• मुखपृष्ठ
• षड्‍दर्शने
  • ब्रह्मसूत्रे
    • प्रस्तावना
    • मराठी अनुवाद
  • न्यायशास्त्र
  • वैशेषिक
  • सांख्यशास्त्र
  • योगशास्त्र
  • पूर्वमीमांसा
• आपले वेद
  • प्रस्तावना
  • ऋग्वेद
  • कृष्ण यजुर्वेद
  • शुक्ल यजुर्वेद
  • सामवेद
  • अथर्ववेद
• आपली उपनिषदे
  • प्रस्तावना
  • दशोपनिषदे
  • वैष्णव उपनिषदे
  • शैव उपनिषदे
  • शाक्त उपनिषदे
  • सामान्य उपनिषदे
  • संन्यास उपनिषदे
  • योगोपनिषदे
• आपली पुराणे
  • श्रीमद्‌भागवतपुराण
  • श्रीगर्गसंहिता
  • विष्णुपुराण
  • देविपुराण
  • अग्निपुराण
  • ब्रह्मवैवर्तपुराण
  • शिवमहापुराण
  • हरिवंशपुराण
• रामायण
• आपले संत
  • श्रीज्ञानेश्वर
    • श्रीज्ञानेश्वरी
    • अमृतानुभव
    • चांगदेवपासष्टी
    • सार्थ हरिपाठ
    • श्रीज्ञानेश्वर चरित्र
  • श्रीरामदासस्वामी
    • श्रीदासबोध
    • भीमरूपी स्तोत्रे
    • करुणा स्तोत्रे
    • बारा ओव्याशते
    • आत्माराम
    • आत्माराम-विवरण
    • मनाचे श्लोक
    • मनाचे श्लोक - विवरण
    • अभंग मनोबोध
  • श्रीमुकुंद महाराज
  • श्रीएकनाथ महाराज
    चतु:श्र्लोकी भागवत

    • श्रीएकनाथी भागवत
    • भावार्थ रामायण
    • एकनाथ गाथा
    • चतु:श्लोकी भागवत
    • शुष्काष्टक
    • आनंद लहरी
    • हस्तमालक
    • स्वात्मसुख
    • हरिपाठ
  • नामदेव महाराज
  • श्रीतुकाराम महाराज
  • श्रीहंसराजस्वामी
    • आगमसार
    • लघुवाक्यवृत्ति
    • सदाचार
    • वेदेश्वरी
  • श्रीधरस्वामी(नाझरे)
    • पांडवप्रताप
    • रामविजय
    • हरिविजय
    • शिवलीलामृत
  • कृष्णदयार्णव
  • श्रीमत् शंकराचार्य
    • अद्वैतानुभुति
    • दशश्लोकी
      
      
    • योगतारावली
    • सौंदर्यलहरी
    • वाक्यसुधा
    • विवेकचूडामणि
• श्रीब्रह्मचैतन्य
• स्तोत्राणि
  • प्रस्तावना
  • श्रीविष्णुसहस्रनाम
  • श्रीगणेश
  • श्रीराम
  • श्रीकृष्ण
  • श्रीशिव
  • श्रीगायत्री
  • श्रीललितात्रिपुरसुंदरी
  • श्रीलक्ष्मी
  • श्रीसरस्वती
  • श्रीदुर्गा
• सूक्तानि
  • प्रस्तावना
  • पुरुषसूक्तम्
  • श्रीसूक्तम्
  • नारायणसूक्तम्
  • विष्णुसूक्तम्
  • अग्निसूक्तम्
  • नासदीयसूक्तम्
  • नवग्रहसूक्तम्
  • नक्षत्रसूक्तम्
  • हिरण्यगर्भसूक्तम्
  • देवीसूक्तम्
  • दुर्गासूक्तम्
  • सरस्वतीसूक्तम्
  • मेधासूक्तम्
  • भूसूक्तम्
• संकीर्ण ग्रंथ
  • विविधा गीता
    • प्रस्तावना
    • भगवद्‍गीता गीता
    • आदिमाया गीता
    • अवधूत गीता
    • अष्टावक्र गीता
    • ईश्वर गीता
    • उद्धव गीता
    • गणेश गीता
    • देविगीता
    • रामगीता
    • शिवगीता
  • रुद्रार्थ
  • सनत्सुजातीय
  • पंचदशी
    • प्रस्तावना
    • १-तत्त्वविवेकः
    • २-भूतविवेकः
    • ३-पञ्चकोषविवेकः
    • ४-द्वैतविवेकः
    • ५-महावाक्यविवेकः
    • ६-चित्रदीपः
    • ७-तृप्तिदीपः
    • ८-कूटस्थ दीपः
    • ९-ध्यानदीपः
    • १०-नाटक दीपः
    • ११-ब्रह्मानन्दे योगानन्दः
    • १२-ब्रह्मानन्दे आत्मानन्दः
    • १३-ब्रह्मानन्दे अद्वैतानन्दः
    • १४-ब्रह्मानन्दे विद्यानन्दः
    • १५-ब्रह्मानन्दे विषयानन्दः
  • नारद भक्तिसूत्रे
  • शांडिल्य भक्तिसूत्रे
  • विवेकचूडामणि
• शब्दशोध
• संपर्क

ऋग्वेद - मण्डल २ - सूक्त २१ ते ३०

ऋग्वेद - मण्डल २ सूक्त २१ (इंद्रसूक्त)

ऋषिः -गृत्समदः देवता-इन्द्र छन्दः-त्रिष्टुप्

वि॒श्व॒जिते॑ धन॒जिते॑ स्व॒र्जिते॑ सत्रा॒जिते॑ नृ॒जित॑ उर्वरा॒जिते॑ ।
अ॒श्व॒जिते॑ गो॒जिते॑ अ॒ब्जिते॑ भ॒रेन्द्रा॑य॒ सोमं॑ यज॒ताय॑ हर्य॒तम् ॥ १ ॥

विश्वऽजिते धनऽजिते स्वःऽजिते सत्रा७जिते नृऽजिते उर्वराऽजिते ॥
अश्वऽजिते गोऽजिते अप्ऽजिते भर इंद्राय सोमं यजताय हर्यतं ॥ १ ॥

अ॒भि॒भुवे॑ऽभिभ॒ङ्गा्य॑ वन्व॒तेऽ॑षाळ्हाय॒ सह॑मानाय वे॒धसे॑ ।
तु॒वि॒ग्रये॒ वह्न॑ये दु॒ष्टरी॑तवे सत्रा॒साहे॒ नम॒ इन्द्रा॑य वोचत ॥ २ ॥

अभिऽभुवे अभिऽभङ्गातय वन्वते अषाळ्हाय सहमानाय वेधसे ॥
तुविग्रये वह्नये दुस्तरीतवे सत्राऽसाहे नमः इन्द्राय वोचत ॥ २ ॥

स॒त्रा॒सा॒हो ज॑नभ॒क्षो ज॑नंस॒हश्च्यव॑नो यु॒ध्मो अनु॒ जोष॑मुक्षि॒तः ।
वृ॒त॒ञ्च॒यः सहु॑रिर्वि॒क्ष्वारि॒त इन्द्र॑स्य वोच॒म् प्र कृ॒तानि॑ वी॒र्या ॥ ३ ॥

सत्राऽसहः जनऽभक्षः जनंऽसहः च्यवनः युध्मः अनु जोषं उक्षितः ॥
वृतंऽचयः सहुरिः विक्षु आरित इन्द्रस्य वोचं प्र कृतानि वीर्या ॥ ३ ॥

अ॒ना॒नु॒दो वृ॑ष॒भो दोध॑तो व॒धो ग॑म्भी॒र ऋ॒ष्वो अस॑मष्टकाव्यः ।
र॒ध्र॒चो॒दः श्नथ॑नो वीळि॒तस्पृ॒थुरिन्द्रः॑ सुय॒ज्ञ उ॒षसः॒ स्वर्जनत् ॥ ४ ॥

अननुऽदः वृषभः दोधतः वधः गम्भीरः ऋष्वः असमष्टऽकाव्यः ॥
रध्रऽचोदः श्नथनः वीळितः पृथुः इन्द्रः सुऽयज्ञः उषसः स्वः जनत् ॥ ४ ॥

य॒ज्ञेन॑ गा॒तुम॒प्तुरो॑ विविद्रिरे॒ धियो॑ हिन्वा॒ना उ॒शिजो॑ मनी॒षिणः॑ ।
अ॒भि॒स्वरा॑ नि॒षदा॒ गा अ॑व॒स्यव॒ इन्द्रे॑ हिन्वा॒ना द्रवि॑णान्याशत ॥ ५ ॥

यज्ञेन गातुं अप्ऽतुरः विविद्रिरे धियः हिन्वाना उशिजः मनीषिणः ॥
अभिऽस्वरा निऽसदा गाः अवस्यवः इन्द्रे हिन्वानाः द्रविणानि आशत ॥ ५ ॥

इन्द्र॒ श्रेष्ठा॑नि॒ द्रवि॑णानि धेहि॒ चित्तिं॒ दक्ष॑स्य सुभग॒त्वम॒स्मे ।
पोषं॑ रयी॒णामरि॑ष्टिं त॒नूनां॑ स्वा॒द्मानं॑ वा॒चः सु॑दिन॒त्वमह्ना॑म् ॥ ६ ॥

