श्रीमद्‌देवीभागवत महापुराण
द्वादशः स्कन्धः
चतुर्थोऽध्यायः


गायत्रीहृदयम्

नारद उवाच
भगवन् देवदेवेश भूतभव्यजगत्प्रभो ।
कवचं च श्रुतं दिव्यं गायत्रीमन्त्रविग्रहम् ॥ १ ॥
अधुना श्रोतुमिच्छामि गायत्रीहृदयं परम् ।
यद्धारणाद्‍भवेत्युण्यं गायत्रीजपतोऽखिलम् ॥ २ ॥
श्रीनारायण उवाच
देव्याश्च हृदयं प्रोक्तं नारदाथर्वणे स्फुटम् ।
तदेवाहं प्रवक्ष्यामि रहस्यातिरहस्यकम् ॥ ३ ॥
विराड्रूपां महादेवीं गायत्रीं वेदमातरम् ।
ध्यात्वा तस्यास्त्वथाङ्‌गेषु ध्यायेदेताश्च देवताः ॥ ४ ॥
पिण्डब्रह्माण्डयोरैक्याद्‍भावयेत्स्वतनौ तथा ।
देवीरूपे निजे देहे तन्मयत्वाय साधकः ॥ ५ ॥
नादेवोऽभ्यर्चयेद्देवमिति वेदविदो विदुः ।
ततोऽभेदाय काये स्वे भावयेद्देवता इमाः ॥ ६ ॥
अथ तत्सम्प्रवक्ष्यामि तन्मयत्वमथो भवेत् ।
गायत्रीहृदयस्यास्याप्यहमेव ऋषिः स्मृतः ॥ ७ ॥
गायत्रीच्छन्द उद्दिष्टं देवता परमेश्वरी ।
पूर्वोक्तेन प्रकारेण कुर्यादङ्‌गानि षट्क्रमात् ।
आसने विजने देशे ध्यायेदेकाग्रमानसः ॥ ८ ॥
न्यासः
द्यौर्मूर्ध्नि दैवतम् । दन्तपङ्‌क्तावश्विनौ । उभे सन्ध्ये
चोष्ठौ । मुखमग्निः । जिह्वा सरस्वती । ग्रीवायां तु
बृहस्पतिः । स्तनयोर्वसवोऽष्टौ । बाह्वोर्मरुतः । हृदये
पर्जन्यः । आकाशमुदरम् । नाभावन्तरिक्षम् । कट्यो-
रिन्द्राग्नी । जघने विज्ञानघनः प्रजापतिः । कैलास-
मलये ऊरू । विश्वेदेवा जान्वोः । जङ्‌घायां कौशिकः ।
गुह्यमयने । ऊरू पितरः । पादौ पृथिवी । वनस्पत-
योऽङ्‌गुलीषु । ऋषयो रोमाणि । नखानि मुहूर्तानि ।
अस्थिषु ग्रहाः । असृङ्‌मांसमृतवः । संवत्सरा वै निमिषम् ।
अहोरात्रावादित्यश्चन्द्रमाः । प्रवरां दिव्यां गायत्रीं
सहस्रनेत्रां शरणमहं प्रपद्ये । ॐ तत्सवितुर्वरेण्याय
नमः । ॐ तत्पूर्वाजयाय नमः । तत्प्रातरादित्याय नमः ।
तत्प्रातरादित्यप्रतिष्ठायै नमः । प्रातरधीयानो रात्रिकृतं
पापं नाशयति । सायमधीयानो दिवसकृतं पापं
नाशयति । सायंप्रातरधीयानो अपापो भवति ।
सर्वतीर्थेषु स्नातो भवति । सर्वैर्देवैर्ज्ञातो भवति ।
अवाच्यवचनात्पूतो भवति । अभक्ष्यभक्षणात्पूतो
भवति । अभोज्यभोजनापूतो भवति । अचोष्यचोष-
णात्पूतो भवति । असाध्यसाधनात्पूतो भवति ।
दुष्प्रतिग्रहशतसहस्रात्पूतो भवति । सर्वप्रतिग्रहात्पूतो
भवति । पङ्‌क्तिदूषणात्पूतो भवति । अनृतवचनात्पूतो
भवति । अथाब्रह्मचारी ब्रह्मचारी भवति । अनेन
हृदयेनाधीतेन क्रतुसहस्रेणेष्टं भवति । षष्टिशत-
सहस्रगायत्र्या जप्यानि फलानि भवन्ति । अष्टौ
ब्राह्मणान्सम्यग्ग्राहयेत् । तस्य सिद्धिर्भवति । य इदं
नित्यमधीयानो ब्राह्मणः प्रातः शुचिः सर्वपापैः
प्रमुच्यत इति । ब्रह्मलोके महीयते । इत्याह भगवान् श्रीनारायणः ।
इति श्रीमद्देवीभागवते महापुराणेऽष्टादशसाहस्र्यां संहितायां
द्वादशस्कन्धे गायत्रीहृदयं नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥


