• मुखपृष्ठ
• षड्‍दर्शने
  • ब्रह्मसूत्रे
    • प्रस्तावना
    • मराठी अनुवाद
  • न्यायशास्त्र
  • वैशेषिक
  • सांख्यशास्त्र
  • योगशास्त्र
  • पूर्वमीमांसा
• आपले वेद
  • प्रस्तावना
  • ऋग्वेद
  • कृष्ण यजुर्वेद
  • शुक्ल यजुर्वेद
  • सामवेद
  • अथर्ववेद
• आपली उपनिषदे
  • प्रस्तावना
  • दशोपनिषदे
  • वैष्णव उपनिषदे
  • शैव उपनिषदे
  • शाक्त उपनिषदे
  • सामान्य उपनिषदे
  • संन्यास उपनिषदे
  • योगोपनिषदे
• आपली पुराणे
  • श्रीमद्‌भागवतपुराण
  • श्रीगर्गसंहिता
  • विष्णुपुराण
  • देविपुराण
  • अग्निपुराण
  • ब्रह्मवैवर्तपुराण
  • शिवमहापुराण
  • हरिवंशपुराण
• रामायण
• आपले संत
  • श्रीज्ञानेश्वर
    • श्रीज्ञानेश्वरी
    • अमृतानुभव
    • चांगदेवपासष्टी
    • सार्थ हरिपाठ
    • श्रीज्ञानेश्वर चरित्र
  • श्रीरामदासस्वामी
    • श्रीदासबोध
    • भीमरूपी स्तोत्रे
    • करुणा स्तोत्रे
    • बारा ओव्याशते
    • आत्माराम
    • आत्माराम-विवरण
    • मनाचे श्लोक
    • मनाचे श्लोक - विवरण
    • अभंग मनोबोध
  • श्रीमुकुंद महाराज
  • श्रीएकनाथ महाराज
    चतु:श्र्लोकी भागवत

    • श्रीएकनाथी भागवत
    • भावार्थ रामायण
    • एकनाथ गाथा
    • चतु:श्लोकी भागवत
    • शुष्काष्टक
    • आनंद लहरी
    • हस्तमालक
    • स्वात्मसुख
    • हरिपाठ
  • नामदेव महाराज
  • श्रीतुकाराम महाराज
  • श्रीहंसराजस्वामी
    • आगमसार
    • लघुवाक्यवृत्ति
    • सदाचार
    • वेदेश्वरी
  • श्रीधरस्वामी(नाझरे)
    • पांडवप्रताप
    • रामविजय
    • हरिविजय
    • शिवलीलामृत
  • कृष्णदयार्णव
  • श्रीमत् शंकराचार्य
    • अद्वैतानुभुति
    • दशश्लोकी
      
      
    • योगतारावली
    • सौंदर्यलहरी
    • वाक्यसुधा
    • विवेकचूडामणि
• श्रीब्रह्मचैतन्य
• स्तोत्राणि
  • प्रस्तावना
  • श्रीविष्णुसहस्रनाम
  • श्रीगणेश
  • श्रीराम
  • श्रीकृष्ण
  • श्रीशिव
  • श्रीगायत्री
  • श्रीललितात्रिपुरसुंदरी
  • श्रीलक्ष्मी
  • श्रीसरस्वती
  • श्रीदुर्गा
• सूक्तानि
  • प्रस्तावना
  • पुरुषसूक्तम्
  • श्रीसूक्तम्
  • नारायणसूक्तम्
  • विष्णुसूक्तम्
  • अग्निसूक्तम्
  • नासदीयसूक्तम्
  • नवग्रहसूक्तम्
  • नक्षत्रसूक्तम्
  • हिरण्यगर्भसूक्तम्
  • देवीसूक्तम्
  • दुर्गासूक्तम्
  • सरस्वतीसूक्तम्
  • मेधासूक्तम्
  • भूसूक्तम्
• संकीर्ण ग्रंथ
  • विविधा गीता
    • प्रस्तावना
    • भगवद्‍गीता गीता
    • आदिमाया गीता
    • अवधूत गीता
    • अष्टावक्र गीता
    • ईश्वर गीता
    • उद्धव गीता
    • गणेश गीता
    • देविगीता
    • रामगीता
    • शिवगीता
  • रुद्रार्थ
  • सनत्सुजातीय
  • पंचदशी
    • प्रस्तावना
    • १-तत्त्वविवेकः
    • २-भूतविवेकः
    • ३-पञ्चकोषविवेकः
    • ४-द्वैतविवेकः
    • ५-महावाक्यविवेकः
    • ६-चित्रदीपः
    • ७-तृप्तिदीपः
    • ८-कूटस्थ दीपः
    • ९-ध्यानदीपः
    • १०-नाटक दीपः
    • ११-ब्रह्मानन्दे योगानन्दः
    • १२-ब्रह्मानन्दे आत्मानन्दः
    • १३-ब्रह्मानन्दे अद्वैतानन्दः
    • १४-ब्रह्मानन्दे विद्यानन्दः
    • १५-ब्रह्मानन्दे विषयानन्दः
  • नारद भक्तिसूत्रे
  • शांडिल्य भक्तिसूत्रे
  • विवेकचूडामणि
• शब्दशोध
• संपर्क

ऋग्वेद - मण्डल १ - सूक्त १३१ ते १४०

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १३१ (इंद्र सूक्त )

ऋषि : परुच्छेपः - देवता : इंद्रः - छंद - अत्यष्टी

इंद्रा॑य॒ हि द्यौरसु॑रो॒ अन॑म्न॒तेन्द्रा॑य म॒ही पृ॑थि॒वी वरी॑मभिर्द्यु॒म्नसा॑ता॒ वरी॑मभिः ।
इंद्रं॒ विश्वे॑ स॒जोष॑सो दे॒वासो॑ दधिरे पु॒रः ।
इंद्रा॑य॒ विश्वा॒ सव॑नानि॒ मानु॑षा रा॒तानि॑ सन्तु॒ मानु॑षा ॥ १ ॥

इंद्राय हि द्यौः असुरः अनम्नत इंद्राय मही पृथिवी वरीमऽभिः द्युम्नसाता वरीमऽभिः ॥
इंद्रं विश्वे सऽजोषसः देवासः दधिरे पुरः ॥
इंद्राय विश्वा सवनानि मानुषा रातानि संतु मानुषा ॥ १ ॥

विश्वे॑षु॒ हि त्वा॒ सव॑नेषु तु॒ञ्जते॑ समा॒नमेकं॒ वृष॑मण्यवः॒ पृथ॒क् स्वः सनि॒ष्यवः॒ पृथ॑क् ।
तं त्वा॒ नावं॒ न प॒र्षणिं॑ शू॒षस्य॑ धु॒रि धी॑महि ।
इंद्रं॒ न य॒ज्ञैश्चि॒तय॑न्त आ॒यवः॒ स्तोमे॑भि॒रिंद्र॑मा॒यवः॑ ॥ २ ॥

विश्वेषु हि त्वा सवनेषु तुञ्जते समानं एकं वृषऽमन्यवः पृथक् स्वरिति स्वः सनिष्यवः पृथक् ॥
तं त्वा नावं न पर्षणिं शूषस्य धुरि धीमहि ॥
इंद्रं न यज्ञैः चितयंतः आयवः स्तोमेभिः इंद्रं आयवः ॥ २ ॥

वि त्वा॑ ततस्रे मिथु॒ना अ॑व॒स्यवो॑ व्र॒जस्य॑ सा॒ता गव्य॑स्य निः॒सृजः॒ सक्ष॑न्त इंद्र निः॒सृजः॑ ।
यद्ग॒॑व्यन्ता॒ द्वा जना॒ स्व१॑र्यन्ता॑ स॒मूह॑सि ।
आ॒विष्करि॑क्र॒द्वृष॑णं सचा॒भुवं॒ वज्र॑मिंद्र सचा॒भुव॑म् ॥ ३ ॥

वि त्वा ततस्रे मिथुना अवस्यवः व्रजस्य साता गव्यस्य निःऽसृजः सक्षंतः इंद्र निःऽसृजः ॥
यत् गव्यंता द्वा जना स्वः यंता संऽऊहसि ॥
आविः करिक्रत् वृषणं सचाऽभुवं वज्रं इंद्र सचाऽभुवम् ॥ ३ ॥

वि॒दुष्टे॑ अ॒स्य वी॒र्यस्य पू॒रवः॒ पुरो॒ यदि॑न्द्र॒ शार॑दीर॒वाति॑रः सासहा॒नो अ॒वाति॑रः ।
शास॒स्तमि॑न्द्र॒ मर्त्य॒मय॑ज्युं शवसस्पते ।
म॒हीम॑मुष्णाः पृथि॒वीमि॒मा अ॒पो म॑न्दसा॒न इ॒मा अ॒पः ॥ ४ ॥