इन्द्र श्रेष्ठानि द्रविणानि धेहि चित्तिं दक्षस्य सुभगऽत्वं अस्मे इति ॥
पोषं रयीणा अरिष्टिं तनूनां स्वाद्मानं वाचः सुदिनऽत्वं अह्नां ॥ ६ ॥

ऋग्वेद - मण्डल २ सूक्त २२ (इंद्राचे पालुपद सूक्त)

ऋषिः -गृत्समदः देवता-इन्द्र छन्दः-अष्टिः

त्रिक॑द्रुकेषु महि॒षो यवा॑शिरं तुवि॒शुष्म॑स्तृ॒पत्सोम॑मपिब॒द्विष्णु॑ना सु॒तं यथाव॑शत् ।
स ईं॑ ममाद॒ महि॒ कर्म॒ कर्त॑वे म॒हामु॒रुं सैनं॑ सश्चद्दे॒वो दे॒वं स॒त्यम् इन्द्रं॑ स॒त्य इन्दुः॑ ॥ ०१ ॥

त्रिकद्रुकेषु महिषः यवऽआशिरं तुविऽशुष्मः ।
तृपत् सोमं अपिबत् विष्णुना सुतं यथा अवशत् ।
सः ईं ममाद महि कर्म कर्तवे महां उरुं ।
सः एनं सश्चत् देवः देवं सत्यं इंद्रं सत्यः इन्दुः ॥ १ ॥

अध॒ त्विषी॑माँ अ॒भ्योज॑सा॒ क्रिविं॑ यु॒धाभ॑वदा रोद॑सी अपृणदस्य म॒ज्मना॒ प्र वा॑वृधे ।
अध॑त्ता॒न्यं ज॒ठरे॒ प्रेम॑रिच्यत सैनं॑ सश्चद्दे॒वो दे॒वं स॒त्यमिन्द्रं॑ स॒त्य इन्दुः॑ ॥ २ ॥

अध त्विषीऽमान् अभि ओजसा क्रिविं युधा अभवत् ।
आ रोदसी इति अपृणत् अस्य मज्मना प्र ववृधे ।
अधत्त अन्यं जठरे प्र ईं अरिच्यत ।
सः एनं सश्चत् देवः देवं सत्यं इंद्रं सत्यः इन्दुः ॥ २ ॥

सा॒कं जा॒तः क्रतु॑ना सा॒कमोज॑सा ववक्षिथ सा॒कं वृ॒द्धो वी॑र्याइः सास॒हिर्मृधो॒ विच॑र्षणिः ।
दाता॒ राध॑ स्तुव॒ते काम्यं॒ वसु॑ सैनं॑ सश्चद्दे॒वो दे॒वं स॒त्यमिन्द्रं॑ स॒त्य इन्दुः॑ ॥ ३ ॥

साकं जातः क्रतुना साकं ओजसा ववक्षिथ ।
साकं वृद्धः वीर्यैः ससहिः मृधः विऽचर्षणिः ।
दाता राधः स्तुवते काम्यं वसु ।
सः एनं सश्चत् देवः देवं सत्यं इंद्रं सत्यः इन्दुः ॥ ३ ॥

तव॒ त्यन्नर्यं॑ नृ॒तोऽ॑प इन्द्र प्रथ॒मं पू॒र्व्यं दि॒वि प्र॒वाच्यं॑ कृ॒तम् ।
यद् दे॒वस्य॒ शव॑सा॒ प्रारि॑णा॒ असुं॑ रि॒णन्न॒पः ।
भुव॒द्विश्व॑म॒भ्यादे॑व॒मोज॑सा वि॒दादूर्जं॑ श॒तक्र॑तुर्वि॒दादिष॑म् ॥ ४ ॥

तव त्यन् नर्यं नृतो इति अपः इन्द्र प्रथमं पूर्व्यं दिवि प्रऽवाच्यं कृतं ।
यत् देवस्य शवसा प्र अरिणाः असुं रिणन् अपः ।
भुवत् विश्वं अभि अदेवं ओजसा विदात् ऊर्जं शतऽक्रतुः विदात् इषं ॥ ४ ॥

ऋग्वेद - मण्डल २ सूक्त २३ (बृहस्पतिसूक्त)

ऋषिः -गृत्समदः देवता-बृहस्पतिः छन्दः-जगती

ग॒णानां॑ त्वा ग॒णप॑तिं हवामहे क॒विं क॑वी॒नामु॑प॒मश्र॑वस्तमम् ॥
ज्ये॒ष्ठ॒राजं॒ ब्रह्म॑णां ब्रह्मणस्पत॒ आ नः॑ शृ॒ण्वन्नू॒तिभिः॑ सीद॒ साद॑नम् ॥ १ ॥

गणानां त्वा गणऽपतिं हवामहे कविं कवीनां उपमश्रवःऽतमं ॥
ज्येष्ठऽराजं ब्रह्मणां ब्रह्मणः पते आ नः शृण्वन् ऊतिऽभिः सीद सदनं ॥ १ ॥

दे॒वाश्चि॑त् ते असुर्य॒ प्रचे॑तसो॒ बृह॑स्पते य॒ज्ञियं॑ भा॒गमा॑नशुः ॥
उ॒स्रा इ॑व॒ सूर्यो॒ ज्योति॑षा म॒हो विश्वे॑षा॒मिज्ज॑नि॒ता ब्रह्म॑णामसि ॥ २ ॥

देवाः चित् ते असुर्य प्रऽचेतसः बृहस्पते यज्ञियं भागं आनशुः ॥
उस्राःऽइव सूर्यः ज्योतिषा महः विश्वेषां इत् जनिता ब्रह्मणां असि ॥ २ ॥

आ वि॒बाध्या॑ परि॒राप॒स्तमां॑सि च॒ ज्योति॑ष्मन्तं॒ रथ॑मृ॒तस्य॑ तिष्ठसि ॥
बृह॑स्पते भी॒मम॑मित्र॒दम्भ॑नं रक्षो॒हणं॑ गोत्र॒भिदं॑ स्व॒र्विद॑म् ॥ ३ ॥

आ विबाध्या परिरापः तमांसि च ज्योतिष्मंतं रथं ऋतस्य तिष्ठसि ॥
बृहस्पते भीमं अमित्रऽदम्भनं रक्षःऽहणं गोत्रऽभिदं स्वःऽविदं ॥ ३ ॥

सु॒नी॒तिभि॑र्नयसि॒ त्राय॑से॒ जनं॒ यस्तुभ्यं॒ दाशा॒न्न तमंहो॑ अश्नवत् ॥
ब्र॒ह्म॒द्विष॒स्तप॑नो मन्यु॒मीर॑सि॒ बृह॑स्पते॒ महि॒ तत्ते॑ महित्व॒नम् ॥ ४ ॥

सुनीतिऽभिः नयसि त्रायसे जनं यः तुभ्यं दाशात् न तं अंहः अश्नवत् ॥
ब्रह्मऽद्विषः तपनः मन्युऽमीः असि बृहस्पते महि तत् ते महिऽत्वनं ॥ ४ ॥

न तमंहो॒ न दु॑रि॒तं कुत॑श्च॒न नारा॑तयस्तितिरु॒र्न द्व॑या॒विनः॑ ॥
विश्वा॒ इद॑स्माद्ध्व॒रसो॒ वि बा॑धसे॒ यं सु॑गो॒पा रक्ष॑सि ब्रह्मणस्पते ॥ ५ ॥

न तं अंहः न दुःऽइतं कुतः चन न अरातयः तितिरुः न द्वयाविनः ॥
विश्वाः इत् अस्मात् ध्वरसः वि बाधसे यं सुःगोपाः रक्षसि ब्रह्मणः पते ॥ ५ ॥

त्वं नो॑ गो॒पाः प॑थि॒कृद्वि॑चक्ष॒णस्तव॑ व्र॒ताय॑ म॒तिभि॑र्जरामहे ॥
बृह॑स्पते॒ यो नो॑ अ॒भि ह्वरो॑ द॒धे स्वा तं म॑र्मर्तु दु॒च्छुना॒ हर॑स्वती ॥ ६ ॥

त्वं नः गोपाः पथिःकृत् विऽचक्षणः तव व्रताय मतिऽभिः जरामहे ॥
बृहस्पते यः नः अभि ह्वरः दधे स्वा तं मर्मर्तु दुच्छुना हरस्वती ॥ ६ ॥

उ॒त वा॒ यो नो॑ म॒र्चया॒दना॑गसोऽराती॒वा मर्तः॑ सानु॒को वृकः॑ ॥
बृह॑स्पते॒ अप॒ तं व॑र्तया प॒थः सु॒गं नो॑ अ॒स्यै दे॒ववी॑तये कृधि ॥ ७ ॥

उत वा यः नः मर्चयात् अनागसः अरातीऽवा मर्तः सानुकः वृकः ॥
बृहस्पते अप तं वर्तय पथः सुऽगं नः अस्यै देवऽवीतये कृधि ॥ ७ ॥

त्रा॒तारं॑ त्वा त॒नूनां॑ हवाम॒हेऽ॑वस्पर्तरधिव॒क्तार॑मस्म॒युम् ॥
बृह॑स्पते देव॒निदो॒ नि ब॑र्हय॒ मा दु॒रेवा॒ उत्त॑रं सु॒म्नमुन्न॑शन् ॥ ८ ॥

