मागील अध्याय
पुढचा अध्याय


श्रीमद्‌देवीभागवत महापुराण
दशमः स्कन्धः
द्वादशोऽध्यायः

देवीचरित्रसहितं सावर्णिमनुवृतान्तवर्णनम्

मुनिरुवाच
महिषीगर्भसम्भूतो महाबलपराक्रमः ।
देवान्सर्वान्पराजित्य महिषोऽभूज्जगत्प्रभुः ॥ १
सर्वेषां लोकपालानामधिकारान्महासुरः ।
बलानिर्जित्य बुभुजे त्रैलोक्यैश्वर्यमद्‌भुतम् ॥ २ ॥
ततः पराजिताः सर्वे देवाः स्वर्गपरिच्युताः ।
ब्रह्माणं च पुरस्कृत्य ते जग्मुर्लोकमुत्तमम् ॥ ३ ॥
यत्रोत्तमौ देवदेवौ संस्थितौ शङ्‌कराच्युतौ ।
वृत्तान्तं कथयामासुर्महिषस्य दुरात्मनः ॥ ४ ॥
देवानां चैव सर्वेषां स्थानानि तरसासुरः ।
विनिर्जित्य स्वयं भुङ्‌क्ते बलवीर्यमदोद्धतः ॥ ५ ॥
महिषासुरनामासौ दुष्टदैत्योऽमरेश्वरौ ।
वधोपायश्च तस्याशु चिन्त्यतामसुरार्दनौ ॥ ६ ॥
एवं श्रुत्वा स भगवान्देवानामार्तियुग्वचः ।
चकार कोपं सुबहुं तथा शङ्‌करपद्मजौ ॥ ७ ॥
एवं कोपयुतस्यास्य हरेरास्यान्महीपते ।
तेजः प्रादुरभूद्दिव्यं सहस्रार्कसमद्युति ॥ ८ ॥
अथानुक्रमतस्तेजः सर्वेषां त्रिदिवौकसाम् ।
शरीरादुद्‍भवं प्राप हर्षयद्‌विबुधाधिपान् ॥ ९ ॥
यदभूच्छम्भुजं तेजो मुखमस्योदपद्यत ।
केशा बभूवुर्याम्येन वैष्णवेन च बाहवः ॥ १० ॥
सौम्येन च स्तनौ जातौ माहेन्द्रेण च मध्यमः ।
वारुणेन ततो भूप जङ्‌घोरू सम्बभूवतुः ॥ ११ ॥
नितम्बौ तेजसा भूमेः पादौ ब्राह्मेण तेजसा ।
पादाङ्‌गुल्यो भानवेन वासवेन कराङ्‌गुली ॥ १२ ॥
कौबेरेण तथा नासा दन्ताः सञ्जज्ञिरे तदा ।
प्राजापत्येनोत्तमेन तेजसा वसुधाधिप ॥ १३ ॥
पावकेन च सञ्जातं लोचनत्रितयं शुभम् ।
सान्ध्येन तेजसा जाते भृकुट्यौ तेजसां निधी ॥ १४ ॥
कर्णौ वायव्यतो जातौ तेजसो मनुजाधिप ।
सर्वेषां तेजसा देवी जाता महिषमर्दिनी ॥ १५ ॥
शूलं ददौ शिवो विष्णुश्चक्रं शङ्‌खं च पाशभृत् ।
हुताशनो ददौ शक्तिं मारुतश्चापसायकौ ॥ १६ ॥
वज्रं महेन्द्रः प्रददौ घण्टां चैरावताद्‌ गजात् ।
कालदण्डं यमो ब्रह्मा चाक्षमालाकमण्डलू ॥ १७ ॥
दिवाकरो रश्मिमालां रोमकूपेषु सन्ददौ ।
कालः खड्गं तथा चर्म निर्मलं वसुधाधिप ॥ १८ ॥
समुद्रो निर्मलं हारमजरे चाम्बरे नृप ।
चूडामणिं कुण्डले च कटकानि तथाङ्‌गदे ॥ १९ ॥
अर्धचन्द्रं निर्मलं च नूपुराणि तथा ददौ ।
ग्रैवेयकं भूषणं च तस्यै देव्यै मुदान्वितः ॥ २० ॥
विश्वकर्मा चोर्मिकाश्च ददौ तस्यै धरापते ।
हिमवान्वाहनं सिंहं रत्‍नानि विविधानि च ॥ २१ ॥
पानपात्रं सुरापूर्णं ददौ तस्यै धनाधिपः ।
शेषश्च भगवान्देवो नागहारं ददौ विभुः ॥ २२ ॥
अन्यैरशेषविबुधैर्मानिता सा जगन्मयी ।
तां तुष्टुवुर्महादेवीं देवा महिषपीडिताः ॥ २३ ॥