विदुः ते अस्य वीर्यस्य पूरवः पुरः यत् इंद्र शारदीः अवऽआतिरः ससहानः अवऽआतिरः ॥
शासः तं इंद्र मर्त्यं अयज्युं शवसः पते ॥
महीं अमुष्णाः पृथिवीं इमा अपः मंदसानः इमाः अपः ॥ ४ ॥

आदित्ते॑ अ॒स्य वी॒र्यस्य चर्किर॒न्मदे॑षु वृषन्नु॒शिजो॒ यदावि॑थ सखीय॒तो यदावि॑थ ।
च॒कर्थ॑ का॒रमे॑भ्यः॒ पृत॑नासु॒ प्रव॑न्तवे ।
ते अ॒न्याम॑न्यां न॒द्यं सनिष्णत श्रव॒स्यन्तः॑ सनिष्णत ॥ ५ ॥

आत् इत् ते अस्य वीर्यस्य चर्किरन् मदेषु वृषन् उशिजः यत् आविथ सखिऽयतः यत् आविथ ॥
चकर्थ कारं एभ्यः पृतनासु प्रऽवंतवे ॥
ते अन्याऽअन्या नद्यं सनिष्णत श्रवस्यंतः सनिष्णत ॥ ५ ॥

उ॒तो नो॑ अ॒स्या उ॒षसो॑ जु॒षेत॒ ह्य१॑र्कस्य॑ बोधि ह॒विषो॒ हवी॑मभिः॒ स्वर्षाता॒ हवी॑मभिः ।
यदि॑न्द्र॒ हन्त॑वे॒ मृधो॒ वृषा॑ वज्रिं॒ चिके॑तसि ।
आ मे॑ अ॒स्य वे॒धसः॒ नवी॑यसो॒ मन्म॑ श्रुधि॒ नवी॑यसः ॥ ६ ॥

उतो इति नः अस्याः उषसः जुषेत हि अर्कस्य बोधि हविषः हवीमऽभिः स्वःऽसाता हवीमऽभिः ॥
यत् इंद्र हंतवे मृधः वृषा वज्रिन् चिकेतसि ॥
आ मे अस्य वेधसः नवीयसः मन्म श्रुधि नवीयसः ॥ ६ ॥

त्वं तमि॑न्द्र वावृधा॒नो अ॑स्म॒युर॑मित्र॒यन्तं॑ तुविजात॒ मर्त्यं॒ वज्रे॑ण शूर॒ मर्त्य॑म् ।
ज॒हि यो नो॑ अघा॒यति॑ श्रृणु॒ष्व सु॒श्रव॑स्तमः ।
रि॒ष्टं न याम॒न्नप॑ भूतु दुर्म॒तिर्विश्वाप॑ भूतु दुर्म॒तिः ॥ ७ ॥

त्वं तं इंद्र वावृधानः अस्मऽयुः अमित्रऽयंतं तुविऽजात मर्त्यं वज्रेण शूर मर्त्यम् ॥
जहि यः नः अघऽयति शृणुष्व सुश्रवःऽतमः ॥
रिष्टं नः यामन् अप भूतु दुःऽमतिः विश्वा अप भूतु दुःऽमतिः ॥ ७ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १३२ (इंद्र सूक्त )

ऋषि : परुच्छेपः - देवता : इंद्रः - छंद - अत्यष्टी

त्वया॑ व॒यं म॑घव॒न्पूर्व्ये॒ धन॒ इंद्र॑त्वोताः सासह्याम पृतन्य॒तो व॑नु॒याम॑ वनुष्य॒तः ।
नेदि॑ष्ठे अ॒स्मिन्नह॒न्यधि॑ वोचा॒ नु सु॑न्व॒ते ।
अ॒स्मिन्य॒ज्ञे वि च॑येमा॒ भरे॑ कृ॒तं वा॑ज॒यन्तो॒ भरे॑ कृ॒तम् ॥ १॥

त्वया वयं मघऽवन् पूर्व्ये धने इंद्रत्वाऽऊताः ससह्याम पृतन्यतः वनुयाम वनुष्यतः ॥
नेदिष्ठे अस्मिन् अहनि अधि वोच नु सुन्वते ॥
अस्मिन् यज्ञे वि चयेम भरे कृतं वाजऽयंतः भरे कृतम् ॥ १ ॥

स्व॒र्जे॒षे भर॑ आ॒प्रस्य॒ वक्म॑न्युष॒र्बुधः॒ स्वस्मि॒न्नञ्ज॑सि क्रा॒णस्य॒ स्वस्मि॒न्नञ्ज॑सि ।
अह॒न्निंद्रो॒ यथा॑ वि॒दे शी॒र्ष्णाशी॑र्ष्णोप॒वाच्यः॑ ।
अ॒स्म॒त्रा ते॑ स॒ध्र्यक् सन्तु रा॒तयो॑ भ॒द्रा भ॒द्रस्य॑ रा॒तयः॑ ॥ २॥

स्वःऽजेषे भरे आप्रस्य वक्मनि उषःऽबुधः स्वस्मिन् अंजसि क्राणस्य स्वस्मिन् अंजसि ॥
अहन् इंद्रः यथा विदे शीर्ष्णाऽशीर्ष्णा उपवाच्यः ॥
अस्मत्रा ते सध्र्यक् संतु रातयः भद्रा भद्रस्य रातयः ॥ २ ॥

तत्तु प्रयः॑ प्र॒त्नथा॑ ते शुशुक्व॒नं यस्मि॑न्य॒ज्ञे वार॒मकृ॑ण्वत॒ क्षय॑मृ॒तस्य॒ वार॑सि॒ क्षय॑म् ।
वि तत्वो॑चे॒रध॑ द्वि॒तान्तः प॑श्यन्ति र॒श्मिभिः॑ ।
स घा॑ विदे॒ अन्विंद्रः॑ ग॒वेष॑णो बन्धु॒क्षिद्भ्यो॑ ग॒वेष॑णः ॥ ३॥

तत् तु प्रयः प्रत्नरथा ते शुशुक्वनं यस्मिन् यज्ञे वारं अकृण्वत क्षयं ऋतस्य वाः असि क्षयम् ॥
वि तत् वोचेः अध द्विता अंतरिति पश्यंति रश्मिऽभिः ॥
सः घ विदे अनु इंद्रः गोऽएषणः बंधुक्षिद्भ्यः् गोऽएषणः ॥ ३ ॥

नू इ॒त्था ते॑ पू॒र्वथा॑ च प्र॒वाच्यं॒ यदङ्गि्॑रो॒भ्योऽ॑वृणो॒रप॑ व्र॒जमिंद्र॒ शिक्ष॒न्नप॑ व्र॒जम् ।
ऐभ्यः॑ समा॒न्या दि॒शास्मभ्यं॑ जेषि॒ योत्सि॑ च ।
सु॒न्वद्भ्यो॑ रन्धया॒ कं चि॑दव्र॒तं हृ॑णा॒यन्तं॑ चिदव्र॒तम् ॥ ४॥

नू इत्था ते पूर्वऽथा च प्रऽवाच्यं यत् अंगिरःऽभ्यः अवृणोः अप व्रजं इंद्र शिक्षन् अप व्रजम् ॥
आ एभ्यः समान्या दिशा अस्मभ्यं जेषि योत्सि च ॥
सुन्वत्ऽभ्यः रंधय कं चित् अव्रतं हृणायंतं चित् अव्रतम् ॥ ४ ॥

सं यज् जना॒न् क्रतु॑भिः॒ शूर॑ ई॒क्षय॒द्धने॑ हि॒ते त॑रुषन्त श्रव॒स्यवः॒ प्र य॑क्षन्त श्रव॒स्यवः॑ ।
तस्मा॒ आयुः॑ प्र॒जाव॒दित्बाधे॑ अर्च॒न्त्योज॑सा ।
इंद्र॑ ओ॒क्यं दिधिषन्त धी॒तयो॑ दे॒वाँ अच्छा॒ न धी॒तयः॑ ॥ ५॥

सं यत् जनान् क्रतुऽभिः शूरः ईक्षयत् धने हिते तरुषंत श्रवस्यवः प्र यक्षंत श्रवस्यवः ॥
तस्मै आयुः प्रजाऽवत् इत् बाधे अर्चंति ओजसा ॥
इंद्र ओक्यं दिधिषंत धीतयः देवान् अच्छ न धीतयः ॥ ५ ॥