गायत्रीहृदय

[ Right click to 'save audio as' for downloading Audio ]

नारद म्हणाले, ''हे देवदेवे, आता गायत्री हृदय सांगा.''

नारायण म्हणाले, हे नारदा, अथर्व वेदात गायत्रीचे हृदय सांगितले आहे. ते अति गुह्य हृदय तुला सांगतो.

वेदमाता गायत्रीदेवीचे ध्यान करावे. तिच्या ठिकाणी या देवतांचे ध्यान करावे. पिंड- ब्रह्मांड यांचे ऐक्य आहे. म्हणून शरीर गायत्रीरूप आहे अशी भावना करावी. देवताशून्य हृदयाने देवीची पूजा करू नये.

गायत्रीच्या हृदयाचा ऋषी मीच आहे. गायत्री हा छंद व परमेश्वरी ही देवता आहे. प्रथम पूर्वोक्त सहा अंगे करावी. निर्जन ठिकाणी आसनस्थ होऊन एकचित्ताने ध्यान करावे. आता अर्थन्यास सांगतो.

मस्तकावर द्यौ दैवत, देवपंक्तीत अश्विनीकुमार, ओठावर दोन्ही संध्या, मुखावर अग्नी, जिभेवर सरस्वती, कंठात बृहस्पती, स्तनांचे ठिकाणी अष्टवसू बाहूवर मरुत्, हृदयात पर्जन्य, उदरात आकाश, नाभीत अंतरिक्ष, कटीच्या ठिकाणी इंद्राग्री, जघनदेशी प्रजापती, मांड्यांवर कैलास, गुडघ्यांवर विश्वदेव, जंघावर कौशिक, गुह्मस्थानी अयने, उरूंवर पितर, पायांवर पृथ्वी, अंगुलावर वनस्पती, रोमावर ऋषी, नखावर मुहूर्त, अस्थीमध्ये ग्रह, रक्त व मांस यावर ऋतू, निमिषाचे ठिकाणी संवत्सर, अहोरात्रींच्या ठिकाणी सूर्य व चंद्र यांची कल्पना करावी. नंतर प्रवर, दिव्य व सहस्त्र नेत्रांच्या गायत्रीला मी शरण जातो. त्या श्रेष्ठ सूर्यतेजास नमस्कार असो.

पूर्वदिशेस उत्पन्न झालेल्यास नमस्कार, सकाळी आदित्यमंडळात असलेल्या देवास नमस्कार. आदित्याच्या प्रतिष्ठेस नमस्कार. प्रातःकाळी अध्ययन करणारा रात्रीचे पातक नष्ट करो. सायंकाली अध्ययन करणारा दिवसाचे पाप नष्ट करो. दोन्ही वेळ अध्ययन करणारा तीर्थस्नानाप्रमाणे पवित्र व मान्य होतो, तो सर्व दोषांपासून मुक्त होतो.

प्रतिग्रह दोष, पंक्तिदूषण दोष, असत्य भाषण यांपासूनही मुक्त होतो. अब्रह्मचारी ब्रह्मचारी होतो. ह्या हृदयाच्या अध्ययनाने हजार ऋतूंचे पुण्य लाभते. साठकोटी गायत्रीजपाचे पुण्य मिळते. आठ ब्राह्मणंकडून याचे ग्रहण करावे म्हणजे सिद्धी होते. जो प्रातःकाली शुद्ध होऊन त्याचे अध्ययन करतो, तो सर्व पापांपासून मुक्त होतो. तो ब्रह्मलोकी पूज्य होतो.''



अध्याय चवथा समाप्त

GO TOP