त्रातारं त्वा तनूनां हवामहे अवऽस्पर्तः अधिऽवक्तारं अस्मऽयुं ॥
बृहस्पते देवऽनिदः नि बर्हय मा दुःएवाः उत्ऽतरं सुम्नं उन् नशन् ॥ ८ ॥

त्वया॑ व॒यं सु॒वृधा॑ ब्रह्मणस्पते स्पा॒र्हा वसु॑ मनु॒ष्या द॑दीमहि ॥
या नो॑ दू॒रे त॒ळितो॒ या अरा॑तयोऽ॒भि सन्ति॑ ज॒म्भया॒ ता अ॑न॒प्नसः॑ ॥ ९ ॥

त्वया वयं सुऽवृधा ब्रह्मणः पते स्पार्हा वसु मनुष्या आ ददीमहि ॥
याः नः दूरे तळितः या अरातयः अभि सन्ति जम्भय ताः अनप्नसः ॥ ९ ॥

त्वया॑ व॒यमु॑त्त॒मं धी॑महे॒ वयो॒ बृह॑स्पते॒ पप्रि॑णा॒ सस्नि॑ना यु॒जा ॥
मा नो॑ दुः॒शंसो॑ अभिदि॒प्सुरी॑शत॒ प्र सु॒शंसा॑ म॒तिभि॑स्तारिषीमहि ॥ १० ॥

त्वया वयं उत्तमं धीमहे वयः बृहस्पते पप्रिणा सस्निना युजा ॥
मा नः दुःशंसः अभिऽदिप्सुः ईशत प्र सुऽशंसा मतिऽभिः तारिषीमहि ॥ १० ॥

अ॒ना॒नु॒दो वृ॑ष॒भो जग्मि॑राह॒वं निष्ट॑प्ता॒ शत्रुं॒ पृत॑नासु सास॒हिः ॥
असि॑ स॒त्य ऋ॑ण॒या ब्र॑ह्मणस्पत उ॒ग्रस्य॑ चिद्दमि॒ता वी॑ळुह॒र्षिणः॑ ॥ ११ ॥

अननुऽदः वृषभः जग्मिः आऽहवं निःतप्ता शत्रुं पृतनासु ससहिः ॥
असि सत्य ऋणऽया ब्रह्मणः पते उग्रस्य चित् दमिता वीळुऽहर्षिणः ॥ ११ ॥

अदे॑वेन॒ मन॑सा॒ यो रि॑ष॒ण्यति॑ शा॒सामु॒ग्रो मन्य॑मानो॒ जिघां॑सति ॥
बृह॑स्पते॒ मा प्रण॒क्तस्य॑ नो व॒धो नि क॑र्म म॒न्युं दु॒रेव॑स्य॒ शर्ध॑तः ॥ १२ ॥

अदेवेन मनसा यः रिषण्यति शासां उग्रः मन्यमानः जिघांसति ॥
बृहस्पते मा प्रणक् तस्य नः वधः नि कर्म मन्युं दुःऽएवस्य शर्धतः ॥ १२ ॥

भरे॑षु॒ हव्यो॒ नम॑सोप॒सद्यो॒ गन्ता॒ वाजे॑षु॒ सनि॑ता॒ धनं॑धनम् ॥
विश्वा॒ इद॒र्यो अ॑भिदि॒प्स्वो॑३मृधो॒ बृह॒स्पति॒र्वि व॑वर्हा॒ रथाँ॑ इव ॥ १३ ॥

भरेषु हव्यः नमसा उपऽसद्यः गन्ता वाजेषु सनिता धनंऽधनं ॥
विश्वाः इत् अर्यः अभिऽदिप्स्वः मृधः बृहस्पतिः वि ववर्हा रथान्ऽइव ॥ १३ ॥

तेजि॑ष्ठया तप॒नी र॒क्षस॑स्तप॒ ये त्वा॑ नि॒दे द॑धि॒रे दृ॒ष्टवी॑र्यम् ॥
आ॒विस्तत्कृ॑ष्व॒ यदस॑त्त उ॒क्थ्यं॑१ बृह॑स्पते॒ वि प॑रि॒रापो॑ अर्दय ॥ १४ ॥

तेजिष्ठया तपनी रक्षसः तप ये त्वा निदे दधिरे दृष्टऽवीर्यं ॥
आविः तत् कृष्व यत् असत् ते उक्थ्यं बृहस्पते वि परिऽरपः अर्दय ॥ १४ ॥

बृह॑स्पते॒ अति॒ यद॒र्यो अर्हा॑द्द्यु॒मद्वि॒भाति॒ क्रतु॑म॒ज्जने॑षु ॥
यद्दी॒दय॒च्छव॑स ऋतप्रजात॒ तद॒स्मासु॒ द्रवि॑णं धेहि चि॒त्रम् ॥ १५ ॥

बृहस्पते अति यत् अर्यः अर्हात् द्युऽमत् विऽभाति क्रतुऽमत् जनेषु ॥
यत् दीदयत् शवसा ऋतऽप्रजात तत् अस्मासु द्रविणं धेहि चित्रं ॥ १५ ॥

मा नः॑ स्ते॒नेभ्यो॒ ये अ॒भि द्रु॒हस्प॒दे नि॑रा॒मिणो॑ रि॒पवोऽ॑न्नेषु जागृ॒धुः ॥
आ दे॒वाना॒मोह॑ते॒ वि व्रयो॑ हृ॒दि बृह॑स्पते॒ न प॒रः साम्नो॑ विदुः ॥ १६ ॥

मा नः स्तेनेभ्यः ये अभि द्रुहः पदे निरामिणः रिपवः अन्नेषु जगृधुः ॥
आ देवानां ओहते वि व्रयः हृदि बृहस्पते न परः साम्नः विदुः ॥ १६ ॥

विश्वे॑भ्यो॒ हि त्वा॒ भुव॑नेभ्य॒स्परि॒ त्वष्टाज॑न॒त्साम्नः॑साम्नः क॒विः ॥
स ऋ॑ण॒चिदृ॑ण॒या ब्रह्म॑ण॒स्पति॑र्द्रु॒हो ह॒न्ता म॒ह ऋ॒तस्य॑ ध॒र्तरि॑ ॥ १७ ॥

विश्वेभ्यः हि त्वा भुवनेभ्यः परि त्वष्टा अजनत् साम्नःऽसाम्नः कविः ॥
स ऋणऽचित् ऋणऽयाः ब्रह्मणः पतिः द्रुहः हन्ता महः ऋतस्य धर्तरि ॥ १७ ॥

तव॑ श्रि॒ये व्यजिहीत॒ पर्व॑तो॒ गवां॑ गो॒त्रमु॒दसृ॑जो॒ यद॑ङ्गि॑रः ॥
इन्द्रे॑ण यु॒जा तम॑सा॒ परी॑वृतं॒ बृह॑स्पते॒ निर॒पामौ॑ब्जो अर्ण॒वम् ॥ १८ ॥

तव श्रिये वि अजिहीत पर्वतः गवां गोत्रं उत्ऽअसृजः यत् अङ्गििरः ॥
इन्द्रेण युजा तमसा परीऽवृतं बृहस्पते निः अपां औब्जः अर्णवं ॥ १८ ॥

ब्रह्म॑णस्पते॒ त्वम॒स्य य॒न्ता सू॒क्तस्य॑ बोधि॒ तन॑यं च जिन्व ॥
विश्वं॒ तद्भ॒द्रं यदव॑न्ति दे॒वा बृ॒हद्व॑देम वि॒दथे॑ सु॒वीराः॑ ॥ १९ ॥

ब्रह्मणः पते त्वं अस्य यन्ता सुऽउक्तस्य बोधि तनयं च जिन्व ॥
विश्वं तत् भद्रं यत् अवन्ति देवा बृहत् वदेम विदथे सुवीराः ॥ १९ ॥

ऋग्वेद - मण्डल २ सूक्त २४ (बृहस्पतिसूक्त)

ऋषिः -गृत्समदः देवता-बृहस्पतिः छन्दः-जगती

सेमाम॑विड्ढि॒ प्रभृ॑तिं॒ य ईशि॑षेऽ॒या वि॑धेम॒ नव॑या म॒हा गि॒रा ॥
यथा॑ नो मी॒ढ्वान्स्तव॑ते॒ सखा॒ तव॒ बृह॑स्पते॒ सीष॑धः॒ सोत नो॑ म॒तिम् ॥ १ ॥

सः इमा अविड्ढि् प्रभृतिं यः ईशिषे स्या विधेम नवया महा गिरा ॥
यथा नः मीढ्वान् स्तवते सखा तव बृहस्पते सीसधः सः उत नः मतिं ॥ १ ॥

यो नन्त्वा॒न्यन॑म॒न्न्योज॑सो॒ताद॑र्दर्म॒न्युना॒ शम्ब॑राणि॒ वि ॥
प्राच्या॑वय॒दच्यु॑ता॒ ब्रह्म॑ण॒स्पति॒रा चावि॑श॒द्वसु॑मन्तं॒ वि पर्व॑तम् ॥ २ ॥

यः नन्त्वानि अनमन् नि ओजसा उत अदर्दः मन्युना शम्बराणि वि ॥
प्र अच्यवयत् अच्युता ब्रह्मणः पतिः आ च अविशत् वसुऽमंतं वि पर्वतं ॥ २ ॥