यु॒वं तमि॑न्द्रापर्वता पुरो॒युधा॒ यः नः॑ पृत॒न्यादप॒ तंत॒मिद्ध॑तं॒ वज्रे॑ण॒ तंत॒मिद्ध॑तम् ।
दू॒रे च॒त्ताय॑ छन्त्स॒द्गह॑नं॒ यदिन॑क्षत् ।
अ॒स्माकं॒ शत्रू॒न्परि॑ शूर वि॒श्वतो॑ द॒र्मा द॑र्षीष्ट वि॒श्वतः॑ ॥ ६॥

युवं तं इंद्रापर्वता पुरःऽयुधा यः नः पृतन्यात् अप तंऽतं इत् हतं वज्रेण तंऽतं इत् हतम् ॥
दूरे चत्ताय छंत्सत् गहनं यत् इनक्षत् ॥
अस्माकं शत्रून् परि शूर विश्वतः दर्मा दर्षीष्ट विश्वतः ॥ ६ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १३३ ( राक्षोघ्न सूक्त )

ऋषि : परुच्छेपः - देवता : इंद्रः - छंद - त्रिष्टुप्

उ॒भे पु॑नामि॒ रोद॑सी ऋ॒तेन॒ द्रुहो॑ दहामि॒ सं म॒हीर॑नि॒न्द्राः ।
अ॒भि॒व्लग्य॒ यत्र॑ ह॒ता अ॒मित्रा॑ वैलस्था॒नं परि॑ तृ॒ळ्हा अशे॑रन् ॥ १ ॥

उभे इति पुनामि रोदसी इति ऋतेन द्रुहः दहामि सं महीः अनिंद्राः ।
अभिव्लग्य यत्र हताः अमित्राः वैलऽस्थानं परि तृळ्हाः अशेरन् ॥ १ ॥

अ॒भि॒व्लग्या॑ चिदद्रिवः शी॒र्षा या॑तु॒मती॑नाम् ।
छि॒न्धि व॑टू॒रिणा॑ प॒दा म॒हाव॑टूरिणा प॒दा ॥ २ ॥

अभिव्लग्या चित् अद्रिऽवः शीर्षा यातुऽमतीनाम् ।
छिंधि वटूरिणा पदा महाऽवटूरिणा पदा ॥ २ ॥

अवा॑सां मघवन् जहि॒ शर्धो॑ यातु॒मती॑नाम् ।
वै॒ल॒स्था॒न॒के अ॑र्म॒के म॒हावै॑लस्थे अर्म॒के ॥ ३ ॥

अवासां मघऽवन् जहि शर्धः यातुऽमतीनाम् ।
वैलऽस्थानके अर्मके महाऽवैलस्थे अर्मके ॥ ३ ॥

यासां॑ ति॒स्रः प॑ञ्चा॒शतो॑ऽभिव्ल॒ङ्गै॑र॒पाव॑पः ।
तत्सु ते॑ मनायति त॒कत्सु ते॑ मनायति ॥ ४ ॥

यासां तिस्रः पंचाशतः अभिव्लङ्गैःः अपाऽवपः ।
तत् सु ते मनायति तकत् सु ते मनायति ॥ ४ ॥

पि॒शङ्ग॑गभृष्टिमम्भृ॒णं पि॒शाचिं॑ इंद्र॒ सं मृ॑ण ।
सर्वं॒ रक्षः॒ नि ब॑र्हय ॥ ५ ॥

पिशंगभृष्टिं अंभृणं पिशाचिं इंद्र सं मृण ।
सर्वं रक्षः नि बर्हय ॥ ५ ॥

अ॒वर्म॒ह इ॑न्द्र दादृ॒हि श्रु॒धी नः॑ शु॒शोच॒ हि द्यौः क्षा न भी॒षाँ अ॑द्रिवो घृ॒णान् न भी॒षाँ अ॑द्रिवः ।
शु॒ष्मिन्त॑मो॒ हि शु॒ष्मिभि॑र्व॒धैरु॒ग्रेभि॒रीय॑से ।
अपू॑रुषघ्नो अप्रतीत शूर॒ सत्व॑भिस्त्रिस॒प्तैः शू॑र॒ सत्व॑भिः ॥ ६ ॥

अवः महः इंद्र ददृहि श्रुधी नः शुशोच हि द्यौः क्षाः न भीषा अद्रिवः घृणान् न भीषा अद्रिवः ।
शुष्मिम्ऽतमः हि शुष्मिऽभिः वधैः उग्रेभिः ईयसे ।
अपूरुषऽघ्नः अप्रतिऽइत शूर सत्वऽभिः त्रिसप्तैः शूर सत्वऽभिः ॥ ६ ॥

व॒नोति॒ हि सु॒न्वन्क्षयं॒ परी॑णसः सुन्वा॒नः हि ष्मा॒ यज॒त्यव॒ द्विषो॑ दे॒वाना॒मव॒ द्विषः॑ ।
सु॒न्वा॒न इत्सि॑षासति स॒हस्रा॑ वा॒ज्यवृ॑तः ।
सु॒न्वा॒नायेन्द्रो॑ ददात्या॒भुवं॑ र॒यिं द॑दात्या॒भुव॑म् ॥ ७ ॥

वनोति हि सुन्वन् क्षयं परीणसः सुन्वानः हि स्म यजति अव द्विषः देवानां अव द्विषः ।
सुन्वानः इत् सिसासति सहस्रा वाजि अवृतः ।
सुन्वानाय इंद्रः ददाति आऽभुवं रयिं ददाति आऽभुवम् ॥ ७ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १३४ (वायुः सूक्त )

ऋषि : परुच्छेपः - देवता : वायुः - छंद - अत्यष्टी

आ त्वा॒ जुवो॑ रारहा॒णा अ॒भि प्रयो॒ वायो॒ वह॑न्त्वि॒ह पू॒र्वपी॑तये॒ सोम॑स्य पू॒र्वपी॑तये ।
ऊ॒र्ध्वा ते॒ अनु॑ सू॒नृता॒ मन॑स्तिष्ठतु जान॒ती ।
नि॒युत्व॑ता॒ रथे॒ना या॑हि दा॒वने॒ वायः॑ म॒खस्य॑ दा॒वने॑ ॥ १ ॥

आ त्वा जुवः रारहाणाः अभि प्रयः वायो इति वहंतु इह पूर्वऽपीतये सोमस्य पूर्वऽपीतये ।
ऊर्ध्वा ते अनु सूनृता मनः तिष्ठतु जानती ।
नियुत्वता रथेन आ याहि दावने वायो इति मखस्य दावने ॥ १ ॥

मन्द॑न्तु त्वा म॒न्दिनो॑ वाय॒विन्द॑वोऽ॒स्मत्क्रा॒णासः॒ सुकृ॑ता अ॒भिद्य॑वो॒ गोभिः॑ क्रा॒णा अ॒भिद्य॑वः ।
यद्ध॑ क्रा॒णा इ॒रध्यै॒ दक्षं॒ सच॑न्त ऊ॒तयः॑ ।
स॒ध्री॒ची॒ना नि॒युतः॑ दा॒वने॒ धिय॒ उप॑ ब्रुवत ईं॒ धियः॑ ॥ २ ॥

मंदंतु त्वा मंदिनः वायो इति इंदवः अस्मत् क्राणासः सुऽकृताः अभिऽद्यवः गोभिः क्राणाः अभिऽद्यवः ।
यत् ह क्राणाः इरध्यै दक्षं सचंते ऊतयः ।
सध्रीचीनाः निऽयुतः दावने धियः उप ब्रुवते ईं धियः ॥ २ ॥

वा॒युर्यु॑ङ्क्ते॒ रोहि॑ता वा॒युर॑रु॒णा वा॒यू रथे॑ अजि॒रा धु॒रि वोळ्ह॑वे॒ वहि॑ष्ठा धु॒रि वोळ्ह॑वे ।
प्र बो॑धया॒ पुरं॑धिं जा॒र आ स॑स॒तीमि॑व ।
प्र च॑क्षय॒ रोद॑सी वासयो॒षसः॒ श्रव॑से वासयो॒षसः॑ ॥ ३ ॥

वायुः युंक्ते रोहिता वायुः अरुणा वायुः रथे अजिरा धुरि वोळ्हवे वहिष्ठा धुरि वोळ्हवे ।
प्र बोधय पुरंऽधिं जारः आ ससतींऽइव ।
प्र चक्षय रोदसी इति वासय उषसः श्रवसे वासय उषसः ॥ ३ ॥

तुभ्य॑मु॒षासः॒ शुच॑यः परा॒वति॑ भ॒द्रा वस्त्रा॑ तन्वते॒ दंसु॑ र॒श्मिषु॑ चि॒त्रा नव्ये॑षु र॒श्मिषु॑ ।
तुभ्यं॑ धे॒नुः स॑ब॒र्दुघा॒ विश्वा॒ वसू॑नि दोहते ।
अज॑नयो म॒रुतो॑ व॒क्षणा॑भ्यो दि॒व आ व॒क्षणा॑भ्यः ॥ ४ ॥

