजनांमध्ये झालीच. तो आपल्या तेजस्वी रश्मिजालाने द्युलोकांत जाऊन भिडतो; तेव्हां आपल्या आरक्त धुराचे लोटच्या लोट तो गरगर फिरवून वर आकाशांत सोडतो ७.
दृ॒शा॒नो रु॒क्म उ॑र्वि॒या व्यद्यौद्दु॒र्मर्षं॒ आयुः॑ श्रि॒ये रु॑चा॒नः ।
दृशानः रुक्मः उर्विया वि अद्यौत् दुः-मर्षं आयुः श्रिये रुचानः
तो सुप्रकाशित आणि दृग्गोचर हो‍ऊन आपली प्रभा दूरवर पसरतो; दीनदुर्बलाला जें आयुष्य असह्य होते, त्याच्यावर त्या भक्ताच्या भाग्योदयासाठीं तो आपला प्रकाश पाडतो. जेव्हां वीर्यशाली आकाशपित्याने त्याला जन्म दिला तेव्हां अग्नि हा यौवनाढ्य आणि अमर असाच प्रकट झाला ८.
यस्ते॑ अ॒द्य कृ॒णव॑द्‌भद्रशोचेऽपू॒पं दे॑व घृ॒तव॑न्तं अग्ने ।
यः ते अद्य कृणवत् भद्र-शोचे अपूपं देव घृत-वन्तं अग्ने
पवित्र दीप्तियुक्त अग्निदेवा, जो भक्त आज तुजसाठीं घृतयुक्त हवि सिद्ध करीत आहे, त्या देवभक्ताला, हे तारुण्यमूर्ते अग्ने, तूं तत्काळ यौवनोन्मुख कर, त्याला भाग्योन्मुख कर ९.
आ तं भ॑ज सौश्रव॒सेष्व् अ॑ग्न उ॒क्थ-उ॑क्थ॒ आ भ॑ज श॒स्यमा॑ने ।
आ तं भज सौश्रवसेषु अग्ने उक्थे--उक्थे आ भज शस्यमाने
प्रख्यातिस पावणार्‍या सत्कृत्यांत, हे अग्निदेवा, त्या भक्ताचे मन प्रसन्न ठेव. प्रत्येक सूक्तगायनांतहि त्याचे मन प्रसन्न ठेव म्हणजे तो सूर्याला प्रिय होईल, तुज अग्निलाहि प्रिय होईल; आणि त्याचे विद्यमान पुत्र आणि वंशज यांच्यासह तो (भक्त) दुष्टांचा व्यूह ढांसळून दे‍ईल १०.
त्वां अ॑ग्ने॒ यज॑माना॒ अनु॒ द्यून् विश्वा॒ वसु॑ दधिरे॒ वार्या॑णि ।
त्वां अग्ने यजमानाः अनु द्यून् विश्वा वसु दधिरे वार्याणि
अग्निदेवा, यजमानांनी प्रतिदिनी तुझ्या ठायी सर्व प्रकारे उत्तम वस्तूंचे हवन केलें आणि (निश्चल) धनाची इच्छा धरून तुझ्या सहायाने त्या देवोत्सुक भक्तांनी (प्रकाश) धेनूच्या समूहावरील आवरण दूर केलें ११.
अस्ता॑व्य॒ग्निर्न॒रां सु॒शेवो॑ वैश्वान॒र ऋषि॑भिः॒ सोम॑गोपाः ।
अस्तावि अग्निः नरां सु-शेवः वैश्वानरः ऋषि-भिः सोम-गोपाः
मानवांचा सौख्यदाता, सकल भक्तजनांचा कैवारी, सोम यागाचा संरक्षक असा जो अग्नि याचे स्तवन ऋषींनी केले आहेच. आणि आतां, द्वेषरहित अशा द्यावापृथिवीप्रीत्यर्थ आम्ही हवन करीत आहों; तर हे दिव्यविभूतींनो, शूर वीरांनी युक्त असें ऐश्वर्य आम्हाला अर्पण करा १२.
ऋग्वेद - मंडल १० सूक्त ४६ (अग्निसूक्त)
ऋषी - व्तसप्रि भालंदन
प्र होता॑ जा॒तो म॒हान् न॑भो॒विन् नृ॒षद्वा॑ सीदद॒पां उ॒पस्थे॑ ।
प्र होता जातः महान् नभः-वित् नृ-सद्वा सीदत् अपां उप-स्थेः
जो (अग्नि) यज्ञसंपादक म्हणून प्रकट झाला, जो श्रेष्ठ आणि मेघमंडलाचा ज्ञाता आहे, (जो) शूर समुदायांत अधिष्टित होणारा, उदकांच्या उद्गमस्थानी विराजमान झाला असा तो सर्वांचा धारक (अग्नि) तुजसाठी येथे स्थापन केला आहे; तो भक्ताचा रक्षणकर्ता आहे; तो तुजला उत्कृष्ट वरदानें अर्पण करील १.
