॥ श्रीसद्‍गुरुलीलामृत ॥

जयजयाजी एकदंता । विघ्नांतका सिद्धिदाता ।
नमन करूं तुज आतां । ग्रंथ सिद्धीतें पाववीं ॥ १ ॥
सकल गणांचा अधिपति । म्हणूनि नामें गणपति ।
तव प्रसादें मंदमति । वाचस्पति होय ॥ २ ॥
सकल मंगलामाजीं एक । प्रथम पूजावा विनायक ।
श्रुतिस्मृति बोलती कौतुक । निर्विघ्न करी कार्यसिद्धि ॥ ३ ॥
पाशांकुश वरदहस्त । एके करीं मोदक शोभत ।
मूषकावरी अति प्रीत । सर्वांगीं सिंदूर चर्चिला ॥ ४ ॥
तुझिये कृपाकटाक्षें । अलक्ष्य वस्तु तेही लक्षे ।
अज्ञानी पाविजे कक्षे । सिद्धाचिया ॥ ५ ॥
असतां सुवर्ण हातीं । कांही कार्यें साध्य होती ।
तुझी कृपा जे संपादिती । तयांसी सकल सिद्धि ॥ ६ ॥
चौदा विद्या चौसष्ट कला । ह्या तंव तुझिया सहजलीला ।
पदीं नमवी शिरकमला । तया प्राप्ति सहजचि ॥ ७ ॥
आदिमाया आणि ईश्वर । तयांचा अंकुर सुंदर ।
रूप तरी लंबोदर । अनंत ब्रह्मांडे सांठवी ॥ ८ ॥
सिंदुरासुर मातला । त्रैलोक्या अजिंक्य जाहला ।
ब्रह्मादिकीं तुज स्तविला । नानास्तोत्रीं ॥ ९ ॥
मर्दोनिया तो असुर । भक्तचिंता केली दूर ।
शिवलिंग रावण वीर । नेऊं पाहे स्वस्थानीं ॥ १० ॥
त्वां बालरूप घेऊन । घेतलें तें हिरावून ।
मृत्युलोकीं स्थापून । गोकर्ण क्षेत्र निर्मिलें ॥ ११ ॥
आतां हीच विनंति । दीनासी धरूनि हातीं ।
ग्रंथसिद्धीची आयती । पुरवावी तुवां ॥ १२ ॥
जयजय श्रीशारदामाय । सप्रेम वंदोनि तव पाय ।
तुज तुझें शब्दप्रमेय । समर्पूं आतां ॥ १३ ॥
ॐकाराची जननी । ब्रह्मांडाची मुळापासोनी ।
घडामोडी स्वेच्छेंकरोनी । क्षणामाजीं करितसे ॥ १४ ॥
परेहूनि जी पर । तुर्यास्वरूप निरंतर ।
न कळे जियेचा पार । अगाध लीला ॥ १५ ॥
जिचे गायनाचा विलास । मधुरध्वनि नवरस ।
भुलवी नादें जनांस । जगद्वंद्य ॥ १६ ॥
काश्मीरदेशीं अधिष्ठान । सुंदर मयूर वाहन ।
परेसी जिचेनि स्फुरण । विद्यादेवी ॥ १७ ॥
सुंदरांमाजीं सुंदर । चतुरांमाजीं चतुर ।
भक्तांलागीं अभयकर । ज्ञानजोति ॥ १८ ॥
शुद्ध द्वितीयेचा चंद्रमा । पहावया पल्लवसीमा ।
करोनि दाविती व्योमा । जन जैसें ॥ १९ ॥
तैसें पहावया निजस्थान । शब्द ब्रह्मसीमा जाण ।
ज्ञानेंकरोनि विज्ञान । दाविती सिद्ध ॥ २० ॥
धनावरी असे बैसला । परि नेणिवेनें वायां गेला ।
तैसें तव स्वरूपाला । न जाणता व्यर्थ ॥ २१ ॥
जाणीव नेणीव क्रिया दोनी । चिच्छक्ति चारी वाणी ।
दशेंद्रियां चाळवणी । तुझेनि योगें ॥ २२ ॥
मीपणाची जी स्फूर्ति । ती ही तुझीच शक्ति ।
शक्ति करितां मति । कुंठित होय ॥ २३ ॥
परि आम्हां भाविकांसी । सगुणोपासना निश्चयेंसी ।