तद्दे॒वानां॑ दे॒वत॑माय॒ कर्त्व॒मश्र॑थ्नन्दृ॒ळ्हाव्र॑दन्त वीळि॒ता ॥
उद्गा आ॑ज॒दभि॑न॒द्ब्रह्म॑णा व॒लमगू॑ह॒त्तमो॒ व्यचक्षय॒त्स्वः ॥ ३ ॥

तत् देवानां देवऽतमाय कर्त्वं अश्रथ्नन् दृळ्हा अव्रदन्त वीळिता ॥
उत् गा आजत् अभिनत् ब्रह्मणा वलं अगूहत् तमः वि अचक्षयत् स्व१इति स्वः ॥ ३ ॥

अश्मा॑स्यमव॒तम् ब्रह्म॑ण॒स्पति॒र्मधु॑धारम॒भि यमोज॒सातृ॑णत् ॥
तमे॒व विश्वे॑ पपिरे स्व॒र्दृशो॑ ब॒हु सा॒कं सि॑सिचु॒रुत्स॑मु॒द्रिण॑म् ॥ ४ ॥

अश्मऽआस्यं अवतं ब्रह्मणः पतिः मधुऽधारं अभि यं ओजसा अतृणत् ॥
तं एव विश्वे पपिरे स्वःऽदृशः बहु साकं सिसिचुः उत्सं उद्रिणं ॥ ४ ॥

सना॒ ता का चि॒द्भुव॑ना॒ भवी॑त्वा मा॒द्भिः श॒रद्भि॒ र्दुरो॑ वरन्त वः ॥
अय॑तन्ता चरतो अ॒न्यद॑न्य॒दिद्या च॒कार॑ व॒युना॒ ब्रह्म॑ण॒स्पतिः॑ ॥ ५ ॥

सना ता का चित् भुवना भवीत्वा मात्ऽ‍भिः शरत्ऽभिः दुरः वरन्त वः ॥
अयतन्ता चरतः अन्यत्ऽअन्यत् इत् या चकार वयुना ब्रह्मणः पतिः ॥ ५ ॥

अ॒भि॒नक्ष॑न्तो अ॒भि ये तमा॑न॒शुर्नि॒धिं प॑णी॒नाम् प॑र॒मं गुहा॑ हि॒तम् ॥
ते वि॒द्वांसः॑ प्रति॒चक्ष्यानृ॑ता॒ पुन॒र्यत॑ उ॒ आय॒न्तदुदी॑युरा॒विश॑म् ॥ ६ ॥

अभिऽनक्षन्तः अभि ये तं आनशुः निऽधिं पणीनां परमं गुहा हितं ॥
ते विद्वांसः प्रतिऽचक्ष्य अनृता पुनः यतऽ ऊं इति आयन् तत् उत् ईयुः आऽविशं ॥ ६ ॥

ऋ॒तावा॑नः प्रति॒चक्ष्यानृ॑ता॒ पुन॒रात॒ आ त॑स्थुः क॒वयो॑ म॒हस्प॒थः ॥
ते बा॒हुभ्यां॑ धमि॒तम॒ग्निमश्म॑नि॒ नकिः॒ षो अ॒स्त्यर॑णो ज॒हुर्हि तम् ॥ ७ ॥

ऋतऽवानः प्रतिऽचक्ष्य अनृता पुनः आ अतः आ तस्थुः कवयः महः पथः ॥
ते बाहुऽभ्यां धमितं अग्निं अश्मनि नकिः सः अस्ति अरणः जहुः हि तं ॥ ७ ॥

ऋ॒तज्ये॑न क्षि॒प्रेण॒ ब्रह्म॑ण॒स्पति॒र्यत्र॒ वष्टि॒ प्र तद॑श्नोति॒ धन्व॑ना ॥
तस्य॑ सा॒ध्वीरिष॑वो॒ याभि॒रस्य॑ति नृ॒चक्ष॑सो दृ॒शये॒ कर्ण॑योनयः ॥ ८ ॥

ऋतऽज्येन क्षिप्रेण ब्रह्मणः पतिः यत्र वष्टि प्र तत् अश्नोति धन्वना ॥
तस्य साध्वीः इषवः याभिः अस्यति नृऽचक्षसः दृशये कर्णऽयोनयः ॥ ८ ॥

स सं॑न॒यः स वि॑न॒यः पु॒रोहि॑तः॒ स सुष्टु॑तः॒ स यु॒धि ब्रह्म॑ण॒स्पतिः॑ ॥
चा॒क्ष्मो यद्वाज॒म् भर॑ते म॒ती धनादित्सूर्य॑स्तपति तप्य॒तुर्वृथा॑ ॥ ९ ॥

स संऽनयः स विऽनयः पुरःऽहितः स सुऽस्तुतः सः युधि ब्रह्मणः पतिः ॥
चाक्ष्मः यत् वाजं भरते मती धना आत् इत् सूर्यः तपति तप्यतुः वृथा ॥ ९ ॥

वि॒भु प्र॒भु प्र॑थ॒मं मे॒हना॑वतो॒ बृह॒स्पतेः॑ सुवि॒दत्रा॑णि॒ राध्या॑ ॥
इ॒मा सा॒तानि॑ वे॒न्यस्य॑ वा॒जिनो॒ येन॒ जना॑ उ॒भये॑ भुञ्ज॒ते विशः॑ ॥ १० ॥

विऽभु प्रऽभु प्रथमं मेहनाऽवतः बृहस्पतेः सुऽविदत्राणि राध्या ॥
इमा सातानि वेन्यस्य वाजिनः येन जनाः उभये भुञ्जते विशः ॥ १० ॥

योऽ॑वरे वृ॒जने॑ वि॒श्वथा॑ वि॒भुर्म॒हामु॑ र॒ण्वः शव॑सा व॒वक्षि॑थ ॥
स दे॒वो दे॒वान्प्रति॑ पप्रथे पृ॒थु विश्वेदु॒ ता प॑रि॒भूर्ब्रह्म॑ण॒स्पतिः॑ ॥ ११ ॥

यः अवरे वृजने विश्वऽथा विऽभुः महां ऊं इति रण्वः शवसा ववक्षिथ ॥
सः देवः देवान् प्रति पप्रथे पृथु विश्वा इत् ऊं इति ता परिऽभूः ब्रह्मणः पतिः ॥ ११ ॥

विश्वं॑ स॒त्यं म॑घवाना यु॒वोरिदाप॑श्च॒न प्र मि॑नन्ति व्र॒तं वा॑म् ॥
अच्छे॑न्द्राब्रह्मणस्पती ह॒विर्नोऽ॑न्नं॒ युजे॑व वा॒जिना॑ जिगातम् ॥ १२ ॥

विश्वं सत्यं मघऽवाना युवोः इत् आपः चन प्र मिनन्ति व्रतं वां ॥
अच्छ इन्द्राब्रह्मणस्पती इति हविः नः अन्नं युजाऽइव वाजिना जिगातं ॥ १२ ॥

उ॒ताशि॑ष्ठा॒ अनु॑ शृण्वन्ति॒ वह्न॑यः स॒भेयो॒ विप्रो॑ भरते म॒ती धना॑ ॥
वी॒ळु॒द्वेषा॒ अनु॒ वश॑ ऋ॒णमा॑द॒दिः स ह॑ वा॒जी स॑मि॒थे ब्रह्म॑ण॒स्पतिः॑ ॥ १३ ॥

उत अशिष्ठाः अनु शृण्वन्ति वह्नयः सभेयः विप्रः भरते मती धना ॥
वीळुऽद्वेषा अनु वशा ऋणं आऽददिः स ह वाजी संऽइथे ब्रह्मणः पतिः ॥ १३ ॥

ब्रह्म॑ण॒स्पते॑रभवद्यथाव॒शं स॒त्यो म॒न्युर्महि॒ कर्मा॑ करिष्य॒तः ॥
यो गा उ॒दाज॒त्स दि॒वे वि चा॑भजन्म॒हीव॑ री॒तिः शव॑सासर॒त्पृथ॑क् ॥ १४ ॥

ब्रह्मणः पतेः अभवत् यथाऽवशं सत्यः मन्युः महि कर्म करिष्यतः ॥
यः गा उत्ऽआजत् सः दिवे वि च अभजत् महीऽइव रीतिः शवसा असरत् पृथक् ॥ १४ ॥

ब्रह्म॑णस्पते सु॒यम॑स्य वि॒श्वहा॑ रा॒यः स्या॑म र॒थ्यो॑३वय॑स्वतः ॥
वी॒रेषु॑ वी॒राँ उप॑ पृङ्धिव न॒स्त्वं यदीशा॑नो॒ ब्रह्म॑णा॒ वेषि॑ मे॒ हव॑म् ॥ १५ ॥

ब्रह्मणः पते सुऽयमस्य विश्वहा रायः स्याम रथ्यः वयस्वतः ॥
वीरेषु वीरान् उप पृङ्धिु नः त्वं यत् ईशानः ब्रह्मणा वेषि मे हवं ॥ १५ ॥

