• मुखपृष्ठ
• षड्‍दर्शने
  • ब्रह्मसूत्रे
    • प्रस्तावना
    • मराठी अनुवाद
  • न्यायशास्त्र
  • वैशेषिक
  • सांख्यशास्त्र
  • योगशास्त्र
  • पूर्वमीमांसा
• आपले वेद
  • प्रस्तावना
  • ऋग्वेद
  • कृष्ण यजुर्वेद
  • शुक्ल यजुर्वेद
  • सामवेद
  • अथर्ववेद
• आपली उपनिषदे
  • प्रस्तावना
  • दशोपनिषदे
  • वैष्णव उपनिषदे
  • शैव उपनिषदे
  • शाक्त उपनिषदे
  • सामान्य उपनिषदे
  • संन्यास उपनिषदे
  • योगोपनिषदे
• आपली पुराणे
  • श्रीमद्‌भागवतपुराण
  • श्रीगर्गसंहिता
  • विष्णुपुराण
  • देविपुराण
  • अग्निपुराण
  • ब्रह्मवैवर्तपुराण
  • शिवमहापुराण
  • हरिवंशपुराण
• रामायण
• आपले संत
  • श्रीज्ञानेश्वर
    • श्रीज्ञानेश्वरी
    • अमृतानुभव
    • चांगदेवपासष्टी
    • सार्थ हरिपाठ
    • श्रीज्ञानेश्वर चरित्र
  • श्रीरामदासस्वामी
    • श्रीदासबोध
    • भीमरूपी स्तोत्रे
    • करुणा स्तोत्रे
    • बारा ओव्याशते
    • आत्माराम
    • आत्माराम-विवरण
    • मनाचे श्लोक
    • मनाचे श्लोक - विवरण
    • अभंग मनोबोध
  • श्रीमुकुंद महाराज
  • श्रीएकनाथ महाराज
    चतु:श्र्लोकी भागवत

    • श्रीएकनाथी भागवत
    • भावार्थ रामायण
    • एकनाथ गाथा
    • चतु:श्लोकी भागवत
    • शुष्काष्टक
    • आनंद लहरी
    • हस्तमालक
    • स्वात्मसुख
    • हरिपाठ
  • नामदेव महाराज
  • श्रीतुकाराम महाराज
  • श्रीहंसराजस्वामी
    • आगमसार
    • लघुवाक्यवृत्ति
    • सदाचार
    • वेदेश्वरी
  • श्रीधरस्वामी(नाझरे)
    • पांडवप्रताप
    • रामविजय
    • हरिविजय
    • शिवलीलामृत
  • कृष्णदयार्णव
  • श्रीमत् शंकराचार्य
    • अद्वैतानुभुति
    • दशश्लोकी
      
      
    • योगतारावली
    • सौंदर्यलहरी
    • वाक्यसुधा
    • विवेकचूडामणि
• श्रीब्रह्मचैतन्य
• स्तोत्राणि
  • प्रस्तावना
  • श्रीविष्णुसहस्रनाम
  • श्रीगणेश
  • श्रीराम
  • श्रीकृष्ण
  • श्रीशिव
  • श्रीगायत्री
  • श्रीललितात्रिपुरसुंदरी
  • श्रीलक्ष्मी
  • श्रीसरस्वती
  • श्रीदुर्गा
• सूक्तानि
  • प्रस्तावना
  • पुरुषसूक्तम्
  • श्रीसूक्तम्
  • नारायणसूक्तम्
  • विष्णुसूक्तम्
  • अग्निसूक्तम्
  • नासदीयसूक्तम्
  • नवग्रहसूक्तम्
  • नक्षत्रसूक्तम्
  • हिरण्यगर्भसूक्तम्
  • देवीसूक्तम्
  • दुर्गासूक्तम्
  • सरस्वतीसूक्तम्
  • मेधासूक्तम्
  • भूसूक्तम्
• संकीर्ण ग्रंथ
  • विविधा गीता
    • प्रस्तावना
    • भगवद्‍गीता गीता
    • आदिमाया गीता
    • अवधूत गीता
    • अष्टावक्र गीता
    • ईश्वर गीता
    • उद्धव गीता
    • गणेश गीता
    • देविगीता
    • रामगीता
    • शिवगीता
  • रुद्रार्थ
  • सनत्सुजातीय
  • पंचदशी
    • प्रस्तावना
    • १-तत्त्वविवेकः
    • २-भूतविवेकः
    • ३-पञ्चकोषविवेकः
    • ४-द्वैतविवेकः
    • ५-महावाक्यविवेकः
    • ६-चित्रदीपः
    • ७-तृप्तिदीपः
    • ८-कूटस्थ दीपः
    • ९-ध्यानदीपः
    • १०-नाटक दीपः
    • ११-ब्रह्मानन्दे योगानन्दः
    • १२-ब्रह्मानन्दे आत्मानन्दः
    • १३-ब्रह्मानन्दे अद्वैतानन्दः
    • १४-ब्रह्मानन्दे विद्यानन्दः
    • १५-ब्रह्मानन्दे विषयानन्दः
  • नारद भक्तिसूत्रे
  • शांडिल्य भक्तिसूत्रे
  • विवेकचूडामणि
• शब्दशोध
• संपर्क

ऋग्वेद - मण्डल १ - सूक्त १२१ ते १३०

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १२१ ( अश्विनीकुमार सूक्त )

ऋषि : कक्षीवत् औशिज - देवता : विश्वेदेव - छंद - त्रिष्टुभ्

कदि॒त्था नॄँ पात्रं॑ देवय॒तां श्रव॒द्‌गिरो॒ अङ्गि॑शरसां तुर॒ण्यन् ॥
प्र यदान॒ड्विश॒ आ ह॒र्म्यस्यो॒रु क्रं॑सते अध्व॒रे यज॑त्रः ॥ १ ॥

कत् इत्था नॄन् पात्रं देवऽयता श्रवत् गिरः अंगिरसां तुरण्यन् ॥
प्र यत् आनट् विशः आ हर्म्यस्य उरु क्रंसते अध्वरे यजत्रः ॥ १ ॥

स्तम्भी॑द्ध॒ द्यां स ध॒रुणं॑ प्रुषायदृ॒भुर्वाजा॑य॒ द्रवि॑णं॒ नरो॒ गोः ॥
अनु॑ स्व॒जां म॑हि॒षश्च॑क्षत॒ व्रां मेना॒मश्व॑स्य॒ परि॑ मा॒तरं॒ गोः ॥ २ ॥

स्तंभीत् ह द्या सः धरुणं प्रुषायत् ऋभुः वाजाय द्रविणं नरः गोः ॥
अनु स्वऽजा महिषः चक्षत व्रां मेनां अश्वस्य परि मातरं गोः ॥ २ ॥

नक्ष॒द्धव॑मरु॒णीः पू॒र्व्यं राट् तु॒रो वि॒शामङ्गि॑यरसा॒मनु॒ द्यून् ॥
तक्ष॒द्वज्रं॒ नियु॑तं त॒स्तम्भ॒द्द्यां चतु॑ष्पदे॒ नर्या॑य द्वि॒पादे॑ ॥ ३ ॥

नक्षत् हवं अरुणीः पूर्व्यं राट् तुरः विशां अङ्‌गिरसां अनु द्यून् ॥
तक्षत् वज्रं निऽयुतं तस्तंभत् द्यां चतुःऽपदे नर्याय द्विऽपादे ॥ ३ ॥

अ॒स्य मदे॑ स्व॒र्यं दा ऋ॒तायापी॑वृतमु॒स्रिया॑णा॒मनी॑कम् ॥
यद्ध॑ प्र॒सर्गे॑ त्रिक॒कुम्नि॒वर्त॒दप॒ द्रुहो॒ मानु॑षस्य॒ दुरो॑ वः ॥ ४ ॥

अस्य मदे स्वर्यं दाः ऋताय अपीऽवृतं उस्रियाणां अनीकम् ॥
यत् ह प्रऽसर्गे त्रिऽककुप् निऽवर्तत् अप द्रुहः मानुषस्य दुरः वरिति वः ॥ ४ ॥

तुभ्यं॒ पयो॒ यत्पि॒तरा॒वनी॑तां॒ राधः॑ सु॒रेत॑स्तु॒रणे॑ भुर॒ण्यू ॥
शुचि॒ यत्ते॒ रेक्ण॒ आय॑जन्त सब॒र्दुघा॑याः॒ पय॑ उ॒स्रिया॑याः ॥ ५ ॥

तुभ्यं पयः यत् पितरौ अनीता राधः सुऽरेतः तुरणे भुरण्यू इति ॥
शुचि यत् ते रेक्णः आ अयजंत सबःऽदुघायाः पय उस्रियायाः ॥ ५ ॥

अध॒ प्र ज॑ज्ञे त॒रणि॑र्ममत्तु॒ प्र रो॑च्य॒स्या उ॒षसो॒ न सूरः॑ ॥
इंदु॒र्येभि॒राष्ट॒ स्वेदु॑हव्यैः स्रु॒वेण॑ सि॒ञ्चञ्ज॒रणा॒भि धाम॑ ॥ ६ ॥

अध प्र जज्ञे तरणिः ममत्तु प्र रोचि अस्याः उषसः न सूरः ॥
इंदुः येभिः आष्ट स्वऽइदुहव्यैः स्रुवेण सिंचन् जरणा अभि धाम ॥ ६ ॥

स्वि॒ध्मा यद्व॒नधि॑तिरप॒स्यात्सूरो॑ अध्व॒रे परि॒ रोध॑ना॒ गोः ॥
यद्ध॑ प्र॒भासि॒ कृत्व्याँ॒ अनु॒ द्यूनन॑र्विशे प॒श्विषे॑ तु॒राय॑ ॥ ७ ॥

सुऽइध्मा यत् वनऽधितिः अपस्यात् सूरः अध्वरे परि रोधना गोः ॥
यत् ह प्रऽभासि कृत्व्यान् अनु द्यून् अनर्विशे पशुऽइषे तुराय ॥ ७ ॥

अ॒ष्टा म॒हो दि॒व आदो॒ हरी॑ इ॒ह द्यु॑म्ना॒साह॑म॒भि यो॑धा॒न उत्स॑म् ॥
हरिं॒ यत्ते॑ म॒न्दिनं॑ दु॒क्षन्वृ॒धे गोर॑भस॒मद्रि॑भिर्वा॒ताप्य॑म् ॥ ८ ॥

अष्टा महः दिवः आदः हरी इति इह द्युम्नऽसहं अभि योधानः उत्सम् ॥
हरिं यत् ते मंदिनं धुक्षन् वृधे गोऽरभसं अद्रिऽभिः वाताप्यम् ॥ ८ ॥

त्वमा॑य॒सं प्रति॑ वर्तयो॒ गोर्दि॒वो अश्मा॑न॒मुप॑नीत॒मृभ्वा॑ ॥
कुत्सा॑य॒ यत्र॑ पुरुहूत व॒न्वञ्छुष्ण॑मन॒न्तैः प॑रि॒यासि॑ व॒धैः ॥ ९ ॥