इ॒मं वि॒धन्तो॑ अ॒पां स॒धस्थे॑ प॒शुं न न॒ष्टं प॒दैरनु॑ ग्मन् ।
इमं विधन्तः अपां सध-स्थे पशुं न नष्टं पदैः अनु ग्मन्
ह्याची सेवा करण्याची इच्छा बाळगणार्‍या भक्तांनी (असें केले की) नाहीसा झालेल्या पशूचा माग त्याच्या पावलांच्या योगाने (काढावा) त्याप्रमाणे त्याचा शोध करीत उदकांच्या निवासस्थानी पोहोंचले आणि तेथें गुप्तरूपाने धगधगणार्‍या अग्नीची प्राप्ति प्रणिपातांनी करून घेण्याची इच्छा धरून त्या उत्कंठित आणि ज्ञानी भृगूंनी शेवटी त्याची प्राप्ति करून घेतलीच २.
इ॒मं त्रि॒तो भूर्य॑विन्ददि॒च्छन् वै॑भूव॒सो मू॒र्धन्यघ्न्या॑याः ।
इमं त्रितः भूरि अविन्दत् इच्चन् वैभु-वसः मूर्धनि अघ्न्यायाः
तसेंच विभुवसाचा पुत्र जो त्रित त्यानेंहि ह्या अग्नि (च्या प्राप्ती) ची इच्छा धरली आणि जिचा घात कधीं कोणी करीत नाही अशा पवित्र भूमिच्या उच्च प्रदेशावर त्याची प्राप्ति करून घेतली. असा तो कल्याणवर्धक अग्नि आमच्या मंदिरांत प्रकट झाला. याप्रमाणे तो यौवनाढ्य अग्नि अखिल तेजस्वितेचा कंदच आहे ३.
म॒न्द्रं होता॑रं उ॒शिजो॒ नमो॑भिः॒ प्राञ्चं॑ य॒ज्ञं ने॒तारं॑ अध्व॒राणा॑म् ।
मन्द्रं होतारं उशिजः नमः-भिः प्राचं यजं नेतारं अध्वराणां
उत्कंठित भक्तांनी प्रणिपात केला आणि त्या हर्षोत्फुल्ल यज्ञसंपादकाला, त्या यज्ञाभिमुख (अग्नीला) अध्वरयागांच्या त्या नायकाला, (देवतांना) हविर्भाग पोहोंचविणार्‍या त्या पतितपावनाला मानवलोकांत ठेवून घेवून सर्व प्रजाजनांचा अग्रेसर केलें ४.
प्र भू॒र्जय॑न्तं म॒हां वि॑पो॒धां मू॒रा अमू॑रं पु॒रां द॒र्माण॑म् ।
प्र भूः जयन्तं महान् विपः-धां मूराः अमूरं पुरां दर्माणं
भूलोक पादाक्रांत करणारा, श्रेष्ठ, काव्यस्फूर्ति देणारा आणि शत्रूंची तटबंदी नगरें उध्वस्त करणारा जो विचक्षण अग्नि त्याला अंत:करण व्यग्र झालेल्या भक्तांनी पुढे आणले; आणि अरण्यांत (किंवा उदकांत) बीजरूपाने वास करणारा सुवर्णवर्ण अयाळाच्या अश्वावरील वीराप्रमाणें उज्ज्वल आणि यशोधन अर्पण करणारा तो जो अग्नि त्याच्या ठिकाणी आपलें ध्यान लावले ५.
नि प॒स्त्यासु त्रि॒त स्त॑भू॒यन् परि॑वीतो॒ योनौ॑ सीदद॒न्तः ।
नि पस्त्यासु त्रितः स्तभु-यन् परि-वीतः योनौ सीदत् अन्तरिति
याप्रमाणें तो गृह्याग्नि स्थिर हो‍ऊन वेदीरूप मंदिरांत (भक्तजनांनी) वेढला गेला आणि आपल्या स्वस्थानाच्या आंत अधिष्ठित झाला आणि तेथूनच तो शांतदांत देव येथील प्रजाजनांना कह्यांत ठेवून नाना प्रकारच्या धर्ममार्गानें यंत्रनियंत्रणाशिवायच शूर भक्तांकडे गमन करूं लागला ६.
अ॒स्याजरा॑सो द॒मां अ॒रित्रा॑ अ॒र्चद्धू॑मासो अ॒ग्नयः॑ पाव॒काः ।
अस्य अजरासः दमां अरित्राः अर्चत्-धूमासः अग्नयः पावकाः
कधीं क्षीण न होणारे आणि शांतदांत भक्तजनांचा उद्धार करणारे असे हे उज्ज्वल धूमाचे लोट ह्या अग्नीचे आहेत. हे गृह्याग्नीचे धूमाचे लोट-भक्तपावन, शुभ्र तेजस्क, प्रबल आणि प्रचंड वेगवान्‌ आहेत. ते वायूप्रमाणें आणि सोमवनस्पतीप्रमाणें अरण्यांत वास करणारे आहेत ७.
प्र जि॒ह्वया॑ भरते॒ वेपो॑ अ॒ग्निः प्र व॒युना॑नि॒ चेत॑सा पृथि॒व्याः ।
प्र जिह्वया भरते वेपः अग्निः प्र वयुनानि चेतसा पृथिव्याः
अग्निदेव आपल्या ज्वालारूप जिव्हेने स्तुतिकवनांचा परिपोष करतो आणि आपल्याच सहृदयतेने पृथ्वीवरील ज्ञानवान्‌ प्राण्यांचेहि पोषण करतो. म्हणूनच भक्तजनांनी त्या दीप्तिमान्‌ पतितपावन, हृष्टचित्त आणि पूज्यतम अग्नीला यज्ञसंपादक म्हणून वेदीवर स्थापन केलें ८.