नानास्तोत्रैर्महेशानीं जगदुद्‍भवकारिणीम् ।
तेषां निशम्य देवेशी स्तोत्रं विबुधपूजिता ॥ २४ ॥
महिषस्य वधार्थाय महानादं चकार ह ।
तेन नादेन महिषश्चकितोऽभूद्धरापते ॥ २५ ॥
आससाद जगद्धात्रीं सर्वसैन्यसमावृतः ।
ततः स युयुधे देव्या महिषाख्यो महासुरः ॥ २६ ॥
शस्त्रास्त्रैर्बहुधा क्षिप्तैः पूरयन्नम्बरान्तरम् ।
चिक्षुरो ग्रामणीः सेनापतिर्दुर्धरदुर्मुखौ ॥ २७ ॥
बाष्कलस्ताम्रकश्चैव बिडालवदनोऽपरः ।
एतैश्चान्यैरसंख्यातैः संग्रामान्तकसन्निभैः ॥ २८ ॥
योधैः परिवृतो वीरो महिषो दानवोत्तमः ।
ततः सा कोपताम्राक्षी देवी लोकविमोहिनी ॥ २९ ॥
जघान योधान्समरे देवी महिषमाश्रितान् ।
ततस्तेषु हतेष्वेव स दैत्यो रोषमूर्च्छितः ॥ ३० ॥
आससाद तदा देवीं तूर्णं मायाविशारदः ।
रूपान्तराणि सम्भेजे मायया दानवेश्वरः ॥ ३१ ॥
तानि तान्यस्य रूपाणि नाशयामास सा तदा ।
ततोऽन्ते माहिषं रूपं बिभ्राणममरार्दनम् ॥ ३२ ॥
पाशेन बद्ध्वा सुदृढं छित्त्वा खड्गेन तच्छिरः ।
पातयामास महिषं देवी देवगणान्तकम् ॥ ३३ ॥
हाहाकृतं ततः शेषं सैन्यं भग्नं दिशो दश ।
तुष्टुवुर्देवदेवेशीं सर्वे देवाः प्रमोदिताः ॥ ३४ ॥
एवं लक्ष्मीः समुत्पन्ना महिषासुरमर्दिनी ।
राजञ्छृणु सरस्वत्याः प्रादुर्भावो यथाभवत् ॥ ३५ ॥
एकदा शुम्भनामासीद्दैत्यो मदबलोत्कटः ।
निशुम्भश्चापि तद्‍भ्राता महाबलपराक्रमः ॥ ३६ ॥
तेन सम्पीडिता देवाः सर्वे भ्रष्टश्रियो नृप ।
हिमवन्तमथासाद्य देवीं तुष्टुवुरादरात् ॥ ३७ ॥
देवा ऊचुः
जय देवेशि भक्तानामार्तिनाशनकोविदे ।
दानवान्तकरूपे त्वमजरामरणेऽनघे ॥ ३८ ॥
देवेशि भक्तिसुलभे महाबलपराक्रमे ।
विष्णुशङ्‌करब्रह्मादिस्वरूपेऽनन्तविक्रमे ॥ ३९ ॥
सृष्टिस्थितिकरे नाशकारिके कान्तिदायिनि ।
महाताण्डवसुप्रीते मोददायिनि माधवि ॥ ४० ॥
प्रसीद देवदेवेशि प्रसीद करुणानिधे ।
निशुम्भशुम्भसम्भूतभयापाराम्बुवारिधे ॥ ४१ ॥
उद्धरास्मान् प्रपन्नार्तिनाशिके शरणागतान् ।
एवं संस्तुवतां तेषां त्रिदशानां धरापते ॥ ४२ ॥
प्रसन्ना गिरिजा प्राह ब्रूत स्तवनकारणम् ।
एतस्मिन्नन्तरे यस्याः कोशरूपात्समुत्थिता ॥ ४३ ॥
कौशिकी सा जगत्पूज्या देवान्प्रीत्येदमब्रवीत्।
प्रसन्नाहं सुरश्रेष्ठाः स्तवेनोत्तमरूपिणी ॥ ४४ ॥
व्रियतां वर इत्युक्ते देवाः संवव्रिरे वरम् ।
शुम्भनामावरो भ्राता निशुम्भस्तस्य विश्रुतः ॥ ४५ ॥
त्रैलोक्यमोजसाक्रान्तं दैत्येन बलशालिना ।
तद्वधश्चिन्त्यतां देवि दुरात्मा दानवेश्वरः ॥ ४६ ॥
बाधते सततं देवि तिरस्कृत्य निजौजसा ।
देव्युवाच
देवशत्रुं पातयिष्ये निशुम्भं शुम्भमेव च ॥ ४७ ॥
स्वस्थास्तिष्ठत भद्रं वः कण्टकं नाशयामि वः ।
