श्रीमद्‌देवीभागवत महापुराण
नवमः स्कन्धः
त्रयस्त्रिंशोऽध्यायः


नानाकर्मविपाकफलकथनम्

धर्मराज उवाच
हरिसेवारतः शुद्धो योगसिद्धो व्रती सति ।
तपस्वी ब्रह्मचारी च न याति नरकं ध्रुवम् ॥ १ ॥
कटुवाचा बान्धवांश्च बललेपेन यो नरः ।
दग्धान्करोति बलवान् वह्निकुण्डं प्रयाति सः ॥ २ ॥
स्वगात्रलोममानाब्दं तत्र स्थित्वा हुताशने ।
पशुयोनिमवाप्नोति रौद्रदग्धां त्रिजन्मनि ॥ ३ ॥
ब्राह्मणं तृषितं तप्तं क्षुधितं गृहमागतम् ।
न भोजयति यो मूढस्तप्तकुण्डं प्रयाति सः ॥ ४ ॥
तत्र तल्लोममानं च वर्षं स्थित्वा च दुःखदे ।
तप्तस्थले वह्नितल्पे पक्षी च सप्तजन्मसु ॥ ५ ॥
रविवारे च संक्रान्त्याममायां श्राद्धवासरे ।
वस्त्राणां क्षारसंयोगं करोति केवलं नरः ॥ ६ ॥
स याति क्षारकुण्डं च सूत्रमानाब्दमेव च ।
स व्रजेद्‌रजकीं योनिं सप्तजन्मसु भारते ॥ ७ ॥
मूलप्रकृतिनिन्दां यः कुरुते मानवाधमः ।
वेदनिन्दां शास्त्रनिन्दां पुराणानां तथैव च ॥ ८ ॥
ब्रह्मविष्णुशिवादीनां तथा निन्दापरो जनः ।
गौरीवाण्यादिदेवीनां तथा निन्दापरो जनः ॥ ९ ॥
ते सर्वे निरये यान्ति तस्मिन्कुण्डे भयानके ।
नातः परतरं कुण्डं दुःखदं तु भविष्यति ॥ १० ॥
तत्र स्थित्वानेककल्पं सर्पयोनिं व्रजेत्पुनः ।
देवीनिन्दापराधस्य प्रायश्चित्तं न विद्यते ॥ ११ ॥
स्वदत्तां परदत्तां वा वृत्तिं च सुरविप्रयोः ।
षष्टिवर्षसहस्राणि विट्कुण्डं च प्रयाति सः ॥ १२ ॥
तावन्त्येव च वर्षाणि विड्भोजी तत्र तिष्ठति ।
षष्टिवर्षसहस्राणि विट्कृमिश्च पुनर्भुवि ॥ १३ ॥
परकीयतडागे च तडागं यः करोति च ।
उत्सजेद्दैवदोषेण मूत्रकुण्डं प्रयाति सः ॥ १४ ॥
तद्रेणुमानवर्षं च तद्‍भोजी तत्र तिष्ठति ।
पुनः पूर्णशताब्दं च स वृषो भारते भवेत् ॥ १५ ॥
एकाकी मिष्टमश्नाति श्लेष्मकुण्डं प्रयाति च ।
पूर्णमब्दशतं चैव तद्‍भोजी तत्र तिष्ठति ॥ १६ ॥
ततः पूर्णशताब्दं च स प्रेतो भारते भवेत् ।
श्लेष्ममूत्रपरं चैव पूयं भुङ्‌क्ते ततः शुचिः ॥ १७ ॥
पितरं मातरं चैव गुरुं भार्यां सुतं सुताम् ।
यो न पुष्णात्यनाथं च गरकुण्डं प्रयाति सः ॥ १८ ॥
पूर्णमब्दशतं चैव तद्‍भोजी तत्र तिष्ठति ।
ततो व्रजेद्‌भूतयोनिं शतवर्षं ततः शुचिः ॥ १९ ॥
दृष्ट्वातिथिं वक्रचक्षुः करोति यो हि मानवः ।
पितृदेवास्तस्य जलं न गृह्णन्ति च पापिनः ॥ २० ॥
यानि कानि च पापानि ब्रह्महत्यादिकानि च ।
इहैव लभते चान्ते दूषिकाकुण्डमाव्रजेत् ॥ २१ ॥
पूर्णमब्दशतं चैव तद्‍भोजी तत्र तिष्ठति ।
ततो व्रजेद्‌भूतयोनिं शतवर्षं ततः शुचिः ॥ २२ ॥
दत्त्वा द्रव्यं च विप्राय चान्यस्मै दीयते यदि ।
स तिष्ठति वसाकुण्डे तद्‍भोजी शतवत्सरम् ॥ २३ ॥
कृकलासो भवेत्सोऽपि भारते सप्तजन्मसु ।
ततो भवेन्महारौद्रो दरिद्रोऽल्पायुरेव च ॥ २४ ॥
पुमांसं कामिनी वापि कामिनीं वा पुमानथ ।
यः शुक्रं पाययत्येव शुक्रकुण्डं प्रयाति सः ॥ २५ ॥