त्वं आयसं प्रति वर्तयः गोः दिवः अश्मानं उपऽनीतं ऋभ्वा ॥
कुत्साय यत्र पुरुऽहूत वन्वन् शुष्णं अनंतैः परिऽयासि वधैः ॥ ९ ॥

पु॒रा यत्सूर॒स्तम॑सो॒ अपी॑ते॒स्तम॑द्रिवः फलि॒गं हे॒तिम॑स्य ॥
शुष्ण॑स्य चि॒त्परि॑हितं॒ यदोजो॑ दि॒वस्परि॒ सुग्र॑थितं॒ तदादः॑ ॥ १० ॥

पुरा यत् सूरः तमसः अपिऽइतेः तं अद्रिऽवः फलिऽगं हेतिं अस्य ॥
शुष्णस्य चित् परिऽहितं यत् ओजः दिवः परि सुऽग्रथितं तत् आ अदरित्यदः ॥ १० ॥

अनु॑ त्वा म॒ही पाज॑सी अच॒क्रे द्यावा॒क्षामा॑ मदतामिंद्र॒ कर्म॑न् ॥
त्वं वृ॒त्रमा॒शया॑नं सि॒रासु॑ म॒हो वज्रे॑ण सिष्वपो व॒राहु॑म् ॥ ११ ॥

अनु त्वा मही इति पाजसी इति अचक्रेऽइति द्यावाक्षामा मदतां इंद्र कर्मन् ॥
त्वं वृत्रं आऽशयानं सिरासु महः वज्रेण सिस्वपः वराहुम् ॥ ११ ॥

त्वमिं॑द्र॒ नर्यो॒ याँ अवो॒ नॄन्तिष्ठा॒ वात॑स्य सु॒युजो॒ वहि॑ष्ठान् ॥
यं ते॑ का॒व्य उ॒शना॑ म॒न्दिनं॒ दाद्वृ॑त्र॒हणं॒ पार्यं॑ ततक्ष॒ वज्र॑म् ॥ १२ ॥

त्वं इंद्र नर्यः यान् अवः नॄन् तिष्ठ वातस्य सुऽयुजः वहिष्ठान् ॥
यं ते काव्यः उशना मंदिनं दात् वृत्रऽहनं पार्यं ततक्ष वज्रम् ॥ १२ ॥

त्वं सूरो॑ ह॒रितो॑ रामयो॒ नॄन्भर॑च्च॒क्रमेत॑शो॒ नायमिं॑द्र ॥
प्रास्य॑ पा॒रं न॑व॒तिं ना॒व्याना॒मपि॑ क॒र्तम॑वर्त॒योऽ॑यज्यून् ॥ १३ ॥

त्वं सूरः हरितः रमयः नॄन् भरत् चक्रं एतशः न अयं इंद्र ॥
प्रऽअस्य पारं नवतिं नाव्यानां अपि कर्तं अवर्तयः अयज्यून् ॥ १३ ॥

त्वं नो॑ अ॒स्या इं॑द्र दु॒र्हणा॑याः पा॒हि व॑ज्रिवो दुरि॒ताद॒भीके॑ ॥
प्र नो॒ वाजा॑न्र॒॑थ्यो अश्व॑बुध्यानि॒षे य॑न्धि॒ श्रव॑से सू॒नृता॑यै ॥ १४ ॥

त्वं नः अस्याः इंद्र दुःऽहणायाः पाहि वज्रिऽवः दुःऽइतात् अभीके ॥
प्र नः वाजान् रथ्यः अश्वऽबुध्यान् इषे यंधि श्रवसे सूनृतायै ॥ १४ ॥

मा सा ते॑ अ॒स्मत्सु॑म॒तिर्वि द॑स॒द्वाज॑प्रमहः॒ समिषो॑ वरन्त ॥
आ नो॑ भज मघव॒न्गोष्व॒र्यो मंहि॑ष्ठास्ते सध॒मादः॑ स्याम ॥ १५ ॥

मा सा ते अस्मत् सुऽमतिः वि दसत् वाजऽप्रमहः सं इषः वरंत ॥
आ नः भज मघऽवन् गोषु अर्यः मंहिष्ठाः ते सधऽमादः स्याम ॥ १५ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १२२ ( विश्वेदेव सूक्त )

ऋषि : कक्षीवत् औशिज - देवता : विश्वेदेव - छंद - त्रिष्टुभ्

प्र वः॒ पान्तं॑ रघुमन्य॒वोऽ॑न्धो य॒ज्ञं रु॒द्राय॑ मी॒ळ्हुषे॑ भरध्वम् ॥
दि॒वो अ॑स्तो॒ष्यसु॑रस्य वी॒रैरि॑षु॒ध्येव॑ म॒रुतो॒ रोद॑स्योः ॥ १ ॥

प्र वः पांतं रघुऽमन्यवः अंधः यज्ञं रुद्राय मीळ्हुषे भरध्वम् ॥
दिवः अस्तोषि असुरस्य वीरैः इषुध्याऽइव मरुतः रोदस्योः ॥ १ ॥

पत्नी॑व पू॒र्वहू॑तिं वावृ॒धध्या॑ उ॒षासा॒नक्ता॑ पुरु॒धा विदा॑ने ॥
स्त॒रीर्नात्कं॒ व्युतं॒ वसा॑ना॒ सूर्य॑स्य श्रि॒या सु॒दृशी॒ हिर॑ण्यैः ॥ २ ॥

पत्नि्ऽइव पूर्वऽहूतिं ववृधध्यैआ उषसानक्ता पुरुधा विदाने इति ॥
स्तरीः न अत्कं विऽउतं वसाना सूर्यस्य श्रिया सुऽदृशी हिरण्यैः ॥ २ ॥

म॒मत्तु॑ नः॒ परि॑ज्मा वस॒र्हा म॒मत्तु॒ वातो॑ अ॒पां वृष॑ण्वान् ॥
शि॒शी॒तमिं॑द्रापर्वता यु॒वं न॒स्तन्नो॒ विश्वे॑ वरिवस्यन्तु दे॒वाः ॥ ३ ॥

ममत्तु नः परिऽज्मा वसर्हा ममत्तु वातः अपां वृषण्ऽवान् ॥
शिशीतं इंद्रापर्वता युवं नः तत् नः विश्वे वरिवस्यंतु देवाः ॥ ३ ॥

उ॒त त्या मे॑ य॒शसा॑ श्वेत॒नायै॒ व्यन्ता॒ पान्तौ॑शि॒जो हु॒वध्यै॑ ॥
प्र वो॒ नपा॑तम॒पां कृ॑णुध्वं॒ प्र मा॒तरा॑ रास्पि॒नस्या॒योः ॥ ४ ॥

उत त्या मे यशसा श्वेतनायै व्यंता पांता औशिजः हुवध्यै ॥
प्र वः नपातं अपां कृणुध्वं प्र मातरा रास्पिनस्य आयोः ॥ ४ ॥

आ वो॑ रुव॒ण्युमौ॑शि॒जो हु॒वध्यै॒ घोषे॑व॒ शंस॒मर्जु॑नस्य॒ नंशे॑ ॥
प्र वः॑ पू॒ष्णे दा॒वन॒ आँ अच्छा॑ वोचेय व॒सुता॑तिम॒ग्नेः ॥ ५ ॥

आ वः रुवण्युं औशिजः हुवध्यै घोषाऽइव शंसं अर्जुनस्य नंशे ॥
प्र वः पूष्णे दावने आन् अच्छ वोचेय वसुऽतातिं अग्नेः ॥ ५ ॥

श्रु॒तं मे॑ मित्रावरुणा॒ हवे॒मोत श्रु॑तं॒ सद॑ने वि॒श्वतः॑ सीम् ॥
श्रोतु॑ नः॒ श्रोतु॑रातिः सु॒श्रोतुः॑ सु॒क्षेत्रा॒ सिंधु॑र॒द्भिःन ॥ ६ ॥

श्रुतं मे मित्रावरुणा हवा इमा उत श्रुतं सदने विश्वतः सीम् ॥
श्रोतु नः श्रोतुऽरातिः सुऽश्रोतुः सुऽक्षेत्रा सिंधुः अत्ऽभिः ॥ ६ ॥

स्तु॒षे सा वां॑ वरुण मित्र रा॒तिर्गवां॑ श॒ता पृ॒क्षया॑मेषु प॒ज्रे ॥
श्रु॒तर॑थे प्रि॒यर॑थे॒ दधा॑नाः स॒द्यः पु॒ष्टिं नि॑रुन्धा॒नासो॑ अग्मन् ॥ ७ ॥

स्तुषे सा वां वरुण मित्र रातिः गवां शता पृक्षऽयामेषु पज्रे ॥
श्रुतऽरथे प्रियऽरथे दधानाः सद्यः पुष्टिं निऽरुंधानासः अग्मन् ॥ ७ ॥

अ॒स्य स्तु॑षे॒ महि॑मघस्य॒ राधः॒ सचा॑ सनेम॒ नहु॑षः सु॒वीराः॑ ॥
जनो॒ यः प॒ज्रेभ्यो॑ वा॒जिनी॑वा॒नश्वा॑वतो र॒थिनो॒ मह्यं॑ सू॒रिः ॥ ८ ॥

अस्य स्तुषे महिऽमघस्य राधः सचा सनेम नहुषः सुऽवीराः ॥
जनः यः पज्रेभ्यः वाजिनीऽवान् अश्वऽवतः रथिनः मह्यं सूरिः ॥ ८ ॥

जनो॒ यो मि॑त्रावरुणावभि॒ध्रुग॒पो न वां॑ सु॒नोत्य॑क्ष्णया॒ध्रुक् ॥
स्व॒यं स यक्ष्मं॒ हृद॑ये॒ नि ध॑त्त॒ आप॒ यदीं॒ होत्रा॑भिरृ॒तावा॑ ॥ ९ ॥

जनः यः मित्रावरुणौ अभिऽध्रुग् अपः न वां सुनोति अक्ष्णयाऽध्रुक् ॥
स्वयं सः यक्ष्मं हृदये नि धत्ते आप यत् ईं होत्राभिः ऋतावा ॥ ९ ॥

स व्राध॑तो॒ नहु॑षो॒ दंसु॑जूतः॒ शर्ध॑स्तरो न॒रां गू॒र्तश्र॑वाः ॥
विसृ॑ष्टरातिर्याति बाळ्ह॒सृत्वा॒ विश्वा॑सु पृ॒त्सु सद॒मिच्छूरः॑ ॥ १० ॥

सः व्राधतः नहुषः दंऽसुजूतः शर्धऽतरः नरां गूर्तऽश्रवाः ॥
विसृष्टऽरातिः याति बाळ्हऽसृत्वा विश्वासु पृत्ऽसु सदं इच् शूरः ॥ १० ॥

अध॒ ग्मन्ता॒ नहु॑षो॒ हवं॑ सू॒रेः श्रोता॑ राजानो अ॒मृत॑स्य मन्द्राः ॥
न॒भो॒जुवो॒ यन्नि॑र॒वस्य॒ राधः॒ प्रश॑स्तये महि॒ना रथ॑वते ॥ ११ ॥