तुभ्यं उषसः शुचयः पराऽवति भद्रा वस्त्रा तन्वते दंऽसु रश्मिषु चित्रा नव्येषु रश्मिषु ।
तुभ्यं धेनुः सबःऽदुघा विश्वा वसूनि दोहते ।
अजनयः मरुतः वक्षणाभ्यः दिवः आ वक्षणाभ्यः ॥ ४ ॥

तुभ्यं॑ शु॒क्रासः॒ शुच॑यस्तुर॒ण्यवो॒ मदे॑षू॒ग्रा इ॑षणन्त भु॒र्वण्य॒पामि॑षन्त भु॒र्वणि॑ ।
त्वां त्सा॒री दस॑मानो॒ भग॑मीट्टे तक्व॒वीये॑ ।
त्वं विश्व॑स्मा॒द्‌भुव॑नात्पासि॒ धर्म॑णासु॒र्यात्पासि॒ धर्म॑णा ॥ ५ ॥

तुभ्यं शुक्रासः शुचयः तुरण्यवः मदेषु उग्राः इषणंत भुर्वणि अपां इषंत भुर्वणि ।
त्वां त्सारी दसमानः भगं ईट्टे तक्वऽवीये ।
त्वं विश्वस्मात् भुवनात् पासि धर्मणा असुर्यात् पासि धर्मणा ॥ ५ ॥

त्वं नो॑ वायवेषा॒मपू॑र्व्यः॒ सोमा॑नां प्रथ॒मः पी॒तिम॑र्हसि सु॒तानां॑ पी॒तिम॑र्हसि ।
उ॒तो वि॒हुत्म॑तीनां वि॒शां व॑व॒र्जुषी॑णाम् ।
विश्वा॒ इत्ते॑ धे॒नवः॑ दुह्र आ॒शिरं॑ घृ॒तं दु॑ह्रत आ॒शिर॑म् ॥ ६ ॥

त्वं नः वायो इति एषां अपूर्व्यः सोमानां प्रथमः पीतिं अर्हसि सुतानां पीतिं अर्हसि ।
उतो इति विहुत्मतीनां विशां ववर्जुषीणाम् ।
विश्वाः इत् ते धेनवः दुह्रे आऽशिरं घृतं दुह्रते आऽशिरम् ॥ ६ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १३५ (वायुः सूक्त )

ऋषि : परुच्छेपः - देवता : वायुः - छंद - अत्यष्टी

स्ती॒र्णं ब॒र्हिरुप॑ नो याहि वी॒तये॑ स॒हस्रे॑ण नि॒युता॑ नियुत्वते श॒तिनी॑भिर्नियुत्वते ।
तुभ्यं॒ हि पू॒र्वपी॑तये दे॒वा दे॒वाय॑ येमि॒रे ।
प्र ते॑ सु॒तासो॒ मधु॑मन्तो अस्थिर॒न्मदा॑य॒ क्रत्वे॑ अस्थिरन् ॥ १ ॥

स्तीर्णं बर्हिः उप नः याहि वीतये सहस्रेण निऽयुता नियुत्वते शतिनीभिः नियुत्वते ।
तुभ्यं हि पूर्वऽपीतये देवाः देवाय येमिरे ।
प्र ते सुतासः मधुऽमंतः अस्थिरन् मदाय क्रत्वे अस्थिरन् ॥ १ ॥

तुभ्या॒यं सोमः॒ परि॑पूतो॒ अद्रि॑भि स्पा॒र्हा वसा॑नः॒ परि॒ कोश॑मर्षति शु॒क्रा वसा॑नो अर्षति ।
तवा॒यं भा॒ग आ॒युषु॒ सोमः॑ दे॒वेषु॑ हूयते ।
वह॑ वायो नि॒युतो॑ याह्यस्म॒युर्जु॑षा॒णो या॑ह्यस्म॒युः ॥ २ ॥

तुभ्य अयं सोमः परिऽपूतः अद्रिऽभि स्पार्हा वसानः परि कोशं अर्षति शुक्रा वसानः अर्षति ।
तव अयं भागः आयुषु सोमः देवेषु हूयते ।
वह वायो इति निऽयुतः याहि अस्मऽयुः जुषाणः याहि अस्मऽयुः ॥ २ ॥

आ नो॑ नि॒युद्‌भिः॑ श॒तिनी॑भिरध्व॒रं स॑ह॒स्रिणी॑भि॒रुप॑ याहि वी॒तये॒ वायो॑ ह॒व्यानि॑ वी॒तये॑ ।
तवा॒यं भा॒ग ऋ॒त्वियः॒ सर॑श्मिः॒ सूर्ये॒ सचा॑ ।
अ॒ध्व॒र्युभि॒र्भर॑माणा अयंसत॒ वायः॑ शु॒क्रा अ॑यंसत ॥ ३ ॥

आ नः नियुत्ऽभिः शतिनीभिः अध्वरं सहस्रिणीभिः उप याहि वीतये वायो इति हव्यानि वीतये ।
तव अयं भागः ऋत्वियः सऽरश्मिः सूर्ये सचा ।
अध्वर्युऽभिः भरमाणाः अयंसत वायो इति शुक्राः अयंसत ॥ ३ ॥

आ वां॒ रथो॑ नि॒युत्वा॑न्वक्ष॒दव॑सेऽ॒भि प्रयां॑सि॒ सुधि॑तानि वी॒तये॒ वायो॑ ह॒व्यानि॑ वी॒तये॑ ।
पिब॑तं॒ मध्वो॒ अन्ध॑सः पूर्व॒पेयं॒ हि वां॑ हि॒तम् ।
वाय॒वा च॒न्द्रेण॒ राध॒सा ग॑त॒मिंद्र॑श्च॒ राध॒सा ग॑तम् ॥ ४ ॥

आ वां रथः नियुत्वान् वक्षत् अवसे अभि प्रयांसि सुऽधितानि वीतये वायो इति हव्यानि वीतये ।
पिबतं मध्वः अंधसः पूर्वऽपेयं हि वां हितम् ।
वायो इति आ चंद्रेण राधसा आ गतं इंद्रः च राधसा गतम् ॥ ४ ॥

आ वां॒ धियो॑ ववृत्युरध्व॒राँ उपे॒ममिन्दुं॑ मर्मृजन्त वा॒जिन॑मा॒शुमत्यं॒ न वा॒जिन॑म् ।
तेषां॑ पिबतमस्म॒यू आ नो॑ गन्तं इ॒होत्या ।
इंद्र॑वायू सु॒ताना॒मद्रि॑भिर्यु॒वं मदा॑य वाजदा यु॒वम् ॥ ५ ॥

आ वां धियः ववृत्युः अध्वरान् उप इमं इंदुं मर्मृजंत वाजिनं आशुं अत्यं न वाजिनम् ।
तेषां पिबतं अस्मयू इत्यस्मऽयू आ नः गंतं इह ऊत्या ।
इंद्रवायू इति सुतानां अद्रिऽभिः युवं मदाय वाजऽदा युवम् ॥ ५ ॥

इ॒मे वां॒ सोमा॑ अ॒प्स्वा सु॒ता इ॒हाध्व॒र्युभि॒र्भर॑माणा अयंसत॒ वायो॑ शु॒क्रा अ॑यंसत ।
ए॒ते वा॑म॒भ्यसृक्षत ति॒रः प॒वित्र॑मा॒शवः॑ ।
यु॒वा॒यवोऽ॑ति॒ रोमा॑ण्य॒व्यया॒ सोमा॑सो॒ अत्य॒व्यया॑ ॥ ६ ॥

इमे वां सोमाः अप्ऽसु आ सुताः इह अध्वर्युऽभिः भरमाणाः अयंसत वायो इति शुक्राः अयंसत ।
एते वां अभि असृक्षत तिरः पवित्रं आशवः ।
युवाऽयवः अति रोमाणि अव्यया सोमासः अति अव्यया ॥ ६ ॥

अति॑ वायो सस॒तो या॑हि॒ शश्व॑तो॒ यत्र॒ ग्रावा॒ वद॑ति॒ तत्र॑ गच्छतं गृ॒हमिंद्र॑श्च गच्छतम् ।
वि सू॒नृता॒ ददृ॑शे॒ रीय॑ते घृ॒तमा पू॒र्णया॑ नि॒युता॑ याथो अध्व॒रम् ।
इंद्र॑श्च याथो अध्व॒रम् ॥ ७ ॥