ब्रह्म॑णस् पते॒ त्वम॒स्य य॒न्ता सू॒क्तस्य॑ बोधि॒ तन॑यं च जिन्व ॥
विश्वं॒ तद्भ॒द्रं यदव॑न्ति दे॒वा बृ॒हद्व॑देम वि॒दथे॑ सु॒वीराः॑ ॥ १६ ॥

ब्रह्मणः पते त्वं अस्य यन्ता सुऽउक्तस्य बोधि तनयं च जिन्व ॥
विश्वं तत् भद्रं यत् अवन्ति देवाः बृहत् वदेम विदथे सुऽवीराः ॥ १६ ॥

ऋग्वेद - मण्डल २ सूक्त २५ (ब्रह्मणस्पति पालुपदसूक्त)

ऋषिः -गृत्समदः देवता-बृहस्पतिः छन्दः-जगती

इन्धा॑नो अ॒ग्निं व॑नवद्वनुष्य॒तः कृ॒तब्र॑ह्मा शूशुवद्रा॒तह॑व्य॒ इत् ।
जा॒तेन॑ जा॒तमति॒ स प्र स॑र्सृते॒ यंयं॒ युजं॑ कृणु॒ते ब्रह्म॑ण॒स्पतिः॑ ॥ १ ॥

इंधानः अग्निं वनवत् वनुष्यतः कृतऽब्रह्मा शूशुवत् रातऽहव्य इत् ॥
जातेन जातं अति सः प्र सर्सृते यंऽयं युजं कृणुते ब्रह्मणः पतिः ॥ १ ॥

वी॒रेभि॑र्वी॒रान्व॑नवद्वनुष्य॒तो गोभी॑ र॒यिं प॑प्रथ॒द्बोध॑ति॒ त्मना॑ ।
तो॒कं च॒ तस्य॒ तन॑यं च वर्धते॒ यंयं॒ युजं॑ कृणु॒ते ब्रह्म॑ण॒स्पतिः॑ ॥ २ ॥

वीरेभिः वीरान् वनवत् वनुष्यतः गोभिः रयिं पप्रथत् बोधति त्मना ॥
तोकं च तस्य तनयं च वर्धते यंऽयं युजं कृणुते ब्रह्मणः पतिः ॥ २ ॥

सिन्धु॒र्न क्षोदः॒ शिमी॑वाँ ऋघाय॒तो वृषे॑व॒ वध्रीँ॑र॒भि व॒ष्ट्योज॑सा ।
अ॒ग्नेरि॑व॒ प्रसि॑ति॒र्नाह॒ वर्त॑वे॒ यंयं॒ युजं॑ कृणु॒ते ब्रह्म॑ण॒स्पतिः॑ ॥ ३ ॥

सिन्धुः न क्षोदः शिमीऽवान् ऋघायतः वृषाऽइव वध्रीन् अभि वष्टि ओजसा ॥
अग्नेःऽइव प्रऽसितिः न अह वर्तवे यंऽयं युजं कृणुते ब्रह्मणः पतिः ॥ ३ ॥

तस्मा॑ अर्षन्ति दि॒व्या अ॑स॒श्चतः॒ स सत्व॑भिः प्रथ॒मो गोषु॑ गच्छति ।
अनि॑भृष्टतविषिर्ह॒न्त्योज॑सा॒ यंयं॒ युजं॑ कृणु॒ते ब्रह्म॑ण॒स्पतिः॑ ॥ ४ ॥

तस्मै अर्षन्ति दिव्याः असश्चतः सः सत्वऽभिः प्रथमः गोषु गच्छति ॥
अनिभृष्टऽतविषिः हन्ति ओजसा यंऽयं युजं कृणुते ब्रह्मणः पतिः ॥ ४ ॥

तस्मा॒ इद्विश्वे॑ धुनयन्त॒ सिन्ध॒वोऽ॑च्छिद्रा॒ शर्म॑ दधिरे पु॒रूणि॑ ।
दे॒वानां॑ सु॒म्ने सु॒भगः॒ स ए॑धते॒ यंयं॒ युजं॑ कृणु॒ते ब्रह्म॑ण॒स्पतिः॑ ॥ ५ ॥

तस्मै इत् विश्वे धुनयंत सिन्धवः अच्छिद्रा शर्म दधिरे पुरूणि ॥
देवानां सुम्ने सुऽभगः स एधते यंऽयं युजं कृणुते ब्रह्मणः पतिः ॥ ५ ॥

ऋग्वेद - मण्डल २ सूक्त २६ (बृहस्पतिसूक्त)

ऋषिः -गृत्समदः देवता-बृहस्पतिः छन्दः-जगती

ऋ॒जुरिच्छंसो॑ वनवद्वनुष्य॒तो दे॑व॒यन्निददे॑वयन्तम॒भ्यसत् ।
सु॒प्रा॒वीरिद्व॑नवत्पृ॒त्सु दु॒ष्टरं॒ यज्वेदय॑ज्यो॒र्वि भ॑जाति॒ भोज॑नम् ॥ १ ॥

ऋजुः इच् शंसः वनवत् वनुष्यतः देवऽयन् इत् अदेवऽयन्तं अभि असत् ॥
सुप्रऽअवीः इत् वनवत् पृत्ऽसु दुस्तरं यज्वा इत् अयज्योः वि भजाति भोजनं ॥ १ ॥

यज॑स्व वीर॒ प्र वि॑हि मनाय॒तो भ॒द्रं मनः॑ कृणुष्व वृत्र॒तूर्ये॑ ।
ह॒विष्कृ॑णुष्व सु॒भगो॒ यथास॑सि॒ ब्रह्म॑ण॒स्पते॒रव॒ आ वृ॑णीमहे ॥ २ ॥

यजस्व वीर प्र विहि मनायतः भद्रं मनः कृणुष्व वृत्रऽतूर्ये ॥
हविः कृणुष्व सुऽभगः यथा अससि ब्रह्मणः पतेः अवः आ वृणीमहे ॥ २ ॥

स इज्जने॑न॒ स वि॒शा स जन्म॑ना॒ स पु॒त्रैर्वाजं॑ भरते॒ धना॒ नृभिः॑ ।
दे॒वानां॒ यः पि॒तर॑मा॒विवा॑सति श्र॒द्धाम॑ना ह॒विषा॒ ब्रह्म॑ण॒स्पति॑म् ॥ ३ ॥

सः इइ जनेन सः विशा सः जन्मना सः पुत्रैः वाजं भरते धना नृऽभिः ॥
देवानां यः पितरं आऽविवासति श्रद्धाऽमना हविषा ब्रह्मणः पतिं ॥ ३ ॥

यो अ॑स्मै ह॒व्यैर्घृ॒तव॑द्भि॒वरवि॑ध॒त्प्र तं प्रा॒चा न॑यति॒ ब्रह्म॑ण॒स्पतिः॑ ।
उ॒रु॒ष्यती॒मंह॑सो॒ रक्ष॑ती रि॒षों॒ऽहोश्चि॑दस्मा उरु॒चक्रि॒रद्‌भु॑तः ॥ ४ ॥

यः अस्मै हव्यैः घृतवत्ऽभिः अविधत् प्र तं प्राचा नयति ब्रह्मणः पतिः ॥
उरुष्यति ईं अंहसः रक्षती रिषः अंहोः चित् अस्मै उरुऽचक्रिः अद्‌भुतः ॥ ४ ॥

ऋग्वेद - मण्डल २ सूक्त २७ (आदित्यसूक्त)

ऋषिः -गृत्समदः देवता-आदित्यः छन्दः-त्रिष्टुप्

इ॒मा गिर॑ आदि॒त्येभ्यो॑ घृ॒तस्नूः॑ स॒नाद्राज॑भ्यो जु॒ह्वा जुहोमि ।
शृ॒णोतु॑ मि॒त्रो अ॑र्य॒मा भगो॑ नस्तुविजा॒तो वरु॑णो॒ दक्षो॒ अंशः॑ ॥ १ ॥

इमाः गिरः आदित्येभ्यः घृतऽस्नूः सनात् राजऽभ्यः जुह्वा जुहोमि ॥
शृणोतु मित्रः अर्यमा भगः नः तुविऽजातः वरुणः दक्षः अंशः ॥ १ ॥

इ॒मं स्तोमं॒ सक्र॑तवो मे अ॒द्य मि॒त्रो अ॑र्य॒मा वरु॑णो जुषन्त ।
आ॒दि॒त्यासः॒ शुच॑यो॒ धार॑पूता॒ अवृ॑जिना अनव॒द्या अरि॑ष्टाः ॥ २ ॥

इमं स्तोमं सऽक्रतवः मे अद्य मित्रः अर्यमा वरुणः जुषन्त ॥
आदित्यासः शुचयः धारऽपूताः अवृजिनाः अनवद्याः अरिष्टाः ॥ २ ॥

त आ॑दि॒त्यास॑ उ॒रवो॑ गभी॒रा अद॑ब्धासो॒ दिप्स॑न्तो भूर्य॒क्षाः ।
अ॒न्तः प॑श्यन्ति वृजि॒नोत सा॒धु सर्वं॒ राज॑भ्यः पर॒मा चि॒दन्ति॑ ॥ ३ ॥

त आदित्यासः उरवः गभीराः अदब्धासः दिप्सन्तः भूरिऽअक्षाः ॥
अन्तरिति पश्यन्ति वृजिना उत साधु सर्वं राजऽभ्यः परमा चित् अन्ति ॥ ३ ॥