अध ग्मंत नहुषः हवं सूरेः श्रोत राजानः अमृतस्य मंद्राः ॥
नभःऽजुवः यत् निरवस्य राधः प्रऽशस्तये महिना रथऽवते ॥ ११ ॥

ए॒तं शर्धं॑ धाम॒ यस्य॑ सू॒रेरित्य॑वोच॒न्दश॑तयस्य॒ नंशे॑ ॥
द्यु॒म्नानि॒ येषु॑ व॒सुता॑ती रा॒रन्विश्वे॑ सन्वन्तु प्रभृ॒थेषु॒ वाज॑म् ॥ १२ ॥

एतं शर्धं धाम यस्य सूरेः इति अवोचन् दशऽतयस्य नंशे ॥
द्युम्नानि येषु वसुऽतातिः ररन् विश्वे सन्वंतु प्रऽभृथेषु वाजम् ॥ १२ ॥

मन्दा॑महे॒ दश॑तयस्य धा॒सेर्द्विर्यत्पञ्च॒ बिभ्र॑तो॒ यन्त्यन्ना॑ ॥
किमि॒ष्टाश्व॑ इ॒ष्टर॑श्मिरे॒त ई॑शा॒नास॒स्तरु॑ष ऋञ्जते॒ नॄन् ॥ १३ ॥

मंदामहे दशऽतयस्य धासेः द्विः यत् पंच बिभ्रतः यंति अन्ना ॥
किं इष्टऽअश्व इष्टऽरश्मिः एते ईशानासः तरुषः ऋंजते नॄन् ॥ १३ ॥

हिर॑ण्यकर्णं मणिग्रीव॒मर्ण॒स्तन्नो॒ विश्वे॑ वरिवस्यन्तु दे॒वाः ॥
अ॒र्यो गिरः॑ स॒द्य आ ज॒ग्मुषी॒रोस्राश्चा॑कन्तू॒भये॑ष्व॒स्मे ॥ १४ ॥

हिरण्यऽकर्णं मणिऽग्रीवं अर्णः तत् नः विश्वे वरिवस्यंतु देवाः ॥
अर्यः गिरः सद्य आ जग्मुषीः आ उस्राः चाकंतु उभयेषु अस्मे इति ॥ १४ ॥

च॒त्वारो॑ मा मश॒र्शार॑स्य॒ शिश्व॒स्त्रयो॒ राज्ञ॒ आय॑वसस्य जि॒ष्णोः ॥
रथो॑ वां मित्रावरुणा दी॒र्घाप्साः॒ स्यूम॑गभस्तिः॒ सूरो॒ नाद्यौ॑त् ॥ १५ ॥

चत्वारः मा मशर्शारस्य शिश्वः त्रयः राज्ञः आयवसस्य जिष्णोः ॥
रथः वां मित्रावरुणा दीर्घऽअप्साः स्यूमऽगभस्तिः सूरः न अद्यौत् ॥ १५ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १२३ ( उषा सूक्त )

ऋषि : कक्षीवत् औशिज - देवता : उषा - छंद - त्रिष्टुभ्

पृ॒थू रथो॒ दक्षि॑णाया अयो॒ज्यैनं॑ दे॒वासो॑ अ॒मृता॑सो अस्थुः ॥
कृ॒ष्णादुद् अ॑स्थाद॒र्या विहा॑या॒श्चिकि॑त्सन्ती॒ मानु॑षाय॒ क्षया॑य ॥ १ ॥

पृथुः रथः दक्षिणायाः अयोजि ऐनं देवासः अमृतासः अस्थुः ॥
कृष्णात् उत् अस्थात् अर्या विऽहायाः चिकित्संती मानुषाय क्षयाय ॥ १ ॥

पूर्वा॒ विश्व॑स्मा॒द्भुव॑नादबोधि॒ जय॑न्ती॒ वाजं॑ बृह॒ती सनु॑त्री ॥
उ॒च्चा व्यख्यद्युव॒तिः पु॑न॒र्भूरोषा अ॑गन्प्रथ॒मा पू॒र्वहू॑तौ ॥ २ ॥

पूर्वा विश्वस्मात् भुवनात् अबोधि जयंती वाजं बृहती सनुत्री ॥
उच्चा वि अख्यत् युवतिः पुनःऽभूः आ उषाः अगन् प्रथमा पूर्वऽहूतौ ॥ २ ॥

यद॒द्य भा॒गं वि॒भजा॑सि॒ नृभ्य॒ उषो॑ देवि मर्त्य॒त्रा सु॑जाते ॥
दे॒वो नो॒ अत्र॑ सवि॒ता दमू॑ना॒ अना॑गसो वोचति॒ सूर्या॑य ॥ ३ ॥

यत् अद्य भागं विऽभजासि नृऽभ्यः उषः देवि मर्त्यऽत्रा सुऽजाते ॥
देवः नः अत्र सविता दमूनाः अनागसः वोचति सूर्याय ॥ ३ ॥

गृ॒हंगृ॑हमह॒ना या॒त्यच्छा॑ दि॒वेदि॑वे॒ अधि॒ नामा॒ दधा॑ना ॥
सिषा॑सन्ती द्योत॒ना शश्व॒दागा॒दग्र॑मग्र॒मिद्भ॑जते॒ वसू॑नाम् ॥ ४ ॥

गृहंऽगृहं अहना याति अच्छ दिवेऽदिवे अधि नामा दधाना ॥
सिसासंती द्योतना शश्वत् आ अगात् अग्रऽमग्रं इत् भजते वसूनाम् ॥ ४ ॥

भग॑स्य॒ स्वसा॒ वरु॑णस्य जा॒मिरुषः॑ सूनृते प्रथ॒मा ज॑रस्व ॥
प॒श्चा स द॑घ्या॒ यो अ॒घस्य॑ धा॒ता जये॑म॒ तं दक्षि॑णया॒ रथे॑न ॥ ५ ॥

भगस्य स्वसा वरुणस्य जामिः उषः सूनृते प्रथमा जरस्व ॥
पश्चा सः दघ्याः यः अघस्य धाता जयेम तं दक्षिणया रथेन ॥ ५ ॥

उदी॑रतां सू॒नृता॒ उत्पुरं॑धी॒रुद॒ग्नयः॑ शुशुचा॒नासो॑ अस्थुः ॥
स्पा॒र्हा वसू॑नि॒ तम॒साप॑गूळ्हा॒विष्कृ॑ण्वन्त्यु॒षसो॑ विभा॒तीः ॥ ६ ॥

उत् ईरतां सूनृताः उत् पुरंऽधीः उत् अग्नयः शुशुचानासः अस्थुः ॥
स्पार्हा वसूनि तमसा अपऽगूळ्हा आविः कृण्वंति उषसः विऽभातीः ॥ ६ ॥

अपा॒न्यदेत्य॒भ्य१॑न्यदे॑ति॒ विषु॑रूपे॒ अह॑नी॒ सं च॑रेते ॥
प॒रि॒क्षितो॒स्तमो॑ अ॒न्या गुहा॑क॒रद्यौ॑दु॒षाः शोशु॑चता॒ रथे॑न ॥ ७ ॥

अप अन्यत् एति अभि अन्यत् एति विषुरूपे इति विषुऽरूपे अहनी इति सं चरेते इति ॥
परिऽक्षितोः तमः अन्या गुहा अकः अद्यौत् उषाः शोशुचता रथेन ॥ ७ ॥

स॒दृशी॑र॒द्य स॒दृशी॒रिदु॒ श्वो दी॒र्घं स॑चन्ते॒ वरु॑णस्य॒ धाम॑ ॥
अ॒न॒व॒द्यास्त्रिं॒शतं॒ योज॑ना॒न्येकै॑का॒ क्रतुं॒ परि॑ यन्ति स॒द्यः ॥ ८ ॥

सऽदृशीः अद्य सऽ दृशीः इत् ऊं इति श्वः दीर्घं सचंते वरुणस्य धाम ॥
अनवद्याः त्रिंशतं योजनानि एकाऽएका क्रतुं परि यंति सद्यः ॥ ८ ॥

जा॒न॒त्यह्नः॑ प्रथ॒मस्य॒ नाम॑ शु॒क्रा कृ॒ष्णाद॑जनिष्ट श्विती॒ची ॥
ऋ॒तस्य॒ योषा॒ न मि॑नाति॒ धामाह॑रहर्निष्कृ॒तमा॒ चर॑न्ती ॥ ९ ॥

जानति अह्नः प्रथमस्य नाम शुक्रा कृष्णात् अजनिष्ट श्वितीची ॥
ऋतस्य योषा न मिनाति धाम अहःऽअहः निःऽकृतं आऽचरंती ॥ ९ ॥

क॒न्येव त॒न्वा३॑शाश॑दानाँ॒ एषि॑ देवि दे॒वमिय॑क्षमाणम् ॥
सं॒स्मय॑माना युव॒तिः पु॒रस्ता॑दा॒विर्वक्षां॑सि कृणुषे विभा॒ती ॥ १० ॥

कन्याऽइव तन्वा शाशदाना एषि देवि देवं इयक्षमाणम् ॥
संऽस्मयमाना युवतिः पुरस्तात् आविः वक्षांसि कृणुषे विऽभाती ॥ १० ॥

सु॒सं॒का॒शा मा॒तृमृ॑ष्टेव॒ योषा॒विस्त॒न्वं कृणुषे दृ॒शे कम् ॥
भ॒द्रा त्वमु॑षो वित॒रं व्युच्छ॒ न तत्ते॑ अ॒न्या उ॒षसो॑ नशन्त ॥ ११ ॥

सुऽसंकाशा मातृमृष्टाऽइव योषा आविः तन्वं कृणुषे दृशे कम् ॥
भद्रा त्वं उषः विऽतरं वि उच्छ न तत् ते अन्याः उषसः नशंत ॥ ११ ॥

अश्वा॑वती॒र्गोम॑तीर्वि॒श्ववा॑रा॒ यत॑माना र॒श्मिभिः॒ सूर्य॑स्य ॥
परा॑ च॒ यन्ति॒ पुन॒रा च॑ यन्ति भ॒द्रा नाम॒ वह॑माना उ॒षासः॑ ॥ १२ ॥

अश्वऽवतीः गोऽमतीः विश्वऽवाराः यतमानाः रश्मिभिः सूर्यस्य ॥
परा च यंति पुनः आ च यंति भद्रा नाम वहमानाः उषासः ॥ १२ ॥

ऋ॒तस्य॑ र॒श्मिम॑नु॒यच्छ॑माना भ॒द्रम्भ॑द्रं॒ क्रतु॑म॒स्मासु॑ धेहि ॥
उषो॑ नो अ॒द्य सु॒हवा॒ व्युच्छा॒स्मासु॒ रायो॑ म॒घव॑त्सु च स्युः ॥ १३ ॥

ऋतस्य रश्मिं अनुऽयच्छमाना भद्रंऽभद्रं क्रतुं अस्मासु धेहि ॥
उषः नः अद्य सुऽहवा वि उच्छ अस्मासु रायः मघवत्ऽसु च स्युरिति स्युः ॥ १३ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १२४ ( उषा सूक्त )