अति वायो इति ससतः याहि शश्वतः यत्र ग्रावा वदति तत्र गच्छतं गृहं इंद्रः च गच्छतम् ।
वि सूनृता ददृशे रीयते घृतं आ पूर्णया निऽयुता याथः अध्वरं ।
इंद्रः च याथः अध्वरम् ॥ ७ ॥

अत्राह॒ तत्व॑हेथे॒ मध्व॒ आहु॑तिं॒ यम॑श्व॒त्थमु॑प॒तिष्ठ॑न्त जा॒यवो॑ऽ॒स्मे ते स॑न्तु जा॒यवः॑ ।
सा॒कं गावः॒ सुव॑ते॒ पच्य॑ते॒ यवो॒ न ते॑ वाय॒ उप॑ दस्यन्ति धे॒नवो॑ ।
नाप॑ दस्यन्ति धे॒नवः॑ ॥ ८ ॥

अत्र अह तत् वहेथे इति मध्व आऽहुतिं यं अश्वत्थं उपऽतिष्ठंत जायवः अस्मे ते संतु जायवः ।
साकं गावः सुवते पच्यते यवः न ते वायो इति उप दस्यंति धेनवः ।
न अप दस्यंति धेनवः ॥ ८ ॥

इ॒मे ये ते॒ सु वा॑यो बा॒ह्वोजसोऽ॒न्तर्न॒दी ते॑ प॒तय॑न्त्यु॒क्षणो॒ महि॒ व्राध॑न्त उ॒क्षणः॑ ।
धन्व॑न् चि॒द्ये अ॑ना॒शवो॑ जी॒राश्चि॒दगि॑रौकसः ।
सूर्य॑स्येव र॒श्मयो॑ दुर्नि॒यन्त॑वो॒ हस्त॑योर्दुर्नि॒यन्त॑वः ॥ ९ ॥

इमे ये ते सु वायो इति बाह्वुऽओजसः अंतः नदी इति ते पतयंति उक्षणः महि व्राधंतः उक्षणः ।
धन्वन् चित् ये अनाशवः जीराः चित् अगिरऽओकसः ।
सूर्यस्यऽइव रश्मयः दुःऽनियंतवः हस्तयोः दुःऽनियंतवः ॥ ९ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १३६ (मित्रावरुणौ सूक्त )

ऋषि : परुच्छेपः - देवता : मित्रावरुणौ - छंद - अत्यष्टी

प्र सु ज्येष्ठं॑ निचि॒राभ्यां॑ बृ॒हन्नमो॑ ह॒व्यं म॒तिं भ॑रता मृळ॒यद्भ्यां॒ स्वादि॑ष्ठं मृळ॒यद्भ्या॑ म् ।
ता स॒म्राजा॑ घृ॒तासु॑ती य॒ज्ञेय॑ज्ञ॒ उप॑स्तुता ।
अथै॑नोः क्ष॒त्रं न कुत॑श्च॒नाधृषे॑ देव॒त्वं नू चि॑दा॒धृषे॑ ॥ १ ॥

प्र सु ज्येष्ठं निऽचिराभ्यां बृहन् नमः हव्यं मतिं भरत मृळयत्ऽभ्यां स्वादिष्ठं मृळयत्ऽभ्याम् ।
ता संऽराजा घृतासुती इति घृतऽआसुती यज्ञेऽयज्ञ उपऽस्तुता ।
अथ एनोः क्षत्रं न कुतः चन आऽधृषे देवऽत्वं नु चित् आऽधृषे ॥ १ ॥

अद॑र्शि गा॒तुरु॒रवे॒ वरी॑यसी॒ पन्था॑ ऋ॒तस्य॒ सम॑यंस्त र॒श्मिभि॒श्चक्षु॒र्भग॑स्य र॒श्मिभिः॑ ।
द्यु॒क्षं मि॒त्रस्य॒ साद॑नमर्य॒म्णो वरु॑णस्य च ।
हा॑ दधाते बृ॒हदु॒क्थ्यं१॑वय॑ उप॒स्तुत्यं॑ बृ॒हद्वयः॑ ॥ २ ॥

अदर्शि गातुः उरवे वरीयसी पंथाः ऋतस्य सं अयंस्त रश्मिऽभिः चक्षुः भगस्य रश्मिऽभिः ।
द्युक्षं मित्रस्य सदनं अर्यम्णः वरुणस्य च ।
अथ दधते बृहत् उक्थ्यं वयः उपऽस्तुत्यं बृहत् वयः ॥ २ ॥

ज्योति॑ष्मती॒मदि॑तिं धार॒यत्क्षि॑तिं॒ स्वर्वती॒मा स॑चेते दि॒वेदि॑वे जागृ॒वांसा॑ दि॒वेदि॑वे ।
ज्योति॑ष्मत्क्ष॒त्रमा॑शाते आदि॒त्या दानु॑न॒स्पती॑ ।
मि॒त्रस्तयो॒र्वरु॑णो यात॒यज्ज॑नोऽर्य॒मा या॑त॒यज्ज॑नः ॥ ३ ॥

ज्योतिष्मतीं अदितिं धारयत्ऽक्षितिं स्वःऽवतीं आ सचेते दिवेऽदिवे जागृऽवांसा दिवेऽदिवे ।
ज्योतिष्मत् क्षत्रं आशाते इति आदित्या दानुनः पती इति ।
मित्रः तयोः वरुणः यातयत्ऽजनः अर्यमा यातयत्ऽजनः ॥ ३ ॥

अ॒यं मि॒त्राय॒ वरु॑णाय॒ शंत॑मः॒ सोमो॑ भूत्वव॒पाने॒ष्वाभ॑गो दे॒वो दे॒वेष्वाभ॑गः ।
तं दे॒वासो॑ जुषेरत॒ विश्वे॑ अ॒द्य स॒जोष॑सः ।
तथा॑ राजाना करथो॒ यदीम॑ह॒ ऋता॑वाना॒ यदीम॑हे ॥ ४ ॥

अयं मित्राय वरुणाय शंऽतमः सोमः भूतु अवऽपानेषु आऽभगः देवः देवेषु आऽभगः ।
तं देवासः जुषेरत विश्वे अद्य सऽजोषसः ।
तथा राजाना करथः यत् ईमहे ऋतऽवाना यत् ईमहे ॥ ४ ॥

यो मि॒त्राय॒ वरु॑णा॒यावि॑ध॒ज्जनो॑ऽन॒र्वाणं॒ तं परि॑ पातो॒ अंह॑सो दा॒श्वांसं॒ मर्त॒मंह॑सः ।
तम॑र्य॒माभि र॑क्षत्यृजू॒यन्त॒मनु॑ व्र॒तम् ।
उ॒क्थैर्य ए॑नोः परि॒भूष॑ति व्र॒तं स्तोमै॑रा॒भूष॑ति व्र॒तम् ॥ ५ ॥

यः मित्राय वरुणाय अविधत् जनः अनर्वाणं तं परि पातः अंहसः दाश्वांसं मर्तं अंहसः ।
तं अर्यमा अभि रक्षति ऋजुऽयंतं अनु व्रतम् ।
उक्थैः यः एनोः परिऽभूषति व्रतं स्तोमैः आऽभूषति व्रतम् ॥ ५ ॥

नमो॑ दि॒वे बृ॑ह॒ते रोद॑सीभ्यां मि॒त्राय॑ वोचं॒ वरु॑णाय मी॒ळ्हुषे॑ सुमृळी॒काय॑ मी॒ळ्हुषे॑ ।
इंद्र॑म॒ग्निमुप॑ स्तुहि द्यु॒क्षम॑र्य॒मणं॒ भग॑म् ।
ज्योग्जीव॑न्तः प्र॒जया॑ सचेमहि॒ सोम॑स्यो॒ती स॑चेमहि ॥ ६ ॥

नमः दिवे बृहते रोदसीभ्यां मित्राय वोचं वरुणाय मीळ्हुषे सुऽमृळीकाय मीळ्हुषे ।
इंद्रं अग्निं उप स्तुहि द्युक्षं अर्यमणं भगम् ।
ज्योक् जीवंतः प्रऽजया सचेमहि सोमस्य ऊती सचेमहि ॥ ६ ॥

ऊ॒ती दे॒वानां॑ व॒यमिंद्र॑वन्तो मंसी॒महि॒ स्वय॑शसो म॒रुद्‌भिः॑ ।
अ॒ग्निर्मि॒त्रो वरु॑णः॒ शर्म॑ यंस॒न् तद॑श्याम म॒घवा॑नो व॒यं च॑ ॥ ७ ॥