द्यावा॒ यं अ॒ग्निं पृ॑थि॒वी जनि॑ष्टां॒ आप॒स्त्वष्टा॒ भृग॑वो॒ यं सहो॑भिः ।
द्यावा यं अग्निं पृथिवी इति जनिष्टां आपः त्वष्टा भृगवः यं सहः-भिः
ज्याला द्यावापृथिवींनी प्रकट केलें, ज्याला उदकांनी, त्वष्ट्याने आणि भृगूंनी आपल्या दुर्दम्यबलांनी प्रकट केले; त्या स्तवनीय, आद्य आणि परमपूज्य अग्नीला मनुराजासाठीं मातरिश्वानें आणि दिव्यविबुधांनीही मंथन करून प्रकट केले आहे ९.
यं त्वा॑ दे॒वा द॑धि॒रे ह॑व्य॒वाहं॑ पुरु॒स्पृहो॒ मानु॑षासो॒ यज॑त्रम् ।
यं त्वा देवाः दधिरे हव्य-वाहं पुरु-स्पृहः मानुषासः यजत्रं
हविर्भाग पोहोंचविणारा असा तूं परमपवित्र त्या तुजला दिव्यविबुधांनी आणि नानाविध आकांक्षांनी प्रेरित झालेल्या मानवांनीही वेदीवर स्थापन केले. तर हे अग्नि, तूं ह्या यज्ञमार्गानें तुझे स्तवन करणार्‍या भक्ताला तारुण्य अर्पण कर आणि देवाकडे त्याचे चित्त वळवून त्याला अपरिमित यशोलाभ हो‍ऊं दे १०.
ऋग्वेद - मंडल १० सूक्त ४७ (सप्तगु-इंद्र संवाद, इंद्राचे पालुपदसूक्त)
ऋषी - सप्तगु अंगिरस
ज॒गृ॒भ्मा ते॒ दक्षि॑णं इन्द्र॒ हस्तं॑ वसू॒यवो॑ वसुपते॒ वसू॑नाम् ।
जगृभ्म ते दक्षिणं इन्द्र हस्तं वसु-यवः वसु-पते वसूनां
हे इंद्रा, आम्हीं तुझा उजवा हातच धरून ठेवला आहे; कारण हे दिव्यनिधींच्या नाथा, आम्ही उत्कृष्ट संपत्तीची इच्छा धरलेली आहे. प्रकाशधेनूंचा प्रभु तूं आहेस. ही गोष्ट, हे इंद्रा, आम्ही जाणतो; तर पौरुषत्वाने युक्त असें जे अद्भुत ऐश्वर्य आहे तें आम्हांस अर्पण कर १.
स्वा॒यु॒धं स्वव॑सं सुनी॒थं चतुः॑समुद्रं ध॒रुणं॑ रयी॒णाम् ।
सु-आयुधं सु-अवसं सु-नीथं चतुः-समुद्रं धरुणं रयीणां
तुझीं आयुधें उत्कृष्ट, तुझा कृपाप्रसाद उत्कृष्ट आणि तुझे धुरीणत्वही उत्कृष्ट आहे; ऐश्वर्यांचे चारही समुद्र आणि त्यांचा आधार तूंच आहेस; तूं महापराक्रमी, स्तवनीय आणि अपारवरदानें देणारा आहेस. (हेंहि आम्हीं जाणतो, तर) पौरुषानें युक्त असें जे अद्भुत ऐश्वर्य आहे ते आम्हांस अर्पण कर २.
सु॒ब्रह्मा॑णं दे॒वव॑न्तं बृ॒हन्तं॑ उ॒रुं ग॑भी॒रं पृ॒थुबु॑ध्नं इन्द्र ।
सु-ब्रह्माणं देव-वन्तं बृहन्तं उरुं गभीरं पृथु-बुध्नं इन्द्र
तू ज्ञानमय, तसाच उत्कृष्ट स्तवनांचा विषय आहेस; इंद्रा, तूं देवाधिदेव कसा आहेस तर श्रेष्ठ, अपार सखोल, विशाल असा आधारस्तंब आहेस. तूं ऋषींना विख्यात करणारा, उग्र, आणि दुष्टांचे निर्दलन करणारा आहेस; तर पौरुषाने युक्त असें जें ऐश्वर्य आहे ते आम्हांस अर्पण कर ३.
स॒नद्वा॑जं॒ विप्र॑वीरं॒ तरु॑त्रं धन॒स्पृतं॑ शूशु॒वांसं॑ सु॒दक्ष॑म् ।
सनत्-वाजं विप्र-वीरं तरुत्रं धन-स्पृतं शूशु-वांसं सु-दक्षं
तूं सत्वसामर्थ्याचा दाता आहेस; स्तवन कराणारे भक्त वीर तुझे आहेत; आणि तूं भक्तोद्धारक, धनेच्छा परिपूर्ण करणारा, सामर्थ्याने सळसळणारा आणि अत्यंत कुशल आहेस; तूं पाखंड्यांचा उच्छेद करतोस; तूं शत्रूंची नगरे छिन्नभिन्न करतोस, आणि हे इंद्रा, तूं सत्यस्वरूप आहेस (हें आम्ही जाणतों) तर पौरुषयुक्त असें जें ऐश्वर्य आहे, ते आम्हांस अर्पण कर ४.