ऋषि : कक्षीवत् औशिज - देवता : उषा - छंद - त्रिष्टुभ्

उ॒षा उ॒च्छन्ती॑ समिधा॒ने अ॒ग्ना उ॒द्यन्सूर्य॑ उर्वि॒या ज्योति॑रश्रेत् ॥
दे॒वो नो॒ अत्र॑ सवि॒ता न्वर्थं॒ प्रासा॑वीद्द्वि॒पत्प्र चतु॑ष्पदि॒त्यै ॥ १ ॥

उषाः उच्छंती संऽइधाने अग्ना उत्ऽयन् सूर्यः उर्विया ज्योतिः अश्रेत् ॥
देवः नः अत्र सविता नु अर्थं प्र असावीत् द्विऽपत् प्र चतुःऽपत् इत्यै ॥ १ ॥

अमि॑नती॒ दैव्या॑नि व्र॒तानि॑ प्रमिन॒ती म॑नु॒ष्या यु॒गानि॑ ॥
ई॒युषी॑णामुप॒मा शश्व॑तीनामायती॒नां प्र॑थ॒मोषा व्य् अद्यौत् ॥ २ ॥

अमिनती दैव्यानि व्रतानि प्रऽमिनती मनुष्या युगानि ॥
ईयुषीणां उपमा शश्वतीनां आऽयतीनां प्रथमा उषाः वि अद्यौत् ॥ २ ॥

ए॒षा दि॒वो दु॑हि॒ता प्रत्य॑दर्शि॒ ज्योति॒र्वसा॑ना सम॒ना पु॒रस्ता॑त् ॥
ऋ॒तस्य॒ पन्था॒मन्वे॑ति सा॒धु प्र॑जान॒तीव॒ न दिशो॑ मिनाति ॥ ३ ॥

एषा दिवः दुहिता प्रति अदर्शि ज्योतिः वसाना समना पुरऽस्तात् ॥
ऋतस्य पंथां अनु एति साधु प्रजानतीऽइव न दिशः मिनाति ॥ ३ ॥

उपो॑ अदर्शि शु॒न्ध्युवो॒ न वक्षो॑ नो॒धा इ॑वा॒विर॑कृत प्रि॒याणि॑ ॥
अ॒द्म॒सन्न स॑स॒तो बो॒धय॑न्ती शश्वत्त॒मागा॒त्पुन॑रे॒युषी॑णाम् ॥ ४ ॥

उपो इति अदर्शि शुन्ध्युवः न वक्षः नोधाःऽइव आविः अकृत प्रियाणि ॥
अद्मऽसत् न ससतः बोधयंती शश्वत्ऽतमा आ अगात् पुनः आऽईयुषीणाम् ॥ ४ ॥

पूर्वे॒ अर्धे॒ रज॑सो अ॒प्त्यस्य॒ गवां॒ जनि॑त्र्यकृत॒ प्र के॒तुम् ॥
व्यु प्रथते वित॒रं वरी॑य॒ ओभा पृ॒णन्ती॑ पि॒त्रोरु॒पस्था॑ ॥ ५ ॥

पूर्वे अर्धे रजसः अप्त्यस्य गवां जनित्रि अकृत प्र केतुम् ॥
वि ऊं इति प्रथते विऽतरं वरीयः आ उभा पृणंती पित्रोः उपऽस्था ॥ ५ ॥

ए॒वेदे॒षा पु॑रु॒तमा॑ दृ॒शे कं नाजा॑मिं॒ न परि॑ वृणक्ति जा॒मिम् ॥
अ॒रे॒पसा॑ त॒न्वा शाश॑दाना॒ नार्भा॒दीष॑ते॒ न म॒हो वि॑भा॒ती ॥ ६ ॥

एव इत् एषा पुरुऽतमा दृशे कं न अजामिं न परि वृणक्ति जामिम् ॥
अरेपसा तन्वा शाशदाना न अर्भात् ईषते न महः विभाती ॥ ६ ॥

अ॒भ्रा॒तेव॑ पुं॒स ए॑ति प्रती॒ची ग॑र्ता॒रुगि॑व स॒नये॒ धना॑नाम् ॥
जा॒येव॒ पत्य॑ उश॒ती सु॒वासा॑ उ॒षा ह॒स्रेव॒ नि रि॑णीते॒ अप्सः॑ ॥ ७ ॥

अभ्राताऽइव पुंसः एति प्रतीची गर्तऽआरुगिव सनये धनानाम् ॥
जायाऽइव पत्ये उशती सुऽवासा उषाः हस्राऽइव नि रिणीते अप्सः ॥ ७ ॥

स्वसा॒ स्वस्रे॒ ज्याय॑स्यै॒ योनि॑मारै॒गपै॑त्यस्याः प्रति॒चक्ष्ये॑व ॥
व्यु॒च्छन्ती॑ र॒श्मिभिः॒ सूर्य॑स्या॒ञ्ज्यङ्क्तेष समन॒गा इ॑व॒ व्राः ॥ ८ ॥

स्वसा स्वस्रे ज्यायस्यै योनिं अरैक् अप एति अस्याः प्रतिचक्ष्यऽइव ॥
विऽउच्छंती रश्मिऽभिः सूर्यस्य अंजि अं‍क्ते समनगाःऽइव व्राः ॥ ८ ॥

आ॒साम् पूर्वा॑सा॒मह॑सु॒ स्वसॄ॑णा॒मप॑रा॒ पूर्वा॑म॒भ्येति प॒श्चात् ॥
ताः प्र॑त्न॒वन्नव्य॑सीर्नू॒नम॒स्मे रे॒वदु॑च्छन्तु सु॒दिना॑ उ॒षासः॑ ॥ ९ ॥

आसां पूर्वासां अहऽसु स्वसॄणां अपरा पूर्वां अभि एति पश्चात् ॥
ताः प्रत्नतवत् नव्यसीः नूनं अस्मे इति रेवत् उच्छंतु सुऽदिना उषसः ॥ ९ ॥

प्र बो॑धयोषः पृण॒तो म॑घो॒न्यबु॑ध्यमानाः प॒णयः॑ ससन्तु ॥
रे॒वदु॑च्छ म॒घव॑द्भ्यो् मघोनि रे॒वत्स्तो॒त्रे सू॑नृते जा॒रय॑न्ती ॥ १० ॥

प्र बोधय उषः पृणतः मघोनि अबुध्यमानाः पणयः ससंतु ॥
रेवत् उच्छ मघवत्ऽभ्यः मघोनि रेवत् स्तोत्रे सूनृते जारयंती ॥ १० ॥

अवे॒यम॑श्वैद्युव॒तिः पु॒रस्ता॑द्यु॒ङ्क्ते गवा॑मरु॒णाना॒मनी॑कम् ॥
वि नू॒नमु॑च्छा॒दस॑ति॒ प्र के॒तुर्गृ॒हंगृ॑ह॒मुप॑ तिष्ठाते अ॒ग्निः ॥ ११ ॥

अव इयं अश्वैत् युवतिः पुरस्तात् युङ्क्ते गवां अरुणानां अनीकम् ॥
वि नूनं उच्छात् असति प्र केतुः गृहंऽगृहं उप तिष्ठाते अग्निः ॥ ११ ॥

उत्ते॒ वय॑श्चिद्वस॒तेर॑पप्त॒न्नर॑श्च॒ ये पि॑तु॒भाजो॒ व्युष्टौ ॥
अ॒मा स॒ते व॑हसि॒ भूरि॑ वा॒ममुषो॑ देवि दा॒शुषे॒ मर्त्या॑य ॥ १२ ॥

उत् ते वयः चित् वसतेः अपप्तन् नरः च ये पितुऽभाजः विऽउष्टौ ॥
अमा सते वहसि भूरि वामं उषः देवि दाशुषे मर्त्याय ॥ १२ ॥

अस्तो॑ढ्वं स्तोम्या॒ ब्रह्म॑णा॒ मेऽ॑वीवृधध्वमुश॒तीरु॑षासः ॥
यु॒ष्माकं॑ देवी॒रव॑सा सनेम सह॒स्रिणं॑ च श॒तिनं॑ च॒ वाज॑म् ॥ १३ ॥

अस्तोढ्वं स्तोम्याः ब्रह्मणा मे अवीवृधध्वं उशतीः उषसः ॥
युष्माकं देवीः अवसा सनेम सहस्रिणं च शतिनं च वाजम् ॥ १३ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १२५ ( दान सूक्त )

ऋषि : कक्षीवत् औशिज - देवता : स्वनय दानस्तुति - छंद - जगती, त्रिष्टुभ्

प्रा॒ता रत्न॑म् प्रात॒रित्वा॑ दधाति॒ तं चि॑कि॒त्वान्प्र॑ति॒गृह्या॒ नि ध॑त्ते ॥
तेन॑ प्र॒जां व॒र्धय॑मान॒ आयू॑ रा॒यस्पोषे॑ण सचते सु॒वीरः॑ ॥ १ ॥

प्रातरिति रत्नं प्रातःऽइत्वा दधाति तं चिकित्वान् प्रतिऽगृह्य नि धत्ते ॥
तेन प्रऽजां वर्धयमानः आयूः रायः पोषेण सचते सुऽवीरः ॥ १ ॥

सु॒गुर॑सत्सुहिर॒ण्यः स्वश्वो॑ बृ॒हद॑स्मै॒ वय॒ इंद्रो॑ दधाति ॥
यस्त्वा॒यन्तं॒ वसु॑ना प्रातरित्वो मु॒क्षीज॑येव॒ पदि॑मुत्सि॒नाति॑ ॥ २ ॥

सुऽगुः असत् सुऽहिरण्यः सुऽअश्वः बृहत् अस्मै वयः इंद्रः दधाति ॥
यः त्वा आऽयंतं वसुना प्रातःऽइत्वः मुक्षीजयाऽइव पदिं उत्ऽसिनाति ॥ २ ॥

आय॑म॒द्य सु॒कृतं॑ प्रा॒तरि॒च्छन्नि॒ष्टेः पु॒त्रं वसु॑मता॒ रथे॑न ॥
अं॒शोः सु॒तं पा॑यय मत्स॒रस्य॑ क्ष॒यद्वी॑रं वर्धय सू॒नृता॑भिः ॥ ३ ॥

आयं अद्य सुऽकृतं प्रातःऽ इच्छन् इष्टेः पुत्रं वसुऽमता रथेन ॥
अंशोः सुतं पायय मत्सरस्य क्षयत्ऽवीरं वर्धय सूनृताभिः ॥ ३ ॥

उप॑ क्षरन्ति॒ सिंध॑वो मयो॒भुव॑ ईजा॒नं च॑ य॒क्ष्यमा॑णं च धे॒नवः॑ ॥
पृ॒णन्तं॑ च॒ पपु॑रिं च श्रव॒स्यवो॑ घृ॒तस्य॒ धारा॒ उप॑ यन्ति वि॒श्वतः॑ ॥ ४ ॥