ऊती देवानां वयं इंद्रऽवंतः मंसीमहि स्वऽयशसः मरुत्ऽ‍भिः ।
अग्निः मित्रः वरुणः शर्म यंसन् तत् अश्याम मघऽवानः वयं च ॥ ७ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १३७ (मित्रावरुणौ सूक्त )

ऋषि : परुच्छेपः - देवता : मित्रावरुणौ - छंद - निचृच्छकरी

सु॒षु॒मा या॑त॒मद्रि॑भि॒र्गोश्री॑ता मत्स॒रा इ॒मे सोमा॑सो मत्स॒रा इ॒मे ।
आ रा॑जाना दिविस्पृशास्म॒त्रा ग॑न्त॒मुप॑ नः ।
इ॒मे वां॑ मित्रावरुणा॒ गवा॑शिरः॒ सोमाः॑ शु॒क्रा गवा॑शिरः ॥ १ ॥

सुसुम आ यातं अद्रिऽभिः गोऽश्रीताः मत्सराः इमे सोमासः मत्सराः इमे ।
आ राजाना दिविऽस्पृशा अस्मऽत्रा गंतं उप नः ।
इमे वां मित्रावरुणा गोऽआशिरः सोमाः शुक्रा गोऽआशिरः ॥ १ ॥

इ॒म आ या॑त॒मिन्द॑वः॒ सोमा॑सो॒ दध्या॑शिरः सु॒तासो॒ दध्या॑शिरः ।
उ॒त वा॑मु॒षसः॑ बु॒धि सा॒कं सूर्य॑स्य र॒श्मिभिः॑ ।
सु॒तो मि॒त्राय॒ वरु॑णाय पी॒तये॒ चारु॑र्‌ऋ॒ताय॑ पी॒तये॑ ॥ २ ॥

इम आ यातं इंदवः सोमासः दधिऽआशिरः सुतासः दधिऽआशिरः ।
उत वां उषसः बुधि साकं सूर्यस्य रश्मिऽभिः ।
सुतः मित्राय वरुणाय पीतये चारुः ऋताय पीतये ॥ २ ॥

तां वां॑ धे॒नुं न वा॑स॒रीमं॒शुं दु॑ह॒न्त्यद्रि॑भिः॒ सोमं॑ दुह॒न्त्यद्रि॑भिः ।
अ॒स्म॒त्रा ग॑न्त॒मुप॑ नोऽ॒र्वाञ्चा॒ सोम॑पीतये ।
अ॒यं वां॑ मित्रावरुणा॒ नृभिः॑ सु॒तः सोम॒ आ पी॒तये॑ सु॒तः ॥ ३ ॥

तां वां धेनुं न वासरीं अंशुं दुहंति अद्रिऽभिः सोमं दुहंति अद्रिऽभिः ।
अस्मऽत्रा गंतं उप नः अर्वांचा सोमऽपीतये ।
अयं वां मित्रावरुणा नृभिः सुतः सोमः आ पीतये सुतः ॥ ३ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १३८ (पूषन् सूक्त )

ऋषि : परुच्छेपः - देवता : पूषा - छंद - अत्यष्टिः

प्रप्र॑ पू॒ष्णस्तु॑विजा॒तस्य॑ शस्यते महि॒त्वम॑स्य त॒वसो॒ न त॑न्दते स्तो॒त्रम॑स्य॒ न त॑न्दते ।
अर्चा॑मि सुम्न॒यन्न॒हमन्त्यू॑तिं मयो॒भुव॑म् ।
विश्व॑स्य॒ यो मन॑ आयुयु॒वे म॒खो दे॒व आ॑युयु॒वे म॒खः ॥ १ ॥

प्रऽप्र पूष्णः तुविऽजातस्य शस्यते महिऽत्वं
अस्य तवसः न तंदते स्तोत्रं अस्य न तंदते ।
अर्चामि सुम्नऽयन् अहं अंतिऽऊतिं मयःऽभुवम् ।
विश्वस्य यः मनः आऽयुयुवे मखः देवः आऽयुयुवे मखः ॥ १ ॥

प्र हि त्वा॑ पूषन्नजि॒रं न याम॑नि॒ स्तोमे॑भिः कृ॒ण्व ऋ॒णवो॒ यथा॒ मृध॒ उष्ट्रो॒ न पी॑परो॒ मृधः॑ ।
हु॒वे यत्त्वा॑ मयो॒भुवं॑ दे॒वं स॒ख्याय॒ मर्त्यः॑ ।
अ॒स्माक॑माङ्गू॒वषां द्यु॒म्निन॑स्कृधि॒ वाजे॑षु द्यु॒म्निन॑स्कृधि ॥ २ ॥

प्र हि त्वा पूषन् अजिरं न यामनि स्तोमेभिः
कृण्वे ऋणवः यथा मृधः उष्ट्रः न पीपरः मृधः ।
हुवे यत् त्वा मयःऽभुवं देवं सख्याय मर्त्यः ।
अस्माकं आंगूषान् द्युम्निनः कृधि वाजेषु द्युम्निनः कृधि ॥ २ ॥

यस्य॑ ते पूषन्त्स॒ख्ये वि॑प॒न्यवः॒ क्रत्वा॑ चि॒त्सन्तोऽ॑वसा बुभुज्रि॒र इति॒ क्रत्वा॑ बुभुज्रि॒रे ।
तामनु॑ त्वा॒ नवी॑यसीं नि॒युतं॑ रा॒य ई॑महे ।
अहे॑ळमान उरुशंस॒ सरी॑ भव॒ वाजे॑वाजे॒ सरी॑ भव ॥ ३ ॥

यस्य ते पूषन् सख्ये विपन्यवः क्रत्वा चित्
संतः अवसा बुभुज्रिरे इति क्रत्वा बुभुज्रिरे ।
तां अनु त्वा नवीयसीं निऽयुतं रायः ईमहे ।
अहेळमानः उरुऽशंस सरी भव वाजेऽवाजे सरी भव ॥ ३ ॥

अ॒स्या ऊ॒ षु ण॒ उप॑ सा॒तये॑ भु॒वोऽ॑हेळमानो ररि॒वाँ अ॑जाश्व श्रवस्य॒ताम॑जाश्व ।
ओ षु त्वा॑ ववृतीमहि॒ स्तोमे॑भिर्दस्म सा॒धुभिः॑ ।
न॒हि त्वा॑ पूषन्नति॒मन्य॑ आघृणे॒ न ते॑ स॒ख्यम॑पह्नु॒वे ॥ ४ ॥

अस्या ऊं इति सु णः उप सातये भुवः
अहेळमानः ररिऽवान् अजऽअश्व श्रवस्यतां अजऽअश्व ।
ओ इति सु त्वा ववृतीमहि स्तोमेभिः दस्म साधुऽभिः ।
नहि त्वा पूषन् अतिऽमन्य आघृणे न ते सख्यं अपऽह्नुवे ॥ ४ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १३९ (विश्वेदेव सूक्त )

ऋषि : परुच्छेपः - देवता : विश्वेदेवः - छंद - अत्यष्टिः

अस्तु॒ श्रौष॑ट् पु॒रो अ॒ग्नीं धि॒या द॑ध॒ आ नु तच्छर्धो॑ दि॒व्यं वृ॑णीमह इंद्रवा॒यू वृ॑णीमहे ।
यद्ध॑ क्रा॒णा वि॒वस्व॑ति॒ नाभा॑ सं॒दायि॒ नव्य॑सी ।
अध॒ प्र सू न॒ उप॑ यन्तु धी॒तयो॑ दे॒वाँ अच्छा॒ न धी॒तयः॑ ॥ १ ॥

अस्तु श्रौषट् पुरः अग्निं धिया दधे आ नु तत् शर्धः दिव्यं वृणीमहे इंद्रवायू इति वृणीमहे ।
यत् ह क्राणा विवस्वति नाभा संऽदायि नव्यसी ।
अध प्र सु नः उप यंतु धीतयः देवान् अच्छ न धीतयः ॥ १ ॥

यद्ध॒ त्यन्मि॑त्रावरुणावृ॒तादध्या॑द॒दाथे॒ अनृ॑तं॒ स्वेन॑ म॒न्युना॒ दक्ष॑स्य॒ स्वेन॑ म॒न्युना॑ ।
यु॒वोरि॒त्थाधि॒ सद्म॒स्वप॑श्याम हिर॒ण्यय॑म् |
धी॒भिश्च॒न मन॑सा॒ स्वेभि॑र॒क्षभिः॒ सोम॑स्य॒ स्वेभि॑र॒क्षभिः॑ ॥ २ ॥

यत् ध त्यत् मित्रावरुणौ ऋतात् अधि आददाथे इत्याऽददाथे अनृतं स्वेन मन्युना दक्षस्य स्वेन मन्युना ।
युवोः इत्था अधि सद्मऽसु अपश्याम हिरण्ययम् |
धीभिः चन मनसा स्वेभिः अक्षऽभिः सोमस्य स्वेभिः अक्षऽभिः ॥ २ ॥