पूर्णमब्दशतं चैव तद्‍भोजी तत्र तिष्ठति ।
कृमियोनिं शताब्दं च व्रजेद्‌भूत्वा ततः शुचिः ॥ २६ ॥
सन्ताड्य च गुरुं विप्रं रक्तपातं च कारयेत् ।
स च तिष्ठत्यसृक्कुण्डे तद्‍भोजी शतवत्सरम् ॥ २७ ॥
ततो लभेद्व्याघ्रजन्म सप्तजन्मसु भारते ।
ततः शुद्धिमवाप्नोति मानवश्च क्रमेण ह ॥ २८ ॥
योऽश्रु तत्याज गायन्तं भक्तं दृष्ट्वा सगद्‌गदम् ।
श्रीकृष्णगुणसङ्‌गीते हसत्येव हि यो नरः ॥ २९ ॥
स वसेदश्रुकुण्डे च तद्‍भोजी शतवर्षकम् ।
ततो भवेच्च चाण्डालस्त्रिजन्मनि ततः शुचिः ॥ ३० ॥
करोति शठता तद्वन्नित्यं सुहृदि यो नरः ।
कुण्डं गात्रमलानां च स प्रयाति शताब्दकम् ॥ ३१ ॥
ततः स गार्दभीं योनिमवाप्नोति त्रिजन्मनि ।
त्रिजन्मनि च शार्गालीं ततः शुद्धो भवेद्‌ ध्रुवम् ॥ ३२ ॥
बधिरं यो हसत्येव निन्दत्येवाभिमानतः ।
स वसेत्कर्णविट्कुण्डे तद्‍भोजी शतवत्सरम् ॥ ३३ ॥
ततो भवेत्स बधिरो दरिद्रः सप्तजन्मसु ।
सप्तजन्मन्यङ्‌गहीनस्ततः शुद्धिं लभेद्‌ ध्रुवम् ॥ ३४ ॥
लोभात्स्वभरणार्थाय जीविनं हन्ति यो नरः ।
मज्जाकुण्डे वसेत्सोऽपि तद्‍भोजी लक्षवत्सरम् ॥ ३५ ॥
ततो भवेच्च शशको मीनश्च सप्तजन्मसु ।
त्रिजन्मनि वराहश्च कुक्कुटः सप्तजन्मसु ॥ ३६ ॥
एणादयश्च कर्मभ्यस्ततः शुद्धिं लभेद्‌ ध्रुवम् ।
स्वकन्यापालनं कृत्वा विक्रीणाति च यो नरः ॥ ३७ ॥
अर्थलोभान्महामूढो मांसकुण्डं प्रयाति सः ।
कन्यालोमप्रमाणाब्दं तद्‍भोजी तत्र तिष्ठति ॥ ३८ ॥
तस्य दण्डप्रहारं च कुर्वन्ति यमकिङ्‌कराः ।
मांसभारं मूर्ध्नि कृत्वा रक्तभारं लिहेत्क्षुधा ॥ ३९ ॥
ततो हि भारते पापी कन्याविट्कृमिगो भवेत् ।
षष्टिवर्षसहस्राणि व्याधश्च सप्तजन्मसु ॥ ४० ॥
त्रिजन्मनि वराहश्च कुक्कुटः सप्तजन्मसु ।
मण्डूको हि जलौकाश्च सप्तजन्मसु भारते ॥ ४१ ॥
सप्तजन्मसु काकश्च ततः शुद्धिं लभेद्‌ ध्रुवम् ।
व्रतानामुपवासानां श्राद्धादीनां च सङ्‌गमे ॥ ४२ ॥
करोति यः क्षौरकर्म सोऽशुचिः सर्वकर्मसु ।
स च तिष्ठति कुण्डे च नखादीनाञ्च सुन्दरि ॥ ४३ ॥
तद्दैवदिनमानाब्दं तद्‍भोजी दण्डताडितः ।
सकेशं पार्थिवं लिङ्‌गं यो वार्चयति भारते ॥ ४४ ॥
स तिष्ठति केशकुण्डे मृद्रेणुमानवर्षकम् ।
तदन्ते यावनीं योनिं प्रयाति हरकोपतः ॥ ४५ ॥
शताब्दाच्छुद्धिमाप्नोति राक्षसः स भवेद्‌ ध्रुवम् ।
पितॄणां यो विष्णुपदे पिण्डं नैव ददाति च ॥ ४६ ॥
स च तिष्ठत्यस्थिकुण्डे स्वलोमाब्दं महोल्बणे ।
ततः सुयोनिं सम्प्राप्य कुखञ्जः सप्तजन्मसु ॥ ४७ ॥
भवेन्महादरिद्रश्च ततः शुद्धो हि देहतः ।
यः सेवते महामूढो गुर्विणीं च स्वकामिनीम् ॥ ४८ ॥
प्रतप्ते ताम्रकुण्डे च शतवर्षं स तिष्ठति ।
अवीरान्नं च यो भुङ्‌क्ते ऋतुस्नातान्नमेव च ॥ ४९ ॥
लोहकुण्डे शताब्दं च स च तिष्ठति तप्तके ।
स व्रजेद्‌रजकीं योनिं काकानां सप्तजन्मसु ॥ ५० ॥
महाव्रणी दरिद्रश्च ततः शुद्धी भवेन्नरः ।