धा॒रय॑न्त आदि॒त्यासो॒ जग॒त्स्था दे॒वा विश्व॑स्य॒ भुव॑नस्य गो॒पाः ।
दी॒र्घाधि॑यो॒ रक्ष॑माणा असु॒र्यमृ॒तावा॑न॒श्चय॑माना ऋ॒णानि॑ ॥ ४ ॥

धारयन्तः आदित्यासः जगत् स्थाः देवाः विश्वस्य भुवनस्य गोपाः ॥
दीर्घऽधियः रक्षमाणाः असुर्यं ऋतऽवानः चयमानाः ऋणानि ॥ ४ ॥

वि॒द्यामा॑दित्या॒ अव॑सो वो अ॒स्य यद॑र्यमन्भ॒य आ चि॑न्मयो॒भु ।
यु॒ष्माकं॑ मित्रावरुणा॒ प्रणी॑तौ॒ परि॒ श्वभ्रे॑व दुरि॒तानि॑ वृज्याम् ॥ ५ ॥

विद्यां आदित्याः अवसः वः अस्य यत् अर्यमन् भये आ चिन् मयःऽभु ॥
युष्माकं मित्रावरुणा प्रऽनीतौ परि श्वभ्राऽइव दुःऽइतानि वृज्यां ॥ ५ ॥

सु॒गो हि वो॑ अर्यमन्मित्र॒ पन्था॑ अनृक्ष॒रो व॑रुण सा॒धुरस्ति॑ ।
तेना॑दित्या॒ अधि॑ वोचता नो॒ यच्छ॑ता नो दुष्परि॒हन्तु॒ शर्म॑ ॥ ६ ॥

सुऽगः हि वः अर्यमन् मित्र पन्थाः अनृक्षरः वरुण साधुः अस्ति ॥
तेन आदित्याः अधि वोचत नः यच्छता नः दुःऽपरिहन्तु शर्म ॥ ६ ॥

पिप॑र्तु नो॒ अदि॑ती॒ राज॑पु॒त्राति॒ द्वेषां॑स्यर्य॒मा सु॒गेभिः॑ ।
बृ॒हन्मि॒त्रस्य॒ वरु॑णस्य॒ शर्मोप॑ स्याम पुरु॒वीरा॒ अरि॑ष्टाः ॥ ७ ॥

पिपर्तु नः अदितिः राजऽपुत्रा अति द्वेषांसि अर्यमा सुऽगेभिः ॥
बृहत् मित्रस्य वरुणस्य शर्म उप स्याम पुरुऽवीराः अरिष्टाः ॥ ७ ॥

ति॒स्रो भूमी॑र्धारय॒न् त्रीँरु॒त द्यून्त्रीणि॑ व्र॒ता वि॒दथे॑ अ॒न्तरे॑षाम् ।
ऋ॒तेना॑दित्या॒ महि॑ वो महि॒त्वं तद॑र्यमन्वरुण मित्र॒ चारु॑ ॥ ८ ॥

तिस्रः भूमीः धारयन् त्रीन् उत द्यून् त्रीणि व्रता विदथे अन्तः एषां ॥
ऋतेन आदित्याः महि वः महिऽत्वं तत् अर्यमन् वरुण मित्र चारु ॥ ८ ॥

त्री रो॑च॒ना दि॒व्या धा॑रयन्त हिर॒ण्ययाः॒ शुच॑यो॒ धार॑पूताः ।
अस्व॑प्नजो अनिमि॒षा अद॑ब्धा उरु॒शंसा॑ ऋ॒जवे॒ मर्त्या॑य ॥ ९ ॥

त्री रोचना दिव्या धारयन्त हिरण्ययाः शुचयः धारऽपूताः ॥
अस्वप्नऽजः अनिऽमिषाः अदब्धाः उरुऽशंसाः ऋजवे मर्त्याय ॥ ९ ॥

त्वं विश्वे॑षां वरुणासि॒ राजा॒ ये च॑ दे॒वा अ॑सुर॒ ये च॒ मर्ताः॑ ।
श॒तं नो॑ रास्व श॒रदो॑ वि॒चक्षे॑ऽ॒श्यामायूं॑षि॒ सुधि॑तानि॒ पूर्वा॑ ॥ १० ॥

त्वं विश्वेषां वरुण असि राजा ये च देवाः असुर ये च मर्ताः ॥
शतं नः रास्व शरदः विऽचक्षे अश्याम अयूंषि सुऽधितानि पूर्वा ॥ १० ॥

न द॑क्षि॒णा वि चि॑किते॒ न स॒व्या न प्रा॒चीन॑मादित्या॒ नोत प॒श्चा ।
पा॒क्या चिद्वसवो धी॒र्या चिद्यु॒ष्मानी॑तो॒ अभ॑यं॒ ज्योति॑रश्याम् ॥ ११ ॥

न दक्षिणा वि चिकिते न सव्या न प्राचीनं आदित्याः न उत पश्चा ॥
पाक्या चित् वसवः धीर्या चित् युष्माऽनीतः अभयं ज्योतिः अश्यां ॥ ११ ॥

यो राज॑भ्य ऋत॒निभ्यो॑ द॒दाश॒ यं व॒र्धय॑न्ति पु॒ष्टय॑श्च॒ नित्याः॑ ।
स रे॒वान्या॑ति प्रथ॒मो रथे॑न वसु॒दावा॑ वि॒दथे॑षु प्रश॒स्तः ॥ १२ ॥

यः राजऽभ्यः ऋतनिऽभ्यः ददाश यं वर्धयन्ति पुष्टयः च नित्याः ॥
सऽ रेवान् याति प्रथमः रथेन वसुऽदावा विदथेषु प्रऽशस्तः ॥ १२ ॥

शुचि॑र॒पः सू॒यव॑सा॒ अद॑ब्ध॒ उप॑ क्षेति वृ॒द्धव॑याः सु॒वीरः॑ ।
नकि॒ष्टं घ्न॒न्त्यन्ति॑तो॒ न दू॒राद्य आ॑दि॒त्यानां॒ भव॑ति॒ प्रणी॑तौ ॥ १३ ॥

शुचिः अपः सुऽयवसा अदब्ध उप क्षेति वृद्धऽवयाः सुऽवीरः ॥
नकिः तं घ्नन्ति अन्तितः न दूरात् यऽ आदित्यानां भवति प्रऽणीतौ ॥ १३ ॥

अदि॑ते॒ मित्र॒ वरु॑णो॒त मृ॑ळ॒ यद्वो॑ व॒यं च॑कृ॒मा कच्चि॒दागः॑ ।
उ॒र्वश्या॒मभ॑यं॒ ज्योति॑रिन्द्र॒ मा नो॑ दी॒र्घा अ॒भि न॑श॒न्तमि॑स्राः ॥ १४ ॥

अदिते मित्र वरुण उत मृळ यत् वः वयं चकृम कत् चित् आगः ॥
उरु अश्यां अभयं ज्योतिः इन्द्र मा नः दीर्घाः अभि नशन् तमिस्राः ॥ १४ ॥

उ॒भे अ॑स्मै पीपयतः समी॒ची दि॒वो वृ॒ष्टिं सु॒भगो॒ नाम॒ पुष्य॑न् ।
उ॒भा क्षया॑वा॒जय॑न्याति पृ॒त्सूभावर्धौ॑ भवतः सा॒धू अ॑स्मै ॥ १५ ॥

उभे इति अस्मै पीपयतः समीची इति संऽईची दिवः वृष्टिं सुऽभगः नाम पुष्यन् ॥
उभा क्षयौ आऽजयन् याति पृत्ऽसु ऊभौ अर्धौ भवतः साधू इति अस्मै ॥ १५ ॥

या वो॑ मा॒या अ॑भि॒द्रुहे॑ यजत्राः॒ पाशा॑ आदित्या रि॒पवे॒ विचृ॑त्ताः ।
अ॒श्वीव॒ ताँ अति॑ येषं॒ रथे॒नारि॑ष्टा उ॒रावा शर्म॑न्स्याम ॥ १६ ॥

याः वः मायाः अभिऽद्रुहे यजत्राः पाशाः आदित्याः रिपवे विऽचृत्ताः ॥
अश्वीऽइव तान् अति येषं रथेन अरिष्टाः उरौ आ शर्मन् स्याम ॥ १६ ॥

माहं म॒घोनो॑ वरुण प्रि॒यस्य॑ भूरि॒दाव्न॒ आ वि॑दं॒ शून॑मा॒पेः ।
मा रा॒यो रा॑जन्सु॒यमा॒दव॑ स्थाम् बृ॒हद्व॑देम वि॒दथे॑ सु॒वीराः॑ ॥ १७ ॥

मा अहं मघोनः वरुण प्रियस्य भूरिऽदाव्नः आ विदं शूनं आपेः ॥
मा रायः राजन् सुऽयमात् अव स्थां बृहत् वदेम विदथे सुवीराः ॥ १७ ॥

ऋग्वेद - मण्डल २ सूक्त २८ (वरुणसूक्त)

ऋषिः -गृत्समदः देवता-वरुण छन्दः-त्रिष्टुप्

इ॒दं क॒वेरा॑दि॒त्यस्य॑ स्व॒राजो॒ विश्वा॑नि॒ सान्त्य॒भ्यस्तु म॒ह्ना ।
अति॒ यो म॒न्द्रो य॒जथा॑य दे॒वः सु॑की॒र्तिं भि॑क्षे॒ वरु॑णस्य॒ भूरेः॑ ॥ १ ॥