म्हणूनि तव चरणांसी । वंदूं आतां ॥ २४ ॥
ग्रंथलेखनाची स्फूर्ति । उपजविली जैशी चित्तीं ।
सांग करीं समाप्ति । चिंता मजसी कासया ॥ २५ ॥
आतां वंदूं सद्‍गुरुमाय । जें देवांचेंही आदिध्येय ।
सद्भावें वंदितां पाय । द्वैतभाव मावळे ॥ २६ ॥
जयाचें करितां स्तवन । ज्ञानियां पडे मौन ।
मी अज्ञानी मतिहीन । विनवावें कवणेपरी ॥ २७ ॥
जयाचें जाणतां स्वरूप । जाणता होय तद्रूप ।
ध्येय ध्याता ध्यान अल्प । वेगळें उरेना ॥ २८ ॥
तुमची करूं जातां स्तुति । न पुरे शब्द-व्युत्पत्ति ।
परि आवडी उठली चित्ती । मानूनि घ्यावी ॥२९ ॥
जैसी लेकुरें मातेप्रती । लटिकेंचि जेवूं घालिती ।
उदर न भरे परि तृप्ती । माय दावी ॥ ३० ॥
तैसा निर्विकल्प अरूप । भक्तांकारणें धरिलें रूप ।
म्हणूनि स्तवनाचा संकल्प । कौतुक पुरवी ॥ ३१ ॥
वत्स देखोनि पान्हा घाली । तैशी सद्‍गुरु माउली ।
सच्छिष्यांतें पावली । ज्ञानबोधें ॥ ३२ ॥
यास्तव श्रीगुरु आधार । साधक पावे पैलपार ।
दुजें तारूं नसे थोर । भवसिंधु तरावया ॥ ३३ ॥
गुरुवांचोनि तरला । ऐसा देखिला ना ऐकिला ।
महिमा न वचे वर्णिला । निरुपमेय ॥ ३४ ॥
गुरु तोचि सदाशिव । गुरु तोचि ब्रह्मदेव ।
गुरु नारायण स्वयमेव । चिद्वस्तु ॥ ३५ ॥
गुरूचे घरीं पाणी भरी । अथवा सडासंमार्जन करी ।
ऋद्धिसिद्धि तयाचे द्वारीं । सदा तिष्ठती ॥ ३६ ॥
गुरुकृपेचा महिमा । बोलावया नाहीं सीमा ।
अनुभवी अनुभवे आरामा । धन्य साधु ॥ ३७ ॥
परत्यक्त दुरितें मळती । तीं तीर्थें पुनीत व्हाया येती ।
गुरुसेवापरायण असती । तयांपाशी ॥ ३८ ॥
न करितां वेदाध्ययन । षट्शास्त्रादि पठण ।
सद्भावें सद्‍गुरुचरण । सेवितां ज्ञान होय ॥ ३९ ॥
गुरुक्षेत्र काशीपुरी । अथवा जाणावी पंढरी ।
देवांचा देव वास करी । काय वानूं ॥ ४० ॥
सद्गुरूचें चरणतीर्थ । सकल तीर्थांहूनि पुनीत ।
स्नानापान घडतां नित्य । अनंत पातकी उद्धरती ॥ ४१ ॥
सद्गुरूचे सन्निध वास । तोचि केवळ ब्रह्मरस ।
आर्त पीडित जनांस । धन्य तारूं ॥ ४२ ॥
सच्छिष्य उत्तम क्षेत्र । अनुतापें खणिलें पवित्र ।
भक्तिरस भरोनि पात्र । सिंचिलें तयावरी ॥ ४३ ॥
गुरुवाक्य निर्मळ बीज । पेरिते झाले सहज ।
अंकुराचें पाहती चोज । कूर्मदृष्टीं ॥ ४४ ॥
ऐसा तूं सद्‍गुरुराणा । वर्णूं न शकेंचि निर्गुणा ।
गुरुभक्तीच्या खुणा । गुरुभक्त जाणती ॥ ४५ ॥
कल्पतरू म्हणों जातां । न पाही तो अहिता-हिता ।
इच्छिलें पुरवी तत्त्वतां । आन नेणे ॥ ४६ ॥
तैशी नव्हे गुरुमूर्ति । हित अनहित पाहती ।
हितकर वस्तूच हातीं । देती साधकांच्या ॥ ४७ ॥