इत्युक्त्वा देवदेवेशी देवान्सेन्द्रान्दयामयी ॥ ४८ ॥
जगामादर्शनं सद्यो मिषतां त्रिदिवौकसाम् ।
देवाः समागता हृष्टाः सुवर्णाद्रिगुहां शुभाम् ॥ ४९ ॥
चण्डमुण्डौ पश्यतःस्म भृत्यौ शुम्भनिशुम्भयोः ।
दृष्ट्वा तां चारुसर्वाङ्‌गीं देवीं लोकविमोहिनीम् ॥ ५० ॥
कथयामासतू राज्ञे भृत्यौ तौ चण्डमुण्डकौ ।
देव सर्वासुरश्रेष्ठ रत्‍नभोगार्ह मानद ॥ ५१ ॥
अपूर्वा कामिनी दृष्टा चावाभ्यां रिपुमर्दन ।
तस्याः संभोगयोग्यत्वमस्त्येव तव साम्प्रतम् ॥ ५२ ॥
तां समानय चार्वङ्‌गीं भुङ्क्ष्व सौख्यसमन्वितः ।
तादृशी नासुरी नारी न गन्धर्वी न दानवी ॥ ५३ ॥
न मानवी नापि देवी यादृशी सा मनोहरा ।
एवं भृत्यवचः श्रुत्वा शुम्भः परबलार्दनः ॥ ५४ ॥
दूतं सम्मेषयामास सुग्रीवं नाम दानवम् ।
स दूतस्त्वरितं गत्वा देव्याः सविधमादरात् ॥ ५५ ॥
वृत्तान्तं कथयामास देव्यै शुम्भस्य यद्वचः ।
देवि शुम्भासुरो नाम त्रैलोक्यविजयी प्रभुः ॥ ५६ ॥
सर्वेषां रत्‍नवस्तूनां भोक्ता मान्यो दिवौकसाम् ।
तदुक्तं शृणु मे देवि रत्‍नभोक्ताहमव्ययः ॥ ५७ ॥
त्वं चापि रत्‍नभूतासि भज मां चारुलोचने ।
सर्वेषु यानि रत्‍नानि देवासुरनरेषु च ॥ ५८ ॥
तानि मय्येव सुभगे भज मां कामजै रसैः ।
देव्युवाच
सत्यं वदसि हे दूत दैत्यराजप्रियङ्‌करम् ॥ ५९ ॥
प्रतिज्ञा या मया पूर्वं कृता साप्यनृता कथम् ।
भवेत्तां शृणु मे दूत या प्रतिज्ञा मया कृता ॥ ६० ॥
यो मे दर्पं विधुनुते यो मे बलमपोहति ।
यो मे प्रतिबलो भूयात्स एव मम भोगभाक् ॥ ६१ ॥
तत एनां प्रतिज्ञां मे सत्यां कृत्वासुरेश्वरः ।
गृह्णातु पाणिं तरसा तस्याशक्यं किमत्र हि ॥ ६२ ॥
तस्माद्‌ गच्छ महादूत स्वामिनं ब्रूहि चादृतः ।
प्रतिज्ञां चापि मे सत्यां विधास्यति बलाधिकः ॥ ६३ ॥
एवं वाक्यं महादेव्याः समाकर्ण्य स दानवः ।
कथयामास शुम्भाय देव्या वृत्तान्तमादितः ॥ ६४ ॥
तदाप्रियं दूतवाक्यं शुम्भः श्रुत्वा महाबलः ।
कोपमाहारयामास महान्तं दनुजाधिपः ॥ ६५ ॥
ततो धूम्राक्षनामानं दैत्यं दैत्यपतिः प्रभुः ।
आदिदेश शृणु वचो धूम्राक्ष मम चादृतः ॥ ६६ ॥
तां दुष्टां केशपाशेषु हत्वाप्यानीयतां मम ।
समीपमविलम्बेन शीघ्रं गच्छस्व मे पुरः ॥ ६७ ॥
इत्यादेशं समासाद्य दैत्येशो धूम्रलोचनः ।
षष्ट्यासुराणां सहितः सहस्राणां महाबलः ॥ ६८ ॥
तुहिनाचलमासाद्य देव्याः सविधमेव सः ।
उच्चैर्देवीं जगादाशु भज दैत्यपतिं शुभे ॥ ६९ ॥
शुम्भं नाम महावीर्यं सर्वभोगानवाप्नुहि ।
नोचेत्केशान्गृहीत्वा त्वां नेष्ये दैत्यपतिं प्रति ॥ ७० ॥
इत्युक्ता सा ततो देवी दैत्येन त्रिदशारिणा ।
उवाच दैत्य यद्‌ ब्रूषे तत्सत्यं ते महाबल ॥ ७१ ॥