इदं कवेः आदित्यस्य स्वऽराजः विश्वानि सन्ति अभि अस्तु मह्ना ॥
अति यः मन्द्रः यजथाय देवः सुऽकीर्तिं भिक्षे वरुणस्य भूरेः ॥ १ ॥

तव॑ व्र॒ते सु॒भगा॑सः स्याम स्वा॒ध्यो वरुण तुष्टु॒वांसः॑ ।
उ॒पाय॑न उ॒षसां॒ गोम॑तीनाम॒ग्नयो॒ न जर॑माणा॒ अनु॒ द्यून् ॥ २ ॥

तव व्रते सुऽभगासः स्याम सुऽआध्यः वरुण तुस्तुऽवांसः ॥
उपऽअयने उषसां गोऽमतीनां अग्नयः न जरमाणाः अनु द्यून् ॥ २ ॥

तव॑ स्याम पुरु॒वीर॑स्य॒ शर्म॑न्नुरु॒शंस॑स्य वरुण प्रणेतः ।
यू॒यं नः॑ पुत्रा अदितेरदब्धा अ॒भि क्ष॑मध्वं॒ युज्या॑य देवाः ॥ ३ ॥

तव स्याम पुरुऽवीरस्य शर्मन् उरुऽशंसस्य वरुण प्रऽनेतः ॥
यूयं नः पुत्राः अदितेः अदब्धाः अभि क्षमध्वं युज्याय देवाः ॥ ३ ॥

प्र सी॑मादि॒त्यो अ॑सृजद्विध॒र्ताँ ऋ॒तं सिन्ध॑वो॒ वरु॑णस्य यन्ति ।
न श्रा॑म्यन्ति॒ न वि मु॑चन्त्ये॒ते वयो॒ न प॑प्तू रघु॒या परि॑ज्मन् ॥ ४ ॥

प्र सीं आदित्यः असृजत् विऽधर्ता ऋतं सिन्धवः वरुणस्य यन्ति ॥
न श्राम्यन्ति न वि मुचन्ति एते वयः न पप्तुः रघुऽया परिऽज्मन् ॥ ४ ॥

वि मच्छ्र॑थाय रश॒नामि॒वाग॑ ऋ॒ध्याम॑ ते वरुण॒ खामृ॒तस्य॑ ।
मा तन्तु॑श्छेदि॒ वय॑तो॒ धिय॑म् मे॒ मा मात्रा॑ शार्य॒पसः॑ पु॒र ऋ॒तोः ॥ ५ ॥

वि मत् श्रथय रशनांऽइव आग ऋध्याम ते वरुण खां ऋतस्य ॥
मा तन्तुः छेदि वयतः धियं मे मा मात्रा शारि अपसः पुरा ऋतोः ॥ ५ ॥

अपो॒ सु म्य॑क्ष वरुण भि॒यसं॒ मत्सम्रा॒ळृता॒वोऽ॑नु मा गृभाय ।
दामे॑व व॒त्साद्वि मु॑मु॒ग्ध्यंहो॑ न॒हि त्वदा॒रे नि॒मिष॑श्च॒नेशे॑ ॥ ६ ॥

अपो इति सु म्यक्ष वरुण भियसं मत् संऽम्राट् ऋतऽवः अनु मा गृभाय ॥
दामऽइव वत्सात् वि मुमुग्धि अंहः नहि त्वत् आरे निऽमिषः चन ईशे ॥ ६ ॥

मा नो॑ व॒धैर्व॑रुण॒ ये त॑ इ॒ष्टावेनः॑ कृ॒ण्वन्त॑मसुर भ्री॒णन्ति॑ ।
मा ज्योति॑षः प्रवस॒थानि॑ गन्म॒ वि षू मृधः॑ शिश्रथो जी॒वसे॑ नः ॥ ७ ॥

मा नः वधैः वरुण ये ते इष्टौ एनः कृण्वन्तं असुर भ्रीणन्ति ॥
मा ज्योतिषः प्रऽवसथानि गन्म वि सु मृधः शिश्रथः जीवसे नः ॥ ७ ॥

नमः॑ पु॒रा ते॑ वरुणो॒त नू॒नमु॒ताप॒रं तु॑विजात ब्रवाम ।
त्वे हि कं॒ पर्व॑ते॒ न श्रि॒तान्यप्र॑च्युतानि दूळभ व्र॒तानि॑ ॥ ८ ॥

नमः पुरा ते वरुण उत नूनं उत अपरं तुविऽजात ब्रवाम ॥
त्वे इति हि कं पर्वते न श्रितानि अप्रऽच्युतानि दुःऽदभ व्रतानि ॥ ८ ॥

पर॑ ऋ॒णा सा॑वी॒रध॒ मत्कृ॑तानि॒ माहं रा॑जन्न॒न्यकृ॑तेन भोजम् ।
अव्यु॑ष्टा॒ इन्नु भूय॑सीरु॒षास॒ आ नो॑ जी॒वान् व॑रुण॒ तासु॑ शाधि ॥ ९ ॥

परा ऋणा सावीः अध मत्ऽकृतानि मा अहं राजन् अन्यऽकृतेन भोजं ॥
अविऽउष्टाः इत् नु भूयसीः उषसः आ नः जीवान् वरुण तासु शाधि ॥ ९ ॥

यो मे॑ राज॒न्युज्यो॑ वा॒ सखा॑ वा॒ स्वप्ने॑ भ॒यं भी॒रवे॒ मह्य॒माह॑ ।
स्ते॒नो वा॒ यो दिप्स॑ति नो॒ वृको॑ वा॒ त्वं तस्मा॑द्वरुण पाह्य॒स्मान् ॥ १० ॥

यः मे राजन् युज्यः वा सखा वा स्वप्ने भयं भीरवे मह्यं आह ॥
स्तेनः वा यः दिप्सति नः वृकः वा त्वं तस्मात् वरुण पाहि अस्मान् ॥ १० ॥

माहं म॒घोनो॑ वरुण प्रि॒यस्य॑ भूरि॒दाव्न॒ आ वि॑दं॒ शून॑मा॒पेः ।
मा रा॒यो रा॑जन्सु॒यमा॒दव॑ स्थां बृ॒हद्व॑देम वि॒दथे॑ सु॒वीराः॑ ॥ ११ ॥

माहं मघोनः वरुण प्रियस्य भूरिदाव्न आ विदं शूनं आपेः ॥
मा रायः राजन् सुयमात् अव स्थां बृहत् वदेम विदथे सुवीराः ॥ ११ ॥

ऋग्वेद - मण्डल २ सूक्त २९ (विश्वेदेवसूक्त)

ऋषिः -गृत्समदः देवता-विश्वेदेवा छन्दः-त्रिष्टुप्

धृत॑व्रता॒ आदि॑त्या॒ इषि॑रा आ॒रे मत्क॑र्त रह॒सूरि॒वागः॑ ।
शृ॒ण्व॒तो वो॒ वरु॑ण॒ मित्र॒ देवा॑ भ॒द्रस्य॑ वि॒द्वाँ अव॑से हुवे वः ॥ १ ॥

धृतऽव्रताः आदित्याः इषिराः आरे मत् कर्त रहसूःऽइव आगः ॥
शृण्वतः वः वरुण मित्र देवाः भद्रस्य विद्वान् अवसे हुवे वः ॥ १ ॥

यू॒यं दे॑वाः॒ प्रम॑तिर्यू॒यमोजो॑ यू॒यं द्वेषां॑सि सनु॒तर्यु॑योत ।
अ॒भि॒क्ष॒त्तारो॑ अ॒भि च॒ क्षम॑ध्वम॒द्या च॑ नो मृ॒ळय॑ताप॒रं च॑ ॥ २ ॥

यूयं देवाः प्रऽमतिः यूयं ओजः यूयं द्वेषांसि सनुतः युयोत ॥
अभिऽक्षत्तारः अभि च क्षमध्वं अद्या च नः मृळयत अपरं च ॥ २ ॥

किमू॒ नु वः॑ कृणवा॒माप॑रेण॒ किं सने॑न वसव॒ आप्ये॑न ।
यू॒यं नो॑ मित्रावरुणादिते च स्व॒स्तिमि॑न्द्रामरुतो दधात ॥ ३ ॥

किं ऊं इति नु वः कृणवाम अपरेण किं सनेन वसवः आप्येन ॥
यूयं नः मित्रावरुणा अदिते च स्वस्तिं इन्द्रामरुतः दधात ॥ ३ ॥

ह॒ये दे॑वा यू॒यमिदा॒पयः॑ स्थ॒ ते मृ॑ळत॒ नाध॑मानाय॒ मह्य॑म् ।
मा वो॒ रथो॑ मध्यम॒वाळृ॒ते भू॒न्मा यु॒ष्माव॑त्स्वा॒पिषु॑ श्रमिष्म ॥ ४ ॥

हये देवाः यूयं इत् आपयः स्थ ते मृळत नाधमानाय मह्यं ॥
मा वः रथः मध्यमऽवाट् ऋते भूत् मा युष्मावत्ऽसु आपिषु श्रमिष्म ॥ ४ ॥