उप क्षरंति सिंधवः मयःऽभुव ईजानं च यक्ष्यमाणं च धेनवः ॥
पृणंतं च पपुरिं च श्रवस्यवः घृतस्य धाराः उप यंति विश्वतः ॥ ४ ॥

नाक॑स्य पृ॒ष्ठे अधि॑ तिष्ठति श्रि॒तो यः पृ॒णाति॒ स ह॑ दे॒वेषु॑ गच्छति ॥
तस्मा॒ आपो॑ घृ॒तम॑र्षन्ति॒ सिंध॑व॒स्तस्मा॑ इ॒यं दक्षि॑णा पिन्वते॒ सदा॑ ॥ ५ ॥

नाकस्य पृष्ठे अधि तिष्ठति श्रितः यः पृणाति सः ह देवेषु गच्छति ॥
तस्मै आपः घृतं अर्षंति सिंधवः तस्मै इयं दक्षिणा पिन्वते सदा ॥ ५ ॥

दक्षि॑णावता॒मिदि॒मानि॑ चि॒त्रा दक्षि॑णावतां दि॒वि सूर्या॑सः ॥
दक्षि॑णावन्तो अ॒मृतं॑ भजन्ते॒ दक्षि॑णावन्तः॒ प्र ति॑रन्त॒ आयुः॑ ॥ ६ ॥

दक्षिणाऽवतां इत् इमानि चित्रा दक्षिणाऽवतां दिवि सूर्यासः ॥
दक्षिणाऽवंतः अमृतं भजंते दक्षिणाऽवंतः प्र तिरंते आयुः ॥ ६ ॥

मा पृ॒णन्तो॒ दुरि॑त॒मेन॒ आर॒न्मा जा॑रिषुः सू॒रयः॑ सुव्र॒तासः॑ ॥
अ॒न्यस्तेषां॑ परि॒धिर॑स्तु॒ कश्चि॒दपृ॑णन्तम॒भि सं य॑न्तु॒ शोकाः॑ ॥ ७ ॥

मा पृणंतः दुःऽइतं एन आ अरन् मा जारिषुः सूरयः सुऽव्रतासः ॥
अन्यः तेषां परिऽधिः अस्तु कः चित् अपृणंतं अभि सं यंतु शोकाः ॥ ७ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १२६ (स्वनय दानस्तुति सूक्त )

ऋषि : कक्षीवत् औशिज - देवता : स्वनय दानस्तुति - छंद - जगती, त्रिष्टुभ्

अम॑न्दा॒न् स्तोमा॒न्प्रभ॑रे मनी॒षा सिन्धा॒वधि॑ क्षिय॒तः भा॒व्यस्य॑ ।
यः मे॑ स॒हस्रं॒ अमि॑मीत स॒वान॒तूर्तः॒ राजा॒ श्रव॑ इ॒च्छमा॑नः ॥ १ ॥

अमंदान् स्तोमान् प्र भरे मनीषा सिंधौ अधि क्षियतः भाव्यस्य ॥
यः मे सहस्रं अमिमीत सवान् अतूर्तः राजा श्रवः इच्छमानः ॥ १ ॥

श॒तं राज्ञो नाध॑मानस्य नि॒ष्कान् श॒तमश्वा॒न्प्रय॑तान्स॒द्य आद॑म् ।
श॒तं क॒क्षीवाँ॒ असु॑रस्य॒ गोनां॑ दि॒वि श्रवोऽ॒जर॒मा त॑तान ॥ २ ॥

शतं राज्ञः नाधमानस्य निष्कान् शतं अश्वान् प्रऽयतान् सद्यः आदम् ॥
शतं कक्षीवान् असुरस्य गोनां दिवि श्रवः अजरं आ ततान ॥ २ ॥

उप॑ मा श्या॒वाः स्व॒नये॑न द॒त्ता व॒धूम॑न्तो॒ दश॒ रथा॑सो अस्थुः ।
ष॒ष्टिः स॒हस्र॒मनु॒ गव्य॒मागा॒त्सन॑त्क॒क्षीवाँ॑ अभिपि॒त्वे अह्ना॑म् ॥ ३ ॥

उप मा श्यावाः स्वनयेन दत्ता वधूमंतः दश रथासः अस्थुः ॥
षष्टिः सहस्रं अनु गव्यं आ अगात् सनत् कक्षीवान् अभिऽपित्वे अह्नाम् ॥ ३ ॥

च॒त्वा॒रिं॒शद्दश॑रथस्य॒ शोणाः॑ स॒हस्र॒स्याग्रे॒ श्रेणिं॑ नयन्ति ।
म॒द॒च्युतः॑ कृश॒नाव॑तो॒ अत्या॑न्क॒क्षीव॑न्त॒ उद॑मृक्षन्त प॒ज्राः ॥ ४ ॥

चत्वारिंशत् दशऽरथस्य शोणाः सहस्रस्य अग्रे श्रेणिं नयंति ॥
मदऽच्युतः कृशनऽवतः अत्यान् कक्षीवंतः उत् अमृक्षंत पज्राः ॥ ४ ॥

पूर्वा॒मनु॒ प्रय॑ति॒माद॑दे व॒स्त्रीन्यु॒क्ताँ अ॒ष्टाव॒रिधा॑यसो॒ गाः ।
सु॒बन्ध॑वः॒ ये वि॒श्या इव॒ व्रा अन॑स्वन्तः॒ श्रव॒ ऐष॑न्त प॒ज्राः ॥ ५ ॥

पूर्वां अनु प्रऽयतिं आ ददे वऽ त्रीन् युक्तान् अष्टौ अरिऽधायसः गाः ॥
सुऽबंधवः ये विश्याःऽइव व्राः अनस्वंतः श्रवः ऐषंत पज्राः ॥ ५ ॥

आग॑धिता॒ परि॑गधिता॒ या क॑शी॒केव॒ जङ्ग्॑हे ।
ददा॑ति॒ मह्यं॒ यादु॑री॒ याशू॑नां भो॒ज्या श॒ता ॥ ६ ॥

आऽगधिता परिऽगधिता या कशीकाऽइव जंगहे ॥
ददाति मह्यं यादुरी याशूनां भोज्या शता ॥ ६ ॥

उपो॑प मे॒ परा॑ मृश॒ मा मे॑ द॒भ्राणि॑ मन्यथाः ।
सर्वा॒हं अ॑स्मि रोम॒शा ग॒न्धारी॑णामिवावि॒का ॥ ७ ॥

उपऽउप मे परा मृश मा मे दभ्राणि मन्यथाः ॥
सर्वा अहं अस्मि रोमशा गंधारीणांऽइव अविका ॥ ७ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १२७ (अग्नि सूक्त )

ऋषि : परुच्छेपः - देवता : अग्नि - छंद - अत्यष्टी

अ॒ग्निं होता॑रं मन्ये॒ दास्व॑न्तं॒ वसुं॑ सू॒नुं सह॑सः जा॒तवे॑दसं॒ विप्रं॒ न जा॒तवे॑दसम् ।
य ऊ॒र्ध्वया॑ स्वध्व॒रो दे॒वो दे॒वाच्या॑ कृ॒पा ।
घृ॒तस्य॒ विभ्रा॑ष्टि॒मनु॑ वष्टि शो॒चिषा॒जुह्वा॑नस्य स॒र्पिषः॑ ॥ १ ॥

अग्निं होतारं मन्ये दास्वन्तं वसुं सूनुं सहसः जातऽवेदसं विप्रं न जातवेदसम् ॥
य ऊर्ध्वया सुऽअध्वरः देवः देवाच्या कृपा ॥
घृतस्य विऽभ्राष्टिं अनुं वष्टि शोचिषा आऽजुह्वानस्य सर्पिषः ॥ १ ॥

यजि॑ष्ठं त्वा॒ यज॑माना हुवेम॒ ज्येष्ठ॒मङ्गि॑ रसां विप्र॒ मन्म॑भि॒र्विप्रे॑भिः शुक्र॒ मन्म॑भिः ।
परि॑ज्मानमिव॒ द्यां होता॑रं चर्षणी॒नाम् ।
शो॒चिष्के॑शं॒ वृष॑णं॒ यमि॒मा विशः॒ प्राव॑न्तु जू॒तये॒ विशः॑ ॥ २ ॥

यजिष्ठं त्वा यजमानाः हुवेम ज्येष्ठं अङ्‌गिरसां विप्र मन्मभिः विप्रेभिः शुक्र मन्मऽभिः ॥
परिज्मानंऽइव द्यां होतारं चर्षणीनाम् ॥
शोचिःऽकेशं वृषणं यं इमा विशः प्र अवंतु जूतये विशः ॥ २ ॥

सः हि पु॒रू चि॒दोज॑सा वि॒रुक्म॑ता॒ दीद्या॑नो॒ भव॑ति द्रुहंत॒रः प॑र॒शुर्न द्रु॑हंत॒रः ।
वी॒ळु चि॒द्यस्य॒ समृ॑तौ॒ श्रुव॒द्वेने॑व॒ यत्‌स्थि॒रम् ।
निः॒षह॑माणो यमते॒ नाय॑ते धन्वा॒सहा॒ नाय॑ते ॥ ३ ॥

सः हि पुरु चित् ओजसा विरुक्मता दीद्यानः भवति द्रुहंऽतरः परशुः न द्रुहंऽतरः ॥
वीळु चित् यस्य संऽऋतौ श्रुवत् वनाऽइव यत् स्थिरम् ॥
निःसहमानः यमते न अयते धन्वऽसहा न अयते ॥ ३ ॥

दृ॒ळ्हा चि॑दस्मा॒ अनु॑ दु॒र्यथा॑ वि॒दे तेजि॑ष्ठाभिर॒रणि॑भिर्दा॒ष्ट्यव॑सेऽ॒ग्नये॑ दा॒ष्ट्यव॑से ।
प्र यः पु॒रूणि॒ गाह॑ते॒ तक्ष॒द्वशने॑व शो॒चिषा॑ ।
स्थि॒रा चि॒दन्ना॒ नि रि॑णा॒त्योज॑सा॒ नि स्थि॒राणि॑ चि॒दोज॑सा ॥ ४ ॥

दृळ्हा चित् अस्मै अनु दुः यथा विदे तेजिष्ठाभिः अरणिऽभिः दाष्टि अवसे अग्नये दाष्टि अवसे ॥
प्र यः पुरूणि गाहते तक्षत् वनाऽइव शोचिषा ॥
स्थिरा चित् अन्ना नि रिणाति ओजसा नि स्थिराणि चित् ओजसा ॥ ४ ॥

तम॑स्य पृ॒क्षमुप॑रासु धीमहि॒ नक्तं॒ यः सु॒दर्श॑तरो॒ दिवा॑तरा॒दप्रा॑युषे॒ दिवा॑तरात् ।
आद॒स्यायु॒र्ग्रभ॑णवद्वी॒ळु शर्म॒ न सू॒नवे॑ ।
भ॒क्तमभ॑क्त॒मवो॒ व्यन्तो॑ अ॒जरा॑ अ॒ग्नयो॒ व्यन्तो॑ अ॒जराः॑ ॥ ५ ॥