जरी म्हणावें परीस । देई केवळ सुवर्णास ।
सद्‍गुरु स्वस्वरूपास । देत असे ॥ ४८ ॥

सुवर्ण तें नाशवंत । स्वरूप जाणावें शाश्वत ।
अशाश्वत शाश्वतासी एकमत । होईल कैसें ॥ ४९ ॥
परिस न देई आपुलेपण । लोहासि करी सुवर्ण ।
परि सुवर्णाअंगीं परिसपण । येत नसे ॥ ५० ॥
तैसा नव्हे कीं गुरुवर । शिष्या दे स्वाधिकार ।
तयाकरवीं असंख्य नर । तारितसे ॥ ५१ ॥
कामधेनू म्हणों जातां । काममूळ जी अहंता ।
खणोनि काढी तत्त्वतां । काय मागावें ॥ ५२ ॥
गुरूसि म्हणावें मातापिता । तरी न होय साम्यता ।
मातापित्यांची ममता । एकदेशी ॥ ५३ ॥
बालक सुखी असावें । ऐसें इच्छिती मनोभावें ।
केवळ इहलोक साधावें । म्हणोनि एकदेशी ॥ ५४ ॥
परत्रसुखातें नेणती । जाणतां द्यावया नसे शक्ति ।
मायामोहें गुंते वृत्ति । बहुतेकांची ॥ ५५ ॥
तैशी नव्हे तुमची लीला । इहपर स्वानंदसोहळा ।
भोगवितां शिष्यबाळा । जीवन्मुक्ती ॥ ५६ ॥
मुक्या मुखें बोलविसी । लुल्या करवी काम घेसी ।
पांगुळ्यासही चालविसी । सहजचि ॥ ५७ ॥
अंधासि देसी लोचन । भवरोगासी भेषज जाण ।
मुमुक्षुचातका जीवन । मुक्तिरस वर्षतसे ॥ ५८ ॥
तूं वैराग्याचें मंदिर । शांतिसुखाचें माहेर ।
शमदमादि वळण सुंदर । तुझिये ठायीं ॥ ५९ ॥
साधनचतुष्टयाची वाट । भक्तिज्ञानाची पेठ ।
मोल शुद्धभाव श्रेष्ठ । असे येथींचा ॥ ६० ॥
ऐसा सद्‍गुरुराव । चरणीं राहो शुद्ध भाव ।
हृदयस्थ स्वयमेव । बोलवीं बोल ॥ ६१ ॥
तुझे कृपाप्रसादें चित्तीं । चरित्र वदविण्याची स्फूर्ति ।
कृपाकटाक्षें करीं तृप्ति । बाळलीला ॥ ६२ ॥
सद्गुरूची थोर करणी । नवचे वदली वाणी ।
मी तंव असें अज्ञानी । केवीं बोलूं ॥ ६३ ॥
माउली सन्निध असतां । तीस बालकाची चिंता ।
क्रीडेमाजीं पडतां । वेळोवेळां सांवरी ॥ ६४ ॥
गुरुमाउलीचेनि बळे । बोलूं बोल हे आगळे ।
भक्तिरसाचे सोहळे । पुरवूं आजीं ।।६५॥
चरित्रांमाजीं चरित्र । संतचरित्र परम पवित्र ।
श्रवणें पाविजे परत्र । सार्थकता ॥ ६६ ॥
संतचरित्राचा कित्ता । सतत पुढें ठेवितां ।
मोक्ष येईल हातां । साधकांच्या ॥ ६७ ॥
ऐसे हे संतजन । वर्षती स्वानंदजीवन ।
तयांसि करूं नमन । साष्टांग भावें ॥ ६८ ॥
तयांचा वाग्विलास । नवविधा भक्तिरस ।
सेवूनि पावती तृप्तीस । भाविक जन ॥ ६९ ॥
साधकासी आदर्शभूत । न्यून पूर्ण प्रत्ययें दावित ।
आपणामाजीं मेळवित । परोपकारी ॥ ७० ॥
जयांचें घडतां दर्शन । चित्त होय उदासीन ।
ना तरी उत्तम नरदेह पावून । व्यर्थ आयुष्य दवडिलें ॥ ७१ ॥
यांचे चालीनें चालावें । यांचे बोलीनें बोलावें ।
यांच्या सन्निध असावें । सर्वकाळ ॥ ७२ ॥