अश्वा॑वन्तं र॒थिनं॑ वी॒रव॑न्तं सह॒स्रिणं॑ श॒तिनं॒ वाजं॑ इन्द्र ।
अश्व-वन्तं रथिनं सहस्रिणं शतिनं वाजं इन्द्र
तुजजवळ (असंख्य) अश्व आहेत, तूं रथी आहेस, तूं वीरनायक आहेस. आणि हे इंद्रा, शेंकडोंच काय, पण हजारों सत्यसामर्थ्ये तुजपाशीं आहेत; तू कल्याणाने, बलाने परिपूर्ण, विप्र सैनिकांनी युक्त, आणि दिव्य लोकांचा दाता आहेस; तर पौरुषयुक्त असें जे ऐश्वर्य आहे, तें आम्हांस अर्पण कर ५.
प्र स॒प्तगुं॑ ऋ॒तधी॑तिं सुमे॒धां बृह॒स्पतिं॑ म॒तिरच्छा॑ जिगाति ।
प्र सप्त-गुं ऋत-धीतिं सु-मेधां बृहस्पतिं मतिः अच्च जिगाति
जो सात प्रकारच्या कवनांचा प्रभु आहे, सत्य न्यायाचरणी वागण्यानेंच ज्याचें ध्यान हो‍ऊं शकते, जो सद्‌बुद्धिदाता आणि जो बृहस्पतिरूप, त्याच्याकडे माझे चित्त वेधून गेले आहे; तो अंगिरसांचा प्रिय आहे. अशा तुज भगवंताची उपासना प्रणिपातानें करावयास पाहिजे; तथापि पौरुषयुक्त असें जे ऐश्वर्य आहे ते आम्हांस अर्पण कर ६.
वनी॑वानो॒ मम॑ दू॒तास॒ इन्द्रं॒ स्तोमा॑श्चरन्ति सुम॒तीरि॑या॒नाः ।
वनीवानः मम दूतासः इन्द्रं सोमाः चरन्ति सु-मतीः इयानाः
माझे प्रेमळ दूत म्हणजे स्तवनें (होत); ते सद्‌बुद्धीनें युक्त हो‍ऊन इंद्राकडे जात आहेत. तीं स्तवनें हदयंगम आहेत, ती मनांतल्या मनांतहि म्हणता येतात; तर हे देवा, पौरुषयुक्त असें जें ऐश्वर्य तें आम्हांस अर्पण कर ७.
यत् त्वा॒ यामि॑ द॒द्धि तन् न॑ इन्द्र बृ॒हन्तं॒ क्षयं॒ अस॑मं॒ जना॑नाम् ।
यत् त्वा यामि दद्धि तत् नः इन्द्र बृहन्तं क्षयं असमं जनानां
म्हणूनच मी तुझी विनवणी करतों, तर असें ऐश्वर्य म्हणजे जगामध्यें अद्वितीय असा जो (तुझा) महान् आश्रय तो आम्हांस अर्पण कर. द्यावा पृथिवी देखील त्याची प्रशंसा करतात. तर हें पौरुषयुक्त अद्भुत ऐश्वर्य आम्हांस अर्पण कर ८.
ऋग्वेद - मंडल १० सूक्त ४८ (इंद्र आत्मस्तुतिसूक्त)
ऋषी - वैकुंठ इंद्र
अ॒हं भु॑वं॒ वसु॑नः पू॒र्व्यस्पति॑र॒हं धना॑नि॒ सं ज॑यामि॒ शश्व॑तः ।
अहं भुवं वसुनः पूर्व्यः पतिः अहं धनानि सं जजामि शश्वतः
मी दिव्यनिधीचा मुख्य आणि आद्य अधिपति झालों आहे. शाश्वत अशीं जीं धनें तीं मीच पूर्णपणें जिंकून भक्तांना देतो. पित्याला हांक मारावी त्याप्रमाणें प्राणिमात्र मलाच हांक मारतात; आणि भक्ताला सुखाचा उपभोग मीच घडवितो १.
अ॒हं इन्द्रो॒ रोधो॒ वक्षो॒ अथ॑र्वणस्त्रि॒ताय॒ गा अ॑जनयं॒ अहे॒रधि॑ ।
अहं इन्द्रः रोधः वक्षः अथर्वणः त्रितायः गाः अजनयं अहेः अधि
मी इंद्रच अथर्वणाचा आधार आणि हृदय आहे; अहि (भुजंगा) च्या छातीवर प्रहार करून त्रित आप्त्यासाठीं मी प्रकाश-धेनू जिंकून आणल्या; दधीची भक्ताच्या आणि मातरिश्वाच्या हातांत प्रकाश-धेनूंचे आवार सुरक्षित ठेवण्याकरितां अधार्मिक दुष्टांपासून त्यांचे पौरुष म्हणजे प्राण मींच हिरावून घेतले २.