तं अस्य पृक्षं उपरासु धीमहि नक्तं यः सुदर्शऽतरो दिवाऽतरात् अप्रऽआयुषे दिवाऽतरात् ॥
आत् अस्य आयुः ग्रभणऽवत् वीळु शर्म न सूनवे ॥
भक्तं अभक्तं अवो व्यंतः अजराः अग्नयः व्यंतः अजराः ॥ ५ ॥

सः हि शर्धो॒ न मारु॑तं तुवि॒ष्वणि॒रप्न॑स्वतीषू॒र्वरा॑स्वि॒ष्टनि॒रार्त॑नास्वि॒ष्टनिः॑ ।
आद॑द्ध॒व्यान्या॑द॒दिर्य॒ज्ञस्य॑ के॒तुर॒र्हणा॑ ।
अध॑ स्मास्य॒ हर्ष॑तो॒ हृषी॑वतो॒ विश्वे॑ जुषन्त॒ पन्थां॑ नरः॑ शु॒भे न पन्था॑म् ॥ ६ ॥

सः हि शर्धः न मारुतं तुविऽस्वनिः अप्नस्वतीषु उर्वरासु इष्टनिः आर्तनासु इष्टनिः ॥
आदत् हव्यानि आऽददिः यज्ञस्य केतुः अर्हणा ॥
अध स्म अस्य हर्षतः हृषीवतः विश्वे जुषण्त पंथां । नरः शुभे न पंथाम् ॥ ६ ॥

द्वि॒ता यतीं॑ की॒स्तासो॑ अ॒भिद्य॑वो नम॒स्यन्त॑ उप॒वोच॑न्त॒ भृग॑वो म॒थ्नन्तः॑ दा॒शा भृग॑वः ।
अ॒ग्निरी॑शे॒ वसू॑नां॒ शुचि॒र्यो ध॒र्णिरे॑षाम् ।
प्रि॒याँ अ॑पि॒धीँर्व॑निषीष्ट॒ मेधि॑र॒ आ व॑निषीष्ट॒ मेधि॑रः ॥ ७ ॥

द्विता यत् ईं कीस्तासः अभिद्यवः नमस्यंतः उपऽवोचंत भृगवः मथ्नंतः दाशा भृगवः ॥
अग्निः ईशे वसूनां शुचिः यः धर्णिः एषाम् ॥
प्रियाँ अपिऽधीन् वनिषीष्ट मेधिरः आ वनिषीष्ट मेधिरः ॥ ७ ॥

विश्वा॑सां त्वा वि॒शां पतिं॑ हवामहे॒ सर्वा॑सां समा॒नं दम्प॑तिं भु॒जे स॒त्यगि॑र्वाहसं भु॒जे ।
अति॑थिं॒ मानु॑षाणां पि॒तुर्न यस्या॑स॒या ।
अ॒मी च॒ विश्वे॑ अ॒मृता॑स॒ आ वयो॑ ह॒व्या दे॒वेष्वा वयः॑ ॥ ८ ॥

विश्वासां त्वा विशां पतिं हवामहे सर्वासां समानं दऽंपतिं भुजे सत्यऽगिर्वाहसं भुजे ॥
अतिथिं मानुषाणां पितुः न यस्य आसया ॥
अमी इति च विश्वे अमृतासः आ वयः हव्या देवेषु आ वयः ॥ ८ ॥

त्वम॑ग्ने॒ सह॑सा॒ सह॑न्तमः शु॒ष्मिन्त॑मो जायसे दे॒वता॑तये र॒यिर्न दे॒वता॑तये ।
शु॒ष्मिन्त॑मो॒ हि ते॒ मदो॑ द्यु॒म्निन्त॑म उ॒त क्रतुः॑ ।
अध॑ स्मा ते॒ परि॑ चरन्त्यजर श्रुष्टी॒वानो॒ नाज॑र ॥ ९ ॥

त्वं अग्ने सहसा सहन्ऽतमः शुष्मिन्ऽतमः जायसे देवऽतातये रयिः न देवऽतातये ॥
शुष्मिन्ऽतमः हि ते मदः द्युम्निन्ऽतम उत क्रतुः ॥
अध स्म ते परि चरंति अजर श्रुष्टीऽवानः न अजर ॥ ९ ॥

प्र वो॑ म॒हे सह॑सा॒ सह॑स्वत उष॒र्बुधे॑ पशु॒षे नाग्नये॒ स्तोमो॑ बभूत्व॒ग्नये॑ ।
प्रति॒ यतीं॑ ह॒विष्मा॒न्विश्वा॑सु॒ क्षासु॒ जोगु॑वे ।
अग्रे॑ रे॒भो न ज॑रत ऋषू॒णां जूर्णि॒र्होत॑ ऋषू॒णाम् ॥ १० ॥

प्र वः महे सहसा सहस्वते उषःऽबुधे पशुऽसे न अग्नये स्तोमः बभूतु अग्नये ॥
प्रति यत् ईं हविष्मान् विश्वासु क्षासु जोगुवे ॥
अग्रे रेभः न जरते ऋषूणां जूर्णिः होत ऋषूणाम् ॥ १० ॥

स नो॒ नेदि॑ष्ठं॒ ददृ॑शान॒ आ भ॒राग्ने॑ दे॒वेभिः॒ सच॑नाः सुचे॒तुना॑ म॒हो रा॒यः सु॑चे॒तुना॑ ।
महि॑ शविष्ठ नस्कृधि सं॒चक्षे॑ भु॒जे अ॒स्यै ।
महि॑ स्तो॒तृभ्यो॑ मघवन्सु॒वीर्यं॒ मथी॑रु॒ग्रो न शव॑सा ॥ ११ ॥

सः नः नेदिष्ठं ददृशानः आ भर अग्ने देवेभिः सऽचनाः सुऽचेतुना महः रायः सुऽचेतुना ॥
महि शविष्ठ नः कृधि संऽचक्षे भुजे अस्यै ॥
महि स्तोतृऽभ्यः मघऽवन् सुऽवीर्यं मथीः उग्रः न शवसा ॥ ११ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १२८ (अग्नि सूक्त )

ऋषि : परुच्छेपः - देवता : अग्नि - छंद - अत्यष्टी

अ॒यं जा॑यत॒ मनु॑षो॒ धरी॑मणि॒ होता॒ यजि॑ष्ठ उ॒शिजा॒मनु॑ व्र॒तम॒ग्निः स्वमनु॑ व्र॒तम् ।
वि॒श्वश्रु॑ष्टिः सखीय॒ते र॒यिरि॑व श्रवस्य॒ते ।
अद॑ब्धो॒ होता॒ नि ष॑ददि॒ळस्प॒दे परि॑वीत इ॒ळस्प॒दे ॥ १ ॥

अयं जायत मनुषः धरीमणि होता यजिष्ठः उशिजां अनु व्रतं अग्निः स्वं अनु व्रतम् ॥
विश्वऽश्रुष्टिः सखीऽयते रयिःऽइव श्रवस्यते ॥
अदब्धः होता नि सदत् इळः पदे परिऽवीतः इळः पदे ॥ १ ॥

तं य॑ज्ञ॒साध॒मपि॑ वातयामस्यृ॒तस्य॑ प॒था नम॑सा ह॒विष्म॑ता दे॒वता॑ता ह॒विष्म॑ता ।
स न॑ ऊ॒र्जामु॒पाभृ॑त्य॒या कृ॒पा न जू॑र्यति ।
यं मा॑त॒रिश्वा॒ मन॑वे परा॒वतो॑ दे॒वं भाः प॑रा॒वतः॑ ॥ २ ॥

तं यज्ञऽसाधं अपि वातयामसि ऋतस्य पथा नमसा हविष्मता देवऽताता हविष्मता ॥
सः नः ऊर्जां उपऽआभृति अया कृपा न जूर्यति ॥
यं मातरिश्वा मनवे पराऽवतः देवं भारिति भाः पराऽवतः ॥ २ ॥

एवे॑न स॒द्यः पर्ये॑ति॒ पार्थि॑वं मुहु॒र्गी रेतो॑ वृष॒भः कनि॑क्रद॒द्दध॒द्रेतः॒ कनि॑क्रदत् ।
श॒तं चक्षा॑णो अ॒क्षभि॑र्दे॒वो वने॑षु तु॒र्वणिः॑ ।
सदो॒ दधा॑न॒ उप॑रेषु॒ सानु॑ष्व॒ग्निः परे॑षु॒ सानु॑षु ॥ ३ ॥

एवेन सद्यः परि एति पार्थिवं मुहुःऽगी रेतः वृषभः कनिक्रदत् दधत् रेतः कनिक्रदत् ॥
शतं चक्षाणः अक्षऽभिः देवः वनेषु तुर्वणिः ॥
सदः दधानः उपरेषु सानुषु अग्निः परेषु सानुषु ॥ ३ ॥

सः सु॒क्रतुः॑ पु॒रोहि॑तो॒ दमे॑दमेऽ॒ग्निर्य॒ज्ञस्या॑ध्व॒रस्य॑ चेतति॒ क्रत्वा॑ य॒ज्ञस्य॑ चेतति ।
क्रत्वा॑ वे॒धा इ॑षूय॒ते विश्वा॑ जा॒तानि॑ पस्पशे ।
यतो॑ घृत॒श्रीरति॑थि॒रजा॑यत॒ वह्नि॑र्वे॒धा अजा॑यत ॥ ४ ॥

सः सुऽक्रतुः पुरःऽहितः दमेऽदमे अग्निः यज्ञस्य अध्वरस्य चेतति क्रत्वा यज्ञस्य चेतति ॥
क्रत्वा वेधाः इषूऽयते विश्वा जातानि पस्पशे ॥
यतः घृतऽश्रीः अतिथिः अजायत वह्निः वेधा अजायत ॥ ४ ॥

क्रत्वा॒ यद॑स्य॒ तवि॑षीषु पृ॒ञ्चते॑ऽ॒ग्नेरवे॑ण म॒रुतां॒ न भो॒ज्येऽशि॒राय॒ न भो॒ज्या ।
स हि ष्मा॒ दान॒मिन्व॑ति॒ वसू॑नां च म॒ज्मना॑ ।
स न॑स्त्रासते दुरि॒ताद॑भि॒ह्रुतः॒ शंसा॑द॒घाद॑भि॒ह्रुतः॑ ॥ ५ ॥

क्रत्वा यत् अस्य तविषीषु पृंचते अग्नेः अवेन मरुतां न भोज्या इशिराय न भोज्या ॥
सः हि स्म दानं इन्वति वसूनां च मज्मना ॥
सः नः त्रासते दुःऽइतात् अभिऽह्रुतः शंसात् अघात् अभिऽह्रुतः ॥ ५ ॥