यो हि चर्माक्तहस्तेन देवद्रव्यमुपस्मृशेत् ॥ ५१ ॥
शतवर्षप्रमाणं च चर्मकुण्डे स तिष्ठति ।
यः शूद्रेणाभ्यनुज्ञातो भुङ्क्ते शूद्रान्नमेव च ॥ ५२ ॥
स च तप्तसुराकुण्डे शताब्दं तिष्ठति द्विजः ।
ततो भवेच्छूद्रयाजी ब्राह्मणः सप्तजन्मसु ॥ ५३ ॥
शूद्रश्राद्धान्नभोजी च ततः शुद्धो भवेद्‌ध ्रुवम् ।
वाग्दुष्टः कटुको वाचा ताडयेत्स्वामिनं सदा ॥ ५४ ॥
तीक्ष्णकण्टककुण्डे स तद्‍भोजी तत्र तिष्ठति ।
ताडितो यमदूतेन दण्डेन च चतुर्गुणम् ॥ ५५ ॥
ततः उच्चैःश्रवाः सप्तजन्मस्वेव ततः शुचि ।
विषेण जीवनं हन्ति निर्दयो यो हि मानवः ॥ ५६ ॥
विषकुण्डे च तद्‍भोजी सहस्राब्दं च तिष्ठति ।
ततो भवेन्नृघाती च व्रणी च शतजन्मसु ॥ ५७ ॥
सप्तजन्मसु कुष्ठी च ततः शुद्धो भवेद्‌ धुवम् ।
दण्डेन ताडयेद्‌ गां हि वृषञ्च वृषवाहकः ॥ ५८ ॥
भृत्यद्वारा स्वतन्त्रो वा पुण्यक्षेत्रे च भारते ।
प्रतप्ते तैलकुण्डेऽग्नौ तिष्ठति स्म चतुर्युगम् ॥ ५९ ॥
गवां लोमप्रमाणाब्दं वृषो भवति तत्परम् ।
कुन्तेन हन्ति यो जीवं वह्निलोहेन हेलया ॥ ६० ॥
कुन्तकुण्डे वसेत्सोऽपि वर्षाणामयुतं सति ।
ततः सुयोनिं सम्प्राप्य चोदरे व्याधिसंयुतः ॥ ६१ ॥
जन्मनैकेन क्लेशेन ततः शुद्धो भवेन्नरः ।
यो भुङ्‌क्ते च वृथा मांसं मांसलोभी द्विजाधमः ॥ ६२ ॥
हरेरनैवेद्यभोजी कृमिकुण्डं प्रयाति सः ।
स्वलोममानवर्षं च तद्‍भोजी तत्र तिष्ठति ॥ ६३ ॥
ततो भवेन्म्लेच्छजातिस्त्रिजन्मनि ततो द्विजः ।
ब्राह्मणः शूद्रयाजी च शूद्रश्राद्धान्नभोजकः ॥ ६४ ॥
शूद्राणां शवदाही च पूयकुण्डे वसेद्‌ ध्रुवम् ।
यावल्लोमप्रमाणाब्दं यमदण्डेन सुव्रते ॥ ६५ ॥
ताडितो यमदूतेन तद्‍भोजी तत्र तिष्ठति ।
ततो भारतमागत्य स शूद्रः सप्तजन्मसु ॥ ६६ ॥
महारोगी दरिद्रश्च बधिरो मूक एव च ।
कृष्णं पद्मं च के यस्य तं सर्पं हन्ति यो नरः ॥ ६७ ॥
स्वलोममानवर्षं च सर्पकुण्डं प्रयाति सः ।
सर्पेण भक्षितः सोऽथ यमदूतेन ताडितः ॥ ६८ ॥
वसेच्च सर्पविड्भोजी ततः सर्पो भवेद्‌ ध्रुवम् ।
ततो भवेन्मानवश्च स्वल्पायुर्दद्रुसंयुतः ॥ ६९ ॥
महाक्लेशेन तन्मृत्युः सर्पेण भक्षिताद्‌ ध्रुवम् ।
विधिप्रदत्तजीव्यांश्च क्षुद्रजन्तूंश्च हन्ति यः ॥ ७० ॥
स दंशमशयोः कुण्डे जन्तुमानाब्दमेव च ।
दिवानिशं भक्षितस्तैरनाहारश्च शब्दवान् ॥ ७१ ॥
हस्तपादादिबद्धश्च यमदूतेन ताडितः ।
ततो भवेत्क्षुद्रजन्तुर्जातिश्च यावनी भवेत् ॥ ७२ ॥
ततो भवेन्मानवश्च सोऽङ्‌गहीनस्ततः शुचिः ।
यो मूढो मधुमश्नाति हत्वा च मधुमक्षिकाः ॥ ७३ ॥
स एव गारले कुण्डे जीवमानाब्दकं वसेत् ।
भक्षितो गरलैर्दग्धो यमदूतेन ताडितः ॥ ७४ ॥
ततो हि मक्षिकाजातिस्ततः शुद्धो भवेन्नरः ।
दण्डं करोत्यदण्ड्ये च विप्रे दण्डं करोति च ॥ ७५ ॥
स कुण्डं वज्रदंष्ट्राणां कीटानां याति सत्वरम् ।
स तल्लोमप्रमाणाब्दं तत्र तिष्ठत्यहर्निशम् ॥ ७६ ॥