मह्यं॒ त्वष्टा॒ वज्रं॑ अतक्षदाय॒सं मयि॑ दे॒वासो॑ऽवृज॒न्न् अपि॒ क्रतु॑म् ।
मह्यं त्वष्टा वज्रं अतक्षत् आयसं मयि देवासः अवृजन् अपि क्रतुं
माझ्याकरितां त्वष्ट्यानें पोलादाचे वज्र बनविले आणि माझ्याच ठिकाणी दिव्यविभूतींनी आपला सर्व भरंवसा ठेवला. माझा तेजसमूह सूर्याप्रमाणें दु:सह आहे आणि मी पूर्वी केलेल्या व पुढेंहि माझ्या हातून होणार्‍या कर्तृत्वामुळें मलाच आर्य भक्तजनांचा धुरीण समजतात ३.
अ॒हं ए॒तं ग॒व्ययं॒ अश्व्यं॑ प॒शुं पु॑री॒षिणं॒ साय॑केना हिर॒ण्यय॑म् ।
अहं एतं गव्ययं अश्व्यं पशुं पुरीषिणं सायकेन हिरण्ययं
हा धेनूंचा, अश्वांचा तसाच पशूंचा समूह आणि सुवर्णाचा तेज:पुंज संचय मी आपल्या बाणानें हस्तगत केला आणि सोमरसांनी व सामगायन करणार्‍या भक्तांनी मलाच हर्षनिर्भर केले, म्हणून (वरील संचयापैकी) सहस्त्रावधि (धेनू, अश्व आणि सुवर्ण) मी भक्ताला देऊन हर्षित करतो ४.
अ॒हं इन्द्रो॒ न परा॑ जिग्य॒ इद्धनं॒ न मृ॒त्यवेऽ॑व तस्थे॒ कदा॑ च॒न ।
अहं इन्द्रः न परा जिग्ये इत् धनं न मृत्यवे अव तस्थे कदा चन
मी इंद्र असा आहें कीं माझे वैभव कधीच र्‍हास पावत नाही. मी मृत्यूच्या आहारी कधींही जात नाही; म्हणून सोमरस पिळून तुम्ही मजपाशींच दिव्यधनाची याचना करतां. तर हे पुरुषांनो, माझ्या कृपाछत्राखाली असतांना तुमचा कदापि नाश होणार नाही ५.
अ॒हं ए॒ताञ् छाश्व॑सतो॒ द्वा-द्वेन्द्रं॒ ये वज्रं॑ यु॒धयेऽ॑कृण्वत ।
अहं एतान् शाश्वसतः द्वाद्वा इन्द्रं ये वज्रं युधये अकृण्वत
ह्या फोंफों करीत धावून येणार्‍या दुष्टांपैकी दोघादोघांना-ज्यांनी मज इंद्राला युद्धामध्ये वज्र उगारण्याला लाविलें-ज्यांनी मला युद्धाला आव्हान केलें, त्यांना मी आपल्या घातक शस्त्रानें तात्काळ ठार केले आहे; आणि कोणापुढेंहि मान न वांकविणारा जो मी ईश्वर त्याने ’आपल्या जागीं ठाम उभे रहा (इकडे तिकडे जाऊं नका)’ अशी आरोळी भक्तांना दिली ६.
अ॒भीख्प् दं एकं॒ एको॑ अस्मि नि॒ष्षाळ् अ॒भी द्वा किं उ॒ त्रयः॑ करन्ति ।
अभि इदं एकं एकः अस्मि निष्षाट् अभि द्वा किं ओं इति त्रयः करन्ति
मी अद्वितीय-अगदीं एकटा आहे; पण मी आतांचे आतां एका दुष्टाला चेंचून टाकलें; दुसर्‍या दोघांनाही तसेंचे (ठेचून) टाकले; आतां तिघे आले तरी माझें काय करणार आहेत ? खळ्यावर जसे धान्य रगडावें, त्याप्रमाणें कितीही शत्रु असले तरी त्या सर्वांना मी चेंचून ठार करतों. मज इंद्राला न मानणारे दुष्ट शत्रु आतां माझी काय निंदा करणार ७ ?
अ॒हं गु॒ङ्गुभ्यो॑ अतिथि॒ग्वं इष्क॑रं॒ इषं॒ न वृ॑त्र॒तुरं॑ वि॒क्षु धा॑रयम् ।
अहं गुङ्गु-भ्यः अतिथि-ग्वं इष्करं इषं न वृत्र-तुरं विक्षु धारयं
मी अतिथिग्वाला प्रभावशाली केलें. शत्रुहनन करणार्‍या त्या भक्ताला लोकांच्या मनाच्या उत्साहाप्रमाणें जतन केलें. त्यामुळें पर्णय मारला गेला किंवा करज्ज ठार झाला; त्या घनघोर युद्धांत माझे नांव चोहोंकडे गाजले ८.
प्र मे॒ नमी॑ सा॒प्य इ॒षे भु॒जे भू॒द्गवां॒ एषे॑ स॒ख्या कृ॑णुत द्वि॒ता ।
प्र मे नमी साप्यः इषे भुजे भूत् गवां एषे सख्या कृणुत द्विता
याचसाठी मी उत्कंठित होण्याला आणि त्याची सेवा मी स्वीकारण्याला हाच "साप्यनमी" भक्त कारण झाला, प्रकाशधेनूंच्या शोधामध्यें त्याने माझे सख्य दुप्पट जोडलें; म्हणून त्याला मी युद्धासाठीं एक झगझगीत शस्त्र दिले आणि त्यायोगाने सामगायनांत त्याची प्रशंसा होईल. तीक्ष्ण शिंगाच्या वृषभाशी (म्हणजे माझ्याशी) झुंजवण्याच्या इच्छेने तो दुरात्मा (पुढे सरसावला) पण स्वत: आपणच सैन्याच्या गराड्यांत अडकून पडला ९-१०.