राजा शुम्भासुरस्त्वं च किं करिष्यसि तद्वद ।
इत्युक्तो दैत्यपोऽधावत्तूर्णं शस्त्रसमन्वितः ॥ ७२ ॥
भस्मसात्तं चकाराशु हुङ्‌कारेण महेश्वरी ।
ततः सैन्यं वाहनेन देव्या भग्नं महीपते ॥ ७३ ॥
दिशो दशाभजच्छीघ्रं हाहाभूतमचेतनम् ।
तद्‌वृत्तान्तं समाश्रुत्य स शुम्भो दैत्यराड् विभुः ॥ ७४ ॥
चुकोप च महाकोपाद्‌ भ्रुकुटीकुटिलाननः ।
ततः कोपपरीतात्मा दैत्यराजः प्रतापवान् ॥ ७५ ॥
चण्डं मुण्डं रक्तबीजं क्रमतः प्रैषयद्विभुः ।
ते च गत्वा त्रयो दैत्या विक्रान्ता बहुविक्रमाः ॥ ७६ ॥
देवीं ग्रहीतुमारब्धयत्‍नास्ते ह्यभवन्बलात् ।
तानापतत एवासौ जगद्धात्री मदोत्कटा ॥ ७७ ॥
शूलं गहीत्वा वेगेन पातयामास भूतले ।
ससैन्यान्निहताञ्छ्रुत्वा दैत्यांस्त्रीन्दानवेश्वरौ ॥ ७८ ॥
शुम्भश्चैव निशुम्भश्च समाजग्मतुरोजसा ।
निशुम्भश्चैव शुम्भश्च कृत्वा युद्धं महोत्कटम् ॥ ७९ ॥
देव्याश्च वशगौ जातौ निहतौ च तयासुरौ ।
इति दैत्यवरं शुम्भं घातयित्वा जगन्मयी ॥ ८० ॥
विबुधैः संस्तुता तद्वत्साक्षाद्वागीश्वरी परा ।
एवं ते वर्णितो राजन् प्रादुर्भावोऽतिरम्यकः ॥ ८१ ॥
काल्याश्चैव महालक्ष्याः सरस्वत्याः क्रमेण च ।
परा परेश्वरी देवी जगत्सर्गं करोति च ॥ ८२ ॥
पालनं चैव संहारं सैव देवी दधाति हि ।
तां समाश्रय देवेशीं जगन्मोहनिवारिणीम् ॥ ८३ ॥
महामायां पूज्यतमां सा कार्यं ते विधास्यति ।
श्रीनारायण उवाच
इति राजा वचः श्रुत्वा मुनेः परमशोभनम् ॥ ८४ ॥
देवीं जगाम शरणं सर्वकामफलप्रदाम् ।
निराहारो यतात्मा च तन्मनाश्च समाहितः ॥ ८५ ॥
देवीमूर्तिं मृण्मयीं च पूजयामास भक्तितः ।
पूजनान्ते बलिं तस्यै निजगात्रासृजं ददत् ॥ ८६ ॥
तदा प्रसन्ना देवेशी जगद्योनिः कृपावती ।
प्रादुर्बभूव पुरतो वरं ब्रूहीति भाषिणी ॥ ८७ ॥
स राजा निजमोहस्य नाशनं ज्ञानमुत्तमम् ।
राज्यं निष्कण्टकं चैव याचति स्म महेश्वरीम् ॥ ८८ ॥
देव्युवाच
राजन्निष्कण्टकं राज्यं ज्ञानं वै मोहनाशनम् ।
भविष्यति मया दत्तमस्मिन्नेव भवे तव ॥ ८९ ॥
अन्यच्च शृणु भूपाल जन्मान्तरविचेष्टितम् ।
भानोर्जन्म समासाद्य सावर्णिर्भविता भवान् ॥ ९० ॥
तत्र मन्वन्तरस्यापि पतित्वं बहुविक्रमम् ।
सन्ततिं बहुलां चापि प्राप्स्यते मद्वराद्‍भवान् ॥ ९१ ॥
एवं दत्त्वा वरं देवी जगामादर्शनं तदा ।
सोऽपि देव्याः प्रसादेन जातो मन्वन्तराधिपः ॥ ९२ ॥
एवं ते वर्णितं साधो सावर्णेर्जन्म कर्म च ।
एतत्पठंस्तथा शृण्वन्देव्यनुग्रहमाप्नुयात् ॥ ९३ ॥
इति श्रीमद्देवीभागवते महापुराणेऽष्टादशसाहस्र्यां
संहितायां दशमस्कन्धे देवीचरित्रसहितं
सावर्णिमनुवृतान्तवर्णनं नाम द्वादशोऽध्यायः ॥ १२ ॥