शब्दकृद्‍भक्षितस्तैस्तु यमदूतेन ताडितः ।
करोति रोदनं भद्रे हाहाकारं क्षणे क्षणे ॥ ७७ ॥
पुनः सूकरयोनौ च जायते सप्तजन्मसु ।
त्रिजन्मनि काकयोनौ ततः शुद्धो भवेन्नरः ॥ ७८ ॥
अर्थलोभेन यो मूढः प्रजादण्डं करोति सः ।
वृश्चिकानां च कुण्डं च तल्लोमाब्दं वसेद्‌ ध्रुवम् ॥ ७९ ॥
ततो वृश्चिकजातिश्च सप्तजन्मसु भारते ।
ततो नरश्चाङ्‌गहीनो व्याधिशुद्धो भवेद्‌ ध्रुवम् ॥ ८० ॥
ब्राह्मणः शस्त्रधारी यो ह्यन्येषां धावको भवेत् ।
सन्ध्याहीनश्च यो विप्रो हरिभक्तिविहीनकः ॥ ८१ ॥
स तिष्ठति स्वलोमाब्दं कुण्डेषु च शरादिषु ।
विद्धः शरादिभिः शश्वत्ततः शुद्धो भवेन्नरः ॥ ८२ ॥
कारागारे सान्धकारे प्रणिहन्ति प्रजाश्च यः ।
प्रमत्तः स्वस्य दोषेण गोलकुण्डं प्रयाति सः ॥ ८३ ॥
स पङ्‌कतप्ततोयाक्तं सान्धकारं भयङ्‌करम् ।
तीक्ष्णदंष्ट्रैश्च कीटैश्च संयुक्तं गोलकुण्डकम् ॥ ८४ ॥
कीटैर्विद्धो वसेत्तत्र प्रजालोमाब्दमेव च ।
ततो भवेत्प्रजाभृत्यस्ततः शुद्धो भवेत्क्रमात् ॥ ८५ ॥
सरोवरादुत्थितांश्च नक्रादीन्हन्ति यो नरः ।
नक्रकण्टकमानाब्दं नक्रकुण्डं प्रयाति सः ॥ ८६ ॥
ततो नक्रादिजातीयो भवेन्नक्रादिषु ध्रुवम् ।
ततः सद्यो विशुद्धो हि दण्डेनैव पुनः पुनः ॥ ८७ ॥
वक्षः श्रोणीस्तनास्यञ्च यः पश्यति परस्त्रियाः ।
कामेन कामुको यो हि पुण्यक्षेत्रे च भारते ॥ ८८ ॥
स वसेत्काककुण्डे च काकैः संचूर्णलोचनः ।
ततः स्वलोममानाब्दं भवेद्दग्धस्त्रिजन्मनि ॥ ८९ ॥
स्वर्णस्तेयी च यो मूढो भारते सुरविप्रयोः ।
स च मन्थानकुण्डे वै स्वलोमाब्दं वसेद्‌ ध्रुवम् ॥ ९० ॥
ताडितो यमदूतेन मन्थानैश्छन्नलोचनः ।
तद्विड्भोजी च तत्रैव ततश्चान्धस्त्रिजन्मनि ॥ ९१ ॥
सप्तजन्म दरिद्रश्च महाक्रूरश्च पातकी ।
भारते स्वर्णकारश्च स च स्वर्णवणिक् ततः ॥ ९२ ॥
यो भारते ताम्रचौरो लोहचौरश्च सुन्दरि ।
स च स्वलोममानाब्दं बीजकुण्डं प्रयाति सः ॥ ९३ ॥
तत्रैव बीजविड्भोजी बीजैश्च छन्नलोचनः ।
ताडितो यमदूतेन ततः शुद्धो भवेन्नरः ॥ ९४ ॥
भारते देवचौरश्च देवद्रव्यापहारकः ।
स दुस्तरे वज्रकुण्डे स्वलोमाब्दं वसेद्‌ ध्रुवम् ॥ ९५ ॥
देहदग्धोऽपि तद्वज्रैरनाहारश्च शब्दकृत् ।
ताडितो यमदूतैश्च ततः शुद्धो भवेन्नरः ॥ ९६ ॥
रौप्यगव्यांशुकानां च यश्चौरः सुरविप्रयोः ।
तप्तपाषाणकुण्डेच स्वलोमाब्दं वसेद्‌ ध्रुवम् ॥ ९७ ॥
त्रिजन्मनि च कंसोऽपि श्वेतरूपस्त्रिजन्मनि ।
जन्मैकं श्वेतचिह्नश्च ततोऽन्ये श्वेतपक्षिणः ॥ ९८ ॥
ततो रक्तविकारी च शूली वै मानवो भवेत् ।
सप्तजन्मसु चाल्पायुस्ततः शुद्धो भवेन्नरः ॥ ९९ ॥
रैतं कांस्यमयं पात्रं यो हरेद्देवविप्रयोः ।
तीक्ष्णपाषाणकुण्डे च स्वलोमाब्दं वसेन्नरः ॥ १०० ॥
स भवेदश्वजातिश्च भारते सप्तजन्मसु ।
ततोऽधिकाङ्‌गजातिश्च पादरोगी ततः शुचिः ॥ १०१ ॥
पुंश्चल्यन्नं च यो भद्रे पुंश्चलीजीव्यजीविनः ।