आ॒दि॒त्यानां॒ वसू॑नां रु॒द्रिया॑णां दे॒वो दे॒वानां॒ न मि॑नामि॒ धाम॑ ।
आदित्यानां वसूनां रुद्रियाणां देवः देवानां न मिनामि धाम
आदित्यांचा, वसूंचा, मरुतांचा, इतकेंच काय, पण सर्व दिव्य विभूतींचा मी देव आहे म्हणून त्यांच्या तेजस्वी सामर्थ्याचा भंग मी हो‍ऊं देत नाही, (जगताच्या) मंगलासाठीं, उत्कृष्ट बल प्रकट करण्यासाठीं अजिंक्य, अविनाशी आणि अनिवार्य असा जो मी त्या मजला त्यांनी विशिष्ट स्वरूप आणले आहे ११.
ऋग्वेद - मंडल १० सूक्त ४९ (इंद्र आत्मस्तुतिसूक्त)
ऋषी - वैकुंठ इंद्र
अ॒हं दां॑ गृण॒ते पूर्व्यं॒ वस्व् अ॒हं ब्रह्म॑ कृणवं॒ मह्यं॒ वर्ध॑नम् ।
अहं दां गृणते पूर्व्यं वसु अहं ब्रह्म कृणवं मह्यं वधर्नं
स्तोतृजनाला अत्युत्कृष्ट (=दिव्य) निधि मीच दिला. ब्रह्मस्तोत्रानें मला हर्ष व्हावा अशी योजना मीच केली. यज्ञकर्त्याला यज्ञाची प्रेरणा मी केली आणि यज्ञपराङ्‍मुख दुष्टाला जिकडे तिकडे युद्धांत मीच पराभूत केले १.
मां धु॒रिन्द्रं॒ नाम॑ दे॒वता॑ दि॒वश्च॒ ग्मश्चा॒पां च॑ ज॒न्तवः॑ ।
मां धुः इन्द्रं नाम देवता दिवः च ग्मः च अपां च जन्तवः
द्युलोकांत, भूलोकांत जे उत्पन्न झाले, तसेच उदकांत जे जे प्राणी उत्पन्न झाले, ते सर्वजण मला इंद्र या नांवानें दिव्यविबुधांमध्ये भजूं लागले. नाना तर्‍हेच्या चालींवर चालणारे असे दोन शीघ्रगामी वीर्यवान्‌ हरिद्वर्ण अश्व आणि शत्रुभंजक वज्र याचा स्वीकार-पुरस्कार मी आपला प्रताप गाजविण्यासाठी करतो २.
अ॒हं अत्कं॑ क॒वये॑ शिश्नथं॒ हथै॑र॒हं कुत्सं॑ आवं आ॒भिरू॒तिभिः॑ ।
अहं अत्कं कवये शिश्नथं हथैः अहं कुत्सं आवं आभिः ऊति-भिः
उशना कवीच्या रक्षणासाठी मी आपल्या आयुधांनी अत्काला ठार केले, आणि तशाच सहाय्यांनी कुत्सावर अनुग्रह केला. ज्याच्या योगाने शुष्ण राक्षसाचा उच्छेद केला, ते घातक आयुध मींच (त्याच्यावर) अगदी नेमके फेंकले. अधार्मिक दुरात्म्यांना मी कधींही "आर्य" हे नांव देत नाही ३.
अ॒हं पि॒तेव॑ वेत॒सूँर॒भिष्ट॑ये॒ तुग्रं॒ कुत्सा॑य॒ स्मदि॑भं च रन्धयम् ।
अहं पिताइव वेतसून् अभिष्टये तुग्रं कुत्साय स्मत्-इभं च रन्धयं
पिता (पुत्रासाठी वित्त संपादन करतो त्या) प्रमाणें कुत्साच्या उत्कर्षासाठीं वेतसूंना, आणि उत्तमोत्तम हत्ती बाळगणार्‍या तुग्राला मी कुत्साचे मांडलिक केले; आणि लहान मुलाला त्याची प्रिय वस्तु द्यावी त्याप्रमाणें युद्धामध्ये शत्रुसंहारासाठी भक्ताला मी सहाय्य केले त्यामुळे मी यज्ञकर्त्यांचा खरोखरच राजा झालो ४.
अ॒हं र॑न्धयं॒ मृग॑यं श्रु॒तर्व॑णे॒ यन् माजि॑हीत व॒युना॑ च॒नानु॒षक् ।
अहं रधयं मृगयं श्रुतर्वणे यत् मा अजिहीत वयुना चन आनुषक्
मी मृगयाला श्रुतवर्णाच्या स्वाधीन केले; कारण आपल्या ज्ञानकुशलतेने तो निरंतर मलाच अनुसरला, त्याचप्रमाणें मी आयुपुढे वेशाला नम्र केले आणि "पट्‌गृभि" याला "सव्य" भक्ताच्या अंकित करून दिले ५.