सावर्णी मनू

[ Right click to 'save audio as' for downloading Audio ]

मुनी म्हणाले, "महिषीपुत्र महिषासूराने देवांना जिंकल्यावर त्याने सर्व लोकपालांचे अधिकार बलात्काराने काढून घेतले व तो त्रैलोक्याचे ऐश्वर्य भोगू लागला. स्वर्गभ्रष्ट झालेले देव ब्रह्मदेवाकडे गेले. तेथेच शंकर व अच्युत बसले होते. देवांनी सर्व वृत्तांत सांगितला.

हे अमरश्रेष्ठांनो, महिषासूराने देवांचे राज्य बलात्काराने हरण केले आहे. त्याच्या वधाचा उपाय सागा.

ते ऐकताच ब्रह्मा, विष्णु, महेश हे क्रुद्ध झाले. तेव्हा हरीच्या मुखातून एक दिव्य तेज बाहेर पडले. नंतर क्रमाने सर्व देवांच्या मुखातून तेज बाहेर पडले.

शंभूच्या तेजापासून मुख, विष्णूच्या तेजापासून बाहू सामाच्या तेजामुळे स्तन, इंद्रतेजामुळे मध्यभाग, वरुणाच्या तेजापासून जांघा व मांड्या, भूमीच्या तेजापासून नितंब उत्पन्न झाले. ब्रह्मदेवाच्या तेजापासून पाद, सूर्यतेजामुळे पायांची अंगुले निर्माण झाली. इंद्राच्या तेजामुळे हातांची बोटे, अग्नीमुळे श्रोत्रद्वय, साध्यांच्या तेजापासून भृकुटी, वायूच्या तेजामुळे कान अशा विविध अवयवांनी युक्त अशी स्त्री तेथे प्रकट झाली.