स्वलोममानवर्षं च लालाकुण्डे वसेद्‌ ध्रुवम् ॥ १०२ ॥
ताडितो यमदूतेन तद्‍भोजी तत्र दुःखितः ।
ततश्चक्षुःशूलरोगी ततः शुद्धः क्रमेण सः ॥ १०३ ॥
म्लेच्छसेवी मसीजीवी यो विप्रो भारते भुवि ।
वसेत्स्वलोममानाब्दं मसीकुण्डे स दुःखभाक् ॥ १०४ ॥
ताडितो यमदूतेन तद्‍भोजी तत्र तिष्ठति ।
ततस्त्रिजन्मनि भवेत्कृष्णवर्णः पशुः सति ॥ १०५ ॥
त्रिजन्मनि भवेच्छागः कृष्णवर्णस्त्रिजन्मनि ।
ततः स तालवृक्षश्च ततः शुद्धो भवेन्नरः ॥ १०६ ॥
धान्यादिसस्यं ताम्बूलं यो हरेत्सुरविप्रयोः ।
आसनं च तथा तल्पं चूर्णकुण्डे प्रयाति सः ॥ १०७ ॥
शताब्दं तत्र निवसेद्यमदूतेन ताडितः ।
ततो भवेन्मेषजातिः कुक्कुटश्च त्रिजन्मनि ॥ १०८ ॥
ततो भवेद्वानरश्च कासव्याधियुतो भुवि ।
वंशहीनो दरिद्रश्च स्वल्पायुश्च ततः शुचिः ॥ १०९ ॥
करोति चक्रं विप्राणां हृत्वा द्रव्यं च यो जनः ।
स वसेच्चक्रकुण्डे च शताब्दं दण्डताडितः ॥ ११० ॥
ततो भवेन्मानवश्च तैलकारस्त्रिजन्मनि ।
व्याधियुक्तो भवेद्‌रोगी वंशहीनस्ततः शुचिः ॥ १११ ॥
गोधनेषु च विप्रेषु करोति वक्रतां पुमान् ।
प्रयाति वक्रकुण्डं स तिष्ठेद्युगशतं सति ॥ ११२ ॥
ततो भवेत्स वक्राङ्‌गो हीनाङ्‌गः सप्तजन्मनि ।
दरिद्रो वंशहीनश्च भार्याहीनस्ततः शुचिः ॥ ११३ ॥
ततो भवेद्‌ गृध्रजन्मा त्रिजन्मनि च सूकरः ।
त्रिजन्मनि बिडालश्च मयूरश्च त्रिजन्मनि ॥ ११४ ॥
निषिद्धं कूर्ममांसं च ब्राह्मणो यो हि भक्षति ।
कूर्मकुण्डे वसेत्सोऽपि शताब्दं कूर्मभक्षितः ॥ ११५ ॥
ततो भवेत्कूर्मजन्मा त्रिजन्मनि च सूकरः ।
त्रिजन्मनि बिडालश्च मयूरश्च ततः शुचिः ॥ ११६ ॥
घृतं तैलादिकं चैव यो हरेत्सुरविप्रयोः ।
स याति ज्वालाकुण्डं च भस्मकुण्डं च पातकी ॥ ११७ ॥
तत्र स्थित्वा शताब्दं च स भवेत्तैलपाचितः ।
सप्तजन्मनि मत्स्यश्च मूषकश्च ततः शुचिः ॥ ११८ ॥
सुगन्धितैलं धात्रीं वा गन्धद्रव्यान्यदेव वा ।
भारते पुण्यवर्षे च यो हरेत्सुरविप्रयोः ॥ ११९ ॥
स वसेद्दग्धकुण्डे च भवेद्दग्धो दिवानिशम् ।
स्वलोममानवर्षं च ततो दुर्गन्धिको भवेत् ॥ १२० ॥
दुर्गन्धिकः सप्तजन्म मृगनाभिस्त्रिजन्मनि ।
सप्तजन्मसु मन्थानस्ततो हि मानवो भवेत् ॥ १२१ ॥
बलेनैव छलेनैव हिंसारूपेण वा सति ।
बलिष्ठश्च हरेद्‌भूमिं भारते परपैतृकीम् ॥ १२२ ॥
स वसेत्तप्तसूचिं च भवेत्तापी दिवानिशम् ।
तप्ततैले यथा जीवो दग्धो भवति सन्ततम् ॥ १२३ ॥
भस्मसान्न भवत्येव भोगे देही न नश्यति ।
सप्तमन्वन्तरं पापी सन्तप्तस्तत्र तिष्ठति ॥ १२४ ॥
शब्दं करोत्यनाहारो यमदूतेन ताडितः ।
षष्टिवर्षसहस्राणि विट्कृमिश्च भवेत्ततः ॥ १२५ ॥
ततो भवेद्‌भूमिहीनो दरिद्रश्च ततः शुचिः ।
ततः स्वयोनिं सम्प्राप्य शुभं कर्माचरेत्पुनः ॥ १२६ ॥
इति श्रीमद्देवीभागवते महापुराणेऽष्टादशसाहस्र्यां
संहितायां नवमस्कन्धे नानाकर्म-
विपाकफलकथनं नाम त्रयस्त्रिंशोऽध्यायः ॥ ३३ ॥