अ॒हं स यो नव॑वास्त्वं बृ॒हद्र॑थं॒ सं वृ॒त्रेव॒ दासं॑ वृत्र॒हारु॑जम् ।
अहं सः यः नव-वास्त्वं बृहत्-रथं सं वृत्राइव दासं वृत्र-हा अरुजं
विशाल रथांतून जाणार्‍या नवास्त्व नामक अनार्याला पूर्वी वृत्राचा वध केला त्याप्रमाणेंच, ज्या ’वृत्रनाशन इंद्राने’ ठार केले तोच मी; कारण त्या नवास्त्वाचे स्तोम पूर्वीसारखे माजतच चालले होते; (म्हणून त्याला मारून) मी एकदम दूरच्या रजोलोकाच्या पलीकडे असणारी प्रकाशनक्षत्रें दृग्गोचर केली ६.
अ॒हं सूर्य॑स्य॒ परि॑ याम्या॒शुभिः॒ प्रैत॒शेभि॒र्वह॑मान॒ ओज॑सा ।
अहं सूर्यस्य परि यामि आशु-भिः प्र एतशेभिः वहमानः ओजसा य
मी आपल्या ओजस्वितेने सूर्याच्या एतश नामक शीघ्रगामी अश्वाच्या रथांतून भूलोकाच्या भोंवती फिरतो आणि सोमरस पिळणारा भक्त मला जेव्हां (आत्म) शुध्यर्थ हांक मारतो, तेव्हां कर्तव्य म्हणूनच मी सर्व दुष्टांना आपल्या शस्त्राने ठार करतो ७.
अ॒हं स॑प्त॒हा नहु॑षो॒ नहु॑ष्टरः॒ प्राश्रा॑वयं॒ शव॑सा तु॒र्वशं॒ यदु॑म् ।
अहं सप्त-हा नहुषः नहुः-तरः प्र अश्रवयं शवसा तुर्वशं यदुं
(वृत्र आदिकरून) मानवाच्या सात शत्रूंना मारणारा मी नहुषाचाहि श्रेष्ठ नहुष आहे मी आपल्या उत्कट प्रतापाने यदु आणि तुर्वश यांची कीर्ति वाढविली. मी आपल्या दर्पनाशन सामर्थ्याने शत्रूला पार रगडून टाकले आणि संख्येने बलाढ्य झालेल्या (रिपूंची) नव्वद नगरें उलथून दिली ८.
अ॒हं स॒प्त स्र॒वतो॑ धारयं॒ वृषा॑ द्रवि॒त्न्वः पृथि॒व्यां सी॒रा अधि॑ ।
अहं सप्त स्रवतः धारयं वृषा द्रवित्न्वः पृथिव्यां सीराः अधि
म्यां वीरपुंगवाने सप्तसिंधूंचे धारण केलें तेव्हां त्या पृथ्वीवर सतत वेगाने खळखळ वहात सुटल्या. मी उत्कृष्ट, अलौकिक, पराक्रमी देव उदकाची वृष्टि करतो आणि मानवी भक्ताच्या इष्टसिद्धीसाठीं युद्धकरूनही त्याचा मार्ग मोकळा करतो ९.
अ॒हं तदा॑सु धारयं॒ यदा॑सु॒ न दे॒वश्च॒न त्वष्टाधा॑रय॒द्रुश॑त् ।
अहं तत् आसु धारयं यत् आसु न देवः चन त्वष्टा अधारयत् रुशत्
मी कोणाकोणांत असे कांही ठेवतों की जे त्यांच्यामध्ये दुसरा कोणी देव किंवा त्वष्टा देखील ठेऊं शकत नाही किंवा शकणार नाही. असे आहे ते काय तर, तकतकीत, मिष्ट असे दुग्ध धेनूमध्यें, रुचिकर उदक नद्यांमध्ये आणि स्वादिष्ट, जोमदार, घट्ट असा सोमरस मधुर सोमवल्लीमध्यें ठेविला १०.
ए॒वा दे॒वाँ इन्द्रो॑ विव्ये॒ नॄन् प्र च्यौ॒त्नेन॑ म॒घवा॑ स॒त्यरा॑धाः ।
एव देवान् इन्द्रः विव्ये नॄन् प्र च्यौत्नेन मघ-वा सत्य-राधाः
याप्रमाणें (कृपा करून) दिव्यविभूतींना आणि तसेंच मानवांनाही भगवान्‌ सत्यकृपानुग्रही इंद्राने आपल्या पराक्रमानें आपआपल्या कार्याला प्रवृत्त केले; म्हणूनच ही तुझी सर्व महत्कृत्यें हे हरिदश्वा, हे समर्था, हे स्वाधीनयशा देवा, तुझे भक्तजन मोठ्या उत्कंठतेने (यज्ञामध्ये) गात असतात ११.
ऋग्वेद - मंडल १० सूक्त ५० (इंद्रसूक्त)
ऋषी - वैकुंठ इंद्र
प्र वो॑ म॒हे मन्द॑माना॒यान्ध॒सोऽ॑र्चा वि॒श्वान॑राय विश्वा॒भुवे॑ ।
प्र वः महे मन्दमानाय अन्धसः अर्च विश्वानराय विश्व-भुवे
सोमप्राशनासाठी (उत्कंठेने) आनंदित झालेला सर्वश्रेष्ठ सकलजनप्रिय आणि सकलांना उत्पन्न कराणारा जो भगवान (इंद्र) त्याच्या प्रीत्यर्थ अर्कस्तवन मोठ्याने म्हणा. ज्या ह्या इंद्राचा प्रभाव महनीय आहे, आणि ज्याच्या श्रेष्ठ यशाची आणि पौरुषाची महति स्वत: द्यावा पथिवी देखील आदराने वर्णन करीत असतात १.