नंतर शिवाने तिला शूल दिला, विष्णूने चक्र, वरुणाने शंख, अग्नीने शक्ती, वायूने दोन बाण, इंद्राने वज्र, ऐरावताने घंटा, यमाने कालदंड, ब्रह्माने अक्षमाला व कमंडलू सूर्याने किरणांची माला अर्पण केली. कालाने निर्मल खड्‌ग व चर्म दिले. समुद्राने रत्नहार, वस्त्रे, चूडामणी, कुंडले, कंकणे, अर्धचंद्र, नूपुरे इत्यादी वस्तु दिल्या. विश्वकर्म्याने गळ्यातील अलंकार व आंगठी दिली.

हिमालयाने वाहन म्हणून सिंह दिला. कुबेराने सुरापात्र दिले. शेषाने नागांचा हार दिला. अशा रीतीने विविध देवांनी आपापल्या उत्तमोत्तम वस्तु देवीला अर्पण केल्या. नंतर त्या सर्व देवांनी मुक्त कंठाने महामायेचे स्तवन केले. नंतर महिष वधासाठी तिने प्रचंड नाद केला. तो नाद ऐकून महिष आश्चर्ययुक्त झाला व तो सर्वसैन्य घेऊन देवीसमोर आला. त्यावेळी देवी व असुर यांच्यात तुमुल युद्ध झाले. महिषाचे सर्व सेनाप्रमुख वधले गेले.

अखेर त्या महिषाने विविध रूपे घेऊन आकाश व्याप्त केले. मायेत निपुण असलेला तो दैत्य सत्वर देवीजवळ येऊन युद्धप्रवृत्त झाला. त्याने विविध रूपे धारण केली. शेवटी महिषरूपधारी दैत्यास पाशबद्ध करून तिने खड्‌गाने त्याचे शीर तोडले. त्याचवेळी इतर दैत्यसैन्य हाहाकार करीत पळून गेले. अशी ही महिषासुरमर्दिनी उत्पन्न झाली.

आता सरस्वतीची कथा ऐक. एकदा शुंभ व निशुंभ हे दोघे भाऊ बलाने उन्मत्त झाले. त्यांनी देवास त्रस्त केले. शेवटी सर्व देवांनी हिमालय पर्वतावर जाऊन देवीची स्तुती केली. देव म्हणाले, "हे देवेश्वरी, तुझा जयजयकार असो. तू भक्तांची पीडा दूर करतेस. तू दानवांना यमासारखी आहेस. हे देवेशी, तू भक्तीस सुलभ आहेस. बलिष्ठ आहेस. तू अतुल पराक्रमी आहेस. हे माधवी, मोददायिनी, महातांडवामुळे तू अतिशय प्रसन्न होतेस म्हणून सांप्रत प्रसन्न हो. शुंभनिशुभाच्या भयापासून आम्हाला मुक्त कर. हे शरणागताचे दुःख निवारण करणारे देवी, आमचे रक्षण कर."

याप्रमाणे स्तुती केल्यावर देवांवर गिरिजा प्रसन्न झाली. ती म्हणाली, "माझे स्तवन का केले ?"

तेव्हा कौशिका नावाच्या प्रकट झालेल्या देवीस ती म्हणाली, "हे देवी, त्रैलोक्य व्यापलेल्या शुंभनिशुंभाचा वध कर."