पातकाप्रमाणे नरकप्राप्ती -

[ Right click to 'save audio as' for downloading Audio ]

धर्मराज म्हणाला, 'हे सती, हरीभक्त, शुद्ध, योगसिद्ध, व्रते करणारा, तपस्वी, ब्रह्मचारी ह्यांना नरक प्राप्त होत नाही, गर्विष्ठ, कटू बोलणारा तो वन्हीकुंडात पडतो. शरीरावरील रोमांइतकी वर्षे तो अग्नीत राहतो. नंतर छाया नसलेल्या उष्ण वनात तो तीन जन्म पशू होतो. जो घरी आलेल्या क्षुधाव्याप्त माणसाला भोजन घालीत नाही तो तप्तकुंडात पडतो. तो रोमांइतकी वर्षे त्यात राहतो. उष्ण जागी सात जन्म पक्षी होतो.

रविवारी, संक्रांतीच्या दिवशी, अमावास्येस, श्राद्धाच्या दिवशी जो पुरुष धोब्याकडून वस्त्रांना भट्टी देतो, तो त्यातील सुतांइतकी वर्षे क्षारकुंडात पडतो. नंतर सात जन्म तो धोब्याच्या कुळात जन्म घेतो.

जो मूलप्रकृतीची निंदा, वेदांची निंदा, ब्रह्मा, विष्णु, महेश यांची निंदा तसेच गौरी, सरस्वती वगैरे देवींची निंदा करतो, तो भयंकर कुंडात पडतो. अनेक कल्पानंतर तो तेथून सर्पयोनीत जातो.

देवीच्या निंदारूप अपराध्याला प्रायश्चित्त नाही. देवब्राह्मणांची वृत्ती हरण करणारा साठ हजार वर्षे विष्ठेच्या कुंडात विष्ठा खात पडतो. नंतर साठ हजार वर्षे भूलोकी विष्ठेतला किडा होतो. आज्ञेवाचून जो दुसर्‍याचे शुष्क सरोवर उपसतो व आपले सरोवर करतो किंवा सरोवरात मूत्रोत्सर्ग करतो तो मूत्रकुंडात पडतो. नंतर तो शंभर वर्षे भारतात बैल होतो.

जो एकटाच मिष्टान्न सेवन करतो तो शंभर वर्षे श्लेष्मकुंडात तेच खात पडतो. नंतर शंभर वर्षे प्रेतयोनीत राहून मूत्र, पू यांचे सेवन केल्यावर शुद्ध होतो.

पिता, माता, गुरु, स्त्री, पुत्र, कन्या यांना अनाथ असल्यास जो पोशीत नाही तो गरकुंडात पडतो. तेथे तो शंभर वर्षे विष भक्षण करतो. नंतर भूतयोनीत शंभर वर्षांनी तो शुद्ध होतो. अतिथीला रागावणार्‍या पुरुषाकडून देव व पितर उदक घेत नाहीत. तो ब्रह्महत्येची पातके लागून दूषिका कुंडात पडतो. पिशाच्चयोनीतून तो शंभर वर्षांनी शुद्ध होतो.