यांची स्थिती अनुभवावी । तरीच देहसार्थकता बरवी ।
आतां हानि न करावी । आयुष्याची ॥ ७३ ॥
ऐशी उपरति होय मना । क्षणएक घडतां दर्शना ।
विषयांपासोन वासना । फिरे मागें ॥ ७४ ॥
मग होय समाधान । आनंदाश्रूंनी लोचन ।
भरती, रोमांच परिपूर्ण । सर्वांगीं थरारती ॥ ७५ ॥
कंठ होय सद्गदित । भक्तिप्रेमें उचंबळत ।
मुखीं हरिनाम रसभरित । नाचतसे आनंदें ॥ ७६ ॥
कन्येस माहेर मूळ । येतां आनंदकल्लोळ ।
तैसा संतभेटीचा काळ । आनंदा आनंदवी ॥ ७७ ॥
कीं ह्या परमार्थमार्गींच्या ज्योती । लखलखीत तेजोमय दीप्ति ।
वळसे खळगे दाविती । ज्ञानोदयापर्यंत ॥ ७८ ॥
ऐसी संतकृपा राणीव । भूतीं भगवंत ही जाणीव ।
सुष्ट-दुष्ट एकभाव । प्रेमपान्हा पाजविती ॥ ७९ ॥
संतामाजीं वरिष्ठ । तिहीं अध्यात्मग्रंथ केले स्पष्ट ।
भवसिंधूवरूनि वाट । करणी जयांची ॥ ८० ॥
प्राचीन अर्वाचीन दोन्ही । भूतभविष्यवर्तमानीं ।
उपयुक्त ज्यांची करणीं । वंदूं तया ॥ ८१ ॥
आतां नमूं कुलदैवता । विष्णुपंचायतना समस्ता ।
हरिहर गणेश सविता । जगन्माता जगदंबा ॥ ८२ ॥
वेळोवेळीं रक्षिलें । हातीं धरोनि सांभाळिलें ।
नित्य पाहिजेत स्मरण केले । उपकार ज्यांचे ॥ ८३ ॥
गोत्र दैवत अत्रिऋषि । भार्या पतिव्रता जयासी ।
लाधली, दत्तरूपें कुशी । ब्रह्माहरिहर अवतरले ॥ ८४ ॥
जे सकळांचे गुरुवर । केला बहुत जगदुद्धार ।
करिती, पुढें करणार । नमन असो तयांसी ॥ ८५ ॥
तया कृपेचेनि योगें । सद्‍गुरुभेटीं होय वेगें ।
नाहींतरी फिरतां भागे । न मिळे मोक्षदाता ॥ ८६ ॥
वंदूं माता आणि पिता । जयांची देहावरी सत्ता ।
देहयोगें कर्तव्यता । घडे सर्व ॥ ८७ ॥
माउलीचा उपकार भला । नवमास भार वाहिला ।
सेवेचा योग नाहीं घडला । बाळपणीं निवर्तली ॥ ८८ ॥
दिधली असे कामधेनू । मिळवावया नारायणु ।
तया उपकारातें वानूं । कोण्या मुखें ॥ ८९ ॥
परदेशी पाळिला पोर । निःस्वार्थ केला थोर ।
तिये वंदितां नीर । नयनीं लोटे ॥ ९० ॥
कुलदैवत गोत्रदैवत । जननी जनक पाळितें दैवत ।
इतुक्यांचा ऋणाइत । देह थोर वाढविला ॥ ९१ ॥
याचें सार्थक करितां कांही । तरीच ऋण फिटेल लवलाही ।
नाहीं तरी भवडोहीं । बुडावें लागे ॥ ९२ ॥
असो आतां श्रोतेजन । श्रवणीं बैसले सज्जन ।
तयांचे वंदोनि चरण । ग्रंथारंभ करितसें ॥ ९३ ॥
श्रवणीं बैसलें सादर । न्यूनाधिकीं ना अनादर ।
जाणोनि अजाणत्याचें कीर । पुरविती जे ॥ ९४ ॥
जैसा नाट्यलेखक । नटबोल ऐके सकौतुक ।
तैसे लिहविले लेख । श्रवण कीजे ॥ ९५ ॥
इति श्रीसद्‌गुरुलीलामृते प्रथमाध्यायांतर्गतः प्रथमः समासः ॥
श्रीसद्‌गुरुचरणार्पणमस्तु ॥