देवीने त्या देवशत्रूंना मारण्याचे वचन दिले व ती तेथेच गुप्त झाली. नंतर देव मेरू पर्वताच्या गुहेत जाऊन राहिले. शुंभनिशुंभाच्या चंडमुंड नावाच्या दूतांनी त्या देवीला एकांतात अवलोकन केले. नंतर शुंभ राजाकडे जाऊन म्हणाले, "आम्ही पाहिलेली स्त्री तुलाच भोगण्यास योग्य आहे. कारण तिच्यासारखी स्त्री त्रैलोक्यात असणे अशक्य." हे ऐकून शुंभाने सुग्रीवाला दूत म्हणून तिच्याकडे पाठवले. दूत देवीला म्हणाला, '"हे देवी, त्रैलोक्याचा जेता, असुरश्रेष्ठ शुंभाने तुला निरोप सांगितला आहे. तो म्हणतो, "मी सर्वोत्तम वस्तूंचा भोक्ता आहे, तू सुंदर आहेस, म्हणून माझा स्वीकार कर. या त्रैलोक्यातील सर्व रत्ने माझीच आहेत. म्हणून हे स्त्रिये, कामोत्पन्न रसांनी माझी सेवा कर."

दूताचे भाषण ऐकून देवी म्हणाली, "हे दूता, मी पूर्वी प्रतिज्ञा केली आहे. जो मला युद्धात जिंकेल तोच माझा भोग घेण्यास योग्य आहे. तेव्हा ही गोष्ट त्या असुर राजाला अशक्य नाही."

हे देवीचे बोलणे त्या दूताने शुंभास जाऊन सांगितले. ते ऐकून त्या दानवश्रेष्ठाला क्रोध आला. तो धूम्राक्ष नावाच्या राक्षसास म्हणाला, "हे धूम्रा, तू त्या स्त्रीचे केस धरून तिला तेथे घेऊन ये." हे ऐकताच साठ हजार असुरसैन्यासह धूम्रलोचन देवीसमोर येऊन उभा राहिला व देवीस म्हणाला, "हे देवी, शुंभाची सेवा करून तू उत्तम सुखाचा भोग घे. नाही तर तुझ्या केसांना धरून मी तुला राजाकडे घेऊन जाईन."

तेव्हा त्या देवीने त्या राक्षसास युद्धाचे आव्हान दिले. खड्ग उपसून तो तिच्याकडे धावताच तिने एका हुंकाराने त्याचे भस्म केले. देवीच्या सिंहाने इतर दैत्यांचा पराभव केला. हे वृत्त ऐकून क्रुद्ध झालेल्या राजाने चंड, मुंड, रक्तबीज यांना युद्धासाठी पाठविले पण त्यांचाही देवीने वध केला. अखेर शुंभनिशुंभ स्वतः युद्धास गेले. त्यांनी देवीशी दारुण युद्ध केले. पण त्यांनाही देवीने ठार मारले. तेव्हा देवांनी त्या देवीची भक्तीभावाने स्तुती केली. ती देवी म्हणजेच सर्वश्रेष्ठ सरस्वती होय.

हे राजा, म्हणून तू त्या जगद्‌धात्री देवीचाच आश्रय कर. ती महामाया पूज्य देवी तुझे कार्य करील."

ऋषीचे ते भाषण ऐकून सूरथराजा देवीस शरण गेला. त्याने मृत्तिकेची देवीची मूर्ती स्थापन केली व निराहार राहून त्याने तिची आराधना केली. तेव्हा ती देवी प्रसन्न होऊन त्याच्यापुढे प्रकट झाली. तेव्हा राजाने मोहनाशक ज्ञान व निष्कंटक राज्य तिला मागितले.

महेश्वरी देवी म्हणाली, "हे राजा, माझ्या वरामुळे तुला याच जन्मी मोहनाशक ज्ञान व निष्कंटक राज्य प्राप्त होईल. नंतर तू सूर्यवंशात उत्पन्न होऊन सावर्णी होशील. तुला मन्वंतराचे स्वामित्व प्राप्त होऊन पुत्रपौत्रादि संतति लाभेल." असा वर देऊन देवी अंतर्धान पावली. नंतर देवीच्या प्रसादामुळे पुढे तो राजा मन्वंतराचा अधिपती झाला. हे साधो, याप्रमाणे मी तुला सावर्णी मनूचा जन्म व चरित्र कथन केले. या आख्यानाचा पाठ करणार्‍यास किंवा श्रवण करणार्‍यास देवीचा अनुग्रह लाभतो.


अध्याय बारावा समाप्त

GO TOP