प्र व॒ एको॑ मिमय॒ भूर्यागो॒ यन्मा॑ पि॒तेव॑ कित॒वं श॑शा॒स ।
आ॒रे पाशा॑ आ॒रे अ॒घानि॑ देवा॒ मा माधि॑ पु॒त्रे विमि॑व ग्रभीष्ट ॥ ५ ॥

प्र वः एकः मिमय भूरि आगः यत् मा पिताऽइव कितवं शशास ॥
आरे पाशाः आरे अघानि देवाः मा मा अधि पुत्रे विंऽइव ग्रभीष्ट ॥ ५ ॥

अ॒र्वाञ्चो॑ अ॒द्या भ॑वता यजत्रा॒ आ वो॒ हार्दि॒ भय॑मानो व्ययेयम् ।
त्राध्वं॑ नो देवा नि॒जुरो॒ वृक॑स्य॒ त्राध्वं॑ क॒र्ताद॑व॒पदो॑ यजत्राः ॥ ६ ॥

अर्वाञ्चः अद्या भवत यजत्राः आ वः हार्दि भयमानः व्ययेयं ॥
त्राध्वं नः देवाः निऽजुरः वृकस्य त्राध्वं कर्तात् अवऽपदः यजत्राः ॥ ६ ॥

माहं म॒घोनो॑ वरुण प्रि॒यस्य॑ भूरि॒दाव्न॒ आ वि॑दं॒ शून॑मा॒पेः ।
मा रा॒यो रा॑जन्सु॒यमा॒दव॑ स्थां बृ॒हद्व॑देम वि॒दथे॑ सु॒वीराः॑ ॥ ७ ॥

मा अहं मघोनः वरुण प्रियस्य भूरिऽदाव्नः आ विदं श्रूनं आपेः ॥
मा रायः राजन् सुऽयमात् अव स्थां बृहत् वदेम विदथे सुवीराः ॥ ७ ॥

ऋग्वेद - मण्डल २ सूक्त ३० (अनेक देवतासूक्त)

ऋषिः -गृत्समदः देवता-इन्द्रः छन्दः-त्रिष्टुप्

ऋ॒तं दे॒वाय॑ कृण्व॒ते स॑वि॒त्र इन्द्रा॑याहि॒घ्ने न र॑मन्त॒ आपः॑ ।
अह॑रहर्यात्य॒क्तुर॒पां किया॒त्या प्र॑थ॒मः सर्ग॑ आसाम् ॥ १ ॥

ऋतं देवाय कृण्वते सवित्रे इन्द्राय अहिऽघ्ने न रमन्ते आपः ॥
अहःऽअहः याति अक्तुः अपां कियति आ प्रथमः सर्ग आसां ॥ १ ॥

यो वृ॒त्राय॒ सिन॒मत्राभ॑रिष्य॒त्प्र तं जनि॑त्री वि॒दुष॑ उवाच ।
प॒थो रद॑न्ती॒रनु॒ जोष॑मस्मै दि॒वेदि॑वे॒ धुन॑यो य॒न्त्यर्थ॑म् ॥ २ ॥

यः वृत्राय सिनं अत्र अभरिष्यत् प्र तं जनित्री विदुषे उवाच ॥
पथः रदन्तीः अनु जोषं अस्मै दिवेऽदिवे धुनयः यन्ति अर्थं ॥ २ ॥

ऊ॒र्ध्वो ह्यस्था॒द् अध्य॒न्तरि॒क्षेऽ॑धा वृ॒त्राय॒ प्र व॒धं ज॑भार ।
मिहं॒ वसा॑न॒ उप॒ हीमदु॑द्रोत्ति॒ग्मायु॑धो अजय॒च्छत्रु॒मिन्द्रः॑ ॥ ३ ॥

ऊर्ध्वः हि अस्थात् अधि अन्तरिक्षे अध वृत्राय प्र वधं जभार ॥
मिहं वसानः उप हि ईं अदुद्रोत् तिग्मऽआयुधः अजयत् शत्रुं इन्द्रः ॥ ३ ॥

बृह॑स्पते॒ तपु॒षाश्ने॑व विध्य॒ वृक॑द्वरसो॒ असु॑रस्य वी॒रान् ।
यथा॑ ज॒घन्थ॑ धृष॒ता पु॒रा चि॑दे॒वा ज॑हि॒ शत्रु॑म॒स्माक॑मिन्द्र ॥ ४ ॥

बृहस्पते तपुषा अश्नाऽइव विध्य वृकऽद्वरसः असुरस्य वीरान् ॥
यथा जघन्थ धृषता पुरा चित् एवा जहि शत्रुं अस्माकं इन्द्र ॥ ४ ॥

अव॑ क्षिप दि॒वो अश्मा॑नमु॒च्चा येन॒ शत्रुं॑ मन्दसा॒नो नि॒जूर्वाः॑ ।
तो॒कस्य॑ सा॒तौ तन॑यस्य॒ भूरे॑र॒स्माँ अ॒र्धं कृ॑णुतादिन्द्र॒ गोना॑म् ॥ ५ ॥

अव क्षिप दिवः अश्मानं उच्चा य शत्रुं मन्दसानः निऽजूर्वाः ॥
तोकस्य सातौ तनयस्य भूरेः अस्मान् अर्धं कृणुतात् इन्द्र गोनां ॥ ५ ॥

प्र हि क्रतुं॑ वृ॒हथो॒ यं व॑नु॒थो र॒ध्रस्य॑ स्थो॒ यज॑मानस्य चो॒दौ ।
इन्द्रा॑सोमा यु॒वम॒स्माँ अ॑विष्टम॒स्मिन्भ॒यस्थे॑ कृणुतमु लो॒कम् ॥ ६ ॥

प्र हि क्रतुं वृहथः यं वनुथः रध्रस्य स्थः यजमानस्य चोदौ ॥
इन्द्रासोमा युवं अस्मान् अविष्टं अस्मिन् भयऽस्थे कृणुतं ऊं इति लोकं ॥ ६ ॥

न मा॑ तम॒न्न श्र॑म॒न्नोत त॑न्द्र॒न्न वो॑चाम॒ मा सु॑नो॒तेति॒ सोम॑म् ।
यो मे॑ पृ॒णाद्यो दद॒द्यो नि॒बोधा॒द्यो मा॑ सु॒न्वन्त॒मुप॒ गोभि॒राय॑त् ॥ ७ ॥

न मा तमत् न श्रमत् न उत तन्द्रत् न वोचाम मा सुनोत् इति सोमं ॥
यः मे पृणात् यः ददत् यः निऽबोधात् यः मा सुन्वन्तं उप गोभिः आ अयत् ॥ ७ ॥

सर॑स्वति॒ त्वम॒स्माँ अ॑विड्ढि म॒रुत्व॑ती धृष॒ती जे॑षि॒ शत्रू॑न् ।
त्यं चि॒च्छर्ध॑न्तं तविषी॒यमा॑ण॒मिन्द्रो॑ हन्ति वृष॒भं शण्डि॑कानाम् ॥ ८ ॥

सरस्वति त्वं अस्मान् अविड्ढि मरुत्वती धृषती जेषि शत्रून् ॥
त्यं चित् शर्धन्तं तविषीऽयमाणं इन्द्रः हन्ति वृषभं शण्डिकानां ॥ ८ ॥

यो नः॒ सनु॑त्य उ॒त वा॑ जिघ॒त्नुर॑भि॒ख्याय॒ तं ति॑गि॒तेन॑ विध्य ।
बृह॑स्पत॒ आयु॑धैर्जेषि॒ शत्रू॑न्द्रु॒हे रीष॑न्तं॒ परि॑ धेहि राजन् ॥ ९ ॥

यः नः सनुत्यः उत वा जिघत्नुः अभिऽख्याय तं तिगितेन विध्य ॥
बृहस्पते आयुधैः जेषि शत्रून् द्रुहे रीषंतं परि धेहि राजन् ॥ ९ ॥

अ॒स्माके॑भिः॒ सत्व॑भिः शूर॒ शूरै॑र्वी॒र्या कृधि॒ यानि॑ ते॒ कर्त्वा॑नि ।
ज्योग॑भूव॒न्ननु॑धूपितासो ह॒त्वी तेषा॒मा भ॑रा नो॒ वसू॑नि ॥ १० ॥

अस्माकेभिः सत्वऽभिः शूर शूरैः वीर्या कृधि यानि ते कर्त्वानि ॥
ज्योक् अभूवन् अनुऽधूपितासः हत्वी तेषां आ भर नः वसूनि ॥ १० ॥

तं वः॒ शर्धं॒ मारु॑तं सुम्न॒युर्गि॒रोप॑ ब्रुवे॒ नम॑सा॒ दैव्यं॒ जन॑म् ।
यथा॑ र॒यिं सर्व॑वीरं॒ नशा॑महा अपत्य॒साचं॒ श्रुत्यं॑ दि॒वेदि॑वे ॥ ११ ॥

तं वः शर्धं मारुतं सुम्नऽयुः गिरा उप ब्रुवे नमसा दैव्यं जनं ॥
यथा रयिं सर्वऽवीरं नशामहै अपत्यऽसाचं श्रुत्यं दिवेऽदिवे ॥ ११ ॥

ॐ तत् सत्

GO TOP