यु॒वां स्तोमे॑भिर्देव॒यन्तो॑ अश्विनाश्र॒वय॑न्त इव॒ श्लोक॑मा॒यवो॑ यु॒वां ह॒व्याभ्या३॑यवः॑ ।
यु॒वोर्विश्वा॒ अधि॒ श्रियः॒ पृक्ष॑श्च विश्ववेदसा ।
प्रु॒षा॒यन्ते॑ वां प॒वयो॑ हिर॒ण्यये॒ रथे॑ दस्रा हिर॒ण्यये॑ ॥ ३ ॥

युवां स्तोमेभिः देवऽयंतः अश्विना आश्रावयंतःऽइव श्लोकं आयवः युवां हव्या अभि आयवः ।
युवोः विश्वाः अधि श्रियः पृक्षः च विश्वऽवेदसा ।
प्रुषायंते वां पवयः हिरण्यये रथे दस्रा हिरण्यये ॥ ३ ॥

अचे॑ति दस्रा॒ व्यु१॒॑नाक॑मृण्वथो यु॒ञ्जते॑ वां रथ॒युजो॒ दिवि॑ष्टिष्वध्व॒स्मानो॒ दिवि॑ष्टिषु ।
अधि॑ वां॒ स्थाम॑ व॒न्धुरे॒ रथे॑ दस्रा हिर॒ण्यये॑ ।
प॒थेव॒ यन्ता॑वनु॒शास॑ता॒ रजोऽ॑ञ्जसा॒ शास॑ता॒ रजः॑ ॥ ४ ॥

अचेति दस्रा वि ऊं इति नाकं ऋण्वथः युंजते वां रथऽयुजः दिविष्टिषु अध्वस्मानः दिविष्टिषु ।
अधि वां स्थाम वंधुरे रथे दस्रा हिरण्यये ।
पथाऽइव यंतौ अनुऽशासता रजः अंजसा शासता रजः ॥ ४ ॥

शची॑भिर्नः शचीवसू॒ दिवा॒ नक्तं॑ दशस्यतम् ।
मा वां॑ रा॒तिरुप॑ दस॒त्कदा॑ च॒नास्मद्रा॒तिः कदा॑ च॒न ॥ ५ ॥

शचीभिः नः शचीवसू इति दिवा नक्तं दशस्यतम् ।
मा वां रातिः उप दसत् कदा चन अस्मत् रातिः कदा चन ॥ ५ ॥

वृष॑न्निंद्र वृष॒पाणा॑स॒ इन्द॑व इ॒मे सु॒ता अद्रि॑षुतासः उ॒द्‌भिद॒स्तुभ्यं॑ सु॒तास॑ उ॒द्‌भिदः॑ ।
ते त्वा॑ मन्दन्तु दा॒वने॑ म॒हे चि॒त्राय॒ राध॑से ।
गी॒र्भिर्गि॑र्वाह॒ स्तव॑मान॒ आ ग॑हि सुमृळी॒कः न॒ आ ग॑हि ॥ ६ ॥

वृषन् इंद्र वृषऽपानासः इंदवः इमे सुताः अद्रिऽसुतासः उत्ऽभिदः तुभ्यं सुतासः उत्ऽभिदः ।
ते त्वा मंदंतु दावने महे चित्राय राधसे ।
गीःऽभिः गिर्वाहः स्तवमानः आ गहि सुऽमृळीकः नः आ गहि ॥ ६ ॥

ओ षू णो॑ अग्ने शृणुहि॒ त्वमी॑ळि॒तो दे॒वेभ्यो॑ ब्रवसि य॒ज्ञिये॑भ्यो॒ राज॑भ्यो य॒ज्ञिये॑भ्यः ।
यद्ध॒ त्यामङ्गि्॑रोभ्यो धे॒नुं दे॑वा॒ अद॑त्तन ।
वि तां दु॑ह्रे अर्य॒मा क॒र्तरी॒ सचाँ॑ ए॒ष तां वे॑द मे॒ सचा॑ ॥ ७ ॥

ओ इति सु नः अग्ने श्रृणुहि त्वं ईळितः देवेभ्यः ब्रवसि यज्ञियेभ्यः राजऽभ्यः यज्ञियेभ्यः ।
यत् ह त्यां अंगिरोभ्यः धेनुं देवाः अदत्तन ।
वि तां दुह्रे अर्यमा कर्तरी सचान् एषः तां वेद मे सचा ॥ ७ ॥

मो षु वो॑ अ॒स्मद॒भि तानि॒ पौंस्या॒ सना॑ भूवन्द्यु॒म्नानि॒ मोत जा॑रिषुर॒स्मत् पु॒रोत जा॑रिषुः ।
यद्व्॑श्चि॒त्रं यु॒गेयु॑गे॒ नव्यं॒ घोषा॒दम॑र्त्यम् ।
अ॒स्मासु॒ तन्म॑रुतो॒ यच्च॑ दु॒ष्टरं॑ दिधृ॒ता यच्च॑ दु॒ष्टर॑म् ॥ ८ ॥

मो इति सु वः अस्मत् अभि तानि पौंस्या सना भूवन् द्युम्नानि मा उत जारिषुः अस्मत् पुरा उत जारिषुः ।
यत् वः चित्रं युगेऽयुगे नव्यं घोषात् अमर्त्यम् ।
अस्मासु तत् मरुतः यत् च दुस्तरं दिधृत यच् च दुस्तरम् ॥ ८ ॥

द॒ध्यङ्‍ ह॑ मे ज॒नुषं॒ पूर्वो॒ अङ्गि॑ाराः प्रि॒यमे॑धः॒ कण्वो॒ अत्रि॒र्मनु॑र्विदु॒स्ते मे॒ पूर्वे॒ मनु॑र्विदुः ।
तेषां॑ दे॒वेष्वाय॑तिर॒स्माकं॒ तेषु॒ नाभ॑यः ।
तेषां॑ प॒देन॒ मह्या न॑मे गि॒रेन्द्रा॒ग्नी आ न॑मे गि॒रा ॥ ९ ॥

दध्यङ्‍ ह मे जनुषं पूर्वः अं‍गिराः प्रियऽमेधः कण्वः अत्रिः मनुः विदुः ते मे पूर्वे मनुः विदुः ।
तेषां देवेषु आऽयतिः अस्माकं तेषु नाभयः ।
तेषां पदेन महि आ नमे गिरा इंद्राग्नी इति आ नमे गिरा ॥ ९ ॥

होता॑ यक्षद्व॒निनो॑ वन्त॒ वार्यं॒ बृह॒स्पति॑र्यजति वे॒न उ॒क्षभिः॑ पुरु॒वारे॑भिरु॒क्षभिः॑ ।
ज॒गृ॒भ्मा दू॒रआ॑दिशं॒ श्लोक॒मद्रे॒रध॒ त्मना॑ ।
अधा॑रयतर॒रिन्दा॑नि सु॒क्रतुः॑ पु॒रू सद्मा॑नि सु॒क्रतुः॑ ॥ १० ॥

होता यक्षत् वनिनः वंत वार्यं बृहस्पतिः यजति वेनः उक्षऽभिः पुरुऽवारेभिः उक्षऽभिः ।
जगृभ्म दूरेऽआदिशं श्लोकं अद्रेः अध त्मना ।
अधारयत् अररिंदानि सुऽक्रतुः पुरू सद्मानि सुऽक्रतुः ॥ १० ॥

ये दे॑वासो दि॒व्येका॑दश॒ स्थ पृ॑थि॒व्यामध्येका॑दश॒ स्थ ।
अ॒प्सु॒क्षितो॑ महि॒नैका॑दश॒ स्थ ते दे॑वासो य॒ज्ञमि॒मं जु॑षध्वम् ॥ ११ ॥

ये देवासः दिवि एकादश स्थ पृथिव्यां अधि एकादश स्थ ।
अप्सुऽक्षितः महिना एकादश स्थ ते देवासः यज्ञं इमं जुषध्वम् ॥ ११ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १४० (अग्नि सूक्त )

ऋषि : दीर्घतमाः - देवता : अग्निः - छंद - जगती

वे॒दि॒षदे॑ प्रि॒यधा॑माय सु॒द्युते॑ धा॒सिमि॑व॒ प्र भ॑रा॒ योनि॑म॒ग्नये॑ ।
वस्त्रे॑णेव वासया॒ मन्म॑ना॒ शुचिं॑ ज्यो॒तीर॑थं शु॒क्रव॑र्णं तमो॒हन॑म् ॥ १ ॥