सो चि॒न् नु सख्या॒ नर्य॑ इ॒न स्तु॒तश्च॒र्कृत्य॒ इन्द्रो॒ माव॑ते॒ नरे॑ ।
सः चित् नु सख्या नर्यः इनः स्तुतः चर्कृत्यः इन्द्रः मावते नरे
हाच तो आहे की ज्याचे सख्य जोडल्याने मानव-हितकारी, जगत्‌प्रभु, स्तुत्य, असा इंद्र मजसारख्या पामराला कर्तव्यतत्पर करतो. सत्वसामर्थ्याची जी जी कृत्यें करावयाची त्या सर्वांमध्ये हे सज्जन प्रतिपालक देवा, तूं अग्रभागीं असतोस; आणि हे शूरा ’वृत्र’ राक्षस उदकामध्यें लपून बसला (हें कळतें असतां) तुजला आनंदाने गुदगुदल्या होतात २.
के ते नर॑ इन्द्र॒ ये त॑ इ॒षे ये ते॑ सु॒म्नं स॑ध॒न्य१ं इय॑क्षान् ।
के ते नरः इन्द्र ये ते इषे ये ते सुम्नं स-धन्यं इयक्षान्
हे इंद्रा, ते भक्त कोणते कीं जे तुझ्या उत्साहाला भरते आणतात, जे तुझ्या अपूर्व शांतिसुखाचा अनुभव घेतात; असे कोण आहेत की जे तुझ्या सामर्थ्याच्या प्राप्तीकरितां आधी तुझ्या ईश्वरी बलाचे प्रदर्शन व्हावे या करिता उत्सुक होतात आणि आपल्या सुपीक भूमीवर उदकवृष्टि होण्यासाठी पराक्रमाची शर्थ करण्यांत गढून जातात ३.
भुव॒स्त्वं इ॑न्द्र॒ ब्रह्म॑णा म॒हान् भुवो॒ विश्वे॑षु॒ सव॑नेषु य॒ज्ञियः॑ ।
भुवः त्वं इन्द्र ब्रह्मणा महान् भुवः विश्वेषु सवनेषु यजियः
इंद्रा, ब्रह्मसूक्ताच्या योगाने तू श्रेष्ठ म्हणून ठरलास; यच्चयावत्‌ सोम सेवनामध्ये तू माननीय गणला गेला; युद्धभरामध्ये तूं शूर पुरुषांचा प्रेरक झालास आणि हे सर्वदर्शी देवा, अतिश्रेष्ठ असा जो मंत्र त्याचा प्रभूही तूंच झालास ४.
अवा॒ नु कं॒ ज्याया॑न् य॒ज्ञव॑नसो म॒हीं त॒ ओमा॑त्रां कृ॒ष्टयो॑ विदुः ।
अव नु कं ज्यायान् यज-वनसः महीं ते ओमात्रां कृष्टयः विदुः
तूं सर्वश्रेष्ठ म्हणून यज्ञद्वारा सेवा करणार्‍यांवर अनुग्रह कर. तुझी सहाय्यक शक्ति किती प्रचंड आहे हे प्रयत्‍नशील लोकांना माहीतच आहे. तुजला कधीं वार्धक्य येत नाही; इतकेच नाहीं, तर उलट तूं (उत्तरोत्तर) तारुण्याने वद्धिंगतच होतोस आणि आमची ही सकल सोमस्तवने देखील अत्यंत यशस्वी करतोस ५.
ए॒ता विश्वा॒ सव॑ना तूतु॒मा कृ॑षे स्व॒यं सू॑नो सहसो॒ यानि॑ दधि॒षे ।
एता विश्वा सवना तूतुमा कृषे स्वयं सूनो इति सहसः यानि दधिषे
हीं सर्व सोमस्तवने तूं अत्यंत यशस्वी करतोस; कारण भक्तजन जी सोमस्तवने करतात, ती हे प्रभावप्रभवा देवा, तूंच (आपल्या ठिकाणी) धारण करतोस आणि म्हणूनच सोमपात्र, यज्ञ वेदमंत्र, आणि स्फूर्तीने भक्ताच्या तोंडावाटे निघालेले प्रार्थनावाक्य ही सर्व तुझ्याच धारक धर्माला आणि वरदानाला निश्चितपणे अनुरूप आहेत ६.
ये ते॑ विप्र ब्रह्म॒कृतः॑ सु॒ते सचा॒ वसू॑नां च॒ वसु॑नश्च दा॒वने॑ ।
ये ते विप्र ब्रह्म-कृतः सुते सचा वसूनां च वसुनः च दावने
हे ज्ञानस्तुतिप्रेरका, ज्या ज्या भक्तांनी सोम मिळतांच दिव्यनिधि आणि उत्कृष्ट वस्तू यांचे वरदान लाभावे म्हणून ब्रह्मसूक्ते म्हटली, ते भक्त तुझ्या आनंददायक मार्गाने, सोमरसपेयाच्या हर्षांत तल्लीन हो‍ऊन आपल्या मनानेच पुढें गेले ७.
ॐ तत् सत् |