विश्वो॒ विहा॑या अर॒तिर्वसु॑र्दधे॒ हस्ते॒ दक्षि॑णे त॒रणि॒र्न शि॑श्रथच्छ्रव॒स्यया॒ न शि॑श्रथत् ।
विश्व॑स्मा॒ इति॑षुध्य॒ते दे॑व॒त्रा ह॒व्यमोहि॑षे ।
विश्व॑स्मा॒ इत्सु॒कृते॒ वार॑मृण्वत्य॒ग्निर्द्वारा॒ वृण्वति ॥ ६ ॥

विश्वः विहाया अरतिः वसुः दधे हस्ते दक्षिणे तरणिः न शिश्रथत् श्रवस्यया न शिश्रथत् ॥
विश्वस्मै इत् इषुध्यते देवऽत्रा हव्यं आ ऊहिषे ॥
विश्वस्मै इत् सुऽकृते वारं ऋण्वति अग्निः द्वारा वि ऋण्वति ॥ ६ ॥

सः मानु॑षे वृ॒जने॒ शंत॑मो हि॒तो३ऽ॒ग्निर्य॒ज्ञेषु॒ जेन्यो॒ न वि॒श्पतिः॑ प्रि॒यो य॒ज्ञेषु॑ वि॒श्पतिः॑ ।
स ह॒व्या मानु॑षाणामि॒ळा कृ॒तानि॑ पत्यते ।
स न॑स्त्रासते॒ वरु॑णस्य धू॒र्तेर्म॒हो दे॒वस्य॑ धू॒र्तेः ॥ ७ ॥

सः मानुषे वृजने शंऽतमः हितः अग्निः यज्ञेषु जेन्यः न विश्पतिः प्रियः यज्ञेषु विश्पतिः ॥
सः हव्या मानुषाणां इळा कृतानि पत्यते ॥
सः नः त्रासते वरुणस्य धूर्तेः महः देवस्य धूर्तेः ॥ ७ ॥

अ॒ग्निं होता॑रमीळते॒ वसु॑धितिं प्रि॒यं चेति॑ष्ठमर॒तिं न्येरिरे हव्य॒वाहं॒ न्येरिरे ।
वि॒श्वायुं॑ वि॒श्ववे॑दसं॒ होता॑रं यज॒तं क॒विम् ।
दे॒वासो॑ र॒ण्वमव॑से वसू॒यवो॑ गी॒र्भी र॒ण्वं व॑सू॒यवः॑ ॥ ८ ॥

अग्निं होतारं ईळते वसुऽधितिं प्रियं चेतिष्ठं अरतिं नि एरिरे हव्यऽवाहं नि एरिरे ॥
विश्वऽआयुं विश्वऽवेदसं होतारं यजतं कविम् ॥
देवासः रण्वं अवसे वसुऽयवः गीःऽभी रण्वं वसुऽयवः ॥ ८ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १२९ (इंद्र सूक्त )

ऋषि : परुच्छेपः - देवता : इंद्रः - छंद - अत्यष्टी

यं त्वं रथ॑मिंद्र मे॒धसा॑तयेऽपा॒का सन्त॑मिषिर प्र॒णय॑सि॒ प्रान॑वद्य॒ नय॑सि ।
स॒द्यश्चि॒त्तम॒भिष्ट॑ये॒ करो॒ वश॑श्च वा॒जिन॑म् ।
सास्माक॑मनवद्य तूतुजान वे॒धसा॑मि॒मां वाचं॒ न वे॒धसा॑म् ॥ १ ॥

यं त्वं रथं इंद्र मेधऽसातये अपाका संतं इषिर प्रऽनयसि प्रऽनवद्य नयसि ॥
सद्यः चित् तं अभिष्टये करः वशः च वाजिनम् ॥
सः अस्माकं अनवद्य तूतुजान वेधसां इमां वाचं नः वेधसाम् ॥ १ ॥

स श्रु॑धि॒ यः स्मा॒ पृत॑नासु॒ कासु॑ चिद्द॒क्षाय्य॑ इंद्र॒ भर॑हूतये॒ नृभि॒रसि॒ प्रतू॑र्तये॒ नृभिः॑ ।
यः शूरैः॒ स्वः१॒॑ सनि॑ता॒ यो विप्रै॒र्वाजं॒ तरु॑ता ।
तमी॑शा॒नास॑ इरधन्त वा॒जिनं॑ पृ॒क्षमत्यं॒ न वा॒जिन॑म् ॥ २ ॥

सः श्रुधि यः स्म पृतनासु कासु चित् दक्षाय्य इंद्र भरऽहूतये नृऽभिः असि प्रऽतूर्तये नृऽभिः ॥
यः शूरैः स्व१॑रिति स्वः सनिता यः विप्रैः वाजं तरुता ॥
तं ईशानासः इरधंत वाजिनं पृक्षं अत्यं न वाजिनम् ॥ २ ॥

द॒स्मो हि ष्मा॒ वृष॑णं॒ पिन्व॑सि॒ त्वचं॒ कं चि॑द्यावीर॒ररुं॑ शूर॒ मर्त्यं॑ परिवृ॒णक्षि॒ मर्त्य॑म् ।
इंद्रो॒त तुभ्यं॒ तद्दि॒वे तद्रु॒॒द्राय॒ स्वय॑शसे ।
मि॒त्राय॑ वोचं॒ वरु॑णाय स॒प्रथः॑ सुमृळी॒काय॑ स॒प्रथः॑ ॥ ३ ॥

दस्मः हि स्म वृषणं पिन्वसि त्वचं कं चित् यावीः अररुं शूर मर्त्यं परिऽवृणक्षि मर्त्यम् ॥
इंद्र उत तुभ्यं तत् दिवे तत् रुद्राय स्वऽयशसे ॥
मित्राय वोचं वरुणाय सऽप्रथः सुऽमृळीकाय सऽप्रथः ॥ ३ ॥

अ॒स्माकं॑ व॒ इंद्र॑म् उश्मसी॒ष्टये॒ सखा॑यं वि॒श्वायुं॑ प्रा॒सहं॒ युजं॒ वाजे॑षु प्रा॒सहं॒ युज॑म् ।
अ॒स्माकं॒ ब्रह्मो॒तयेऽ॑वा पृ॒त्सुषु॒ कासु॑ चित् ।
न॒हि त्वा॒ शत्रु॒ स्तर॑ते स्तृ॒णोषि॒ यं विश्वं॒ शत्रुं॑ स्तृ॒णोषि॒ यम् ॥ ४ ॥

अस्माकं वः इंद्रं उश्मसि इष्टये सखायं विश्वऽआयुं प्रऽसहं युजं वाजेषु प्रऽसहं युजम् ॥
अस्माकं ब्रह्म ऊतये अवा पृत्सुषु कासु चित् ॥
नहि त्वा शत्रु स्तरते स्तृणोषि यं विश्वं शत्रुं स्तृणोषि यम् ॥ ४ ॥

नि षू न॒माति॑मतिं॒ कय॑स्य चि॒त्तेजि॑ष्ठाभिर॒रणि॑भि॒र्नोतिभि॑रु॒ग्राभि॑रुग्रो॒तिभिः॑ ।
नेषि॑ णो॒ यथा॑ पु॒राने॒नाः शू॑र॒ मन्य॑से ।
विश्वा॑नि पू॒रोरप॑ पर्षि॒ वह्नि॑रा॒सा वह्नि॑र्नः॒ अच्छ॑ ॥ ५ ॥

नि सु नम अतिमऽतिं कयस्य चित् तेजिष्ठाभिः अरणिऽभिः न उतिऽभिः उग्राभिः उग्र ऊतिऽभिः ॥
नेषि नः यथा पुरा अनेनाः शूर मन्यसे ॥
विश्वानि पूरोः अप पर्षि वह्निः आसा वह्निः र्नः अच्छ ॥ ५ ॥

प्र तद्वो॑चेयं॒ भव्या॒येन्द॑वे॒ हव्यो॒ न य इ॒षवा॒न्मन्म॒ रेज॑ति रक्षो॒हा मन्म॒ रेज॑ति ।
स्व॒यं सो अ॒स्मदा नि॒दः व॒धैर॑जेत दुर्म॒तिम् ।
अव॑ स्रवेद॒घशं॑सो ऽवत॒रमव॑ क्षु॒द्रमि॑व स्रवेत् ॥ ६ ॥

प्र तत् वोचेयं भव्याय इंदवे हव्यः नः य इषऽवान् मन्म रेजति रक्षःऽहा मन्म रेजति ॥
स्वयं सः अस्मत् आ निदः वधैः अजेत दुःऽमतिम् ॥
अव स्रवेत् अघऽशंसः अवऽतरं अव क्षुद्रंऽइव स्रवेत् ॥ ६ ॥

व॒नेम॒ तद्धोत्र॑या चि॒तन्त्या॑ व॒नेम॑ र॒यिं र॑यिवः सु॒वीर्यं॑ र॒ण्वं सन्तं॑ सु॒वीर्य॑म् ।
दु॒र्मन्मा॑नं सु॒मन्तु॑भि॒रेमि॒षा पृ॑चीमहि ।
आ स॒त्याभि॒रिंद्रं॑ द्यु॒म्नहू॑तिभि॒र्यज॑त्रं द्यु॒म्नहू॑तिभिः ॥ ७ ॥

वनेम तत् होत्रया चितंत्या वनेम रयिं रयिऽवः सुऽवीर्यं रण्वं संतं सुऽवीर्यम् ॥
दुःऽमन्मानं सुमंतुऽभिः आ ईं इषा पृचीमहि ॥
आ सत्याभिः इंद्रं द्युम्नहूतिऽभिः यजत्रं द्युम्नहूतिऽभिः ॥ ७ ॥

प्रप्रा॑ वो अ॒स्मे स्वय॑शोभिरू॒ती प॑रिव॒र्ग इंद्रो॑ दुर्मती॒नां दरी॑मन्दुर्मती॒नाम् ।
स्व॒यं सा रि॑ष॒यध्यै॒ या न॑ उपे॒षे अ॒त्रैः ।
ह॒तेम॑स॒न्न व॑क्षति क्षि॒प्ता जू॒र्णिर्न व॑क्षति ॥ ८ ॥

प्रऽप्र वः अस्मे इति स्वयशःऽभिः ऊती परिऽवर्ग इंद्रः दुःऽमतीनां दरीमन् दुःऽमतीनाम् ॥
स्वयं सा रिषयध्यै या नः उपऽईषे अत्रैः ॥
हता ईं असत् न वक्षति क्षिप्ता जूर्णिः न वक्षति ॥ ८ ॥

त्वं न॑ इंद्र रा॒या परी॑णसा या॒हि प॒थाँ अ॑ने॒हसा॑ पु॒रो या॑ह्यर॒क्षसा॑ ।
सच॑स्व नः परा॒क आ सच॑स्वास्तमी॒क आ ।
पा॒हि नो॑ दू॒रादा॒राद॒भिष्टि॑भिः॒ सदा॑ पाह्य॒भिष्टि॑भिः ॥ ९ ॥

त्वं नः इंद्र राया परीणसा याहि पथान् अनेहसा पुरः याहि अरक्षसा ॥
सचस्व नः ः पराके आ सचस्व अस्तऽईके आ ॥
पाहि नः दूरात् आरात् अभिष्टिऽभिः सदा पाहि अभिष्टिऽभिः ॥ ९ ॥