वेदिऽसदे प्रियऽधामाय सुऽद्युते धासिंऽइव प्र भर योनिं अग्नये ।
वस्त्रेणऽइव वासय मन्मना शुचिं ज्योतिःऽरथं शुक्रऽवर्णं तमःऽहनम् ॥ १ ॥

अ॒भि द्वि॒जन्मा॑ त्रि॒वृदन्न॑मृज्यते संवत्स॒रे वा॑वृधे ज॒ग्धमी॒ पुनः॑ ।
अ॒न्यस्या॒सा जि॒ह्वया॒ जेन्यो॒ वृषा॒ न्य१॒॑न्येन॑ व॒निनो॑ मृष्ट वार॒णः ॥ २ ॥

अभि द्विऽजन्मा त्रिऽवृत् अन्नं ऋज्यते संवत्सरे ववृधे जग्धं ईमिति पुनरिति ।
अन्यस्य आसा जिह्वया जेन्यः वृषा नि अन्येन वनिनः मृष्ट वारणः ॥ २ ॥

कृ॒ष्ण॒प्रुतौ॑ वेवि॒जे अ॑स्य स॒क्षिता॑ उ॒भा त॑रेते अ॒भि मा॒तरा॒ शिशु॑म् ।
प्रा॒चाजि॑ह्वं ध्व॒सय॑न्तं तृषु॒च्युत॒मा साच्यं॒ कुप॑यं॒ वर्ध॑नं पि॒तुः ॥ ३ ॥

कृष्णऽप्रुतौ वेविजे इति अस्य सऽक्षितौ उभा तरेते इति अभि मातरा शिशुम् ।
प्राचाऽजिह्वं ध्वसयंतं तृषुऽच्युतं आ साच्यं कुपयं वर्धनं पितुः ॥ ३ ॥

मु॒मु॒क्ष्वो३॒॑मन॑वे मानवस्य॒ते र॑घु॒द्रुवः॑ कृ॒ष्णसी॑तास ऊ॒ जुवः॑ ।
अ॒स॒म॒ना अ॑जि॒रासो॑ रघु॒ष्यदो॒ वात॑जूता॒ उप॑ युज्यन्त आ॒शवः॑ ॥ ४ ॥

मुमुक्ष्वः मनवे मानवस्यते रघुऽद्रुवः कृष्णऽसीतासः ऊं इति जुवः ।
असमनाः अजिरासः रघुऽस्यदः वातऽजूताः उप युज्यंते आशवः ॥ ४ ॥

आद॑स्य॒ ते ध्व॒सय॑न्तो॒ वृथे॑रते कृ॒ष्णमभ्वं॒ महि॒ वर्पः॒ करि॑क्रतः ।
यत्सीं॑ म॒हीम॒वनिं॒ प्राभि मर्मृ॑शदभिश्व॒सन्स्त॒नय॒न्नेति॒ नान॑दत् ॥ ५ ॥

आत् अस्य ते ध्वसयंतः वृथा ईरते कृष्णं अभ्वं महि वर्पः करिक्रतः ।
यत् सीं महीं अवनिं प्र अभि मर्मृशत् अभिऽश्वसन् स्तनयन् एति नानदत् ॥ ५ ॥

भूष॒न्न योऽ॑धि ब॒भ्रूषु॒ नम्न॑ते॒ वृषे॑व॒ पत्नी॑र॒भ्येति॒ रोरु॑वत् ।
ओ॒जा॒यमा॑नस्त॒न्वश्च शुम्भते भी॒मो न शृङ्गा्॑ दविधाव दु॒र्गृभिः॑ ॥ ६ ॥

भूषन् न यः अधि बभ्रूषु नम्नते वृषाऽइव पत्नीःन अभि एति रोरुवत् ।
ओजायमानः तन्वः च शुंभते भीमः न शृं‍गा दविधाव दुःऽगृभिः ॥ ६ ॥

स सं॒स्तिरो॑ वि॒ष्टिरः॒ सं गृ॑भायति जा॒नन्ने॒व जा॑न॒तीर्नित्य॒ आ श॑ये ।
पुन॑र्वर्धन्ते॒ अपि॑ यन्ति दे॒व्यम॒न्यद्वर्पः॑ पि॒त्रोः कृ॑ण्वते॒ सचा॑ ॥ ७ ॥

स संऽस्तिरः विऽस्तिरः सं गृभायति जानन् एव जानतीः नित्यः आ शये ।
पुनः वर्धंते अपि यंति देव्यं अन्यत् वर्पः पित्रोः कृण्वते सचा ॥ ७ ॥

तम॒ग्रुवः॑ के॒शिनीः॒ सं हि रे॑भि॒र ऊ॒र्ध्वास्त॑स्थुर्म॒म्रुषीः॒ प्रायवे॒ पुनः॑ ।
तासां॑ ज॒रां प्र॑मु॒ञ्चन्ने॑ति॒ नान॑द॒दसुं॒ परं॑ ज॒नय॑ञ्जी॒वमस्तृ॑तम् ॥ ८ ॥

तं अग्रुवः केशिनीः सं हि रेभिरे ऊर्ध्वाः तस्थुः मम्रुषीः प्र आयवे पुनरिति ।
तासां जरां प्रऽमुंचन् एति नानदत् असुं परं जनयन् जीवं अस्तृतम् ॥ ८ ॥

अ॒धी॒वा॒सं परि॑ मा॒तू रि॒हन्नह॑ तुवि॒ग्रेभिः॒ सत्व॑भिर्याति॒ वि ज्रयः॑ ।
वयो॒ दध॑त्प॒द्वते॒ रेरि॑ह॒त्सदानु॒ श्येनी॑ सचते वर्त॒नीरह॑ ॥ ९ ॥

अधीवासं परि मातू रिहन् अह तुविऽग्रेभिः सत्वऽभिः याति वि ज्रयः ।
वयः दधत् पत्ऽवते रेरिहत् सदानु श्येनी सचते वर्तनिः अह ॥ ९ ॥

अ॒स्माक॑मग्ने म॒घव॑त्सु दीदि॒ह्यध॒ श्वसी॑वान्वृष॒भो दमू॑नाः ।
अ॒वास्या॒ शिशु॑मतीरदीदे॒र्वर्मे॑व यु॒त्सु प॑रि॒जर्भु॑राणः ॥ १० ॥

अस्माकं अग्ने मघवत्ऽसु दीदिहि अध श्वसीवान् वृषभः दमूनाः ।
अवऽअस्य शिशुऽमतीः अदीदेः वर्मऽइव युत्ऽसु परिऽजर्भुराणः ॥ १० ॥

इ॒दम॑ग्ने॒ सुधि॑तं॒ दुर्धि॑ता॒दधि॑ प्रि॒यादुं॑ चि॒न्मन्म॑नः॒ प्रेयः॑ अस्तु ते ।
यत्ते॑ शु॒क्रं त॒न्वो३॒॑रोच॑ते॒ शुचि॒ तेना॒स्मभ्यं॑ वनसे॒ रत्न॒िमा त्वम् ॥ ११ ॥

इदं अग्ने सुऽधितं दुःऽधितात् अधि प्रियात् ऊं इति चिन् मन्मनः प्रेयः अस्तु ते ।
यत् ते शुक्रं तन्वः रोचते शुचि तेन अस्मभ्यं वनसे रत्नं आ त्वम् ॥ ११ ॥

रथा॑य॒ नाव॑मु॒त नो॑ गृ॒हाय॒ नित्या॑रित्रां प॒द्वतीं॑ रास्यग्ने ।
अ॒स्माकं॑ वी॒राँ उ॒त नो॑ म॒घोनो॒ जनां॑श्च॒ या पा॒रया॒च्छर्म॒ या च॑ ॥ १२ ॥

रथाय नावं उत नः गृहाय नित्यऽअरित्रां पत्ऽवतीं रासि अग्ने ।
अस्माकं वीरान् उत नः मघोनः जनान् च या पारयात् शर्म या च ॥ १२ ॥

अ॒भी नो॑ अग्न उ॒क्थमिज्जु॑गुर्या॒ द्यावा॒क्षामा॒ सिन्ध॑वश्च॒ स्वगू॑र्ताः ।
गव्यं॒ यव्यं॒ यन्तो॑ दी॒र्घाहेषं॒ वरं॑ अरु॒ण्यो वरन्त ॥ १३ ॥

अभि नः अग्ने उक्थं इत् जुगुर्याः द्यावाक्षामा सिंधवः च स्वऽगूर्ताः ।
गव्यं यव्यं यंतः दीर्घा अहा इषं वरं अरुण्यः वरंत ॥ १३ ॥

ॐ तत् सत्

GO TOP