एकदा दिलेले द्रव्य पुन्हा घेतल्यास वसा नामक कुंडात पडतो. नंतर सात जन्म तो सरडा होतो. नंतर दरिद्री व अल्पायुषी होतो. जे स्त्री अथवा पुरुष एकमेकास भ्रष्ट करून शुक्रपात करतात ते कृमी योनीत जातात. गुरु व ब्राह्मणांचे रक्त काढणारा रक्तकुंडांत शंभर वर्षे राहतो. नंतर सात जन्म व्याघ्र होतो. जो भक्तांची निंदा करतो, तो अश्रुकुंडात पडतो. शंभर वर्षांनी तो तीन जन्म चांडाळ होतो.

उपकारकर्त्याशी कपट करणारा शंभर वर्षे मलाच्या कुंडात पडतो. तीन जन्म गाढवयोनीत व तीन जन्म कोल्ह्याच्या योनीत जातो. जो बहिर्‍याची हसून निंदा करतो, तो कर्णविटकुंडात पडतो. तेथे शंभर वर्षे मळ खाल्ल्यावर तो सात जन्म बहिरा होतो.

लोभांमुळे जो दुसर्‍याचे जीवन हरण करतो तो मज्जाकुंडात लक्ष वर्षे राहतो. नंतर सात जन्म सरडा, सात जन्म मासा, तीन जन्म डुक्कर, सात जन्म कोंबडा वगैरे योनीत जन्माला येतो.

कन्येचा धनलोभाने विक्रय करणारा मांसकुंडात रोमाइतकी वर्षे पडतो. क्षुधित होऊन तो रक्त चाटतो. साठ हजार वर्षे कन्येच्या विष्ठेत पडतो. नंतर सात जन्म व्याध होतो. तीन जन्म डुक्कर, सात जन्म कोंबडा, सात जन्म बेडूक, जळू, कावळा इत्यादी योनीतून फिरतो.

व्रत, श्राद्ध, उपवास या दिवशी क्षौर करणार्‍यास नखांच्या कुंडात देवांचे वर्षभर पडावे लागते. केशयुक्त मृत्तिकेचे लिंग पूजणारा केशकुंडात पडतो. शंकराच्या कोपामुळे तो मानवी योनीत उत्पन्न होऊन शंभर वर्षांनी तो राक्षस होतो. विष्णुपदी पितरांना पिंड न देणारा अस्थिकुंडात राहतो. नंतर सात जन्म पांगळा व दरिद्री होतो.

आपल्या गरोदर स्त्रीचे सेवन करणारा तप्त ताम्रकुंडात शंभर वर्षे राहतो. पुत्रहीन विधवेचे, ऋतस्नात स्त्रीस्पर्शाने दूषित झालेले अन्न खाणारा तप्त लोहकुंडात शंभर वर्षे राहून सात जन्म धोबी व कावळा यांच्या योनीत जातो. चामडयास स्पर्श केलेला, हात न धुता देवाच्या साहित्याला स्पर्श करणारा शंभर वर्षें चर्मकुंडात राहतो. शूद्राचे अन्न सेवन करणारा तप्त दारूच्या कुंडात शंभर वर्षे पडतो. सात जन्म शूद्राचे यजन करतो.
धन्याला तीक्ष्ण शब्दांनी ताडण करणारा काटयांच्या कुंडात यमदूतांचा मार खात पडतो. पुढे सात वर्षे उच्चैःश्रवा घोडा होतो. विषप्रयोग करून दुसर्‍याचा प्राण घेणारा हजार वर्षे विषकुंडात राहातो. पुढे शंभर जन्म मनुष्य घातकी होऊन सात जन्म कष्ट भोगतो.

गाई, बैलांना काठीने मारणारा चार युगे अग्निकुंडात रहातो. त्याच्या अंगावरील रोमांइतकी वर्षे तो बैल होतो. लोखंडी शस्त्राने दुसर्‍याला पीडा देणारा दहा हजार वर्षे कुतकुंडात पडतो. पुढील जन्मी त्याला उदराची व्याधी जडते. एक जन्म तो क्लेश भोगतो. देवांना व द्विजांना अर्पण केलेले मांस खाणारा, हरीचा नैवेद्य ग्रहण न करणारा कृमीकुंडात पडतो. तीन जन्म म्लेंछ होतो.

शूद्राचे यजन, शूद्रान्न भक्षण, शूद्र प्रेतांचे ज्वलन करणारा पूयकुंडात जातो. पुढे सात जन्म तो शूद्र होतो. मस्तकावर पद्माकर चिन्ह असलेल्या कृष्ण सर्पाला मारल्यास तो सर्पकुंडात जातो. नंतर सर्पयोनीत जन्मास येतो. स्वधर्माप्रमाणे उपजीविका करणार्‍या शूद्र जंतूस तो मारतो. त्याला दंशमशकाच्या कुंडात रहावे लागते. नंतर तो शूद्र जंतुयोनीत जातो.