त्वं न॑ इंद्र रा॒या तरू॑षसो॒ग्रं चि॑त्त्वा महि॒मा स॑क्ष॒दव॑से म॒हे मि॒त्रं नाव॑से ।
ओजि॑ष्ठ॒ त्रात॒रवि॑ता॒ रथं॒ कं चि॑दमर्त्य ।
अ॒न्यम॒स्मद्रि॑रिषेः॒ कं चि॑दद्रिवो॒ रिरि॑क्षन्तं चिदद्रिवः ॥ १० ॥

त्वं नः इंद्र राया तरूषसा उग्रं चित् त्वा महिमा सक्षत् अवसे महे मित्रं न अवसे ॥
ओजिष्ठ त्रातः अवितरिति रथं कं चित् अमर्त्य ॥
अन्यं अस्मत् रिरिषेः कं चित् अद्रिऽवः रिरिक्षंतं चित् अद्रिऽवः ॥ १० ॥

पा॒हि न॑ इंद्र सुष्टुत स्रि॒धोऽवया॒ता सद॒मित्दु॑र्मती॒नां दे॒वः सन्दु॑र्मती॒नाम् ।
ह॒न्ता पा॒पस्य॑ र॒क्षस॑स्त्रा॒ता विप्र॑स्य॒ माव॑तः ।
अधा॒ हि त्वा॑ जनि॒ता जीज॑नद्वसो रक्षो॒हणं॑ त्वा॒ जीज॑नद्वसो ॥ ११ ॥

पाहि नः इंद्र सुऽष्टुत स्रिधः अवऽयाता सदं इत् दुःऽमतीनां देवः सन् दुःऽमतीनाम् ॥
हंता पापस्य रक्षसः त्राता विप्रस्य माऽवतः ॥
अध हि त्वा जनिता जीजनत् वसो इति रक्षःऽहनं त्वा जीजनत् वसो इति ॥ ११ ॥

ऋग्वेद - मण्डल १ सूक्त १३० (इंद्र सूक्त )

ऋषि : परुच्छेपः - देवता : इंद्रः - छंद - अत्यष्टी

एन्द्र॑ या॒ह्युप॑ नः परा॒वतः॒ नायमच्छा॑ वि॒दथा॑नीव॒ सत्प॑ति॒रस्तं॒ राजे॑व॒ सत्प॑तिः ।
हवा॑महे त्वा व॒यं प्रय॑स्वन्तः सु॒ते सचा॑ ।
पु॒त्रासो॒ न पि॒तरं॒ वाज॑सातये॒ मंहि॑ष्ठं॒ वाज॑सातये ॥ १ ॥

आ इंद्र याहि उप नः पराऽवतः न अयं अच्छ विदथानिऽइव सत्ऽपतिः अस्तं राजाऽइव सत्ऽपतिः ॥
हवामहे त्वा वयं प्रयस्वंतः सुते सचा ॥
पुत्रासः नः पितरं वाजऽसातये मंहिष्ठं वाजऽसातये ॥ १ ॥

पिबा॒ सोम॑मिंद्र सुवा॒नमद्रि॑भिः॒ कोशे॑न सि॒क्तम॑व॒तं न वंस॑गस्तातृषा॒णो न वंस॑गः ।
मदा॑य हर्य॒ताय॑ ते तु॒विष्ट॑माय॒ धाय॑से ।
आ त्वा॑ यच्छन्तु ह॒रितो॒ न सूर्य॒महा॒ विश्वे॑व॒ सूर्य॑म् ॥ २ ॥

पिबा सोमं इंद्र सुवानं अद्रिऽभिः कोशेन सिक्तं अवतं नः वंसगः ततृषाणः न वंसगः ॥
मदाय हर्यताय ते तुविःऽतमाय धायसे ॥
आ त्वा यच्छंतु हरितः न सूर्यं अहा विश्वाऽइव सूर्यम् ॥ २ ॥

अवि॑न्दद्दि॒वो निहि॑तं॒ गुहा॑ नि॒धिं वेर्न गर्भं॒ परि॑वीत॒मश्म॑न्यन॒न्ते अ॒न्तरश्म॑नि ।
व्र॒जं व॒ज्री गवां॑ इव॒ सिषा॑स॒न्नङ्‌गि॑रस्तमः ।
अपा॑वृणो॒दिष॒ इंद्रः॒ परी॑वृता॒ द्वार॒ इषः॒ परी॑वृताः ॥ ३ ॥

अविंदत् दिवः निऽहितं गुहा निऽधिं वेः न गर्भं परिऽवीतं अश्मनि अनंते अंतः अश्मनि ॥
व्रजं वज्री गवां इव सिसासन् अंगिरःऽतमः ॥
अप अवृणोत् इषः इंद्रः परिऽवृता द्वारः इषः परिऽवृताः ॥ ३ ॥

दा॒दृ॒हा॒णो वज्र॒मिंद्रो॒ गभ॑स्त्योः॒ क्षद्मे॑व ति॒ग्ममस॑नाय॒ सं श्य॑दहि॒हत्या॑य॒ सं श्य॑त् ।
सं॒वि॒व्या॒न ओज॑सा॒ शवो॑भिरिंद्र म॒ज्मना॑ ।
तष्टे॑व वृ॒क्षं व॒निनो॒ नि वृ॑श्चसि पर॒श्वेव॒ नि वृ॑श्चसि ॥ ४ ॥

दादृहाणः वज्रं इंद्रः गभस्त्योः क्षद्मऽइव तिग्मं असनाय सं श्यत् अहिऽहत्याय सं श्यत् ॥
संऽविव्यान ओजसा शवःऽभिः इंद्र मज्मना ॥
तष्टाऽइव वृक्षं वनिनः नि वृश्चसि परश्वाऽइव नि वृश्चसि ॥ ४ ॥

त्वं वृथा॑ न॒द्य इंद्र॒ सर्त॒वेऽ॑च्छा समु॒द्रम॑सृजो॒ रथाँ॑ इव वाजय॒तः रथाँ॑ इव ।
इ॒त ऊ॒तीर॑युञ्जत समा॒नमर्थ॒मक्षि॑तम् ।
धे॒नूरि॑व॒ मन॑वे वि॒श्वदो॑हसो॒ जना॑य वि॒श्वदो॑हसः ॥ ५ ॥

त्वं वृथा नद्यः इंद्र सर्तवे अच्छ समुद्रं असृजः रथान्ऽइव वाजऽयतः रथान्ऽइव ॥
इतः ऊतीः अयुंजत समानं अर्थं अक्षितम् ॥
धेनूःऽइव मनवे विश्वऽदोहसः जनाय विश्वऽदोहसः ॥ ५ ॥

इ॒मां ते॒ वाचं॑ वसू॒यन्त॑ आ॒यवो॒ रथं॒ न धीरः॒ स्वपा॑ अतक्षिषुः सु॒म्नाय॒ त्वाम् अ॑तक्षिषुः ।
शु॒म्भन्तो॒ जेन्यं॑ यथा॒ वाजे॑षु विप्र वा॒जिन॑म् ।
अत्य॑मिव॒ शव॑से सा॒तये॒ धना॒ विश्वा॒ धना॑नि सा॒तये॑ ॥ ६ ॥

इमां ते वाचं वसुऽयंतः आयवः रथं न धीरः सुऽअपाः अतक्षिषुः सुम्नाय त्वां अतक्षिषुः ॥
शुंभंतः जेन्यं यथा वाजेषु विप्र वाजिनम् ॥
अत्यंऽइव शवसे सातये धना विश्वा धनानि सातये ॥ ६ ॥

भि॒नत्पुरो॑ नव॒तिमि॑न्द्र पू॒रवे॒ दिवो॑दासाय॒ महि॑ दा॒शुषे॑ नृतो॒ वज्रे॑ण दा॒शुषे॑ नृतो ।
अ॒ति॒थि॒ग्वाय॒ शम्ब॑रं गि॒रेरु॒ग्रो अवा॑भरत् ।
म॒हो धना॑नि॒ दय॑मान॒ ओज॑सा॒ विश्वा॒ धना॒न्योज॑सा ॥ ७ ॥

भिनत् पुरः नवतिं इंद्र पूरवे दिवःऽदासाय महि दाशुषे नृतो इति वज्रेण दाशुषे नृतो इति ॥
अतिथिऽग्वाय शंबरं गिरेः उग्रः अव अभरत् ॥
महः धनानि दयमानः ओजसा विश्वा धनानि ओजसा ॥ ७ ॥

इंद्रः॑ स॒मत्सु॒ यज॑मान॒मार्यं॒ प्राव॒द्विश्वे॑षु श॒तमू॑तिरा॒जिषु॒ स्वर्मीळ्हेष्वा॒जिषु॑ ।
मन॑वे॒ शास॑दव्र॒तान्त्वचं॑ कृ॒ष्णाम॑रन्धयत् ।
दक्ष॒न्न विश्वं॑ ततृषा॒णमो॑षति॒ न्यर्शसा॒नं ओ॑षति ॥ ८ ॥

इंद्रः समत्ऽसु यजमानं आर्यं प्र आवत् विश्वेषु शतंऽऊतिः आजिषु स्वःऽमीळ्हेषु आजिषु ॥
मनवे शासत् अव्रतान् त्वचं कृष्णां अरंधयत् ॥
दक्षन् नः विश्वं ततृषाणं ओषति नि अर्शसानं ओषति ॥ ८ ॥

सूर॑श्च॒क्रं प्र वृ॑हज्जा॒त ओज॑सा प्रपि॒त्वे वाच॑मरु॒णो मु॑षायतीशा॒न आ मु॑षायति ।
उ॒शना॒ यत्प॑रा॒वतोऽ॑जगन्नू॒तये॑ कवे ।
सु॒म्नानि॒ विश्वा॒ मनु॑षेव तु॒र्वणि॒रहा॒ विश्वे॑व तु॒र्वणिः॑ ॥ ९ ॥

सूरः चक्रं प्र वृहत् जातः ओजसा प्रऽपित्वे वाचं अरुणः मुषायति ईशानः आ मुषायति ॥
उशना यत् पराऽवतः अजगन् ऊतये कवे ॥
सुम्नानि विश्वा मनुषाऽइव तुर्वणिः अहा विश्वाऽइव तुर्वणिः ॥ ९ ॥

स नो॒ नव्ये॑भिर्वृषकर्मन्नु॒क्थैः पुरां॑ दर्तः पा॒युभिः॑ पाहि श॒ग्मैः ।
दि॑वोदा॒सेभि॑रिंद्र॒ स्तवा॑नो वावृधी॒था अहो॑भिरिव॒ द्यौः ॥ १० ॥

सः नः नव्येभिः वृषऽकर्मन्न् उक्थैः पुरां दर्तरिति दर्तः पायुऽभिः पाहि शग्मैः ॥
दिवःऽदासेभः इंद्र स्तवानः वावृधीथाः अहोभिःऽइव द्यौः ॥ १० ॥

ॐ तत् सत्

GO TOP