मधमाशांना मारून मध खाणारा गरलकुंडात पडतो. नंतर तो मक्षिका होतो. निरपराध ब्राह्मणास दंड करणारा वज्रदंष्ट्रा नावाच्या कुंडात पडतो. नंतर सूकर योनीत जन्मास जातो. तीन जन्म कावळा होतो. धनलोभाने प्रजेला दंड करणारा विंचुकुंडात पडतो. पुढे सात जन्म विंचू होतो. जो द्विज संध्या वगैरे करीत नाही, हरीभक्तशून्य आहे, तो शरकुंडात जातो. प्रजेला अंधारकोठडीत मारतो तो मत्त पुरुष गोलकुंडात पडतो. त्यात तप्त चिखलात पाणी असते. तीक्ष्ण दाढांचे किडे त्यात असून आत अंधःकार असतो. नंतर तो प्रजेचा सेवक होतो. जो सरोवरातील नक्रांना मारतो तो नक्रजन्म घेऊन नक्रकुंडात राहतो.

जो कामभावनेने परस्त्रीचे वक्षस्थल, श्रोणी, स्तन अथवा मुख अवलोकन करतो त्याचे काककुंडात कावळे डोळे फोडतात. तीन जन्म तो अग्नीने जळून मरतो. देव-ब्राह्मण यांचे सुवर्ण चोरणारा मंथानकुंडात पडतो. पुढे तीन जन्म अंध व दरिद्री होतो. नंतर तो सोनार होतो. जो तांबे व लोखंड चोरतो तो बीजकुंडात राहतो. बीज किडे त्याचे डोळे फोडतात. देवांची चोरी केल्यास पुरुष वज्रकुंडात पडतो. यमदूत त्याला नित्य मारतात. देवाब्राह्मणांचे रौप्य, दुग्ध, वस्त्र हरण केल्यास तप्त पाषाणकुंडात गती मिळते. नंतर तीन जन्म कासव, तीन जन्म अंगावर कोड असलेला, एक जन्म किंचित कोडाचा जन्म होतो. नंतर शुभ्र पक्षाच्या योनीतून जन्म घेतो. पितळ, कासे, देवब्राह्मणाचे पात्र चोरणारा तीक्ष्ण पाषाणकुंडात पडतो. सात जन्म अश्व होऊन पादरोगी होतो.

स्वैरिणीवर उपजीविका करणारा लालकुंडात पडतो. नंतर नेत्ररोगांनी जर्जर होतो. तो म्लेंच्छांची सेवा करून मसी खातो. तो मसीकुंडात पडतो. तीन जन्म काळा पशू, तीन जन्म बकरा व पुन्हा काळा पशू होतो. देवदानवांचे धान्य, तांबूल, आसन, शय्या चोरणारा शंभर वर्षे यमदूतांचा मार खात चर्मकुंडात राहतो. तीन तीन जन्म कोंबडा व बकरी होतो. नंतर वानर होतो. पुढे व्याधीग्रस्त होतो.

ब्राह्मणाचे धन चोरून मंत्रोक्त चक्रपूजा करतो, तो चक्रकुंडात पडतो. तीन जन्म तेली होतो. व्याधी व रोगांनी जर्जर होतो. गोधन व ब्राह्मणांविषयी कपट करणारा वक्रकुंडात पडतो. शंभर युगे तेथे राहून तो सात जन्म वक्रांग, हीनांग होतो. नंतर भार्याहीन होऊन पुढे तीन जन्म गुध्र, सुकर होतो. नंतर तीन जन्म मोर होतो. निषिद्ध कूर्ममांस खाणारा शंभर वर्षे कूर्मकुंडात पडतो. तीन जन्म कूर्म, तीन जन्म सूकर, तीन जन्म मांजर, तीन जन्म मोर होतो.

देव, ब्राह्मण यांचे तेल तूप वगैरेची चोरी करणारा ज्वालाकुंडात व भस्मकुंडात पडतो. त्याला शंभर वर्षे तेलात तळतात. सात जन्म तो उंदीर व मासा यांच्या योनीत जातो. देव, ब्राह्मणांचे सुगंधी तेल, आवळ्याचे चूर्ण किंवा इतर सुवासिक द्रव्य चोरणार्‍यास दग्धकुंडात पडावे लागते. तेथे सात जन्म दुर्गंधयुक्त राहून तीन जन्म कस्तुरीमृग, सात जन्म मंथान प्राणी, नंतर मनुष्य होतो. दुसर्‍याच्या पितरांची भूमी बलात्काराने, कपटाने हरण करणारा तप्तसूची नरकात पडतो. तेथे तापलेल्या तेलात होरपळल्याप्रमाणे तो त्रस्त होतो. पण असे भोग भोगीत असता प्राणी जळत नाही व नष्टही होत नाही. तो सात मन्वंतरपर्यंत तप्त रहातो. नंतर साठ हजार वर्षे तो विष्ठेतील कृमी होतो. नंतर भूमीहीन, दरिद्री होतो. नंतर पुनः आपली योनी प्राप्त झाल्यावर शुभकर्म करतो.


अध्याय तेहेतिसावा समाप्त

GO TOP